บาลีพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๓ - พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๕

[๒๘๗] อถ โข ภควา ตายํ เวลายํ อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ อาโรคฺยปรมา ^๑- ลาภา นิพฺพานํ ปรมํ สุขํ อฏฺฐงฺคิโก จ มคฺคานํ เขมํ อมตคามินนฺติ ฯ {๒๘๗.๑} เอวํ วุตฺเต มาคณฺฑิโย ปริพฺพาชโก ภควนฺตํ เอตทโวจ อจฺฉริยํ โภ โคตม อพฺภูตํ โภ โคตม ยาว สุภาสิตญฺจิทํ โภตา โคตเมน อาโรคฺยปรมา ลาภา นิพฺพานํ ปรมํ สุขนฺติ มยาปิ ^๒- โข เอตํ โภ โคตม สุตํ ปุพฺพกานํ ปริพฺพาชกานํ อาจริยปาจริยานํ ภาสมานานํ อาโรคฺยปรมา ลาภา นิพฺพานํ ปรมํ สุขนฺติ ตยิทํ โภ โคตม สเมตีติ ฯ ยํ ปน ^[๓]- เต มาคณฺฑิย สุตํ ปุพฺพกานํ ปริพฺพาชกานํ อาจริยปาจริยานํ ภาสมานานํ อาโรคฺยปรมา ลาภา นิพฺพานํ ปรมํ สุขนฺติ กตมนฺตํ อาโรคฺยํ กตมนฺตํ นิพฺพานนฺติ ฯ เอวํ วุตฺเต มาคณฺฑิโย ปริพฺพาชโก สกาเนว สุทํ ^๔- คตฺตานิ ปาณินา อโนมชฺชติ อิทนฺตํ โภ โคตม อาโรคฺยํ อิทนฺตํ นิพฺพานํ อหํ ^๕- โภ โคตม เอตรหิ อโรโค สุขี น มํ กิญฺจิ อาพาธตีติ ฯ [๒๘๘] เสยฺยถาปิ มาคณฺฑิย ชจฺจนฺโธ ปุริโส โส น @เชิงอรรถ: ^๑ ม. สพฺพตฺถ อาโรคฺยํ ปรมํ ลาภํ ฯ ^๒ ม. มยาเปตํ โภ ฯ ^๓ ยุ. เอตํ ฯ @^๔ ม. สุคตฺตานิ ฯ ^๕ ม. ยุ. อหญฺหิ ฯ ^๖ ม. มนฺติ ปาโฐ นตฺถิ ฯ ปสฺเสยฺย กณฺหสุกฺกานิ รูปานิ น ปสฺเสยฺย นีลกานิ รูปานิ น ปสฺเสยฺย ปีตกานิ รูปานิ น ปสฺเสยฺย โลหิตกานิ รูปานิ น ปสฺเสยฺย มญฺเชฏฺฐิกานิ รูปานิ น ปสฺเสยฺย สมวิสมํ น ปสฺเสยฺย ตารกรูปานิ น ปสฺเสยฺย จนฺทิมสุริเย ฯ โส สุเณยฺย จกฺขุมโต ภาสมานสฺส เฉกํ วต โภ โอทาตํ วตฺถํ อภิรูปํ นิมฺมลํ สุจินฺติ ฯ โส โอทาตปริเยสนํ จเรยฺย ตเมนํ อญฺญตโร ปุริโส เตลมสิกเตน ^๑- สาหุฬจีวเรน ^๒- วญฺเจยฺย ^๓- อิทนฺเต อมฺโภ ปุริส โอทาตํ วตฺถํ อภิรูปํ นิมฺมลํ สุจินฺติ ฯ โส ตํ ปฏิคฺคเณฺหยฺย ปฏิคฺคเหตฺวา ปารุเปยฺย ปารุเปตฺวา อตฺตมโน อตฺตมนวาจํ นิจฺฉาเรยฺย เฉกํ วต โภ โอทาตํ วตฺถํ อภิรูปํ นิมฺมลํ สุจินฺติ ฯ {๒๘๘.