อรรถกถาเล่มที่ ๕๕ หน้าที่ ๑๕๑-๑๕๒.

หน้าที่ ๑๕๑.

[๑๑๕] นิคโฬติ สงฺขลิกพนฺธนํ. เนคฬิโกติ เตน พนฺธเนน ^๑- พนฺธโก. ยสฺส รูปํ โส รูปวาติ ยสฺมา ยสฺส รูปํ โส รูปวา โหติ, ตสฺมา ยถา น นิคโฬ ฯเปฯ อญฺโ รูปวาติ อตฺโถ. [๑๑๖] จิตฺเต จิตฺเตติอาทีสุ สราคาทิจิตฺตวเสน สราคาทิตํ สนฺธาย จิตฺตานุปสฺสนาวเสน ปฏิชานาติ. ชายตีติอาทินา นเยน ปุฏฺโ ปุคฺคลสฺส ขณิกภาวํ อนิจฺฉนฺโต ปฏิกฺขิปติ. "โส"ติ วา "อญฺโ"ติ วา ปุฏฺโ สสฺสตุจฺเฉทภยา ^๒- ปฏิกฺขิปติ. ปุน น วตฺตพฺพํ "กุมารโก"ติ วา "กุมาริกา"ติ วา ปุฏฺโ โลกโวหารสมุจฺเฉทภเยน วตฺตพฺพนฺติ ปฏิชานาติ. เสสเมตฺถ ปากฏเมว. [๑๑๘] อิทานิ ปรวาที อญฺเนากาเรน ลทฺธึ ปติฏฺาเปตุกาโม น วตฺตพฺพํ ปุคฺคโล อุปลพฺภตีติอาทิมาห. ตตฺถ น วตฺตพฺพนฺติ กินฺเต อิมินา เอวํ พหุนา อุปาทาปญฺตฺตานุโยเคน, อิทนฺตาว วเทหิ, กึ น วตฺตพฺพํ "ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺฉิกฏฺปรมตฺเถนา"ติ. ตโต สกวาทินา อามนฺตาติ วุตฺเต นนุ โย ปสฺสตีติอาทิมาห. ตตฺถ โยติ ปุคฺคโล. ยนฺติ รูปํ. เยนาติ จกฺขุนา. โสติ ปุคฺคโล. ตนฺติ รูปํ. เตนาติ จกฺขุนา. อิทํ วุตฺตํ โหติ:- นนุ โย ยํ รูปํ เยน จกฺขุนา ปสฺสติ, โส ตํ รูปํ เตน จกฺขุนา ปสฺสนฺโต ปุคฺคโลติ. สกวาที กิญฺจาปิ จกฺขุวิญฺาณสฺส นิสฺสยภาวํ คจฺฉนฺตํ จกฺขุเมว รูปํ ปสฺสติ, ตถา โสตเมว สทฺทํ สุณาติ ฯเปฯ มโนวิญฺาณเมว ^๓- ธมฺมํ วิชานาติ, "อตฺถิ อรหโต จกฺขุ, ปสฺสติ อรหา จกฺขุนา รูปนฺ"ติอาทิสมฺมติวเสน ปน อามนฺตาติ ปฏิชานาติ. [๑๒๐] ตโต ฉลวาทํ นิสฺสาย ปรวาทินา ปุคฺคลสฺส วตฺตพฺพตาย สาธิตาย ตเมว วาทํ ปริวตฺเตตฺวา ปุคฺคโล อุปลพฺภตีติอาทิมาห. ตตฺถ โย น ปสฺสตีติ @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ ^๒ ฉ.ม. สสฺสตุทฺเฉทภเยน ^๓ ฉ.ม. วิญฺาณเมว

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๒.

อนฺโธ อสญฺีสตฺโต ^๑- อรูปํ อุปปนฺโน นิโรธสมาปนฺโน อนนฺโธปิ จ อญฺตฺร ทสฺสนสมยา น ปสฺสติ นาม. เสสวาเรสุปิ เอเสว นโย. เสสํ ปาลิวเสเนว อตฺถโต เวทิตพฺพํ. [๑๒๒] สุตฺตสํสนฺทนายํ ทิพฺพสฺส จกฺขุโน รูปโคจรตฺตา รูปํ ปสฺสตีติ อาห. ทุติยวาเร "สตฺเต ปสฺสามี"ติ วจนโต ปุคฺคลํ ปสฺสตีติ อาห. ตติยวาเร "รูปํ ทิสฺวา ปุคฺคลํ วิภาเวตี"ติ ลทฺธิโต อุโภ ปสฺสตีติ อาห. ยสฺมา ปน ปสฺสิตพฺพํ นาม ทิฏฺ สุตํ มุตํ วิญฺาตนฺติ จตุพฺพิเธ รูปสงฺคเห รูปายตนเมว สงฺคหิตํ, ตสฺมา สกวาที "รูปํ ปุคฺคโล, ปุคฺคโล รูปํ, อุโภ รูปนฺ"ติ อนุโยคํ กโรติ. ตสฺสตฺโถ ปากโฏเยวาติ. อุปาทาปญฺตฺตานุโยควณฺณนา นิฏฺิตา. ----------- ๑๓. ปุริสการานุโยควณฺณนา [๑๒๓] อิทานิ ปุริสการานุโยโค โหติ. ตตฺถ กมฺเม สติ นิยมโต ตสฺส การเกนาปิ ภวิตพฺพนฺติ ลทฺธิยา ปุจฺฉา ปรวาทิสฺส, ตถารูปานํ กมฺมานํ อตฺถิตาย ปฏิญฺา สกวาทิสฺส. ปุน กตฺตา กาเรตาติ ปุจฺฉา ปรวาทิสฺส. ตตฺถ กตฺตาติ เตสํ กมฺมานํ การโก. กาเรตาติ อาณตฺติเทสนาทีหิ อุปาเยหิ การาปโก. อิทานิ ยสฺมา ปรวาที ปุคฺคลํ สนฺธาย กตฺตาติ ปุจฺฉติ, น กรณมตฺตํ, ตสฺมา ปฏิกฺเขโป สกวาทิสฺส. [๑๒๔] ตสฺส กตฺตา กาเรตาติ เอตฺถ ยทิ ยํ ยํ อุปลพฺภติ, ตสฺส ตสฺส กตฺตา ^๒- ปุคฺคโล อุปลพฺภติ, ปุคฺคโล ตเวว อุปลพฺภติ, ^๒- กึ ตสฺสาปิ การโก จ การาปโก จ อญฺโ ปุคฺคโล อุปลพฺภตีติ อตฺโถ. ปรวาที ตถา อนิจฺฉนฺโต @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. อนฺโธ อสญฺสตฺโต ^๒-๒ ฉ.ม. ปุคฺคโล เต อุปลพฺภติ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕๕ หน้าที่ ๑๕๑-๑๕๒. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=55&page=151&pages=2&pagebreak=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=55&A=3374&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=55&A=3374&pagebreak=1#p151