อรรถกถาเล่มที่ ๗ ภาษาบาลี อักษรไทย
ม.อ. (ปปญฺจ.๑)
หน้าที่ ๑๗๔-๑๗๕.

หน้าที่ ๑๗๔.
น ปน สกฺโกติ อิจฺฉิติจฺฉิตกฺขเณ สมาปชฺชิตุํ. เอกจฺโจ สกฺโกติ ตถา สมาปชฺชิตุํ,
ปาริปนฺถิเก ๑- ปน กิจฺเฉน วิกฺขมฺเภติ. เอกจฺโจ ตถา จ สมาปชฺชติ ปาริปนฺถิเก ๑-
จ อกิจฺเฉเนว วิกฺขมฺเภติ. น สกฺโกติ นาฬิกายนฺตํ วิย ยถาปริจฺเฉเทเยว จ
วุฏฺฐาตุํ. โย ปน อิมํ ติวิธํปิ สมฺปทํ อิจฺฉติ, โสปิ สีเลเสฺววสฺส ปริปูริการีติ.
     เอวํ อภิญฺญาปาทเก ฌาเน วุตฺเต กิญฺจาปิ อภิญฺญานํ วาโร อาคโต,
อถ โข นํ ภควา อคฺคเหตฺวาว ยสฺมา น เกวลํ อภิญฺญาปาทกชฺฌานานิ จ
อภิญฺญาโยเยว จ สีลานํ อานิสํโส, อปิจ โข จตฺตาริ อรูปชฺฌานานิ ตโย จ
เหฏฺฐา อริยมคฺคา ตสฺมา ตํ สพฺพํ ปริยาทิยิตฺวา ทสฺเสตุํ อากงฺเขยฺย เจ ฯเปฯ
เย เต สนฺตาติ เอวมาทิมาห.
     ตตฺถ สนฺตาติ องฺคสนฺตตาย เจว อารมฺมณสนฺตตาย จ สนฺตา. วิโมกฺขาติ
ปจฺจนีกธมฺเมหิ วิมุตฺตตฺตา ๒- อารมฺมเณ จ อธิมุตฺตตฺตา. อติกฺกมฺม รูเปติ
รูปาวจรชฺฌาเน อติกฺกมิตฺวา, เย เต วิโมกฺขา อติกฺกมฺม รูเป สนฺตาติ ปทสมฺพนฺโธ,
อิตรถา หิ อติกฺกมฺม รูเป กึ กโรตีติ น ปญฺญาเยยฺยุํ. อารุปฺปาติ อารมฺมณโต
เจว วิปากโต จ รูปวิรหิตา. กาเยน ผุสิตฺวาติ นามกาเยน ผุสิตฺวา ปาปุณิตฺวา,
อธิคนฺตฺวาติ วุตฺตํ โหติ. เสสํ อุตฺตานเมว. อิทํ วุตฺตํ โหติ "โยปิ ภิกฺขุ
อิเม วิโมกฺเข ผุสิตฺวา วิหริตุกาโม, โสปิ สีเลเสฺวว ปริปูริการี อสฺสา"ติ.
     [๖๗] นวมวาเร ติณฺณํ สํโยชนานนฺติ สกฺกายทิฏฺฐิวิกิจฺฉาสีลพฺพตปรามาส-
สงฺขาตานํ ติณฺณํ พนฺธนานํ. ตานิ หิ สํโยเชนฺติ ขนฺธคติภวาทีหิ ขนฺธคติภวาทโย
วา กมฺมผเลน, ๓- ตสฺมา สํโยชนานีติ วุจฺจนฺติ, พนฺธนานีติ อตฺโถ. ปริกฺขยาติ
ปริกฺขเยน. โสตาปนฺโนติ โสตํ อาปนฺโน. โสโตติ จ มคฺคสฺเสตํ อธิวจนํ.
โสตาปนฺโนติ ตํสมงฺคีปุคฺคลสฺส. ๔- ยถาห "โสโต โสโตติ หิทํ สาริปุตฺต วุจฺจติ,
กตโม นุโข สาริปุตฺต โสโตติ, อยเมว หิ ภนฺเต อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค,
เสยฺยถีทํ, สมฺมาทิฏฺฐิ สมฺมาสงฺกปฺโป ฯเปฯ สมฺมาสมาธีติ, โสตาปนฺโน
โสตาปนฺโนติ หิทํ สาริปุตฺต วุจฺจติ. กตโม นุโข สาริปุตฺต โสตาปนฺโนติ. โย
หิ ภนฺเต อิมินา อฏฺฐงฺคิเกน มคฺเคน สมนฺนาคโต, อยํ วุจฺจติ โสตาปนฺโน,
@เชิงอรรถ: ๑-๑ ฉ.ม., อิ. ปาริพนฺธิเก         ๒ สี., อิ. วิมุตฺตา
@๓ ฉ.ม., อิ. กมฺมํ วา ผเลน, ม. กมฺมผเลน สํโยเชนฺติ ยสฺมา
@๔ สี., ม. ตงฺขเณ ปุคฺคลสฺส
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๗๕.