๑} ตํ กึ มญฺญสิ มาคณฺฑิย อปิ นุ โส ชจฺจนฺโธ ปุริโส ชานนฺโต ปสฺสนฺโต อมุํ เตลมสิกตํ สาหุฬจีวรํ ปฏิคฺคเณฺหยฺย ปฏิคฺคเหตฺวา ปารุเปยฺย ปารุเปตฺวา อตฺตมโน อตฺตมนวาจํ นิจฺฉาเรยฺย เฉกํ วต โภ โอทาตํ วตฺถํ อภิรูปํ นิมฺมลํ สุจินฺติ อุทาหุ จกฺขุมโต สทฺธายาติ ฯ อชานนฺโต หิ โภ โคตม อปสฺสนฺโต อสุ ^๔- โส ชจฺจนฺโธ ปุริโส อมุํ เตลมสิกตํ สาหุฬจีวรํ ปฏิคฺคเณฺหยฺย ปฏิคฺคเหตฺวา ปารุเปยฺย ปารุเปตฺวา อตฺตมโน อตฺตมนวาจํ นิจฺฉาเรยฺย เฉกํ วต โภ โอทาตํ วตฺถํ อภิรูปํ นิมฺมลํ สุจินฺติ อุทาหุ ^๕- จกฺขุมโต สทฺธายาติ ^๖- ฯ เอวเมว โข มาคณฺฑิย อญฺญติตฺถิยา ปริพฺพาชกา อนฺธา อจกฺขุกา อชานนฺตา อาโรคฺยํ อปสฺสนฺตา @เชิงอรรถ: ^๑-๒-๓ ม. เตลมลิกเตน สาหฬิจีเรน คเณหยฺย ฯ ^๔ ม. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ @^๕ ม. ยุ. อยมฺปิ ปาโฐ นตฺถิ ฯ ^๖ ม. สนฺธายาติ ฯ นิพฺพานํ อถ จ ปนิมํ คาถํ ภาสนฺติ อาโรคฺยปรมา ลาภา นิพฺพานํ ปรมํ สุขนฺติ ฯ ปุพฺพเกเหสา มาคณฺฑิย อรหนฺเตหิ สมฺมาสมฺพุทฺเธหิ คาถา ภาสิตา อาโรคฺยปรมา ลาภา นิพฺพานํ ปรมํ สุขํ อฏฺฐงฺคิโก จ มคฺคานํ เขมํ อมตคามินนฺติ {๒๘๘.๒} เอสา ^๑- เอตรหิ อนุปุพฺเพน ปุถุชฺชนคาถา ฯ อยํ โข มาคณฺฑิย กาโย โรคภูโต คณฺฑภูโต สลฺลภูโต อฆภูโต อาพาธภูโต โส ตฺวํ อิมํ กายํ โรคภูตํ คณฺฑภูตํ สลฺลภูตํ อฆภูตํ อาพาธภูตํ อิทนฺตํ โภ โคตม อาโรคฺยํ อิทนฺตํ นิพฺพานนฺติ วเทสิ ฯ ตํ หิ เต มาคณฺฑิย อริยํ จกฺขุํ นตฺถิ เยน ตฺวํ อริเยน จกฺขุนา อาโรคฺยํ ชาเนยฺยาสิ นิพฺพานํ ปสฺเสยฺยาสีติ ฯ [๒๘๙] เอวํ ปสนฺโน อหํ โภโต โคตมสฺส ปโหติ เม ภวํ โคตโม ตถา ธมฺมํ เทเสตุํ ยถาหํ อาโรคฺยํ ชาเนยฺยํ นิพฺพานํ ปสฺเสยฺยนฺติ ฯ เสยฺยถาปิ มาคณฺฑิย ชจฺจนฺโธ ปุริโส ^[๒]- น ปสฺเสยฺย