อรรถกถาเล่มที่ ๔๙ หน้าที่ ๓๖๐.

[๕๙๖] เอวํ โส อรหตฺตํ ปตฺวา "กึ กมฺมํ กตฺวา อหํ โลกุตฺตรสุขํ อธิคโตมฺหี"ติ อุปธาเรนฺโต อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ ปจฺจกฺขโต ญตฺวา โสมนสฺสวเสน ปุพฺพจริตาปทานํ อุทานวเสน ทสฺเสนฺโต ปทุมุตฺตรสมฺพุทฺธนฺติอาทิมาห. ตสฺสตฺโถ เหฏฺฐา วุตฺโตเยว. โลกเชฏฺฐํ วินายกนฺติ สกลสฺส สตฺตโลกสฺส เชฏฺฐํ ปธานนฺติ อตฺโถ. วิเสเสน เวเนยฺยสตฺเต สํสารสาครสฺส ปรตีรํ อมตมหานิพฺพานํ เนติ สมฺปาเปตีติ วินายโก, ตํ วินายกํ. พุทฺธภูมิมนุปฺปตฺตนฺติ พุทฺธสฺส ภูมิ ปติฏฺฐานฏฺฐานนฺติ พุทฺธภูมิ, สพฺพญฺญุตญฺญาณํ, ตํ อนุปฺปตฺโต ปฏิวิทฺโธติ พุทฺธภูมิมนุปฺปตฺโต, ตํ พุทฺธภูมิมนุปฺปตฺตํ, สพฺพญฺญุตปฺปตฺตํ พุทฺธภูตนฺติ อตฺโถ. ปฐมํ อทฺทสํ อหนฺติ ปฐมํ วิสาขปุณฺณมิยา รตฺติยา ปจฺจูสสมเย พุทฺธภูตํ ปทุมุตฺตรสมฺพุทฺธํ อหํ อทฺทกฺขินฺติ อตฺโถ. [๕๙๗] ยาวตา โพธิยา มูเลติ ยตฺตกา โพธิรุกฺขสมีเป ยกฺขา สมาคตา ราสิภูตา สมฺพุทฺธํ พุทฺธภูตํ ตํ พุทฺธํ ปญฺชลีกตา ทสงฺคุลิสโมธานํ อญฺชลิปุฏํ สิรสิ ฐเปตฺวา วนฺทนฺติ นมสฺสนฺตีติ สมฺพนฺโธ. [๕๙๘] สพฺเพ เทวา ตุฏฺฐมนาติ พุทฺธภูตฏฺฐานํ อาคตา เต สพฺเพ เทวา ตุฏฺฐจิตฺตา อากาเส สญฺจรนฺตีติ สมฺพนฺโธ. อนฺธการตโมนุโทติ อติวิย อนฺธการํ โมหํ นุโท เขปโน อยํ พุทฺโธ อนุปฺปตฺโตติ อตฺโถ. [๕๙๙] เตสํ หาสปเรตานนฺติ หาเสหิ ปีติโสมนสฺเสหิ สมนฺนาคตานํ เตสํ เทวานํ มหานาโท มหาโฆโส อวตฺตถ ปวตฺตติ, ^๑- สมฺมาสมฺพุทฺธสาสเน กิเลเส สงฺกิเลเส ธมฺเม ฌาปยิสฺสามาติ สมฺพนฺโธ. [๖๐๐] เทวานํ คิรมญฺญายาติ วาจาย ถุติวจเนน สห อุทีริตํ เทวานํ สทฺทํ ชานิตฺวา หฏฺโฐ หฏฺเฐน จิตฺเตน โสมนสฺสสหคเตน จิตฺเตน อาทิภิกฺขํ ปฐมํ อาหารํ พุทฺธภูตสฺส อหํ อทาสินฺติ สมฺพนฺโธ. [๖๐๒] สตฺตาหํ อภินิกฺขมฺมาติ มหาภินิกฺขมานํ นิกฺขมิตฺวา สตฺตาหํ ปธานํ กตฺวา สพฺพญฺญุตญฺญาณปทฏฺฐานํ อรหตฺตมคฺคญาณสงฺขาตํ โพธึ @เชิงอรรถ: ^๑ สี. ปวตฺตถาติ ปวตฺตติ, อิ. ปวตฺตถ ปวตฺตติ.

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๔๙ หน้าที่ ๓๖๐. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=49&page=360&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=49&A=8999&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=49&A=8999&modeTY=2&pagebreak=1#p360