อรรถกถาเล่มที่ ๕๓ หน้าที่ ๘๙.

สุขนฺ"ติอาทีสุ ^๑- นิพฺพาเน. อิธ ปนายํ สุขเวทนายเมว ทฏฺฐพฺโพ. เวทนาสทฺโท "วิทิตา เวทนา อุปฺปชฺชนฺตี"ติอาทีสุ ^๒- เวทยิตสฺมึเยว วตฺตติ. ทุกฺขสทฺโท ทุกฺขเวทนาทุกฺขวตฺถุทุกฺขารมฺมณทุกฺขปจฺจยทุกฺขปจฺจยฏฺฐานาทีสุ ทิสฺสติ. อยญฺหิ "ทุกฺขสฺส จ ปหานา"ติอาทีสุ ทุกฺขเวทนายํ ทิสฺสติ. "ชาติปิ ทุกฺขา"ติอาทีสุ ^๓- ทุกฺขวตฺถุสฺมึ. "ยสฺมา จ โข มหาลิ รูปํ ทุกฺขํ ทุกฺขานุปติตํ ทุกฺขาวกฺกนฺตนฺ"ติอาทีสุ ทุกฺขารมฺมเณ. "ทุกฺโข ปาปสฺส อุจฺจโย"ติอาทีสุ ^๔- ทุกฺขปจฺจเย. "ยาวญฺจิทํ ภิกฺขเว น สุกรํ อกฺขาเนน ปาปุณิตุํ, ยาว ทุกฺขา นิรยา"ติอาทีสุ ^๕- ทุกฺขปจฺจยฏฺฐาเน. อิธ ปนายํ ทุกฺขเวทนายเมว ทฏฺฐพฺโพ. วจนตฺโถ ปเนตฺถ สุขยตีติ สุขา, ทุกฺขยตีติ ทุกฺขา, น ทุกฺขา จ น สุขา จาติ อทุกฺขมสุขา. มกาโร ปทสนฺธิวเสน วุตฺโต. สพฺพาปิ อารมฺมณสฺส รสํ เวทยนฺติ ^๖- อนุภวนฺตีติ เวทนา. ตาสุ อิฏฺฐานุภวนลกฺขณา สุขา. อนิฏฺฐานุภวนลกฺขณา ทุกฺขา. อุภยวิปรีตานุภวนลกฺขณา อทุกฺขมสุขา. โย ปนายํ ตีสุ ปเทสุ สมฺปยุตฺตสทฺโท, ตสฺสตฺโถ สมํ ปกาเรหิ ยุตฺตาติ สมฺปยุตฺตา. กตเรหิ ปกาเรหีติ? เอกุปฺปาทาทีหิ. ^๗- "นตฺถิ เกจิ ธมฺมา เกหิจิ ธมฺเมหิ สมฺปยุตฺตาติ? อามนฺตา"ติ ^๘- หิ อิมสฺส ปญฺหสฺส ปฏิกฺเขเป "นนุ อตฺถิ เกจิ ธมฺมา เกหิจิ ธมฺเมหิ สหคตา สหชาตา สํสฏฺฐา เอกุปฺปาทา เอกนิโรธา เอกวตฺถุกา เอการมฺมณา"ติ ^๘- เอวํ เอกุปฺปาทาทีนํ วเสน สมฺปโยคตฺโถ วุตฺโต. อิติ อิเมหิ เอกุปฺปาทาทีหิ สมํ ปกาเรหิ ยุตฺตาติ สมฺปยุตฺตา. [๓] วิปากตฺติเก อญฺญมญฺญํ วิสิฏฺฐานํ กุสลากุสลานํ ปากาติ วิปากา, วิปกฺกภาวมาปนฺนานํ อรูปธมฺมานเมตํ อธิวจนํ. วิปากธมฺมธมฺมาติ ^๙- วิปากธมฺมานํ ธมฺมา, วิปากชนกา ธมฺมา, ^๙- ยถา ชาติชราสภาวา ชาติชราปกติกา สตฺตา "ชาติธมฺมา ชราธมฺมา"ติ วุจฺจนฺติ, เอวํ วิปากชนกตฺเตน ^๑๐- วิปากสภาวา วิปากปกติกา ธมฺมาติ อตฺโถ. ตติยปทํ อุภยสภาวปฏิกฺเขปวเสน วุตฺตํ. @เชิงอรรถ: ^๑ ขุ.ธ. ๒๕/๒๐๓/๕๒ ^๒ ม.อุ. ๑๔/๒๐๘/๑๗๔ ^๓ ที.ม. ๑๐/๓๘๗/๒๖๐ @^๔ ขุ.ธ. ๒๕/๑๑๗/๓๗ ^๕ ม.อุ. ๑๔/๒๕๐/๒๑๘ ^๖ สี. เวทิยนฺติ @^๗ ฉ.ม. เอกุปฺปาทตาทีหิ. เอวมุปริปิ ^๘ อภิ. ๓๗/๔๗๓/๒๘๕ @^๙-๙ ฉ.ม. วิปากสภาวธมฺมา ^๑๐ ฉ.ม. วิปากชนกฏฺเฐน

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕๓ หน้าที่ ๘๙. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=53&page=89&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=53&A=2170&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=53&A=2170&modeTY=2&pagebreak=1#p89