กณฺหสุกฺกานิ รูปานิ น ปสฺเสยฺย นีลกานิ รูปานิ น ปสฺเสยฺย ปีตกานิ รูปานิ น ปสฺเสยฺย โลหิตกานิ รูปานิ น ปสฺเสยฺย มญฺเชฏฺฐิกานิ รูปานิ น ปสฺเสยฺย สมวิสมํ น ปสฺเสยฺย ตารกรูปานิ น ปสฺเสยฺย จนฺทิมสุริเย ฯ ตสฺส มิตฺตามจฺจา ญาติสาโลหิตา ภิสกฺกํ สลฺลกตฺตํ อุปฏฺฐเปยฺยุํ ตสฺส โส ภิสกฺโก สลฺลกตฺโต เภสชฺชํ กเรยฺย โส ตํ เภสชฺชํ อาคมฺม น จกฺขูนิ อุปฺปาเทยฺย @เชิงอรรถ: ^๑ ยุ. สา ฯ ^๒ ม. ยุ. โส ฯ น ^๑- จกฺขูนิ วิโสเธยฺย ฯ ตํ กึ มญฺญสิ มาคณฺฑิย นนุ โส เวชฺโช ยาวเทว กิลมถสฺส วิฆาตสฺส ภาคี อสฺสาติ ฯ เอวํ โภ โคตม ฯ เอวเมว โข มาคณฺฑิย อหญฺเจว ^๒- เต ธมฺมํ เทเสยฺยํ อิทนฺตํ อาโรคฺยํ อิทนฺตํ นิพฺพานนฺติ โส ตฺวํ อาโรคฺยํ น ชาเนยฺยาสิ นิพฺพานํ น ปสฺเสยฺยาสิ โส มมสฺส กิลมโถ สา มมสฺส วิเหสาติ ฯ [๒๙๐] เอวํ ปสนฺโน อหํ โภโต โคตมสฺส ปโหติ เม ภวํ โคตโม ตถา ธมฺมํ เทเสตุํ ยถาหํ อาโรคฺยํ ^[๓]- นิพฺพานํ ปสฺเสยฺยนฺติ ฯ เสยฺยถาปิ มาคณฺฑิย ชจฺจนฺโธ ปุริโส โส น ปสฺเสยฺย กณฺหสุกฺกานิ รูปานิ น ปสฺเสยฺย นีลกานิ รูปานิ น ปสฺเสยฺย ปีตกานิ รูปานิ น ปสฺเสยฺย โลหิตกานิ รูปานิ น ปสฺเสยฺย มญฺเชฏฺฐิกานิ รูปานิ น ปสฺเสยฺย สมวิสมํ น ปสฺเสยฺย ตารกรูปานิ น ปสฺเสยฺย จนฺทิมสุริเย ฯ โส สุเณยฺย จกฺขุมโต ภาสมานสฺส เฉกํ วต โภ โอทาตํ วตฺถํ อภิรูปํ นิมฺมลํ สุจินฺติ ฯ {๒๙๐.๑} โส โอทาตปริเยสนํ จเรยฺย ตเมนํ อญฺญตโร ปุริโส เตลมสิกเตน สาหุฬจีวเรน วญฺเจยฺย ^๔- อิทนฺเต อมฺโภ ปุริส โอทาตํ วตฺถํ อภิรูปํ นิมฺมลํ สุจินฺติ ฯ โส ตํ ปฏิคฺคเณฺหยฺย ปฏิคฺคเหตฺวา ปารุเปยฺย ตสฺส มิตฺตามจฺจา ญาติสาโลหิตา ภิสกฺกํ สลฺลกตฺตํ อุปฏฺฐเปยฺยุํ ตสฺส โส ภิสกฺโก สลฺลกตฺโต เภสชฺชํ กเรยฺย อุทฺธํวิเรจนํ อโธวิเรจนํ อญฺชนํ ปจฺจญฺชนํ นตฺถุกมฺมํ ฯ โส ตํ @เชิงอรรถ: ^๑ ยุ. นสทฺโท นตฺถิ ฯ ^๒ ม. อหญฺเจ เต ฯ ^๓ ม. ยุ. ชาเนยฺยํ ฯ @^๔ ม. คเณฺหยฺย ฯ เภสชฺชํ อาคมฺม จกฺขูนิ อุปฺปาเทยฺย จกฺขูนิ วิโสเธยฺย ตสฺส สห จกฺขุปฺปาทา โย อสุกสฺมึ ^๑- เตลมสิกเต สาหุฬจีวเร ฉนฺทราโค โส ปหีเยถ ตญฺเจนํ ^๒- ปุริสํ อมิตฺตโตปิ ทเหยฺย ปจฺจตฺถิกโตปิ ทเหยฺย อปิจ ชีวิตา โวโรเปตพฺพํ มญฺเญยฺย ทีฆรตฺตํ วต โภ อหํ อิมินา ปุริเสน เตลมสิกเตน สาหุฬจีวเรน นิกโต วญฺจิโต ปลุทฺโธ ^๓- อิทนฺเต อมฺโภ ปุริส โอทาตํ วตฺถํ อภิรูปํ นิมฺมลํ สุจินฺติ เอวเมว โข มาคณฺฑิย อหญฺเจว เต ธมฺมํ เทเสยฺยํ อิทนฺตํ อาโรคฺยํ อิทนฺตํ นิพฺพานนฺติ ฯ {๒๙๐.๒} โส ตฺวํ อาโรคฺยํ ชาเนยฺยาสิ นิพฺพานํ ปสฺเสยฺยาสิ ตสฺส เต สห จกฺขุปฺปาทา โย ปญฺจสูปาทานกฺขนฺเธสุ ฉนฺทราโค โส ปหีเยถ อปิจ เต เอวมสฺส ทีฆรตฺตํ วต โภ อหํ อิมินา จิตฺเตน นิกโต วญฺจิโต ปลุทฺโธ ^๔- อหญฺจ ^๕- รูปํเยว อุปาทิยมาโน อุปาทิยึ เวทนํเยว อุปาทิยมาโน ทิยมาโน อุปาทิยึ สญฺญํเยว อุปาทิยมาโน อุปาทิยึ สงฺขารํเยว ^๖- อุปาทิยมาโน อุปาทิยึ วิญฺญาณํเยว อุปาทิยมาโน อุปาทิยึ ตสฺส เม อุปาทานปจฺจยา ภโว ภวปจฺจยา ชาติ ชาติปจฺจยา ชรามรณํ โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา สมฺภวนฺติ เอวเมตสฺส เกวลสฺส ทุกฺขกฺขนฺธสฺส สมุทโย โหตีติ ฯ [๒๙๑] เอวํ ปสนฺโน อหํ โภโต โคตมสฺส ปโหติ เม ภวํ โคตโม ตถา ธมฺมํ เทเสตุํ ยถาหํ อิมมฺหา อาสนา อนนฺโธ วุฏฺฐเหยฺยนฺติ ฯ เตนหิ ตฺวํ มาคณฺฑิย สปฺปุริเส ภเชยฺยาสิ ยโต @เชิงอรรถ: ^๑ ม. ยุ. อมุสฺมึ ฯ ^๒ ม. ยุ. ตญฺจ นํ ฯ ^๓-๔ ยุ. ปลทฺโธ ฯ ^๕ ม. ยุ. อหญฺหิ ฯ @^๖ ม. ยุ. สงฺขาเร เยว ฯ โข ตฺวํ มาคณฺฑิย สปฺปุริเส ภเชสฺสสิ ตโต ตฺวํ มาคณฺฑิย สทฺธมฺมํ โสสฺสสิ ยโต โข ตฺวํ มาคณฺฑิย สทฺธมฺมํ โสสฺสสิ ตโต ตฺวํ มาคณฺฑิย ธมฺมานุธมฺมํ ปฏิปชฺชิสฺสสิ ยโต โข ตฺวํ มาคณฺฑิย ธมฺมานุธมฺมํ ปฏิปชฺชิสฺสสิ ตโต ^๑- ตฺวํ มาคณฺฑิย สามํเยว ญสฺสสิ สามํ ทกฺขิสฺสสิ ^๒- อิเม โรคา คณฺฑา สลฺลา อิธ โรคา คณฺฑา