อรรถกถาเล่มที่ ๗ ภาษาบาลี อักษรไทย
ม.อ. (ปปญฺจ.๑)
หน้าที่ ๔๕-๔๖.

หน้าที่ ๔๕.
     อปฺปตฺตํ มานสํ เอเตนาติ อปฺปตฺตมานโส. มานสนฺติ ราโคปิ จิตฺตํปิ
อรหตฺตํปิ. "อนฺตลิกฺขจโร ปาโส, ยฺวายญฺจรติ มานโส"ติ ๑- เอตฺถ หิ ราโค
มานสํ. "จิตฺตํ มโน มานสนฺ"ติ ๒- เอตฺถ จิตฺตํ. "อปฺปตฺตมานโส เสโข, กาลํ
กยิรา ชเนสุตา"ติ ๓- เอตฺถ อรหตฺตํ. อิธาปิ อรหตฺตเมว อธิปฺเปตํ. เตน
อปฺปตฺตารหตฺโตติ วุตฺตํ โหติ.
     อนุตฺตรนฺติ เสฏฺฐํ, อสทิสนฺติ อตฺโถ. จตูหิ โยเคหิ เขมํ อนุปทฺทุตนฺติ ๔-
โยคกฺเขมํ. อรหตฺตเมว อธิปฺเปตํ. ปตฺถยมาโนติ เทฺว ปตฺถนา ตณฺหาปตฺถนา
จ ฉนฺทปตฺถนา จ.
              "ปตฺถยมานสฺส หิ ชปฺปิตานิ,
               ปเวธิตํ วาปิ ปกปฺปิเตสู"ติ ๕-
     เอตฺถ ตณฺหาปตฺถนา.
         "ฉินฺนํ ปาปิมโต โสตํ          วิทฺธสฺตํ วินฬีกตํ
          ปามุชฺชพหุลา โหถ           เขมํ ปตฺเถถ ๖- ภิกฺขโว"ติ. ๗-
     เอตฺถ กตฺตุกมฺยตา กุสลจฺฉนฺทปตฺถนา. อยเมว อิธาธิปฺเปตา. เตน
ปตฺถยมาโนติ ตํ โยคกฺเขมํ กตฺตุกาโม ๘- อธิคนฺตุกาโม ตนฺนินฺโน ตปฺโปโณ
ตปฺปพฺภาโรติ เวทิตพฺโพ. วิหรตีติ อญฺญํ อิริยาปถทุกฺขํ อญฺเญน อิริยาปเถน
วิจฺฉินฺทิตฺวา อปริปตนฺตํ กายํ หรติ. อถวา "สพฺเพ สงฺขารา อนิจฺจาติ
อธิมุจฺจนฺโต สทฺธาย วิหรตี"ติ อาทินาปิ นิทฺเทสนเยเนตฺถ อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพ.
     ปฐวึ ปฐฺวิโต อภิชานาตีติ ปฐวึ ปฐวีภาเคน อภิชานาติ, น ปุถุชฺชโน
วิย สพฺพาการวิปรีตาย สญฺญาย ชานาติ. ๙- อปิจ โข อภิวิสิฏฺเฐน ญาเณน
ชานาติ. เอวํ ปฐวีติ เอตํ ปฐวีภาวํ อธิมุจฺจนฺโตเยว ๑๐- นํ อนิจฺจาติปิ
@เชิงอรรถ: ๑ วินย. มหา. ๔/๓๓/๒๘ มารกถา, สํ. สคา. ๑๕/๑๕๑/๑๓๕ มานสสุตฺต
@๒ อภิ. สงฺคณิ. ๓๔/๖๓,๖๕,๖๘/๓๒-๓   ๓ สํ. สคา. ๑๕/๑๕๙/๑๔๖ โคธิกสุตฺต
@๔ ฉ.ม. อนนุยุตฺตนฺติ   ๕ ขุ.สุ. ๒๕/๙๐๙/๕๑๑ มหาวิยูหสุตฺต   ๖ ฉ.ม. สี. ปตฺตตฺถ
@๗ ม.มู. ๑๒/๓๕๒/๓๑๕ จูฬโคปาลสุตฺต  ๘ ฉ.ม., อิ. ปตฺตุกาโม.
