อรรถกถาเล่มที่ ๕๕ ภาษาบาลี อักษรไทย
ปญฺจ.อ. (ปรมตฺถที.)
หน้าที่ ๒๑๗-๒๑๘.

หน้าที่ ๒๑๗.
     อตฺถิ เกจีติอาทิ นิยามสฺส สงฺขตภาวทีปนตฺถํ วุตฺตํ. มคฺโค อสงฺขโตติ
ปเญฺห ตสฺส อุปฺปาทนิโรธภาวโต ปฏิกฺขิปติ. ๑- นียาโม สงฺขโตติ ปเญฺห นิรุทฺเธปิ
มคฺเค นิยามสฺส อตฺถิตํ สนฺธาย ปฏิกฺขิปติ. โสตาปตฺตินิยาโมติอาทิปเญฺหสุปิ
อนุโลมโต จ ปฏิโลมโต จ อิมินาว นเยน อตฺโถ เวทิตพฺโพ. ปญฺจ อสงฺขตานีติ
ปุฏฺโฐ ปญฺจนฺนํ อสงฺขตานํ อาคตฏฺฐานํ อปสฺสนฺโต ปฏิกฺขิปติ. ทุติยํ ปุฏฺโฐ
จตุนฺนํ สมฺมตฺตนิยามานํ นิยามวจนโต นิพฺพานสฺส จ อสงฺขตภาวโต ปฏิชานาติ.
มิจฺฉตฺตนิยามปโญฺห นิยามวจนมตฺเตน อสงฺขตตาย อยุตฺตภาวทีปนตฺถํ วุตฺโตติ.
                       นิยามกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                           ----------
                      ๒. ปฏิจฺจสมุปฺปาทกถาวณฺณนา
     [๔๔๘] อิทานิ ปฏิจฺจสมุปฺปาทกถา นาม โหติ. ตตฺถ เยสํ นิทานวคฺเค
"อุปฺปาทา วา ตถาคตานํ อนุปฺปาทา วา ตถาคตานํ ฐิตาว สา ธาตุ
ธมฺมฏฺฐิตตา"ติ วจนโต ๒- "ปฏิจฺจสมุปฺปาโท อสงฺขโต"ติ ลทฺธิ เสยฺยถาปิ
ปุพฺพเสลิยานญฺจ มหิสาสกานญฺจ, เต สนฺธาย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา
อิตรสฺส.
     [๔๔๙] อวิชฺชา อสงฺขตาติอาทโย ปญฺหา อวิชฺชาทีนํเยว ปฏิจฺจสมุปฺปาท-
ภาวทสฺสนตฺถํ วุตฺตา. เยน ปนตฺเถน ตตฺถ เอเกกํ องฺคํ "ปฏิจฺจสมุปฺปาโท"ติ
วุจฺจติ, โส ปฏิจฺจสมุปฺปาทวิภงฺเค วุตฺโตเยว.
     [๔๕๑] อวิชฺชาปจฺจยา สงฺขาราติ ยา ตตฺถ ธมฺมฏฺฐิตตาติอาทิ เยน
สุตฺเตน ลทฺธิ ปติฏฺฐาปิตา, ตสฺเสว อตฺถทสฺสเนน ลทฺธิภินฺทนตฺถํ วุตฺตํ.
อยเญฺหตฺถ อตฺโถ:- ยา อยํ เหฏฺฐา "ฐิตาว สา ธาตุ ธมฺมฏฺฐิตตา ธมฺมนิยามตา"ติ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ปฏิกฺขิปตีติ   ๒ ฉ.ม......อาทิวจนโต, สํ.นิ. ๑๖/๒๐/๒๕
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๑๘.
วุตฺตา, น สา อญฺญตฺร อวิชฺชาทีหิ วิสุํ เอกา อตฺถิ, อวิชฺชาทีนมฺปน
ปจฺจยานํเยเวตํ นามํ. อุปฺปนฺเนปิ หิ ตถาคเต อนุปฺปนฺเนปิ อวิชฺชาโต สงฺขารา
สมฺภวนฺติ, สงฺขาราทีหิ จ วิญฺญาณาทีนิ, ตสฺมา "อวิชฺชาปจฺจยา สงฺขารา"ติ
ยา เอตสฺมึ ปเท สงฺขารธมฺมานํ การณฏฺเฐน ฐิตตาติ ธมฺมฏฺฐิตตา, เตสํเยว
จ ธมฺมานํ การณฏฺเฐเนว นิยามตาติ ธมฺมนิยามตาติ อวิชฺชา วุจฺจติ, สา จ
อสงฺขตา, นิพฺพานญฺจ อสงฺขตนฺติ ปุจฺฉติ. ปรวาที ลทฺธิวเสน ปฏิชานิตฺวา
ปุน เทฺว อสงฺขตานีติ ปุฏฺโฐ สุตฺตาภาเวน ปฏิกฺขิปิตฺวา ลทฺธิวเสน ๑- ปฏิชานาติ.
เสสปเทสุปิ เอเสว นโย. เหฏฺฐา วุตฺตสทิสํ ปเนตฺถ วุตฺตนเยน ๒- เวทิตพฺพนฺติ.
                    ปฏิจฺจสมุปฺปาทกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                            ---------
                         ๓. สจฺจกถาวณฺณนา
     [๔๕๒-๔๕๔] อิทานิ สจฺจกถา นาม โหติ. ตตฺถ เยสํ "จตฺตาริมานิ
ภิกฺขเว ตถานิ อวิตถานี"ติ ๓- สุตฺตํ นิสฺสาย "จตฺตาริ สจฺจานิ นิจฺจานิ
อสงฺขตานี"ติ ลทฺธิ เสยฺยถาปิ ปุพฺพเสลิยานํ, เต สนฺธาย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส,
ปฏิญฺญา อิตรสฺส. อยญฺหิสฺส อธิปฺปาโย:- ทุกฺขสมุทยมคฺเคสุ วตฺถุสจฺจํ
สงฺขตํ, ลกฺขณสจฺจํ อสงฺขตํ. นิโรเธ วตฺถุสจฺจํ นาม นตฺถิ, อสงฺขตเมว ตนฺติ.
ตสฺมา อามนฺตาติ อาห. ตมฺปนสฺส ลทฺธิมตฺตเมว. โส หิ ทุกฺขํ วตฺถุสจฺจํ
อิจฺฉติ, ตถา สมุทยํ มคฺคญฺจ. ยานิ ปน เนสํ พาธนปภวนิยฺยานิกลกฺขณานิ,
ตานิ ลกฺขณสจฺจํ นามาติ, น จ พาธนลกฺขณาทีหิ อญฺญานิ ทุกฺขาทีนิ นาม
อตฺถีติ. ตาณานีติอาทีสุ อธิปฺปาโย วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺโพ.
     ทุกฺขสจฺจนฺติ ปเญฺห ลทฺธิวเสน ลกฺขณํ สนฺธาย ปฏิชานาติ. ทุกฺขนฺติ
ปเญฺห วตฺถุํ สนฺธาย ปฏิกฺขิปติ. อิโต ปรํ สุทฺธิกปญฺหา จ สํสนฺทนปญฺหา
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ลทฺธิวเสเนว   ๒ ฉ.ม. วุตฺตนเยเนว  ๓ สํ.ม. ๑๙/๑๐๙๐/๓๗๕


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕๕ หน้าที่ ๒๑๗-๒๑๘.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=55&page=217&pages=2&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=55&A=4875&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=55&A=4875&modeTY=2&pagebreak=1#p217