อรรถกถาเล่มที่ ๕๕ หน้าที่ ๓.

"ปญฺจกฺขนฺธา ฯเปฯ มนสิกาโร"ติ เอวํ ธาตุกถาย อพฺภนฺตเร อวตฺวา "สพฺพาปิ ธมฺมสงฺคณี"ติ เอวํ ธาตุกถาย มาติกาโต พหิ ฐปิตตฺตา พาหิรมาติกาติ วุจฺจติ. เอวํ มาติกาย ปญฺจธา ฐิตภาวํ วิทิตฺวา อิทานิ "สงฺคโห อสงฺคโห"ติ- อาทีสุ สงฺคโห ตาว ชาติสญฺชาติกิริยาคณนวเสน จตุพฺพิโธ. ตตฺถ "สพฺเพ ขตฺติยา อาคจฺฉนฺตุ, สพฺเพ พฺราหฺมณา, สพฺเพ เวสฺสา, สพฺเพ สุทฺทา อาคจฺฉนฺตุ," "ยา จาวุโส วิสาข สมฺมาวาจา, โย จ สมฺมากมฺมนฺโต, โย จ สมฺมาอาชีโว. อิเม ธมฺมา สีลกฺขนฺเธน สงฺคหิตา"ติ ^๑- อยํ ชาติสงฺคโห นาม. "เอกชาติกา อาคจฺฉนฺตู"ติ วุตฺตฏฺฐาเน วิย หิ อิธ สพฺเพปิ ชาติยา เอกสงฺคหํ คตา. "สพฺเพ โกสลกา อาคจฺฉนฺตุ, สพฺเพ มาคธกา อาคจฺฉนฺตุ, ^๒- สพฺเพ อารุกจฺฉกา ^๓- อาคจฺฉนฺตุ," "โย จาวุโส วิสาข สมฺมาวายาโม, ยา จ สมฺมาสติ, โย จ สมฺมาสมาธิ. อิเม ธมฺมา สมาธิกฺขนฺเธน สงฺคหิตา"ติ ^๑- อยํ สญฺชาติ- สงฺคโห นาม. "เอกฏฺฐาเน ชาติสมฺพนฺธา ^๔- อาคจฺฉนฺตู"ติ วุตฺตฏฺฐาเน วิย หิ อิธ สพฺเพปิ สญฺชาติฏฺฐาเนน นิวุฏฺโฐกาเสน เอกสงฺคหํ คตา. "สพฺเพ หตฺถาโรหา อาคจฺฉนฺตุ, สพฺเพ อสฺสาโรหา อาคจฺฉนฺตุ, ^๒- สพฺเพ รถิกา อาคจฺฉนฺตุ," "ยา จาวุโส วิสาข สมฺมาทิฏฺฐิ, โย จ สมฺมาสงฺกปฺโป. อิเม ธมฺมา ปญฺญากฺขนฺเธน สงฺคหิตา"ติ ^๑- อยํ กิริยาสงฺคโห นาม. สพฺเพปิ ^๕- เหเต ^๖- อตฺตโน กิริยากรเณน เอกสงฺคหํ คตา. "จกฺขายตนํ กตมกฺขนฺธคณนํ คจฺฉตีติ. รูปกฺขนฺธคณนํ คจฺฉตีติ. หญฺจิ จกฺขายตนํ รูปกฺขนฺธคณนํ คจฺฉติ, เตน วต เร วตฺตพฺเพ `จกฺขายตนํ รูปกฺขนฺเธน สงฺคหิตนฺ"ติ ^๗- อยํ คณนสงฺคโห นาม. อยมิธาธิปฺเปโต. ตปฺปฏิปกฺเขน อสงฺคโห เวทิตพฺโพ. เตสํ วิกปฺปโต @เชิงอรรถ: ^๑ ม.มู. ๑๒/๔๖๒/๔๑๒ ^๒ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ @^๓ ฉ.ม. ภารุกจฺฉกา, อารุกจุเฉสุ ชาตา อารุกจฺฉกาติ โยชนา @^๔ ฉ.ม. เอกฏฺฐาเน ชาตา สํวฑฺฒา @^๕ ฉ.ม. สพฺเพว ^๖ สี. หิ เต ^๗ อภิ. ๓๗/๔๗๑/๒๘๔

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕๕ หน้าที่ ๓. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=55&page=3&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=55&A=43&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=55&A=43&modeTY=2&pagebreak=1#p3