อรรถกถาเล่มที่ ๖ หน้าที่ ๑๐๓.

ปญฺหาพฺยากรณวณฺณนา [๑๘๗] อคารมชฺเฌ วสนฺตา หิ โสตาปนฺนาทโย จ ยาวชีวํ คิหิพฺยญฺชเนน ติฏฺฐนฺติ. ขีณาสโว ปน อรหตฺตํ ปตฺวาว มนุสฺสภูโต ปรินิพฺพายติ วา ปพฺพชติ วา. จาตุมฺมหาราชิกาทีสุ กามาวจรเทเวสุ มุหุตฺตํปิ น ติฏฺฐติ. กสฺมา? วิเวกฏฺฐานสฺส อภาวา. ภุมฺมเทวตฺตภาเว ปน ฐิโต อรหตฺตํ ปตฺวาปิ ติฏฺฐติ. ตสฺส จ ^๑- วเสน อยํ ปญฺโห อาคโต. ภินฺนโทสตฺตา ปนสฺส ภิกฺขุภาโว เวทิตพฺโพ. อตีรกนฺติ อตีรํ อปริจฺเฉทํ มหนฺตํ. โน จ โข อนาคตนฺติ อนาคตํ ปน อทฺธานํ อารพฺภ เอวํ น ปญฺญเปติ, อตีตเมว มญฺเญ สมโณ โคตโม ชานาติ, น อนาคตํ. ตถา หิสฺส อตีเต อฑฺฒฉกฺกสตชาตกานุสฺสรณํ ^๒- ปญฺญายติ. อนาคเต เอวํ พหุอนุสฺสรณํ น ปญฺญายตีติ อิมมตฺถํ มญฺญมานา เอวํ วเทยฺยุํ. ตยิทํ กึ สูติ อนาคเต อปญฺญาปนํ กึนุโข. กถํสูติ เกน นุ โข การเณน อชานนฺโตเยว นุ โข อนาคตํ นานุสฺสรติ, อนนุสฺสริตุกามตาย นานุสฺสรตีติ. อญฺญวิหิตเกน ญาณทสฺสเนนาติ ปจฺจกฺขํ วิย กตฺวา ทสฺสนสมตฺถตาย ทสฺสนภูเตน ญาเณน อญฺญตฺถวิหิตเกน ญาเณน อญฺญํ อารพฺภ ปวตฺตมานํ ญาณทสฺสนํ สงฺคเหตพฺพํ ปญฺญาเปตพฺพํ มญฺญนฺติ. เต หิ จรโต จ ติฏฺฐโต จ สุตฺตสฺส จ ชาครสฺส จ สตตํ สมิตํ ญาณทสฺสนํ ปจฺจุปฏฺฐิตํ มญฺญนฺติ, ตาทิสญฺจ ญาณํ นาม นตฺถิ. ตสฺมา ยถริว พาลา อพฺยตฺตา, เอวํ มญฺญนฺตีติ เวทิตพฺพา. สตานุสารีติ ปุพฺเพนิวาสานุสฺสติสมฺปยุตฺตํ. ยาวตกํ อากงฺขตีติ ยตฺตกํ ญาตุํ อิจฺฉติ, ตตฺตกํ ชานิสฺสามีติ ญาณํ เปเสติ. ^๓- อถสฺส ทุพฺพลปตฺตปุเฏ ปกฺขิตฺตนาราโจ ^๔- วิย อปฺปฏิหตํ อนิวาริตํ ญาณํ คจฺฉติ, เตน ยาวตกํ อากงฺขติ ตาวตกํ อนุสฺสรติ. โพธิชนฺติ โพธิมูเล ชาตํ. ญาณํ อุปฺปชฺชตีติ จตุมคฺคญาณํ อุปฺปชฺชติ. อยมนฺติมา ชาตีติ เตน ญาเณน ชาติมูลสฺส ปหีนตฺตา ปุน อยมนฺติมา ชาติ. นตฺถิทานิ ปุนพฺภโวติ อปรํปิ ญาณํ อุปฺปชฺชติ. @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม., อิ. จสทฺโท น ทิสฺสตี ^๒ ฉ.ม. อฑฺฒฉฏฺฐ... ^๓ ฉ.ม. เปเสสิ @^๔ ฉ.ม. ปกฺขนฺทนาราโจ, อิ. ปกฺขนฺตนาราโจ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๖ หน้าที่ ๑๐๓. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=6&page=103&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=6&A=2581&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=6&A=2581&modeTY=2&pagebreak=1#p103