อรรถกถาเล่มที่ ๕๓ หน้าที่ ๙๘-๙๙.

หน้าที่ ๙๘.

ปริยาปนฺนาติ อปริยาปนฺนา. วฏฺฏมูลํ ฉินฺทิตฺวา ^๑- นิพฺพานํ อารมฺมณํ กตฺวา วฏฺฏโต นิยฺยนฺตีติ นิยฺยานิกา. อิมินา ลกฺขเณน น นิยฺยนฺตีติ อนิยฺยานิกา. จุติยา วา อตฺตโน วา ปวตฺติยา อนนฺตรํ ผลทาเนน ^๒- นิยตตฺตา นิยตา. ตถา อนิยตตฺตา อนิยตา. อญฺเญ ธมฺเม อุตฺตรนฺติ ปชหนฺตีติ อุตฺตรา, อตฺตานํ อุตฺตริตุํ สมตฺเถหิ สห อุตฺตเรหีติ สอุตฺตรา. นตฺถิ เอเตสํ อุตฺตราติ อนุตฺตรา. รณนฺติ เอเตหีติ รณา, เยหิ อภิภูตา สตฺตา นานปฺปกาเรน กนฺทนฺติ ปริเทวนฺติ, เตสํ ราคาทีนํ เอตํ อธิวจนํ. สมฺปโยควเสน ปหาเนกฏฺฐตาวเสน จ สห รเณหีติ สรณา. เตนากาเรน นตฺถิ เอเตสํ รณาติ อรณา. --------------- สุตฺตนฺติกทุกมาติกาปทวณฺณนา [๑๐๑-๑๐๘] สุตฺตนฺติกทุเกสุ สมฺปโยควเสน วิชฺชํ ภชนฺตีติ วิชฺชาภาคิโน, วิชฺชาภาเค วิชฺชาโกฏฺฐาเส วตฺตนฺตีติปิ วิชฺชาภาคิโน. ตตฺถ วิปสฺสนาญาณํ มโนมยิทฺธิ ฉ อภิญฺญาติ อฏฺฐ วิชฺชา. ปุริเมน อตฺเถน ตาหิ สมฺปยุตฺตธมฺมาปิ วิชฺชาภาคิโน, ปจฺฉิเมน อตฺเถน ตาสุ ยา กาจิ เอกา วิชฺชา วิชฺชา. ^๓- เสสา วิชฺชาภาคิโนติ เอวํ วิชฺชาปิ วิชฺชาย สมฺปยุตฺตธมฺมาปิ วิชฺชาภาคิโนเตฺวว เวทิตพฺพา. อิธ ปน สมฺปยุตฺตธมฺมาว อธิปฺเปตา. สมฺปโยควเสน อวิชฺชํ ภชนฺตีติ อวิชฺชาภาคิโน, อวิชฺชาภาเค อวิชฺชาโกฏฺฐาเส วตฺตนฺตีติปิ อวิชฺชาภาคิโน. ตตฺถ ทุกฺขปฏิจฺฉาทกํ ตโม สมุทยาทิปฏิจฺฉาทกนฺติ จตสฺโส อวิชฺชา. ปุริมนเยเนว ตาหิ สมฺปยุตฺตธมฺมาปิ อวิชฺชาภาคิโน. ตาสุ ^๔- ยา กาจิ เอกา อวิชฺชา อวิชฺชา, เสสา อวิชฺชาภาคิโนติ เอวํ อวิชฺชาปิ อวิชฺชาย สมฺปยุตฺตธมฺมาปิ อวิชฺชาภาคิโนเตฺวว เวทิตพฺพา. อิธ ปน สมฺปยุตฺตธมฺมาว อธิปฺเปตา. ปุน อนชฺโฌตฺถรณภาเวน กิเลสนฺธการํ วิทฺธํเสตุํ อสมตฺถตาย วิชฺชุ อุปมา เอเตสนฺติ วิชฺชูปมา. นิสฺเสสํ วิทฺธํสนสมตฺถตาย วชิรํ อุปมา เอเตสนฺติ วชิรูปมา. พาเลสุ ฐิตตฺตา ยตฺถ ฐิตา ตทุปจาเรน พาลา. ปณฺฑิเตสุ ฐิตตฺตา ปณฺฑิตา. พาลกรณตฺตา ^๕- วา พาลา. ปณฺฑิตกรณตฺตา ปณฺฑิตา. กณฺหาติ กาฬกา, จิตฺตสฺส @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. ฉินฺทนฺตา ^๒ ฉ.ม. ผลทาเน ^๓ ม. เอกา วิชฺชา @^๔ สี. ปจฺฉิเมน อตฺเถน ตาสุ ^๕ ฉ.ม. พาลกรตฺตา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๙.

อปภสฺสรภาวกรณา. สุกฺกาติ โอทาตา. จิตฺตสฺส ปภสฺสรภาวกรณา. กณฺหาภิชาติเหตุโต วา กณฺหา. สุกฺกาภิชาติเหตุโต สุกฺกา. อิธ เจว สมฺปราเย จ ตปนฺตีติ ^๑- ตปนียา. น ตปนียา อตปนียา. อธิวจนทุกาทโย ตโย อตฺถโต นินฺนานากรณา, พฺยญฺชนเมเวตฺถ นานํ. สิริวฑฺฒโก ธนวฑฺฒโกติ อาทโย หิ วจนมตฺตเมว อธิการํ กตฺวา ปวตฺตา อธิวจนา นาม. อธิวจนานํ ปถา อธิวจนปถา. "อภิสงฺขโรนฺตีติ โข ภิกฺขเว ตสฺมา สงฺขาราติ วุจฺจตี"ติ ^๒- เอวํ วิตฺถาเรตฺวา ^๓- สเหตุกํ กตฺวา วุจฺจมานา อภิลาปา นิรุตฺติ นาม, นิรุตฺตีนํ ปถา นิรุตฺติปถา. "ตกฺโก วิตกฺโก สงฺกปฺโป"ติ ^๔- เอวํ เตน เตน ปกาเรน ญาปนโต ปญฺญตฺติ นาม, ปญฺญตฺตีนํ ปถา ปญฺญตฺติปถา. เอตฺถ จ เอกํ ทุกํ วตฺวาปิ อิตเรสํ วจเน ปโยชนํ เหตุโคจฺฉเก วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํ. [๑๐๙-๑๑๘] นามรูปทุเก นามกรณฏฺเฐน นมนฏฺเฐน นามนฏฺเฐน จ นามํ. รุปฺปนฏฺเฐน รูปํ. อยเมตฺถ สงฺเขโป. วิตฺถาโร ปน นิกฺเขปกณฺเฑ อาวีภวิสฺสติ. อวิชฺชาติ ทุกฺขาทีสุ อญฺญาณํ. ภวตณฺหาติ ภวปตฺถนา. ภวทิฏฺฐีติ ภโว วุจฺจติ สสฺสตํ, สสฺสตวเสน อุปฺปชฺชนทิฏฺฐิ. วิภวทิฏฺฐีติ วิภโว วุจฺจติ อุจฺเฉทํ, ^๕- อุจฺเฉทวเสน อุปฺปชฺชนทิฏฺฐิ. "สสฺสโต อตฺตา จ โลโก จา"ติ ปวตฺตา ทิฏฺฐิ สสฺสตทิฏฺฐิ. "อุจฺฉิชฺชิสฺสตี"ติ ปวตฺตา ทิฏฺฐิ อุจฺเฉททิฏฺฐิ. "อนฺตวา"ติ ปวตฺตา ทิฏฺฐิ อนฺตวาทิฏฺฐิ. "อนนฺตวา"ติ ปวตฺตา ทิฏฺฐิ อนนฺตวาทิฏฺฐิ. ปุพฺพนฺตํ อนุคตา ทิฏฺฐิ ปุพฺพนฺตานุทิฏฺฐิ. อปรนฺตํ อนุคตา ทิฏฺฐิ อปรนฺตานุทิฏฺฐิ. อหิริกนฺติ "ยํ น หิริยติ หิริยิตพฺเพนา"ติ ^๖- เอวํ วิตฺถาริตา นิลฺลชฺชตา. อโนตฺตปฺปนฺติ "ยํ น โอตฺตปฺปติ โอตฺตปฺปิตพฺเพนา"ติ ^๗- เอวํ วิตฺถาริโต อภายนกอากาโร. หิริยนา หิริ. โอตฺตปฺปนา ^๘- โอตฺตปฺปํ. โทวจสฺสตาทีสุ ทุกฺขํ วโจ เอตสฺมึ วิปฺปฏิกูลคาหิมฺหิ วิปจฺจนีกสาเต อนาทเร ปุคฺคเลติ ทุพฺพโจ, ตสฺส กมฺมํ โทวจสฺสํ, ตสฺส ภาโว โทวจสฺสตา. ปาปา อสฺสทฺธาทโย ปุคฺคลา เอตสฺส มิตฺตาติ @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. ตเปนฺตีติ ^๒ สํ. ข. ๑๗/๗๙/๗๑ ^๓ ฉ.ม. นิทฺธาเรตฺวา @^๔ อภิ. ๓๔/๗/๒๒ ^๕ ก. อุจฺเฉโท ^๖ อภิ. ๓๔/๑๓๒๘/๒๙๙ @^๗ อภิ. ๓๔/๑๓๒๙/๒๙๙ ^๘ สี. โอตฺตปนา

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕๓ หน้าที่ ๙๘-๙๙. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=53&page=98&pages=2&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=53&A=2395&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=53&A=2395&modeTY=2&pagebreak=1#p98