พระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗ พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๑๙ [ฉบับมหาจุฬาฯ]
ขุททกนิกาย ชาดก ภาค ๑

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก [๑๕. วีสตินิบาต]
                                                                 ๑. มาตังคชาดก (๔๙๗)
๑๕. วีสตินิบาต
๑. มาตังคชาดก (๔๙๗)
ว่าด้วยอานุภาพของฤๅษีมาตังคะ
             (มัณฑัพยกุมารตรัสกับมาตังคดาบสว่า)
             [๑] ท่านมาจากไหนหนอ
                   นุ่งผ้าเก่าขาดกะรุ่งกะริ่งเหมือนปีศาจคลุกฝุ่น
                   สวมใส่เศษผ้าจากกองขยะไว้จนถึงคอ
                   ท่านไม่ใช่ทักขิไณยบุคคล เป็นใครกันแน่
             (พระโพธิสัตว์กราบทูลว่า)
             [๒] ขอถวายพระพรพระองค์ผู้เพียบพร้อมด้วยยศ
                   พราหมณ์ทั้งหลายย่อมขบฉันและดื่มกินอาหาร
                   ที่พระองค์ทรงตระเตรียมไว้
                   พระองค์ก็ทรงรู้ว่า อาตมาอาศัยอาหารที่ผู้อื่นให้เลี้ยงชีวิต
                   ขอคนจัณฑาลจงได้ก้อนข้าวที่ต้องการลุกขึ้นยืนรับเถิด
             (มัณฑัพยกุมารตรัสว่า)
             [๓] อาหารนี้เราตระเตรียมไว้สำหรับพราหมณ์ทั้งหลาย
                   อาหารนี้ย่อมเป็นไปเพื่อประโยชน์แก่ตน สำหรับเราผู้เชื่อมั่น
                   ท่านจงหลีกไปแต่ที่นี้เถิด จะยืนอยู่ทำไม
                   พราหมณ์ผู้ชั่วช้า คนเช่นเราจะไม่ให้ท่าน
             (พระโพธิสัตว์กราบทูลว่า)
             [๔] คนทั้งหลายเมื่อหวังผลย่อมหว่านพืชลงในนาดอน ๑
                   ในนาลุ่ม ๑ ในที่ไม่ใกล้แม่น้ำ ๑ ด้วยความเชื่อนั้น
                   ขอพระองค์จงให้ทาน พึงให้ทักขิไณยบุคคลยินดีได้แน่แท้
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๗ หน้า : ๔๖๙}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก [๑๕. วีสตินิบาต]
                                                                 ๑. มาตังคชาดก (๔๙๗)
             (มัณฑัพยกุมารตรัสว่า)
             [๕] เรารู้แจ้งเนื้อนาบุญเป็นที่ประดิษฐานเมล็ดพืชทั้งหลายในโลก
                   เนื้อนาบุญ คือ พราหมณ์ทั้งหลายที่เกิดโดยชาติและมนต์
                   นับว่าเป็นเนื้อนาบุญที่มีศีลเป็นที่รักยิ่ง
             (พระโพธิสัตว์กราบทูลว่า)
             [๖] ก็อคุณธรรมเหล่านี้ คือ ความเมาเพราะชาติ ๑
                   ความมีมานะจัด ๑ โลภะ ๑ โทสะ ๑
                   มทะ ๑ โมหะ ๑ ทุกอย่างมีอยู่ในเนื้อนาบุญเหล่าใด
                   เนื้อนาบุญเหล่านั้นนับว่าเป็นเนื้อนาบุญที่ไม่มีศีลเป็นที่รักในโลก
             [๗] อคุณธรรมเหล่านี้ คือ ความเมาเพราะชาติ ๑
                   ความมีมานะจัด ๑ โลภะ ๑ โทสะ ๑
                   มทะ ๑ โมหะ ๑ ทุกอย่างไม่มีอยู่ในเนื้อนาบุญเหล่าใด
                   เนื้อนาบุญเหล่านั้นนับว่าเป็นเนื้อนาบุญที่มีศีลเป็นที่รักในโลก
             (เมื่อพระโพธิสัตว์กล่าวความนี้ซ้ำอีก มัณฑัพยกุมารทรงกริ้วแล้วตรัสว่า)
             [๘] เจ้าอุปโชติยะ เจ้าอุปัชฌายะ
                   และเจ้าภัณฑกุจฉิไปไหนกันหมด
                   พวกเจ้าจงเฆี่ยนตี จงทำร้ายเจ้าดาบสนี้
                   แล้วจับคอเจ้าคนชั่ว ไสหัวมันออกไป
             (พระโพธิสัตว์เหาะไปอยู่ในอากาศกราบทูลว่า)
