อรรถกถาเล่มที่ ๗ ภาษาบาลี อักษรไทย
ม.อ. (ปปญฺจ.๑)
หน้าที่ ๑๖๙-๑๗๐.

หน้าที่ ๑๖๙.
อถ ตสฺส วาณิชสฺส "อติมธุรํ คณฺหถา"ติอาทิวจนํ วิย ภควโต
ปิยมนาปตาทิอาสวกฺขยปริโยสานํ สตฺตรสอานิสํสปกาสนตฺถํ "อากงฺเขยฺย
เจ "ติอาทิวจนํ เวทิตพฺพํ.
     ตตฺถ อากงฺเขยฺย เจติ ยทิ อากงฺเขยฺย ยทิ อิจฺเฉยฺย. ปิโย จ อสฺสนฺติ
ปิยจกฺขูหิ สมฺปสฺสิตพฺโพ, สิเนหุปฺปตฺติยา ปทฏฺานภูโต ภเวยฺยนฺติ วุตฺตํ โหติ.
มนาโปติ เตสํ มนวฑฺฒนโก, เตสํ วา มเนน ปตฺตพฺโพ, เมตฺตจิตฺเตน
ผริตพฺโพติ วุตฺตํ โหติ. ครูติ เตสํ ครุฏฺานิโก ปาสาณจฺฉตฺตสทิโส. ภาวนีโยติ
"อทฺธายมายสฺมา ชานํ ชานาติ ปสฺสํ ปสฺสตี"ติ เอวํ สมฺภาวนีโย. สีเลเสฺวสฺส
ปริปูริการีติ จตุปฺปาริสุทฺธิสีเลสุเยว ปริปูริการี อสฺส, อนูเนน ปริปูริตากาเรน
สมนฺนาคโต ภเวยฺยาติ วุตฺตํ โหติ. อชฺฌตฺตํ เจโตสมถมนุยุตฺโตติ อตฺตโน
จิตฺตสมเถ ยุตฺโต, เอตฺถ หิ อชฺฌตฺตนฺติ วา อตฺตโนติ วา เอตํ เอกตฺถํ,
พฺยญฺชนเมว นานํ. ภุมฺมตฺเถ ปเนตํ สมถนฺติ อุปโยควจนํ. อนูติ อิมินา
อุปสคฺเคน โยเค สิทฺธํ. อนิรากตชฺฌาโนติ พหิ อนีหตชฺฌาโน อวินาสิตชฺฌาโน
วา, นีหรณวินาสตฺถญฺหิ อิทํ นิรากรณํ นาม. ถมฺภํ นิรํกตฺวา ๑-
นิวาตวุตฺตีติอาทีสุ จสฺส ปโยโค ทฏฺพฺโพ.
     วิปสฺสนาย สมนฺนาคโตติ สตฺตวิธาย อนุปสฺสนาย ยุตฺโต, สตฺตวิธา
อนุปสฺสนา นาม อนิจฺจานุปสฺสนา ทุกฺขานุปสฺสนา อนตฺตานุปสฺสนา
นิพฺพิทานุปสฺสนา วิราคานุปสฺสนา นิโรธานุปสฺสนา ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสนาติ. ตา
วิสุทฺธิมคฺเค วิตฺถาริตา. พฺรูเหตา สุญฺาคารานนฺติ วฑฺเฒตา สุญฺาคารานํ,
เอตฺถ จ สมถวิปสฺสนาวเสน กมฺมฏฺานํ คเหตฺวา รตฺตินฺทิวํ สุญฺาคารํ ปวิสิตฺวา
นิสีทมาโน ภิกฺขุ "พฺรูเหตา สุญฺาคารานนฺ"ติ เวทิตพฺโพ. เอกภูมิกาทิปาสาเท
กุรุมาโนปิ ปน เนวสุญฺาคารานํ พฺรูเหตาติ ทฏฺพฺโพติ.
     เอตฺตาวตา จ ยถา ตณฺหาวิปรีตเทสนา ปมํ ตณฺหาวเสน อารทฺธาปิ
ตณฺหาปทฏฺานตฺตา มานทิฏฺีนํ มานทิฏฺิโย โอสริตฺวา กเมน ปปญฺจตฺตยเทสนา
ชาตา, เอวมยํ เทสนา ปมํ อธิสีลสิกฺขาวเสน อารทฺธาปิ สีลปทฏฺานตฺตา
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. นิรากตฺวา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๗๐.
