พระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๑  พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๒๓ [ฉบับมหาจุฬาฯ]
ขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค [๑. มหาวรรค]
                                                                 ๒. ทิฏฐิกถา ๑๕-๑๖. ภววิภวทิฏฐินิทเทส
                                       นรชนใดเป็นคนมักโกรธ
                          ผูกโกรธ มีความลบหลู่อันชั่วร้าย
                          มีทิฏฐิวิบัติ เจ้าเล่ห์
                          พึงรู้จักนรชนนั้นว่า เป็นคนเลว
                                       นรชนใดไม่เป็นคนมักโกรธ
                          ไม่ผูกโกรธ ไม่ลบหลู่คุณท่าน
                          ถึงความเป็นผู้บริสุทธิ์ มีทิฏฐิสมบัติ มีปัญญา
                          พึงรู้จักนรชนนั้นว่า เป็นผู้ประเสริฐ ดังนี้
             ทิฏฐิวิบัติ ๓ ประการ ทิฏฐิสมบัติ ๓ ประการ
             ทิฏฐิวิบัติ ๓ ประการ อะไรบ้าง คือ
                          ๑. ทิฏฐิวิบัติว่า “นั่นของเรา”
                          ๒. ทิฏฐิวิบัติว่า “เราเป็นนั่น”
                          ๓. ทิฏฐิวิบัติว่า “นั่นเป็นอัตตาของเรา”
             ทิฏฐิวิบัติ ๓ ประการนี้
             ทิฏฐิสมบัติ ๓ ประการ อะไรบ้าง คือ
                          ๑. ทิฏฐิสมบัติว่า “นั่นไม่ใช่ของเรา”
                          ๒. ทิฏฐิสมบัติว่า “เราไม่เป็นนั่น”
                          ๓. ทิฏฐิสมบัติว่า “นั่นไม่ใช่อัตตาของเรา”
             ทิฏฐิสมบัติ ๓ ประการนี้
             การถือว่า “นั่นของเรา” เป็นทิฏฐิอะไร เป็นทิฏฐิเท่าไร ทิฏฐิเหล่านั้นตามถือ
ส่วนสุดอันไหน
             การถือว่า “เราเป็นนั่น” เป็นทิฏฐิอะไร เป็นทิฏฐิเท่าไร ทิฏฐิเหล่านั้นตามถือ
ส่วนสุดอันไหน
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๓๑ หน้า : ๒๒๙}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค [๑. มหาวรรค]
                                                                 ๒. ทิฏฐิกถา ๑๕-๑๖. ภววิภวทิฏฐินิทเทส
             การถือว่า “นั่นเป็นอัตตาของเรา” เป็นทิฏฐิอะไร เป็นทิฏฐิเท่าไร ทิฏฐิเหล่านั้น
ตามถือส่วนสุดอันไหน
             การถือว่า “นั่นของเรา” เป็นปุพพันตานุทิฏฐิ เป็นทิฏฐิ ๑๘ ทิฏฐิเหล่านั้นตามถือ
ขันธ์ส่วนอดีต
             การถือว่า “เราเป็นนั่น” เป็นอปรันตานุทิฏฐิ เป็นทิฏฐิ ๔๔ ทิฏฐิเหล่านั้น
ตามถือขันธ์ส่วนอนาคต
             การถือว่า “นั่นเป็นอัตตาของเรา” เป็นอัตตานุทิฏฐิมีวัตถุ ๒๐ เป็นสักกาย-
ทิฏฐิมีวัตถุ ๒๐ ทิฏฐิ ๖๒ มีสักกายทิฏฐิเป็นประธาน ทิฏฐิเหล่านั้นตามถือขันธ์
ส่วนอดีตและส่วนอนาคต
             [๑๕๑] ภิกษุทั้งหลาย บุคคลเหล่าใดเหล่าหนึ่งเป็นผู้มีความเชื่อในเรา
บุคคลเหล่านั้นทั้งหมดเป็นผู้ถึงพร้อมด้วยทิฏฐิ บุคคลผู้ถึงพร้อมด้วยทิฏฐิเหล่านั้น
             ๕ จำพวกสำเร็จในโลกนี้ ๕ จำพวกละโลกนี้แล้วจึงสำเร็จ
             บุคคล ๕ จำพวกไหนสำเร็จในโลกนี้ คือ