             [๙] พระองค์ทรงด่าว่าฤๅษีชื่อว่าขุดภูเขาด้วยเล็บ
                   เคี้ยวกินก้อนเหล็กด้วยฟันและพยายามกลืนกินไฟ
             (พระศาสดาทรงประกาศข้อความนั้นว่า)
             [๑๐] มาตังคฤๅษีครั้นกล่าวอย่างนี้แล้ว
                     มีความบากบั่นแน่วแน่ในสัจจะ
                     เมื่อพราหมณ์ทั้งหลายเห็นอยู่ ได้เหาะหนีไปในอากาศ
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๗ หน้า : ๔๗๐}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก [๑๕. วีสตินิบาต]
                                                                 ๑. มาตังคชาดก (๔๙๗)
             (นางทิฏฐมังคลิการีบเสด็จไปโดยเร็วเห็นว่า)
             [๑๑] ศีรษะบิดกลับไปข้างหลัง
                     แขนกางออกใช้การไม่ได้
                     นัยน์ตาขาวเหมือนนัยน์ตาของคนตายแล้ว
                     ใครหนอได้กระทำบุตรของดิฉันนี้ให้เป็นอย่างนี้
             (ชนผู้อยู่ในที่นั้นบอกนางว่า)
             [๑๒] สมณะนุ่งผ้าเก่าขาดกะรุ่งกะริ่งเหมือนปีศาจคลุกฝุ่น
                     สวมใส่เศษผ้าจากกองขยะไว้จนถึงคอได้มา ณ ที่นี้
                     สมณะรูปนั้นได้กระทำบุตรของท่านนี้ให้เป็นอย่างนี้
             (นางทิฏฐมังคลิกาถามว่า)
             [๑๓] พ่อมาณพ สมณะผู้มีปัญญาเพียงดังแผ่นดิน
                     ได้ไปยังทิศไหนเสียเล่า
                     ขอท่านโปรดบอกเนื้อความนั้นแก่ข้าพเจ้า
                     ข้าพเจ้าจะไปขอโทษท่าน
                     ทำอย่างไร ข้าพเจ้าจึงจะได้ชีวิตของบุตรนั้นคืนมา
             (มาณพทั้งหลายผู้อยู่ในที่นั้นบอกว่า)
             [๑๔] ฤๅษีผู้มีปัญญาเพียงดังแผ่นดินได้เหาะไป
                     ดุจพระจันทร์ในวันเพ็ญลอยอยู่ท่ามกลางนภากาศ
                     อีกอย่างหนึ่ง ฤๅษีผู้เป็นคนดีแม้รูปนั้น
                     ปฏิญญามั่นอยู่ด้วยสัจจะ ได้ไปทางทิศบูรพา
             (นางทิฏฐมังคลิกาจะถามพระโพธิสัตว์ว่า)
             [๑๕] ศีรษะบิดกลับไปข้างหลัง
                     แขนกางออกใช้การไม่ได้
                     นัยน์ตาขาวเหมือนนัยน์ตาของคนตายแล้ว
                     ใครหนอได้กระทำบุตรของดิฉันนี้ให้เป็นอย่างนี้
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๗ หน้า : ๔๗๑}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก [๑๕. วีสตินิบาต]
                                                                 ๑. มาตังคชาดก (๔๙๗)
             (พระโพธิสัตว์มาตังคบัณฑิตกล่าวตอบนางว่า)
             [๑๖] ยักษ์ทั้งหลายผู้มีอานุภาพมากยังมีอยู่แล
                     ก็ยักษ์เหล่านั้นได้ติดตามฤๅษีทั้งหลายผู้เป็นคนดี
                     ทราบว่าบุตรของท่านมีจิตประทุษร้าย
                     โกรธเคืองจึงได้ทำให้เป็นอย่างนี้
             (นางทิฏฐมังคลิกากล่าวว่า)
             [๑๗] ก็ยักษ์ทั้งหลายได้กระทำบุตรของดิฉันให้เป็นอย่างนี้
                     ส่วนพระคุณเจ้าผู้ประพฤติพรหมจรรย์อย่าโกรธบุตรดิฉันเลย
                     พระคุณเจ้าผู้เห็นภัยในวัฏฏสงสาร
                     ดิฉันขอถึงพระคุณเจ้าเท่านั้นเป็นที่พึ่งที่ระลึก เป็นบาทเบื้องต้น
                     ดิฉันได้ติดตามมาด้วยความโศกถึงบุตร
             (พระโพธิสัตว์มาตังคบัณฑิตกล่าวว่า)
