อรรถกถาเล่มที่ ๕๕ ภาษาบาลี อักษรไทย
ปญฺจ.อ. (ปรมตฺถที.)
หน้าที่ ๑๕๑-๑๕๒.

หน้าที่ ๑๕๑.
     [๑๑๕] นิคโฬติ สงฺขลิกพนฺธนํ. เนคฬิโกติ เตน พนฺธเนน ๑- พนฺธโก.
ยสฺส รูปํ โส รูปวาติ ยสฺมา ยสฺส รูปํ โส รูปวา โหติ, ตสฺมา ยถา น
นิคโฬ ฯเปฯ อญฺโญ รูปวาติ อตฺโถ.
     [๑๑๖] จิตฺเต จิตฺเตติอาทีสุ สราคาทิจิตฺตวเสน สราคาทิตํ สนฺธาย
จิตฺตานุปสฺสนาวเสน ปฏิชานาติ. ชายตีติอาทินา นเยน ปุฏฺโฐ ปุคฺคลสฺส
ขณิกภาวํ อนิจฺฉนฺโต ปฏิกฺขิปติ. "โส"ติ วา "อญฺโญ"ติ วา ปุฏฺโฐ
สสฺสตุจฺเฉทภยา ๒- ปฏิกฺขิปติ. ปุน น วตฺตพฺพํ "กุมารโก"ติ วา "กุมาริกา"ติ วา
ปุฏฺโฐ โลกโวหารสมุจฺเฉทภเยน วตฺตพฺพนฺติ ปฏิชานาติ. เสสเมตฺถ ปากฏเมว.
     [๑๑๘] อิทานิ ปรวาที อญฺเญนากาเรน ลทฺธึ ปติฏฺฐาเปตุกาโม น
วตฺตพฺพํ ปุคฺคโล อุปลพฺภตีติอาทิมาห. ตตฺถ น วตฺตพฺพนฺติ กินฺเต อิมินา
เอวํ พหุนา อุปาทาปญฺญตฺตานุโยเคน, อิทนฺตาว วเทหิ, กึ น วตฺตพฺพํ
  "ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺฉิกฏฺฐปรมตฺเถนา"ติ.  ตโต สกวาทินา อามนฺตาติ วุตฺเต
นนุ โย ปสฺสตีติอาทิมาห. ตตฺถ โยติ ปุคฺคโล. ยนฺติ รูปํ. เยนาติ จกฺขุนา.
โสติ ปุคฺคโล. ตนฺติ รูปํ. เตนาติ จกฺขุนา. อิทํ วุตฺตํ โหติ:- นนุ โย ยํ
รูปํ เยน จกฺขุนา ปสฺสติ, โส ตํ รูปํ เตน จกฺขุนา ปสฺสนฺโต ปุคฺคโลติ.
สกวาที กิญฺจาปิ จกฺขุวิญฺญาณสฺส นิสฺสยภาวํ คจฺฉนฺตํ จกฺขุเมว รูปํ ปสฺสติ,
ตถา โสตเมว สทฺทํ สุณาติ ฯเปฯ มโนวิญฺญาณเมว ๓- ธมฺมํ วิชานาติ, "อตฺถิ
อรหโต จกฺขุ, ปสฺสติ อรหา จกฺขุนา รูปนฺ"ติอาทิสมฺมติวเสน ปน อามนฺตาติ
ปฏิชานาติ.
     [๑๒๐] ตโต ฉลวาทํ นิสฺสาย ปรวาทินา ปุคฺคลสฺส วตฺตพฺพตาย สาธิตาย
ตเมว วาทํ ปริวตฺเตตฺวา ปุคฺคโล อุปลพฺภตีติอาทิมาห. ตตฺถ โย น ปสฺสตีติ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ  ๒ ฉ.ม. สสฺสตุทฺเฉทภเยน  ๓ ฉ.ม. วิญฺญาณเมว
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๕๒.
อนฺโธ อสญฺญีสตฺโต ๑- อรูปํ อุปปนฺโน นิโรธสมาปนฺโน อนนฺโธปิ จ อญฺญตฺร
ทสฺสนสมยา น ปสฺสติ นาม. เสสวาเรสุปิ เอเสว นโย. เสสํ ปาลิวเสเนว
อตฺถโต เวทิตพฺพํ.
     [๑๒๒] สุตฺตสํสนฺทนายํ ทิพฺพสฺส จกฺขุโน รูปโคจรตฺตา รูปํ ปสฺสตีติ
อาห. ทุติยวาเร "สตฺเต ปสฺสามี"ติ วจนโต ปุคฺคลํ ปสฺสตีติ อาห. ตติยวาเร
"รูปํ ทิสฺวา ปุคฺคลํ วิภาเวตี"ติ ลทฺธิโต อุโภ ปสฺสตีติ อาห. ยสฺมา ปน
ปสฺสิตพฺพํ นาม ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ วิญฺญาตนฺติ จตุพฺพิเธ รูปสงฺคเห รูปายตนเมว
สงฺคหิตํ, ตสฺมา สกวาที "รูปํ ปุคฺคโล, ปุคฺคโล รูปํ, อุโภ รูปนฺ"ติ อนุโยคํ
กโรติ. ตสฺสตฺโถ ปากโฏเยวาติ.
                   อุปาทาปญฺญตฺตานุโยควณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                           -----------
                      ๑๓. ปุริสการานุโยควณฺณนา
     [๑๒๓] อิทานิ ปุริสการานุโยโค โหติ. ตตฺถ กมฺเม สติ นิยมโต ตสฺส
การเกนาปิ ภวิตพฺพนฺติ ลทฺธิยา ปุจฺฉา ปรวาทิสฺส, ตถารูปานํ กมฺมานํ อตฺถิตาย
ปฏิญฺญา สกวาทิสฺส. ปุน กตฺตา กาเรตาติ ปุจฺฉา ปรวาทิสฺส. ตตฺถ กตฺตาติ
เตสํ กมฺมานํ การโก. กาเรตาติ อาณตฺติเทสนาทีหิ อุปาเยหิ การาปโก. อิทานิ
ยสฺมา ปรวาที ปุคฺคลํ สนฺธาย กตฺตาติ ปุจฺฉติ, น กรณมตฺตํ, ตสฺมา
ปฏิกฺเขโป สกวาทิสฺส.
     [๑๒๔] ตสฺส กตฺตา กาเรตาติ เอตฺถ ยทิ ยํ ยํ อุปลพฺภติ, ตสฺส ตสฺส
กตฺตา ๒- ปุคฺคโล อุปลพฺภติ, ปุคฺคโล ตเวว อุปลพฺภติ, ๒- กึ ตสฺสาปิ การโก จ
การาปโก จ อญฺโญ ปุคฺคโล อุปลพฺภตีติ อตฺโถ. ปรวาที ตถา อนิจฺฉนฺโต
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อนฺโธ อสญฺญสตฺโต  ๒-๒ ฉ.ม. ปุคฺคโล เต อุปลพฺภติ


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕๕ หน้าที่ ๑๕๑-๑๕๒.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=55&page=151&pages=2&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=55&A=3374&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=55&A=3374&modeTY=2&pagebreak=1#p151