@๙ ฉ.ม., อิ. สญฺชานาติ.  ๑๐ ก. ปฐวีติ เอวํ ปฐวีภาคํ อมุญฺจนฺโตเยว....
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๖.
ทุกฺขาติปิ อนตฺตาติปิ เอวํ อภิชานาตีติ วุตฺตํ โหติ. เอวญฺจ นํ อภิญตฺวา
ปฐวึ มามญฺญี. ๑- กึ วุตฺตํ โหติ. มญฺญตีติ มญฺญี. อยํ ปน มญฺญี จ น
มญฺญี จ น วตฺตพฺโพติ. เอตสฺมึ หิ อตฺเถ อิทํ ปทํ นิปาเตตฺวา วุตฺตนฺติ
เวทิตพฺพํ. โก ปเนตฺถ อธิปฺปาโยติ. วุจฺจเต ปุถุชฺชโน ตาว สพฺพมญฺญนานํ
อปฺปหีนตฺตา มญฺญตีติ วุตฺโต. ขีณาสโว ปหีนตฺตา น มญฺญติ. ๒- เสขสฺส ปน
ทิฏฺฐิมญฺญนา ปหีนา, อิตราปิ ตนุภาวํ คตา, เตน โส มญฺญตีติปิ น
วตฺตพฺโพ ปุถุชฺชโน วิย, น มญฺญตีติปิ น วตฺตพฺโพ ขีณาสโว วิยาติ.
     ปริญฺเญยฺยํ ตสฺสาติ เสขสฺส ๓- ตํ มญฺญนาวตฺถุ โอกฺกนฺตนิยามตฺตา
สมฺโพธิปรายนตฺตา จ ตีหิ ปริญฺญาหิ ปริญเญยฺยํ, อปริญฺเญยฺยํ อปริญฺญาตพฺพํ
น โหติ ปุถุชนสฺส วิย, โนปิ ปริญฺญาตํ ขีณาสวสฺส วิย. เสสํ สพฺพตฺถ
วุตฺตนยเมว.
                     เสขวเสน ทุติยนยกถา นิฏฺฐิตา.
                           ----------
                      ขีณาสววารตติยาทินยวณฺณนา
     [๘] เอวํ ปฐวีอาทีสุ วตฺถูสุ เสขสฺส ปวตฺตึ ทสฺเสตฺวา อิทานิ ขีณาสวสฺส
ทสฺเสนฺโต โยปิ โส ภิกฺขเว ภิกฺขุ อรหนฺติ อาทิมาห.
     ตตฺถ โสปีติ ปิสทฺโท สมฺปิณฺฑนตฺโถ. เตน อิธ อุภยสภาคตาปิ ลพฺภติ. ๔-
เสโข หิ ขีณาสเวน อริยปุคฺคลตฺตา สภาโค, เตน ปุคฺคลสภาคตา ลพฺภติ,
อารมฺมณสภาคตา ปน วุตฺตนยา เอว. อรหนฺติ อารกกิเลโส, ทูรกิเลโส
ปหีนกิเลโสติ อตฺโถ. วุตฺตเญฺหตํ ภควตา "กถญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ *- อรหํ โหติ?
อารกาสฺส โหนฺติ ปาปกา อกุสลา ธมฺมา สงฺกิเลสิกา โปโนพฺภวิกา สทรา
ทุกฺขวิปากา อายตึ ชาติชรามรณิยา. เอวํ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ *- อรหํ โหตี"ติ. ๕-
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม., อิ. มา มญฺญีติ วุตฺตํ โหติ.   ๒ ฉ.ม. น มญฺญตีติ.
@๓ ฉ.ม. อิ. ตสฺส เสกฺขสฺส.  ๔ ฉ.ม. ลพฺภตีติ ทสฺเสติ.
@๕ ม.มู. ๑๒/๔๓๔/๓๘๑ มหาอสฺสปุรสุตฺต * ปาลิ. อรหา (สฺยา)


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๗ หน้าที่ ๔๕-๔๖.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=7&page=45&pages=2&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=7&A=1132&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=7&A=1132&modeTY=2&pagebreak=1#p45