อรรถกถาเล่มที่ ๕๕ ภาษาบาลี อักษรไทย
ปญฺจ.อ. (ปรมตฺถที.)
หน้าที่ ๓๓๐-๓๓๑.

หน้าที่ ๓๓๐.
ปภวตีติ ปภโว, สมุฏฺาติ เอตฺถ ผลํ เอเตน วา สมุฏฺาตีติ สมุฏฺานํ,
อตฺตโน ผลํ อาหรตีติ อาหาโร, อปฺปฏิกฺขิปิตพฺพฏฺเน ๑- อตฺตโน ผเลน
อาลมฺพิยตีติ อาลมฺพณํ, เอตํ ปฏิจฺจ อปฺปฏิกฺขิปิตฺวา ผลํ เอติ ปวตฺตตีติ
ปจฺจโย, เอตสฺมา ผลํ สมุเทตีติ สมุทโย. เอวเมเตสํ ปทานํ วจนตฺโถ
เวทิตพฺโพติ. ๒-
                      อุทฺเทสวารวณฺณนา นิฏฺิตา.
                           -----------
                          นิทฺเทสวารวณฺณนา
     [๕๐] อิทานิ เย เกจิ กุสลา ธมฺมาติอาทินา นเยน นิทฺเทสวาโร
อารทฺโธ. ตตฺถ เย เกจีติ อนวเสสวจนํ. กุสลา ธมฺมาติ กุสลตฺติกสฺส ปทภาชเน
วุตฺตลกฺขณา อนวชฺชสุขวิปากา กุสลสภาวา. สพฺเพ เต กุสลมูลาติ กินฺเต
สพฺเพเยว กุสลมูลาติ ปุจฺฉติ. ตีเณว กุสลมูลานีติ น เต สพฺเพ กุสลมูลานิ,
อโลภาทีนิ ปน ตีเณว กุสลมูลานีติ อตฺโถ. อวเสสา กุสลา ธมฺมา น
กุสลมูลาติ อวเสสา ผสฺสาทโย กุสลา ธมฺมา กุสลมูลานิ นาม น โหนฺติ.
อถวา อวเสสา ผสฺสาทโย กุสลา ธมฺมาเยว นาม, น กุสลมูลานีติปิ อตฺโถ.
เย วา ปน กุสลมูลาติ เย วา ปน ปมปุจฺฉาย ทุติยปเทน กุสลมูลาติ
ตโย อโลภาทโย คหิตา. สพฺเพ เต ธมฺมา กุสลาติ กินฺเต สพฺเพ ตโยปิ
ธมฺมา กุสลาติ ปุจฺฉติ. อามนฺตาติ สพฺเพสมฺปิ กุสลมูลานํ กุสลภาวํ สมฺปฏิจฺฉนฺโต
อาห. อยํ ตาว มูลนเย มูลยมกสฺส อตฺโถ. อิมินา อุปาเยน สพฺพปุจฺฉาสุ
วิสฺสชฺชนนโย เวทิตพฺโพ. ยมฺปน ยตฺถ วิเสสมตฺตํ อตฺถิ, ตเทว วณฺณยิสฺสาม.
     [๕๑] เอกมูลยมเก ตาว สพฺเพ เต กุสลมูเลน เอกมูลาติ คณนฏฺเน
เอกมูลกํ อคฺคเหตฺวา สมานฏฺเน คเหตพฺพา. อยเญฺหตฺถ อตฺโถ:- สพฺเพ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อปฺปฏิกฺขิปิตพฺเพน   ๒ ฉ.ม. เวทิตพฺโพ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๓๑.
เต กุสลมูเลน สมานมูลา, ยํ ผสฺสสฺส มูลํ, ตเทว เวทนาทีนนฺติ. อถ เนสํ
ตถาภาวํ สมฺปฏิจฺฉนฺโต อามนฺตาติ อาห. กุสลสมุฏฺานนฺติ กุสลจิตฺตสมุฏฺานรูปํ
ทสฺสิตํ. เอกมูลนฺติ อโลภาทินา กุสลมูเลน สมานมูลํ. ยเถว หิ ผสฺสาทีนํ
อโลภาทโย เหตุปจฺจยตฺตา มูลํ, ตถา ตํสมุฏฺานรูปสฺสาปิ, กุสลลกฺขณาภาเวน
ปน ตํ น กุสลํ.
     [๕๒] อญฺมญฺยมเก "เย เกจิ กุสลา"ติ อปุจฺฉิตฺวา เย เกจิ กุสลมูเลน
เอกมูลาติ ปุจฺฉา กตา, กสฺมา? อิมินาปิ พฺยญฺชเนน ตสฺเสวตฺถสฺส สมฺภวโต.
กุสลมูลานีติ อิทํ ปุริมสฺส วิเสสนํ. "มูลานิ ยานิ เอกโต อุปฺปชฺชนฺตี"ติ หิ
วุตฺตํ, ตานิ ปน กุสลมูลานิปิ โหนฺติ อกุสลาพฺยากตมูลานิปิ, อิธ กุสลมูลานีติ
วิเสสนทสฺสนตฺถํ อิทํ ๑- วุตฺตํ. อญฺมญฺมูลานิ จาติ อญฺมญฺ เหตุปจฺจเยน
ปจฺจยา โหนฺตีติ อตฺโถ. ตสฺเสว ปฏิโลมปุจฺฉาย "สพฺเพ เต ธมฺมา กุสลมูเลน
เอกมูลา"ติ อวตฺวา สพฺเพ เต ธมฺมา กุสลาติ วุตฺตํ, กสฺมา? อตฺถวิเสสาภาวโต.
กุสลมูเลน เอกมูลาติ หิ ปุจฺฉาย กตาย "มูลานิ ยานิ เอกโต อุปฺปชฺชนฺตี"ติ
เหฏฺา วุตฺตนเยเนว วิสฺสชฺชนํ กาตพฺพํ ภเวยฺย, เอวญฺหิ สติ อตฺถวิเสสาภาโว
โหติ. ตสฺมา ตถา อกตฺวา เอวํ ปุจฺฉา กตา. อิมินา อุปาเยน มูลมูลนยาทีสุปิ
อญฺมญฺมูลยมเก ปุจฺฉาวิเสโส เวทิตพฺโพ.
     [๕๓-๕๕] มูลมูลนเย สพฺเพ เต กุสลมูลมูลาติ สพฺเพ เต กุสลมูลสงฺขาตา
มูลาติ ปุจฺฉติ. เอกมูลมูลาติ สมานฏฺเน เอกเมว มูลมูลํ เอเตสนฺติ เอกมูลมูลา.
อญฺมญฺมูลมูลาติ อญฺมญฺสฺส มูลํ อญฺมญฺมูลํ, อญฺมญฺมูลํ เหตุปจฺจยฏฺเน
มูลํ เอเตสนฺติ อญฺมญฺมูลมูลา.
     [๕๖] มูลกนเย กุสลมูลกาติ เหตุปจฺจยฏฺเน กุสลํ มูลํ เอเตสนฺติ
กุสลมูลกา.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. วิเสสทสฺสนตฺถมิทํ


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕๕ หน้าที่ ๓๓๐-๓๓๑.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=55&page=330&pages=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=55&A=7421&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=55&A=7421&pagebreak=1#p330