อรรถกถาเล่มที่ ๕๓ หน้าที่ ๔๖๔.

[๑๓๗๙] "อปฺปฏิวานิตา จ ปธานสฺมินฺ"ติ ปทนิทฺเทเส ยสฺมา ปนฺตเสนาสเนสุ อธิกุสลานํ ธมฺมานํ ภาวนาย อุกฺกณฺฐมาโน ปธานํ ปฏิวาเสติ นาม, อนุกฺกณฺฐมาโน โน ปฏิวาเสติ นาม. ตสฺมา ตํ นยํ ทสฺเสตุํ "ยา กุสลานํ ธมฺมานนฺ"ติอาทิ วุตฺตํ. ตตฺถ สกฺกจฺจกิริยตาติ กุสลานํ กรเณ สกฺกจฺจการิตา. สาตจฺจกิริยตาติ สตตเมว กรณํ. อฏฺฐิตกิริยตาติ ขณฺฑํ อกตฺวา อฏฺฐเปตฺวา กรณํ. อโนลีนวุตฺติตาติ อลีนชีวิตา, ^๑- อลีนปฺปวตฺติตา วา. อนิกฺขิตฺตฉนฺทตาติ กุสลฉนฺทสฺส อนิกฺขิปนํ. อนิกฺขิตฺตธุรตาติ กุสลกรเณ วิริยธุรสฺส อนิกฺขิปนํ. [๑๓๘๐] ปุพฺเพนิวาสานุสฺสติญาณํ วิชฺชาติ เอตฺถ ปุพฺเพนิวาโสติ ปุพฺเพนิวุฏฺฐกฺขนฺธา จ ขนฺธปฏิพทฺธา จ. ^๒- ปุพฺเพนิวาสสฺส อนุสฺสติ ปุพฺเพนิวาสานุสฺสติ, ตาย สมฺปยุตฺตํ ญาณํ ปุพฺเพนิวาสานุสฺสติญาณํ. ตยิทํ ปุพฺเพนิวุฏฺฐกฺขนฺธปฏิจฺฉาทกตมํ วิชฺฌตีติ วิชฺชา. ตํ ตมํ วิชฺฌิตฺวา เต ขนฺเธ วิทิเต ปากเฏ กโรตีติ วิทิตกรณฏฺเฐนปิ วิชฺชา. จุตูปปาเต ญาณนฺติ จุติยญฺจ อุปปาเต จ ญาณํ. อิทมฺปิ สตฺตานํ จุติปฏิสนฺธิปฏิจฺฉาทกตมํ วิชฺฌตีติ วิชฺชา, ตํ ตมํ วิชฺฌิตฺวา สตฺตานํ จุติปฏิสนฺธิโย วิทิตา ปากฏา กโรตีติ วิทิตกรณฏฺเฐนปิ วิชฺชา. อาสวานํ ขเย ญาณนฺติ สพฺพกิเลสานํ ขยสมเย ญาณํ. ตยิทํ จตุสจฺจจฺฉาทกตมํ วิชฺฌตีติ วิชฺชา. ตํ ตมํ วิชฺฌิตฺวา จตฺตาริ สจฺจานิ วิทิตานิ ปากฏานิ กโรตีติ วิทิตกรณฏฺเฐนปิ วิชฺชา. [๑๓๘๑] จิตฺตสฺส จ อธิมุตฺติ นิพฺพานญฺจาติ เอตฺถ อารมฺมเณ อธิมุจฺจนฏฺเฐน ปจฺจนีกธมฺเมหิ จ สุฏฺฐุ มุตฺตฏฺเฐน อฏฺฐ สมาปตฺติโย จิตฺตสฺส อธิมุตฺติ นาม. อิตรํ ปน นตฺถิ เอตฺถ ตณฺหาสงฺขาตํ วานํ, นิคฺคตํ วา ตสฺมา วานาติ นิพฺพานํ. ตตฺถ อฏฺฐ สมาปตฺติโย สยํ วิกฺขมฺภิตกิเลเสหิ วิมุตฺตตฺตา วิมุตฺตีติ วุตฺตา, นิพฺพานํ ปน สพฺพกิเลเสหิ อจฺจนฺตํ วิมุตฺตตฺตา วิมุตฺตีติ วุตฺตํ. ^๓- @เชิงอรรถ: ^๑ สี. อลีนชีวิตตา ^๒ ฉ.ม. ขนฺธปฏิพทฺธญฺจ @^๓ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕๓ หน้าที่ ๔๖๔. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=53&page=464&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=53&A=11540&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=53&A=11540&modeTY=2&pagebreak=1#p464