อรรถกถาเล่มที่ ๕๕ หน้าที่ ๓๘๘.

วเสน วุตฺตํ. สจกฺขุกานํ วินา อุเปกฺขายาติ โสมนสฺสสหคตปฏิสนฺธิกานํ วเสน วุตฺตํ. อุเปกฺขาย อจกฺขุกานนฺติ อเหตุกปฏิสนฺธิวเสน วุตฺตํ. อเหตุกานนฺติ อเหตุ- กปฏิสนฺธิจิตฺเตน สทฺธึ สทฺธินฺทฺริยาทีนํ อภาวโต วุตฺตํ. ตตฺถ หิ เอกนฺเตเนว สทฺธาสติปญฺญาโย นตฺถิ, สมาธิวิริยานิ ปน อินฺทฺริยปฺปตฺตานิ น โหนฺติ. สเหตุกานํ อจกฺขุกานนฺติ คพฺภเสยฺยกวเสน เจว อรูปีวเสน จ วุตฺตํ. อญฺโญ หิ สเหตุโก อจกฺขุโก นาม นตฺถิ. สจกฺขุกานํ อเหตุกานนฺติ อปาเย โอปปาติก- วเสน วุตฺตํ. สจกฺขุกานํ ญาณวิปฺปยุตฺตานนฺติ กามธาตุยํ ทุเหตุกปฏิสนฺธิกานํ วเสน วุตฺตํ. สจกฺขุกานํ ญาณสมฺปยุตฺตานนฺติ รูปีพฺรหฺมาโน เจว กามาวจรเทว- มนุสฺเส จ สนฺธาย วุตฺตํ. ญาณสมฺปยุตฺตานํ อจกฺขุกานนฺติ อรูปิโน จ ติเหตุกคพฺภเสยฺยเก จ สนฺธาย วุตฺตํ. [๑๙๐] ชีวิตินฺทฺริยมูลเก วินา โสมนสฺเสน อุปปชฺชนฺตานนฺติ เทฺวปิ ชีวิตินฺทฺริยานิ สนฺธาย วุตฺตํ. ปวตฺเต โสมนสฺสวิปฺปยุตฺตจิตฺตสฺส อุปฺปาทกฺข- เณติ อรูปชีวิตินฺทฺริยํ สนฺธาย วุตฺตํ. อิมินา นเยน สพฺพตฺถาปิ ปฏิสนฺธิปวตฺติ- วเสน ชีวิตินฺทฺริยโยชนา เวทิตพฺพา. โสมนสฺสินฺทฺริยาทิมูลเกสุปิ ปฏิสนฺธิปวตฺติ- วเสเนว อตฺโถ คเหตพฺโพ. ปฏิโลมนเย ปน นิโรธวาเร จ เอเตสญฺเจว อญฺเญสญฺจ ธมฺมานํ ยถาลาภวเสน จุติปฏิสนฺธิปวตฺเตสุ ตีสุปิ อุปฺปาทานุปฺปาทนิโรธานิโรธา ^๑- เวทิตพฺพา. [๒๘๑] อนาคตวาเร เอเตเนว ภาเวนาติ เอเตน ปุริสภาเวเนว, อนฺตรา อิตฺถีภาวํ อนาปชฺชิตฺวา ปุริสปฏิสนฺธิคฺคหเณเนวาติ อตฺโถ. กติจิ ภเว ทสฺเสตฺวา ปรินิพฺพายิสฺสนฺตีติ กติจิ ปฏิสนฺธิโย คเหตฺวา อิตฺถีภาวํ อปฺปตฺวาว ปรินิพฺพายิสฺสนฺตีติ อตฺโถ. ทุติยปุจฺฉายปิ เอเสว นโย. [๓๖๑] ปจฺจุปฺปนฺเนน อตีตวาเร สุทฺธาวาสานํ อุปปตฺติจิตฺตสฺส ภงฺคกฺขเณ มนินฺทฺริยญฺจ นุปฺปชฺชิตฺถาติ จิตฺตยมเก วิย อุปฺปาทกฺขณาติกฺกมวเสน อตฺถํ @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. อุปฺปาทนิโรธา

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕๕ หน้าที่ ๓๘๘. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=55&page=388&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=55&A=8744&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=55&A=8744&modeTY=2&pagebreak=1#p388