อรรถกถาเล่มที่ ๕๕ หน้าที่ ๔๙๐.

๓. ปจฺจยวารวณฺณนา [๒๔๓] ปจฺจยวาเร กุสลํ ธมฺมํ ปจฺจยาติ กุสลธมฺเม ปติฏฺฐิโต หุตฺวา กุสลํ ธมฺมํ นิสฺสยฏฺเฐน ปจฺจยํ กตฺวาติ อตฺโถ. กุสลํ เอกํ ขนฺธํ ปจฺจยาติ กุสลํ เอกํ ขนฺธํ นิสฺสยํ ^๑- กตฺวา ตโย ขนฺธา อุปฺปชฺชนฺติ เหตุปจฺจยาติ วุตฺตํ โหติ. อิมินาว อุปาเยน สพฺพปเทสุ อตฺโถ เวทิตพฺโพ. วตฺถุํ ปจฺจยา วิปากาพฺยากตา กิริยาพฺยากตา ขนฺธาติ อิทํ ปญฺจโวกาเร ปวตฺติวเสน วุตฺตํ. ปญฺจโวกาเร ปวตฺติยญฺหิ ขนฺธานํ ปุเรชาตํ วตฺถุํ ^๒- นิสฺสยปจฺจโย โหติ. ปฏิจฺจตฺถสฺส ปน สหชาตตฺถตฺตา ปฏิจฺจวาเร เอส นโย น ลพฺภตีติ ปฏิสนฺธิยํ สหชาตเมว วตฺถุํ สนฺธาย "วตฺถุํ ปฏิจฺจ ขนฺธา"ติ วุตฺตํ. กุสลํ เอกํ ขนฺธญฺจ วตฺถุญฺจ ปจฺจยา ตโย ขนฺธาติอาทีสุปิ อิมินาว นเยน อตฺโถ เวทิตพฺโพ. อพฺยากตํ ธมฺมํ ปจฺจยา กุสโล จ อพฺยากโต จาติ กุสลาพฺยากตานํ เหตุปจฺจยวเสน เอกโต อุปฺปตฺตึ สนฺธาย วุตฺตํ. กุสลุปฺปตฺติกฺขณสฺมิญฺหิ วตฺถุํ นิสฺสาย กุสลา ขนฺธา จิตฺตสมุฏฺฐาเน จ มหาภูเต นิสฺสาย จิตฺตสมุฏฺฐานํ อุปาทารูปํ เหตุปจฺจยวเสน เอกโต อุปฺปชฺชติ. อิติ ปจฺจยภูตสฺส อพฺยากตสฺส นานตฺเตปิ ปจฺจยุปฺปนฺนานํ เหตุปจฺจยวเสน เอกโต อุปฺปตฺตึ สนฺธาเยตํ วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํ. อญฺเญสุปิ เอวรูเปสุ ฐาเนสุ เอเสว นโย. เอวํ อิมสฺมึ เหตุปจฺจเย สหชาตญฺจ ปุเรชาตญฺจ นิสฺสยฏฺเฐน ปจฺจยํ กตฺวา สตฺตรส ปญฺหา วิสฺสชฺชิตา. ตตฺถ ขนฺธา เจว ภูตา จ สหชาตวเสน, วตฺถุํ ^๒- สหชาตปุเรชาตวเสน คหิตํ. ปฏิจฺจวาเร ปน สหชาตวเสน ปจฺจโย ลพฺภติ, ตสฺมา ตตฺถ นเวว ปญฺหา วิสฺสชฺชิตา. เย ปเนเต เอตฺถ สตฺตรส ปญฺหา วิสฺสชฺชิตา, เตสุ เอกาทิเก เอกาวสาเน วิสฺสชฺชเน กุสลาทีสุ เอกปจฺจยโต เอโก ปจฺจยุปฺปนฺโน. เอกาทิเก ทุกาวสาเน เอกปจฺจยโต นานาปจฺจยุปฺปนฺโน. ทุกาทิเก เอกาวสาเน นานาปจฺจยโต เอโก ปจฺจยุปฺปนฺโน. ทุกาทิเก ทุกาวสาเน นานาปจฺจยโต นานาปจฺจยุปฺปนฺโน. @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. นิสฺสยปจฺจยํ ^๒ ฉ.ม. วตฺถุ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕๕ หน้าที่ ๔๙๐. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=55&page=490&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=55&A=11064&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=55&A=11064&modeTY=2&pagebreak=1#p490