อรรถกถาเล่มที่ ๕๕ ภาษาบาลี อักษรไทย
ปญฺจ.อ. (ปรมตฺถที.)
หน้าที่ ๓๒๙-๓๓๐.

หน้าที่ ๓๒๙.
สํสยฏฺฐาเน สํสยทีปนตฺถํ วุตฺโต, ตถาคตสฺส ปน สํสโย นาม นตฺถิ. อิโต
ปเรสุปิ ปุจฺฉาปเทสุ เอเสว นโย.
     ยถา จ กุสลปทํ นิสฺสาย อิเม จตฺตาโร นยา, เอเกกสฺมึ นเย ติณฺณํ
ติณฺณํ ยมกานํ วเสน ทฺวาทส ยมกานิ, เอเกกสฺมึ ยมเก ทฺวินฺนํ ทฺวินฺนํ
ปุจฺฉานํ วเสน จตุวีสติ ปุจฺฉา, เอเกกาย ปุจฺฉาย ทฺวินฺนํ ทฺวินฺนํ อตฺถานํ
วเสน อฏฺฐจตฺตาฬีส อตฺถา จ โหนฺติ, อกุสลปทํ นิสฺสายปิ ตเถว, อพฺยากตปทํ
นิสฺสายปิ ตเถว, ตีณิปิ ปทานิ เอกโต กตฺวา นิทฺทิฏฺฐํ นามปทํ นิสฺสายปิ ตเถวาติ
กุสลตฺติกมาติกาย จตูสุ ปเทสุ สพฺเพสุปิ ๑- โสฬสนยา อฏฺฐจตฺตาฬีสยมกานิ
ฉนฺนวุติปุจฺฉา เทฺวนวุติสตอตฺถา จ อุทฺเทสวเสน วุตฺตาติ เวทิตพฺพา.
เอตฺตาวตา มูลวาโร นาม ปฐมํ อุทฺทิฏฺโฐ โหติ.
     ตโต ปรํ เย เกจิ กุสลา ธมฺมา, สพฺเพ เต กุสลเหตูติอาทโย ตสฺเสว
มูลวารสฺส เววจนวเสน นว วารา อุทฺทิฏฺฐา. อิติ มูลวาโร เหตุวาโร นิทานวาโร
สมฺภววาโร ปภววาโร สมุฏฺฐานวาโร อาหารวาโร อาลมฺพณวาโร ๒- ปจฺจยวาโร
สมุทยวาโรติ สพฺเพปิ ทส วารา โหนฺติ. ตตฺถ มูลวาเร อาคตปริจฺเฉเทเนว
เสเสสุปิ นยาทโย เวทิตพฺพาติ สพฺเพสุปิ ทสสุ วาเรสุ สฏฺฐิสตนยา อสีตฺยาธิกานิ
จตฺตาริ ยมกสตานิ สฏฺฐยาธิกานิ นวปุจฺฉาสตานิ วีสาธิกานิ เอกูนวีสติ
อตฺถสตานิ จ อุทฺทิฏฺฐานีติ เวทิตพฺพานิ. เอวํ ตาว อุทฺเทสวาเร นยยมกปุจฺฉา-
อตฺถวารปฺปเภทวเสน ปาลิววตฺถานเมตํ เวทิตพฺพํ.
     มูลํ เหตุ นิทานญฺจาติ คาถา ทสนฺนมฺปิ วารานํ อุทฺทานคาถา นาม.
ตตฺถ มูลาทีนิ สพฺพานิปิ การณเววจนาเนว. การณญฺหิ ปติฏฺฐานฏฺเฐน มูลํ,
อตฺตโน ผลนิปฺผาทนตฺถํ หิโนติ ปวตฺตตีติ เหตุ, หนฺท นํ คณฺหถาติ ทสฺเสนฺตํ
วิย อตฺตโน ผลํ นิเทตีติ นิทานํ, เอตสฺมา ผลํ สมฺภวตีติ ๓- สมฺภโว, ผลํ ๔-
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. สพฺเพปิ   ๒ ฉ.ม. อารมฺมณวาโร
@๓ ฉ.ม. สมฺโภตีติ  ๔ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๓๐.
ปภวตีติ ปภโว, สมุฏฺฐาติ เอตฺถ ผลํ เอเตน วา สมุฏฺฐาตีติ สมุฏฺฐานํ,
อตฺตโน ผลํ อาหรตีติ อาหาโร, อปฺปฏิกฺขิปิตพฺพฏฺเฐน ๑- อตฺตโน ผเลน
อาลมฺพิยตีติ อาลมฺพณํ, เอตํ ปฏิจฺจ อปฺปฏิกฺขิปิตฺวา ผลํ เอติ ปวตฺตตีติ
ปจฺจโย, เอตสฺมา ผลํ สมุเทตีติ สมุทโย. เอวเมเตสํ ปทานํ วจนตฺโถ
เวทิตพฺโพติ. ๒-
                      อุทฺเทสวารวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                           -----------
                          นิทฺเทสวารวณฺณนา
     [๕๐] อิทานิ เย เกจิ กุสลา ธมฺมาติอาทินา นเยน นิทฺเทสวาโร
อารทฺโธ. ตตฺถ เย เกจีติ อนวเสสวจนํ. กุสลา ธมฺมาติ กุสลตฺติกสฺส ปทภาชเน
วุตฺตลกฺขณา อนวชฺชสุขวิปากา กุสลสภาวา. สพฺเพ เต กุสลมูลาติ กินฺเต
สพฺเพเยว กุสลมูลาติ ปุจฺฉติ. ตีเณว กุสลมูลานีติ น เต สพฺเพ กุสลมูลานิ,
อโลภาทีนิ ปน ตีเณว กุสลมูลานีติ อตฺโถ. อวเสสา กุสลา ธมฺมา น
กุสลมูลาติ อวเสสา ผสฺสาทโย กุสลา ธมฺมา กุสลมูลานิ นาม น โหนฺติ.
อถวา อวเสสา ผสฺสาทโย กุสลา ธมฺมาเยว นาม, น กุสลมูลานีติปิ อตฺโถ.
เย วา ปน กุสลมูลาติ เย วา ปน ปฐมปุจฺฉาย ทุติยปเทน กุสลมูลาติ
ตโย อโลภาทโย คหิตา. สพฺเพ เต ธมฺมา กุสลาติ กินฺเต สพฺเพ ตโยปิ
ธมฺมา กุสลาติ ปุจฺฉติ. อามนฺตาติ สพฺเพสมฺปิ กุสลมูลานํ กุสลภาวํ สมฺปฏิจฺฉนฺโต
อาห. อยํ ตาว มูลนเย มูลยมกสฺส อตฺโถ. อิมินา อุปาเยน สพฺพปุจฺฉาสุ
วิสฺสชฺชนนโย เวทิตพฺโพ. ยมฺปน ยตฺถ วิเสสมตฺตํ อตฺถิ, ตเทว วณฺณยิสฺสาม.
     [๕๑] เอกมูลยมเก ตาว สพฺเพ เต กุสลมูเลน เอกมูลาติ คณนฏฺเฐน
เอกมูลกํ อคฺคเหตฺวา สมานฏฺเฐน คเหตพฺพา. อยเญฺหตฺถ อตฺโถ:- สพฺเพ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อปฺปฏิกฺขิปิตพฺเพน   ๒ ฉ.ม. เวทิตพฺโพ


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕๕ หน้าที่ ๓๒๙-๓๓๐.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=55&page=329&pages=2&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=55&A=7397&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=55&A=7397&modeTY=2&pagebreak=1#p329