อรรถกถาเล่มที่ ๕๕ ภาษาบาลี อักษรไทย
ปญฺจ.อ. (ปรมตฺถที.)
หน้าที่ ๒๒๙-๒๓๐.

หน้าที่ ๒๒๙.
ชรามรณํ วิปาโกติ ลทฺธิ เสยฺยถาปิ อนฺธกานํ, เต สนฺธาย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส,
ปฏิญฺญา อิตรสฺส. ปฏิโลมปเญฺห อนารมฺมณนฺติ รูปธมฺมานํ ตาว อนารมฺมณเมว,
อรูปานํ ปน ชรามรณํ สมฺปโยคลกฺขณาภาวา อนารมฺมณเมว.
     [๔๙๖] อกุสลานํ ธมฺมานํ ชรามรณํ อกุสลานํ ธมฺมานํ วิปาโกติ
ปเญฺห ชรามรเณน นาม อนิฏฺฐวิปาเกน ภวิตพฺพนฺติ ลทฺธิยา ปฏิชานาติ.
เตเนว การเณน กุสลานํ ธมฺมานํ ชรามรณสฺส กุสลวิปากตํ ปฏิกฺขิปติ, ปรโต
จสฺส อกุสลวิปากตญฺเญว ปฏิชานาติ.
     กุสลานญฺจ อกุสลานญฺจาติ ปุจฺฉาวเสน เอกโต กตํ, เอกกฺขเณ ปเนตํ ๑-
นตฺถิ. อพฺยากตานํ อวิปากานํ ชรามรณํ วิปาโกติ วตฺตพฺพตาย ปริยาโย
นตฺถิ, ตสฺมา อพฺยากตวเสน ปุจฺฉา น กตา.
     [๔๙๗] ทุพฺพณฺณสํวตฺตนิยนฺติ เอตฺถ ทุพฺพณฺณิยํ นาม อปริสุทฺธวณฺณตา,
อปฺปายุกตา นาม อายุโน จิรํ ปวตฺติตุํ อสมตฺถตา. ตตฺถ อกุสลกมฺมํ
กมฺมสมุฏฺฐานสฺส ทุพฺพณฺณรูปสฺส กมฺมปจฺจโย โหติ, อสทิสตฺตา ปนสฺส
ตํวิปาโก น โหติ. อุตุสมุฏฺฐานาทิโน ๒- ปน ตํปฏิลาภวเสน อายุโน จ
อุปจฺเฉทกวเสน ปจฺจโย โหติ. เอวเมตํ ปริยาเยน ตํสํวตฺตนิกํ นาม โหติ, น
วิปากผสฺสาทีนํ วิย ชนกวเสน, ตสฺมา วิปากภาเว อสาธกํ. เสสเมตฺถ เหฏฺฐา
วุตฺตสทิสเมวาติ.
                   ชรามรณํวิปาโกติกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                           ----------
                      ๙. อริยธมฺมวิปากกถาวณฺณนา
     [๔๙๘] อิทานิ อริยธมฺมวิปากกถา นาม โหติ. ตตฺถ เยสํ กิเลสปฺปหาน-
มตฺตเมว สามญฺญผลํ, น จิตฺตเจตสิกา ธมฺมาติ ลทฺธิ เสยฺยถาปิ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ปน ตํ   ๒ สี.,ม. อุตุสมุฏฺฐานาทิเภเทน
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๓๐.
อนฺธกานํ, เต สนฺธาย นตฺถิ อริยธมฺมวิปาโกติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส. ตตฺถ
อริยธมฺมวิปาโกติ  มคฺคสงฺขาตสฺส อริยธมฺมสฺส วิปาโก. กิเลสกฺขยมตฺตํ อริยผลนฺติ
ลทฺธิยา ปฏิญฺญา อิตรสฺส. สามญฺญนฺติ สมณภาโว, มคฺคสฺเสตํ นามํ.
"สามญฺญญฺจ โว ภิกฺขเว เทเสสฺสามิ สามญฺญผลญฺจา"ติ ๑- หิ วุตฺตํ. พฺรหฺมญฺเญปิ
เอเสว นโย.
     โสตาปตฺติผลํ น วิปาโกติอาทีสุ โสตาปตฺติมคฺคาทีนํ อปจยคามิตํ สนฺธาย
อริยผลานํ นวิปากภาวํ ปฏิชานาติ, ทานผลาทีนํ ปฏิกฺขิปติ. โส หิ อาจยคามีติกสฺส ๒-
เอวํ อตฺถํ วาเรติ ๓-:- วิปากสงฺขาตํ อาจยํ คจฺฉนฺติ, ตํ วา อาจินนฺตา
คจฺฉนฺตีติ อาจยคามิโน, วิปากํ อปจินนฺตา คจฺฉนฺตีติ อปจยคามิโนติ. ตสฺมา
เอวํ ปฏิชานาติ จ ปฏิกฺขิปติ จ.
     [๕๐๐] กามาวจรํ กุสลํ สวิปากํ อาจยคามีติอาทิกา ปุจฺฉา ปรวาทิสฺส,
ปฏิญฺญา จ ปฏิกฺเขโป จ สกวาทิสฺส. โลกิยญฺหิ กุสลวิปากํ จุติปฏิสนฺธิโย ๔-
เจว วฏฺฏญฺจ อาจินนฺตํ คจฺฉตีติ อาจยคามิ, โลกุตฺตรกุสลํ จุติปฏิสนฺธิโย เจว
วฏฺฏญฺจ อปจินนฺตํ คจฺฉตีติ อปจยคามิ. เอวเมตํ สวิปากเมว โหติ, น
อปจยคามีติ วจนมตฺเตน ๕- อวิปากํ. อิมมตฺถํ สนฺธาเยเวตฺถ สกวาทิโน ปฏิญฺญา
จ ปฏิกฺเขโป จ เวทิตพฺพาติ.
                    อริยธมฺมวิปากกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                          -------------
                  ๑๐. วิปาโกวิปากธมฺมธมฺโมติกถาวณฺณนา
     [๕๐๑] อิทานิ วิปาโก วิปากธมฺมธมฺโมติกถา นาม โหติ. ตตฺถ ยสฺมา
วิปาโก วิปากสฺส อญฺญมญฺญาทิปจฺจยวเสน ปจฺจโย โหติ, ตสฺมา วิปาโกปิ
วิปากธมฺมธมฺโมติ เยสํ ลทฺธิ เสยฺยถาปิ อนฺธกานํ, เต สนฺธาย ปุจฺฉา
@เชิงอรรถ: ๑ ปาลิ. สามญฺญผลานิ จ, สํ.ม. ๑๙/๓๕/๑๙   ๒ ฉ.ม. อาจยคามิตฺติกสฺส
@๓ ฉ.ม. ธาเรติ                        ๔ ฉ.ม. กุสลํ วิปากจุติปฏิสนฺธิโย
@๕ ฉ.ม. อปจยคามิวจนมตฺเตน


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕๕ หน้าที่ ๒๒๙-๒๓๐.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=55&page=229&pages=2&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=55&A=5147&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=55&A=5147&modeTY=2&pagebreak=1#p229