อรรถกถาเล่มที่ ๕ หน้าที่ ๓๓๖.

อยํ สนฺนิธิฉนฺโท. กตโม วิสชฺชนฉนฺโท? อิเธกจฺโจ อติตฺโต ฉนฺทชาโต ธนํ วิสชฺเชติ:- หตฺถาโรหานํ อสฺสาโรหานํ รถิกานํ ธนุคฺคหานํ `อิเม มํ รกฺขิสฺสนฺติ โคปิสฺสนฺติ มมายิสฺสนฺติ สมฺปริวาริสฺสนฺตี"ติ. อยํ วิสชฺชนฉนฺโท. อิเม ปญฺจปิ ฉนฺทา อิธ ตณฺหามตฺตเมว, ตํ สนฺธาย อิทํ วุตฺตํ. วิตกฺกนิทาโนติ เอตฺถ "ลาภํ ปฏิจฺจ วินิจฺฉโย"ติ ^๑- เอวํ วุตฺโต วินิจฺฉยวิตกฺโก วิตกฺโก นาม. วินิจฺฉโยติ เทฺว วินิจฺฉยา ตณฺหาวินิจฺฉโย จ, ทิฏฺฐิวินิจฺฉโย จ. อฏฺฐสตตณฺหาวิปริตํ ตณฺหาวินิจฺฉโย นาม. ทฺวาสฏฺฐิทิฏฺฐิโย ทิฏฺฐิวินิจฺฉโย นามาติ เอวํ วุตฺตตณฺหาวินิจฺฉยวเสน หิ อิฏฺฐานิฏฺฐปิยาปิย- ววตฺถานํ น โหติ. ตเทว หิ เอกจฺจสฺส อิฏฺฐํ โหติ, เอกจฺจสฺส อนิฏฺฐํ ปจฺจนฺตราชมชฺฌิมเทสราชูนํ คณฺฑุปฺปาทมิคมํสาทีสุ วิย. ตสฺมึ ปน ตณฺหาวินิจฺฉเยน วินิจฺฉิเต ปฏิลทฺธวตฺถุสฺมึ "เอตฺตกํ รูปสฺส ภวิสฺสติ, เอตฺตกํ สทฺทสฺส, เอตฺตกํ คนฺธสฺส, เอตฺตกํ รสสฺส, เอตฺตกํ โผฏฺฐพฺพสฺส ภวิสฺสติ, เอตฺตกํ มยฺหํ ภวิสฺสติ เอตฺตกํ ปรสฺส ภวิสฺสติ, เอตฺตกํ นิทหิสฺสามิ, เอตฺตกํ ปรสฺส ทสฺสามี"ติ ววตฺถานํ วิตกฺกวินิจฺฉเยน โหติ เตนาห "ฉนฺโท โข เทวานมินฺท วิตกฺกนิทาโน"ติ. ปปญฺจสญฺญาสงฺขานิทาโนติ ตโย ปปญฺจา ตณฺหาปปญฺโจ, มานปปญฺโจ, ทิฏฺฐิปปญฺโจติ. ตตฺถ อฏฺฐสตตณฺหาวิปริตํ ตณฺหาปปญฺโจ นาม. นววิโธ มาโน มานปปญฺโจ นาม. ทฺวาสฺฏฺฐิทิฏฺฐิโย ทิฏฺฐิปปญฺโจ นาม. เตสุ อิธ ตณฺหาปปญฺโจ อธิปฺเปโต. เกนฏฺเฐน ปปญฺโจติ? มตฺตปมตฺตาการปาปนฏฺเฐน ปปญฺโจ. ตํสมฺปยุตฺตา สญฺญา ปปญฺจสญฺญา. สงฺขา วุจฺจติ โกฏฺฐาโส "สญฺญานิทานา หิ ปปญฺจสงฺขา"ติ ^๒- อาสีสุ วิย. อิติ ปปญฺจสญฺญาสงฺขานิทาโนติ ปปญฺจสญฺญาโกฏฺฐาสนิทาโน วิตกฺโกติ อตฺโถ. ปปญฺจสญฺญาสงฺขานิโรธสารุปฺปคามินินฺติ เอติสฺสา ปปญฺจสญฺญาสงฺขาย โย นิโรโธ วูปสโม, ตสฺส สารุปฺปญฺเจว ตตฺถ คามินึ จาติ สห วิปสฺสนาย มคฺคํ ปุจฺฉติ. @เชิงอรรถ: ^๑ ที. มหา. ๑๐/๑๐๓/๕๒ มหานิทานสุตฺต ^๒ ขุ.สุ. ๒๕/๘๘๑/๕๐๖ กลหวิวาทสุตฺต

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕ หน้าที่ ๓๓๖. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=5&page=336&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=5&A=8598&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=5&A=8598&modeTY=2&pagebreak=1#p336