อรรถกถาเล่มที่ ๙ หน้าที่ ๓๑๐.

ตตฺถ นิฏฺาคตมฺหาติ อตฺโถ. อิทานิ ตํ เกวลีภาวํ อาวิกโรนฺโต ปทกสฺมาติอาทิมาห. ตตฺถ ชปฺเป อาจริยสาทิสาติ กถนฏฺาเน มยํ อาจริยสทิสาเยว. กมฺมุนาติ ทสกุสลกมฺมปถกมฺมุนา. อยํ หิ ปุพฺเพ สตฺตวิธํ กายวจีกมฺมํ สนฺธาย "ยโต โข โภ สีลวา โหตี"ติ อาห, ติวิธํ มโนกมฺมํ สนฺธาย "วตฺตสมฺปนฺโน"ติ. เตน สมนฺนาคโต หิ อาจารสมฺปนฺโน โหติ. จกฺขุมาติ ปญฺจหิ จกฺขูหิ จกฺขุมนฺตภาเวน ภควนฺตํ อาลปติ. ขยาตีตนฺติ อูนภาวํ อตีตํ, ปริปุณฺณนฺติ อตฺโถ. เปจฺจาติ อุปคนฺตฺวา. นมสฺสนฺตีติ นโม กโรนฺติ. จกฺขุํ โอเก สมุปฺปนฺนนฺติ อวิชฺชนฺธกาเร โลเก ตํ อนฺธการํ วิธมิตฺวา โลกสฺส ทิฏฺธมฺมิกาทิอตฺถทสฺสเนน จกฺขุํ หุตฺวา สมุปฺปนฺนํ. [๔๕๖] เอวํ วาเสฏฺเน โถเมตฺวา ยาจิโต ภควา เทฺวปิ ชเน สงฺคณฺหนฺโต เตสํ โวทํ พฺยกฺขิสฺสนฺติอาทิมาห. ตตฺถ พฺยกฺขิสฺสนฺติ พฺยากริสฺสามิ. อนุปุพฺพนฺติ ติฏฺตุ ตาว พฺราหฺมณจินฺตา, ติณรุกฺขกีฏปฏงฺคโต ปฏฺาย อนุปฏิปาฏิยา อาจิกฺขิสฺสามีติ อตฺโถ. ชาติวิภงฺคนฺติ ชาติวิตฺถารํ. อญฺมญฺา หิ ชาติโยติ เตสํ เตสญฺหิ ปาณานํ ชาติโย อญฺมญฺา ^๑- นานปฺปการาติ อตฺโถ. ติณรุกฺเขติ อนุปาทินฺนกํ ชาตึ กเถตฺวา ^๒- ปจฺฉา อุปาทินฺนกชาตึ กเถสฺสามิ, เอวํ ตสฺส ชาติเภโท ปากโฏ ภวิสฺสตีติ อิมํ เทสนํ อารภิ. มหาสิวตฺเถโร ปน "กึ ภนฺเต อนุปาทินฺนกํ พีชนานตาย นานํ, อุปาทินฺนกํ กมฺมนานตายาติ เอวํ วตฺตุํ น วฏฺฏตี"ติ ปุจฺฉิโต อาม น วฏฺฏติ. กมฺมญฺหิ โยนิยํ ขิปติ. โยนิปฏิสนฺธิยา ^๓- อิเม สตฺตา นานาวณฺณา โหนฺตีติ. ติณรุกฺเขติ เอตฺถ อนฺโตเผคฺคู พหิสารา อนฺตมโส ตาลนาฬิเกราหโยปิ ติณาเนว, อนฺโตสารา ปน พหิเผคฺคู สพฺเพ รุกฺขา นาม. น จาปิ ปฏิชานเรติ มยํ ติณา มยํ รุกฺขาติ วา, อหํ ติณํ อหํ รุกฺโขติ วา เอวํ น ชานนฺติ. ลิงฺคํ ชาติมยนฺติ อชานนฺตานมฺปิ จ เตสํ ชาติมยเมว สณฺานํ อตฺตโน มูลภูตติณาทิสทิสเมว โหติ. @เชิงอรรถ: ^๑ ก. อญฺมญฺ ^๒ ฉ.ม. กตฺวา ^๓ ฉ.ม. โยนิสิทฺธา

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๙ หน้าที่ ๓๑๐. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=9&page=310&pages=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=9&A=7803&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=9&A=7803&pagebreak=1#p310