สมถวิปสฺสนานํ สมถวิปสฺสนาโย โอสริตฺวา กเมน สิกฺขาตฺตยเทสนา ชาตาติ
เวทิตพฺพา.
     ตตฺถ ๑- หิ "สีเลเสฺววสฺส ปริปูริการี"ติ เอตฺตาวตา อธิสีลสิกฺขา วุตฺตา.
"อชฺฌตฺตํ เจโตสมถมนุยุตฺโต อนิรากตชฺฌาโน"ติ เอตฺตาวตา อธิจิตฺตสิกฺขา,
"วิปสฺสนาย สมนฺนาคโต"ติ เอตฺตาวตา อธิปญฺาสิกฺขา, "พฺรูเหตา
สุญฺาคารานนฺ"ติ อิมินา ปน สมถวเสน สุญฺาคารวฑฺฒเน อธิจิตฺตสิกฺขา,
วิปสฺสนาวเสน อธิปญฺาสิกฺขาติ เอวํ เทฺวปิ สิกฺขา สงฺคเหตฺวา วุตฺตา. เอตฺถ จ
"อชฺฌตฺตํ เจโตสมถนนุยุตฺโต อนิรากตชฺฌาโน"ติ อิเมหิ ปเทหิ สีลานุรกฺขกา
เอว จิตฺเตกคฺคตา กถิตา. "วิปสฺสนายา"ติ อิมินา ปเทน สีลานุรกฺขโก
สงฺขารปริคฺคโห.
     กถํ จิตฺเตกคฺคตา สีลมนุรกฺขติ? ยสฺส หิ จิตฺเตกคฺคตา นตฺถิ, โส
พฺยาธิมฺหิ อุปฺปนฺเน วิหญฺติ, โส พฺยาธิวิหโต วิกฺขิตฺตจิตฺโต สีลํ
วินาเสตฺวาปิ พฺยาธิวูปสมกตฺตา โหติ. ยสฺส ปน จิตฺเตกคฺคตา อตฺถิ, โส ตํ
พฺยาธิทุกฺขํ วิกฺขมฺภิตฺวา สมาปตฺตึ สมาปชฺชติ, สมาปนฺนกฺขเณ ทุกฺขํ ทูราปคตํ
โหติ, พลวตรํ สุขมุปฺปชฺชติ. เอวํ จิตฺเตกคฺคตา สีลํ อนุรกฺขติ.
     กถํ สงฺขารปริคฺคโห สีลมนุรกฺขติ? ยสฺส หิ สงฺขารปริคฺคโห นตฺถิ,
ตสฺส "มม รูปํ มม วิญฺาณนฺ"ติ อตฺตภาเว พลวมมตฺตํ โหติ, โส ตถารูเปสุ
ทุพฺภิกฺขพฺยาธิภยาทีสุ สมฺปตฺเตสุ สีลํ วินาเสตฺวาปิ อตฺตภาวํ โปเสตา โหติ.
ยสฺส ปน สงฺขารปริคฺคโห อตฺถิ, ตสฺส อตฺตภาเว พลวมมตฺตํ วา สิเนโห วา
น โหติ, โส หิ ตถารูเปสุ ทุพฺภิกฺขพฺยาธิภยาทีสุ สมฺปตฺเตสุ สเจปิสฺส อนฺตํ
พหิ นิกฺขมติ, ๒- สเจปิ อุสฺสุสฺสติ วิสุสฺสติ, ขณฺฑาขณฺฑิโก วา โหติ สตธาปิ
สหสฺสธาปิ, เนว สีลํ วินาเสตฺวา อตฺตภาวํ โปเสตา โหติ. เอวํ
สงฺขารปริคฺคโห สีลมนุรกฺขติ. "พฺรูเหตา สุญฺาคารานนฺ"ติ อิมินา ปน ตสฺเสว
อุภยสฺส พฺรูหนา วฑฺฒนา สาตจฺจกิริยา ทสฺสิตา.
     เอวํ ภควา ยสฺมา "สพฺรหฺมจารีนํ ปิโย จสฺสํ มนาโป จ ครุ จ
ภาวนีโย จา"ติ อิเม จตฺตาโร ธมฺเม อากงฺขนฺเตน นตฺถญฺ กิญฺจิ กาตพฺพํ,
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม., อิ. เอตฺถ          ๒ ฉ.ม. อนฺตานิ พหิ นิกฺขมนฺติ


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๗ หน้าที่ ๑๖๙-๑๗๐.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=7&page=169&pages=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=7&A=4313&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=7&A=4313&pagebreak=1#p169