โสยมายสฺมา เอวํนาโม เอวํโคตฺโต"ติ ๑- อิธ ปน มคฺเคน ผลสฺส นามํ ทินฺนํ,
ตสฺมา ผลฏฺโฐ "โสตาปนฺโน"ติ เวทิตพฺโพ. อวินิปาตธมฺโมติ วินิปาเตตีติ วินิปาโต,
โนสฺส วินิปาโต ธมฺโมติ อวินิปาตธมฺโม, น อตฺตานํ อปาเยสุ วินิปาตนสภาโวติ
วุตฺตํ โหติ. กสฺมา? เย ธมฺมา อปายคมนียา, ๒-  เตสํ ปหีนตฺตา. สมฺโพธิ ปรํ อยนํ
ปรา ๓- คติ อสฺสาติ สมฺโพธิปรายโน, อุปริมคฺคตฺตยํ อวสฺสํ สมฺปาปโกติ อตฺโถ.
กสฺมา? ปฏิลทฺธปฐมมคฺคตฺตา. สีเลเสฺววาติ อีทิโส โหตุกาโมปิ สีเลเสฺววสฺส
ปริปูริการีติ.
     ทสมวาเร ปฐมมคฺเคน ปริกฺขีณานิปิ ตีณิ สํโยชนานิ สกทาคามิมคฺคสฺส
วณฺณภณนตฺถํ วุตฺตานิ. ราคโทสโมหานํ ตนุตฺตาติ เอเตสํ ตนุภาเวน, ตนุกรเณนาติ
วุตฺตํ โหติ. ตตฺถ ทฺวีหิ การเณหิ ตนุตฺตํ เวทิตพฺพํ อธิจฺจุปฺปตฺติยา
จ ปริยุฏฺฐานมนฺทตาย จ. สกทาคามิสฺส หิ วฏฺฏานุสาริมหาชนสฺเสว กิเลสา
อภิณฺหํ น อุปฺปชฺชนฺติ, กทาจิ กรหจิ อุปฺปชฺชนฺติ วิลฬาการา หุตฺวา,
วิรฬวาปิเต เขตฺเต องฺกุรา วิย. อุปฺปชฺชมานาปิ จ วฏฺฏานุสาริโน มหาชนสฺเสว
มทฺทนฺตา ผรนฺตา ฉาเทนฺตา อนฺธการํ กโรนฺตา น อุปฺปชฺชนฺติ, มนฺทมนฺทา
อุปฺปชฺชนฺติ ตนุการา หุตฺวา อพฺภปฏลมิว มกฺขิกา ปตฺตํ วิย จ.
     ตตฺถ เกจิ เถรา ภณนฺติ "สกทาคามิสฺส กิเลสา กิญฺจาปิ จิเรน
อุปฺปชฺชนฺติ, พหลาว อุปฺปชฺชนฺติ, ตถาหิสฺส ปุตฺตา จ ธีตโร จ ทิสฺสนฺตี"ติ,
เอตํ ปน อปฺปมาณํ. ปุตฺตธีตโร หิ องฺคปจฺจงฺคปรามสนมตฺเตนปิ โหนฺตีติ.
ทฺวีหิเยว การเณหิสฺส กิเลสานํ ตนุตฺตํ เวทิตพฺพํ อธิจฺจุปฺปตฺติยา จ
ปริยุฏฺฐานมนฺทตาย จาติ.
     สกทาคามีติ สกึ อาคมนธมฺโม. สกิเทว อิมํ โลกํ อาคนฺตฺวาติ เอกวารํเยว
อิมํ มนุสฺสโลกํ ปฏิสนฺธิวเสน อาคนฺตฺวา. โยปิ หิ อิธ สกทาคามิมคฺคํ ภาเวตฺวา
อิเธว ปรินิพฺพาติ, โสปิ อิธ น คหิโต. โยปิ อิธ มคฺคํ ภาเวตฺวา เทเวสุ
อุปฺปชฺชิตฺวา ตตฺเถว ปรินิพฺพาติ. โยปิ เทวโลเก มคฺคํ ภาเวตฺวา ตตฺเถว
ปรินิพฺพาติ. โยปิ เทวโลเก มคฺคํ ภาเวตฺวา อิเธว มนุสฺสโลเก นิพฺพตฺติตฺวา
@เชิงอรรถ: ๑ สํ. มหา. ๑๙/๑๐๐๑/๓๐๐ ทุติยสาริปุตฺตสุตฺต  ๒ อิ. วินิปาตคมนียา
@๓ ฉ.ม. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๗ หน้าที่ ๑๗๔-๑๗๕.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=7&page=174&pages=2&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=7&A=4445&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=7&A=4445&modeTY=2&pagebreak=1#p174