อรรถกถาเล่มที่ ๕๕ หน้าที่ ๑๒๙-๑๓๐.

หน้าที่ ๑๒๙.

๑. ปุคฺคลกถา ๑. สุทฺธสจฺฉิกฏฺฐ ๑. อนุโลมปจฺจนีกวณฺณนา สจฺฉิกฏฺฐวณฺณนา ตาว วุจฺจเต. [๑] ตตฺถ ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺฉิกฏฺฐปรมตฺเถนาติ อยํ ปุจฺฉา. อามนฺตาติ อยํ ปฏิชานนา. กสฺส ปนายํ ปุจฺฉา, กสฺส ปฏิชานนาติ. อสุกสฺสาติ น วตฺตพฺพา. ภควตา หิ อิมสฺมึ ปกรเณ นานปฺปการานํ ลทฺธีนํ วิโสธนตฺถํ ตนฺติวเสน มาติกา ฐปิตา, สา เถเรน สตฺถารา ทินฺนนเย ฐตฺวา ตนฺติวเสเนว วิภตฺตา. น หิ เถโร ยตฺตกา เอตฺถ วาทมคฺคา ทสฺสิตา, ตตฺตเกหิ วาเทหิ ^๑- สทฺธึ วาเทน วิคฺคาหิกกถํ กเถสิ. เอวํ สนฺเตปิ ปน ตาสํ ตาสํ กถานํ อตฺถสฺส สุขาวธารณตฺถํ สกวาทีปุจฺฉา ปรวาทีปฏิญฺญา ปรวาทีปุจฺฉา สกวาทีปฏิญฺญาติ เอวํ วิภาคํ ทสฺเสตฺวาว อตฺถวณฺณนํ กริสฺสาม. ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺฉิกฏฺฐปรมตฺเถนาติ หิ อยํ สกวาทีปุจฺฉา. ตาย "เย อตฺถิ ปุคฺคโลติ เอวํลทฺธิกา ปุคฺคลวาทิโน, เต เอวํ ปุจฺฉิตพฺพา"ติ ทีเปติ. เก ปน ปุคฺคลวาทิโนติ? สาสเน วชฺชิปุตฺตกา เจว สมิติยา จ พหิทฺธา จ พหู อญฺญติตฺถิยา. ตตฺถ ปุคฺคโลติ อตฺตา สตฺโต ชีโว. อุปลพฺภตีติ ปญฺญาย อุปคนฺตฺวา ลพฺภติ, ญายตีติ อตฺโถ. สจฺฉิกฏฺฐปรมตฺเถนาติ เอตฺถ สจฺฉิกฏฺโฐติ มายามรีจิอาทโย วิย อภูตากาเรน อคฺคเหตพฺโพ ภูตฏฺโฐ. ปรมตฺโถติ อนุสฺสวาทิวเสน อคฺคเหตพฺโพ อุตฺตมตฺโถ. อุภเยนาปิ โย ปรโต "ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺฉิกฏฺฐปรมตฺเถน, รูปญฺจ อุปลพฺภตี"ติอาทินา @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. วาทีหิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๐.

ขนฺธายตนธาตุอินฺทฺริยวเสน สตฺตปญฺญาสวิโธ ธมฺมปฺปเภโท ทสฺสิโต, ยถา โส ภูเตน สภาวฏฺเฐน อุปลพฺภติ, กึ เอวํ ตว ปุคฺคโล อุปลพฺภตีติ ปุจฺฉติ. ปรวาที อามนฺตาติ ปฏิชานาติ. ปฏิชานนญฺหิ กตฺถจิ "อาม ภนฺเต"ติ อาคจฺฉติ, กตฺถจิ "อาโม"ติ ปฏิชานนํ ^๑- อาคจฺฉติ, อิธ ปน "อามนฺตา"ติ อาคตํ. ตตฺรายํ อธิปฺปาโย:- โส หิ ยนฺตํ ปรโต วุตฺตํ ภควตา "อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน"ติ ^๒- สุตฺตํ อาคตํ, ตํ คเหตฺวา ยสฺมา ปน ภควา สจฺจวาที น วิสํวาทนปุเรกฺขาโร วาจํ ภาสติ, นาปิ อนุสฺสวาทิวเสน ธมฺมํ เทเสติ, สเทวกํ ปน โลกํ สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา ปเวเทติ, ตสฺมา โย เตน ภควตา ^๓- วุตฺโต "อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน"ติ, โส สจฺฉิกฏฺฐปรมตฺเถเนว อตฺถีติ ลทฺธึ คเหตฺวา "อามนฺตา"ติ ปฏิชานาติ. อถสฺส ตาทิสสฺส เลสวจนสฺส ฉลวาทสฺส โอกาสํ อททมาโน สกวาที โย สจฺฉิกฏฺโฐติอาทิมาห. ตตฺรายมาธิปฺปาโย:- ยฺวายํ ปรโต "สปฺปจฺจโย อปฺปจฺจโย, สงฺขโต อสงฺขโต, สสฺสโต อสสฺสโต, สนิมิตฺโต อนิมิตฺโต"ติ เอวํ ปริทีปิโต รูปาทิสตฺตปญฺญาสวิโธ ธมฺมปฺปเภโท อาคโต, น สมฺมติสจฺจวเสนาปิ อนุสฺสวาทิวเสน ^๔- คเหตพฺโพ, อตฺตโน ปน ภูตตายเอว สจฺฉิกฏฺโฐ อตฺตปจฺจกฺขตาย จ ปรมตฺโถ, ตํ สนฺธายาห "โย สจฺฉิกฏฺโฐ ปรมตฺโถ, ตโต โส ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺฉิกฏฺฐปรมตฺเถนา"ติ. ตโตติ กรณวจนเมตํ, ตสฺมา เตน สจฺฉิกฏฺฐปรมตฺเถน โส ปุคฺคโล อุปลพฺภตีติ อยเมตฺถ อตฺโถ. อิทํ วุตฺตํ โหติ:- รุปฺปนาทิเภเทน วา สปฺปจฺจยาทิเภเทน วา อากาเรน โย สจฺฉิกฏฺโฐ ปรมตฺโถ อุปลพฺภติ, กินฺเต โส ^๕- ปุคฺคโลปิ เตนากาเรน อุปลพฺภตีติ. น เหวํ วตฺตพฺเพติ อวชานนา @เชิงอรรถ: ^๑ สี ปฏิชานนนฺติ ^๒ องฺ.จตุกฺก. ๒๑/๙๕/๑๐๘ ^๓ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ @^๔ ฉ.ม. น สมฺมุติสจฺจวเสน, นาปิ อนุสฺสวาทิวเสน ^๕ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕๕ หน้าที่ ๑๒๙-๑๓๐. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=55&page=129&pages=2&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=55&A=2871&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=55&A=2871&modeTY=2&pagebreak=1#p129