อรรถกถาเล่มที่ ๙ หน้าที่ ๒.

ตุณฺหีภูตํ ตุณฺหีภูตนฺติ ยโต ยโต อนุวิโลเกติ, ตโต ตโต ตุณฺหีภูตํเยวาติ ^๑- อตฺโถ. ตตฺถ หิ เอกภิกฺขุสฺสาปิ หตฺถกุกฺกุจฺจํ วา ปาทกุกฺกุจฺจํ วา นตฺถิ, สพฺเพว ^๒- ภควโต เจว คารเวน อตฺตโน จ สิกฺขิตสิกฺขตาย อญฺญมญฺญํ วิคตสลฺลาปา อนฺตมโส อุกฺกาสิตสทฺทํปิ อกโรนฺตา สุนิขาตอินฺทขีลา วิย นิวาตฏฺฐาเน สนฺนิสินฺนมหาสมุทฺทอุทกํ วิย กาเยนปิ นิจฺจลา มนสาปิ อวิกฺขิตฺตา รตฺตวลาหกา วิย สิเนรุกูฏํ ภควนฺตํ ปริวาเรตฺวา นิสีทึสุ. ปริพฺพาชกสฺส เอวํ สนฺนิสินฺนํ ปริสํ ทิสฺวา มหนฺตํ ปีติโสมนสฺสํ อุปฺปชฺชิ, อุปฺปนฺนํ จ ^๓- ปน อนฺโตหทยสฺมึเยว สนฺนิทหิตุํ ^๔- อสกฺโกนฺโต ปิยสมุทาจารํ ^๕- สมุฏฺฐาเปสิ. ตสฺมา อจฺฉริยํ โภ โคตมาติอาทิมาห. ^๖- ตสฺส อนฺธสฺส ปพฺพตาโรหนํ วิย นิจฺจํ น โหตีติ อจฺฉริยํ. อยํ ตาว ตนฺตินโย. ^๗- อยํ ปน อฏฺฐกถานโย, ^๘- อจฺฉรานํ โยคนฺติ ^๘- อจฺฉริยํ, อจฺฉรํ ปหริตุํ ยุตฺตนฺติ อตฺโถ. อภูตปุพฺพภูตนฺติ อพฺภูตํ. อุภยมฺเปตํ วิมฺหยาวหสฺเสตํ อธิวจนํ. ตํ ปเนตํ ครหอจฺฉริยํ ปสํสาอจฺฉริยนฺติ ทุวิธํ โหติ. ตตฺถ "อจฺฉริยํ โมคฺคลฺลาน อพฺภูตํ โมคฺคลฺลาน, ยาว พาหาคหณาปิ นาม โส โมฆปุริโส อาคมิสฺสตี"ติ ^๙- อิทํ ครหอจฺฉริยํ นาม. "อจฺฉริยํ นนฺทมาเต, อพฺภูตํ นนฺทมาเต, ยตฺร หิ นาม จิตฺตุปฺปาทํปิ ^*- ปริโสเธสฺสสี"ติ ^๑๐- อิทํ ปสํสาอจฺฉริยํ นาม, อิธาปิ อิทเมว อธิปฺเปตํ, อยญฺหิ ปสํสนฺโต เอวมาห. ยาวญฺจิทนฺติ เอตฺถ อิทนฺติ นิปาตมตฺตํ. ยาวาติ ปมาณปริจฺเฉโท, ยาว สมฺมาปฏิปาทิโต, ยตฺตเกน ปมาเณน สมฺมาปฏิปาทิโต, น สกฺกา ตสฺส วณฺเณตุํ ^๑๑- อถโข อจฺฉริยเมเวตํ อพฺภูตเมเวตนฺติ วุตฺตํ โหติ. เอตปรมํเยวาติ เอวํ สมฺมาปฏิปาทิโต เอส ภิกฺขุสํโฆ ตสฺสาปิ ภิกฺขุสํฆสฺส ปรโมติ เอตปรโม, ตํ เอตปรมํ. ยถา อยํ ปฏิปาทิโต เอวํ ปฏิปาทิตํ กตฺวา ปฏิปาเทสุํ, น อิโต ภิยฺโยติ อตฺโถ. ทุติยนเย เอวํ ปฏิปาเทสฺสนฺติ, น อิโต ภิยฺโยติ โยเชตพฺพํ. ตตฺถ @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. ตุณฺหีภูตเมวาติ ^๒ ฉ.ม. สพฺเพ ^๓ ฉ.ม. จ-สทฺโท น ทิสฺสติ @^๔ สี. สนฺนิสีเทตุํ ^๕ ฉ.ม. ปิยสมุทฺทาหารํ ^๖ ฉ.ม. อจฺฉริยํ โภติอาทิมาห @^๗ ฉ.ม. สทฺทนโย ^๘-๘ ฉ.ม. อจฺฉราโยคฺคนฺติ @^๙ ฉ.ม. อาคเมสฺสตีติ, วินย. จูฬ. ๗/๓๗๓/๒๐๕, องฺ. อฏฺฐก. ๒๓/๑๑๐(๒๐)/๒๐๙ (สฺยา) @^* ปาฬิ. จิตฺตุปฺปาทมตฺตํปิ ^๑๐ องฺ. สตฺตก. ๒๓/๕๐/๖๖ (สฺยา) @^๑๑ ฉ.ม. วณฺเณ วตฺตุํ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๙ หน้าที่ ๒. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=9&page=2&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=9&A=24&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=9&A=24&modeTY=2&pagebreak=1#p2