                          ๑. สัตตักขัตตุปรมโสดาบัน๑- ๒. โกลังโกลโสดาบัน๒-
                          ๓. เอกพีชีโสดาบัน๓-          ๔. พระสกทาคามี๔-
                          ๕. พระอรหันต์ในปัจจุบัน
             บุคคล ๕ จำพวกนี้สำเร็จในโลกนี้
@เชิงอรรถ :
@๑ สัตตักขัตตุปรมโสดาบัน หมายถึงพระโสดาบันผู้ละสังโยชน์เบื้องต่ำ ๓ ประการได้แล้ว เป็นผู้ไม่ตกไปใน
@อบาย ๔ มีความแน่นอนที่จะตรัสรู้มรรค ๓ เบื้องสูง (องฺ.ติก.อ. ๒/๘๘/๒๔๒) เมื่อจะเกิดในภพใหม่เป็นเทวดา
@หรือมนุษย์ก็เกิดได้ไม่เกิน ๗ ครั้ง (อภิ.ปุ.(แปล) ๓๖/๓๑/๑๕๔, อภิ.ปญฺจ.อ. ๓๑/๕๓)
@๒ โกลังโกลโสดาบัน หมายถึงพระโสดาบันผู้เมื่อจะเกิดในภพใหม่เป็นเทวดาหรือมนุษย์ก็เกิดได้ ๒ หรือ
@๓ ภพ และถ้าเกิดเป็นมนุษย์ก็ไม่เกิดในตระกูลต่ำ คือเกิดในตระกูลที่มีโภคสมบัติมากเท่านั้น
@(อภิ.ปุ.(แปล) ๓๖/๓๒/๑๕๔, อภิ.ปญฺจ.อ. ๓๑/๕๓)
@๓ เอกพีชีโสดาบัน หมายถึงผู้มีพืชคืออัตภาพเดียว คือเกิดครั้งเดียวก็จะบรรลุพระอรหันต์
@(องฺ.ติก.อ. ๒/๘๘/๒๔๒, องฺ.ติก.ฏีกา ๒/๘๘/๒๓๗)
@๔ พระสกทาคามี หมายถึงผู้กลับมาสู่กามภพอีกครั้งเดียวด้วยสามารถปฏิสนธิ (ขุ.ป.อ. ๒/๑๕๑/๗๘)
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๓๑ หน้า : ๒๓๐}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค [๑. มหาวรรค]
                                                                 ๒. ทิฏฐิกถา ๑๕-๑๖. ภววิภวทิฏฐินิทเทส
             บุคคล ๕ จำพวกไหนละโลกนี้แล้วจึงสำเร็จ คือ
                          ๑. อันตราปรินิพพายีอนาคามีบุคคล๑-
                          ๒. อุปหัจจปรินิพพายีอนาคามีบุคคล๒-
                          ๓. อสังขารปรินิพพายีอนาคามีบุคคล๓-
                          ๔. สสังขารปรินิพพายีอนาคามีบุคคล๔-
                          ๕. อุทธังโสโตอกนิฏฐคามีอนาคามีบุคคล๕-
             บุคคล ๕ จำพวกนี้ละโลกนี้แล้วจึงสำเร็จ
             ภิกษุทั้งหลาย บุคคลเหล่าใดเหล่าหนึ่งเป็นผู้มีความเชื่อในเรา บุคคลเหล่านั้น
ทั้งหมดเป็นผู้ถึงพร้อมด้วยทิฏฐิ บุคคลผู้ถึงพร้อมด้วยทิฏฐิเหล่านั้น ๕ จำพวกนี้
สำเร็จในโลกนี้ ๕ จำพวกนี้ละโลกนี้แล้วจึงสำเร็จ
             ภิกษุทั้งหลาย บุคคลเหล่าใดเหล่าหนึ่ง เป็นผู้มีความเลื่อมใสไม่คลอนแคลน
ในเรา บุคคลเหล่านั้นทั้งหมดเป็นพระโสดาบัน พระโสดาบันเหล่านั้น ๕ จำพวก
สำเร็จในโลกนี้ ๕ จำพวกละโลกนี้แล้วจึงสำเร็จ
@เชิงอรรถ :
@๑ อันตราปรินิพพายีอนาคามีบุคคล หมายถึงพระอนาคามีผู้ปรินิพพานในระหว่าง คือเกิดในสุทธาวาส
@ภพใดภพหนึ่งแล้ว อายุยังไม่ถึงกึ่งก็ปรินิพพาน มี ๓ จำพวก คือ พวกที่ ๑ เกิดในชั้นสุทธาวาสอวิหาซึ่ง
@มีอายุ ๑,๐๐๐ กัป แต่ก็บรรลุพระอรหัตตผลในวันที่เกิด ถ้าไม่บรรลุในวันที่เกิดก็บรรลุภายใน ๑๐๐ กัป
@พวกที่ ๒ เมื่อไม่สามารถบรรลุพระอรหัตตผลในวันที่เกิดก็บรรลุไม่เกินภายใน ๒๐๐ กัป พวกที่ ๓ บรรลุ
@พระอรหัตตผลไม่เกินภายใน ๔๐๐ กัป (องฺ.ติก.อ. ๒/๘๘/๒๔๓)
@๒ อุปหัจจปรินิพพายีอนาคามีบุคคล หมายถึงพระอนาคามีผู้เกิดในสุทธาวาสภพใดภพหนึ่งแล้วจวนถึง
@ปรินิพพาน คืออายุพ้นกึ่งแล้วจวนถึงสิ้นอายุจึงปรินิพพาน (องฺ.ติก.อ. ๒/๘๘/๒๔๓)