             [๑๘] ทั้งในกาลนั้น ทั้งเดี๋ยวนี้ การคิดประทุษร้ายทางใจบางอย่าง
                     ของอาตมาก็ไม่มีแก่อาตมา ส่วนบุตรของท่านเป็นผู้มัวเมาเพราะ
                     ความเมาในพระเวท เรียนจบพระเวทแล้วหารู้จักประโยชน์ไม่
             (นางทิฏฐมังคลิกากล่าวว่า)
             [๑๙] แน่นอน ท่านผู้เห็นภัยในวัฏฏสงสาร
                     ธรรมดาคนเรา สัญญาย่อมเลือนไปเพียงชั่วครู่
                     พระคุณเจ้าผู้มีปัญญาเพียงดังแผ่นดิน
                     ขอพระคุณเจ้าจงอดโทษสักครั้งหนึ่งเถิด
                     บัณฑิตทั้งหลายย่อมไม่มีความโกรธรุนแรง
             (พระโพธิสัตว์มาตังคบัณฑิตผู้ถูกนางทิฏฐมังคลิกาอ้อนวอนขอโทษให้บุตร
                      จึงกล่าวว่า)
             [๒๐] นี้ก้อนข้าวที่อาตมาฉันเหลือ
                     มัณฑัพยบุตรของท่านผู้มีปัญญาน้อยจงบริโภค
                     ยักษ์ทั้งหลายไม่พึงเบียดเบียนมัณฑัพยบุตรของท่าน
                     และบุตรของท่านจักเป็นผู้ไม่มีโรค
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๗ หน้า : ๔๗๒}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก [๑๕. วีสตินิบาต]
                                                                 ๒. จิตตสัมภูตชาดก (๔๙๘)
             (ลำดับนั้น มารดากล่าวกับบุตรว่า)
             [๒๑] พ่อมัณฑัพยะ เจ้าเป็นคนโง่เขลาเบาปัญญา
                     ไม่ฉลาดต่อบุคคลผู้เป็นเนื้อนาบุญ
                     ได้ให้ทานในบุคคลผู้มีกิเลสเพียงดังน้ำฝาดมากมาย
                     ผู้มีการงานเศร้าหมอง ไม่สำรวม
             [๒๒] บางพวกเกล้าผมเป็นชฎา บางพวกนุ่งหนังสัตว์
                     บางพวกปากมีหนวดรุงรังเหมือนบ่อน้ำเก่า
                     เจ้าจงดูหมู่ชนนี้ มีรูปทราม
                     มวยผมและหนังสัตว์คุ้มครองคนมีปัญญาทรามไม่ได้
             [๒๓] ชนเหล่าใดคลายราคะ โทสะ และอวิชชาได้แล้ว
                     ชนเหล่านั้นมีอาสวะสิ้นแล้ว เป็นพระอรหันต์
                     ทานที่บุคคลถวายแล้วในท่านเหล่านั้นมีผลมาก
มาตังคชาดกที่ ๑ จบ

                  เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับมหาจุฬาฯ เล่มที่ ๒๗ หน้าที่ ๔๖๙-๔๗๓.
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/m_siri.php?B=27&siri=497
             ฟังเนื้อความพระไตรปิฎก : [1], [2]. 
                  อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/v.php?B=27&A=7993&Z=8064
                  ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=2033
             พระไตรปิฏกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/pali_item_s.php?book=27&item=2033&items=21
             อ่านอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=41&A=1
             The Pali Tipitaka in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/roman_item_s.php?book=27&item=2033&items=21
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=41&A=1
                  สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_mcu27
             อ่านเทียบฉบับแปลอังกฤษ Compare with English Translation :-
https://suttacentral.net/ja497/en/rouse