@๓ อสังขารปรินิพพายีอนาคามีบุคคล หมายถึงพระอนาคามีผู้ปรินิพพานโดยไม่ต้องใช้ความเพียรมาก
@(องฺ.ติก.อ. ๒/๘๘/๒๔๓)
@๔ สสังขารปรินิพพายีอนาคามีบุคคล หมายถึงพระอนาคามีผู้เกิดในสุทธาวาสภพใดภพหนึ่งแล้ว
@ปรินิพพานโดยต้องใช้ความเพียรมาก (องฺ.ติก.อ. ๒/๘๘/๒๔๓)
@๕ อุทธังโสโตอกนิฏฐอนาคามีบุคคล หมายถึงพระอนาคามีผู้มีกระแสในเบื้องบนไปสู่อกนิฏฐภพ คือเกิดใน
@สุทธาวาสภพใดภพหนึ่งแล้วก็จะเกิดเลื่อนต่อไปจนถึงอกนิฏฐภพแล้วจึงปรินิพพานในภพนั้น
@(องฺ.ติก.อ. ๒/๘๘/๒๔๒)
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๓๑ หน้า : ๒๓๑}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค [๑. มหาวรรค]
                                                                 ๒. ทิฏฐิกถา ๑๕-๑๖. ภววิภวทิฏฐินิทเทส
             บุคคล ๕ จำพวกไหนสำเร็จในโลกนี้ คือ
                          ๑. สัตตักขัตตุปรมโสดาบัน
                          ๒. โกลังโกลโสดาบัน
                          ๓. เอกพีชีโสดาบัน
                          ๔. พระสกทาคามี
                          ๕. พระอรหันต์ในปัจจุบัน
             บุคคล ๕ จำพวกนี้สำเร็จในโลกนี้
             บุคคล ๕ จำพวกไหนละโลกนี้แล้วจึงสำเร็จ คือ
                          ๑. อันตราปรินิพพายีอนาคามีบุคคล
                          ๒. อุปหัจจปรินิพพายีอนาคามีบุคคล
                          ๓. อสังขารปรินิพพายีอนาคามีบุคคล
                          ๔. สสังขารปรินิพพายีอนาคามีบุคคล
                          ๕. อุทธังโสโตอกนิฏฐคามีอนาคามีบุคคล
             บุคคล ๕ จำพวกนี้ละโลกนี้แล้วจึงสำเร็จ
             ภิกษุทั้งหลาย บุคคลเหล่าใดเหล่าหนึ่งเป็นผู้มีความเลื่อมใสไม่คลอนแคลน
ในเรา บุคคลเหล่านั้นทั้งหมดเป็นพระโสดาบัน พระโสดาบันเหล่านั้น ๕ จำพวกนี้
สำเร็จในโลกนี้ ๕ จำพวกนี้ละโลกนี้แล้วจึงสำเร็จ
ภววิภวทิฏฐินิทเทสที่ ๑๕-๑๖ จบ
ทิฏฐิกถา จบ
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๓๑ หน้า : ๒๓๒}


             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับมหาจุฬาฯ เล่มที่ ๓๑ หน้าที่ ๒๒๙-๒๓๒.
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/m_read.php?B=31&A=6692&w=
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/m_siri.php?B=31&siri=61
             ฟังเนื้อความพระไตรปิฎก : [1], [2]. 
             อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/v.php?B=31&A=3332&Z=4069&pagebreak=0
             ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=31&i=294
             ศึกษาพระไตรปิฏกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/pali_item_s.php?book=31&item=294&items=68
             ศึกษาพระไตรปิฏกฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/roman_item_s.php?book=31&item=294&items=68
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๑
http://84000.org/tipitaka/read/?index_mcu31