สลฺลา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ ตสฺส เม อุปาทานนิโรธา ภวนิโรโธ ภวนิโรธา ชาตินิโรโธ ชาตินิโรธา ชรามรณํ โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา นิรุชฺฌนฺติ เอวเมตสฺส เกวลสฺส ทุกฺขกฺขนฺธสฺส นิโรโธ โหตีติ ฯ [๒๙๒] เอวํ วุตฺเต มาคณฺฑิโย ปริพฺพาชโก ภควนฺตํ เอตทโวจ อภิกฺกนฺตํ โภ โคตม อภิกฺกนฺตํ โภ โคตม เสยฺยถาปิ โภ โคตม นิกฺกุชฺชิตํ วา อุกฺกุชฺเชยฺย ปฏิจฺฉนฺนํ วา วิวเรยฺย มูฬฺหสฺส วา มคฺคํ อาจิกฺเขยฺย อนฺธกาเร วา เตลปชฺโชตํ ธาเรยฺย จกฺขุมนฺโต รูปานิ ทกฺขนฺตีติ ^๓- เอวเมว โภตา โคตเมน อเนกปริยาเยน ธมฺโม ปกาสิโต เอสาหํ ภวนฺตํ โคตมํ สรณํ คจฺฉามิ ธมฺมญฺจ ภิกฺขุสงฺฆญฺจ ลเภยฺยาหํ โภโต โคตมสฺส สนฺติเก ปพฺพชฺชํ ลเภยฺยํ อุปสมฺปทนฺติ ฯ {๒๙๒.๑} โย โข มาคณฺฑิย อญฺญติตฺถิยปุพฺโพ อิมสฺมึ ธมฺมวินเย อากงฺขติ ปพฺพชฺชํ อากงฺขติ อุปสมฺปทํ โส จตฺตาโร มาเส ปริวสติ จตุนฺนํ มาสานํ อจฺจเยน อารทฺธจิตฺตา ภิกฺขู @เชิงอรรถ: ^๑ ม. ตโต โข ตฺวํ ฯ ^๒ สี. ยุ. ทกฺขิสิ ฯ ^๓ ยุ. ทกฺขินฺตีติ ฯ ปพฺพาเชนฺติ อุปสมฺปาเทนฺติ ภิกฺขุภาวาย อปิจ เมตฺถ ปุคฺคลเวมตฺตตา วิทิตาติ ฯ สเจ ภนฺเต อญฺญติตฺถิยปุพฺพา ^๑- อิมสฺมึ ธมฺมวินเย อากงฺขนฺตา ^๒- ปพฺพชฺชํ อากงฺขนฺตา ^๓- อุปสมฺปทํ จตฺตาโร มาเส ปริวสนฺติ ^๔- จตุนฺนํ มาสานํ อจฺจเยน อารทฺธจิตฺตา ภิกฺขู ปพฺพาเชนฺติ อุปสมฺปาเทนฺติ ^[๕]- อหํ จตฺตาริ วสฺสานิ ปริวสิสฺสามิ จตุนฺนํ ^[๖]- วสฺสานํ อจฺจเยน อารทฺธจิตฺตา ภิกฺขู ปพฺพาเชนฺตุ อุปสมฺปาเทนฺตุ ภิกฺขุภาวายาติ ฯ อลตฺถ โข มาคณฺฑิโย ปริพฺพาชโก ภควโต สนฺติเก ปพฺพชฺชํ อลตฺถ อุปสมฺปทํ ฯ {๒๙๒.๒} อจิรูปสมฺปนฺโน โข ปนายสฺมา มาคณฺฑิโย เอโก วูปกฏฺโฐ อปฺปมตฺโต อาตาปี ปหิตตฺโต วิหรนฺโต นจิรสฺเสว ยสฺสตฺถาย กุลปุตฺตา สมฺมเทว อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชนฺติ ^๗- ตทนุตฺตรํ พฺรหฺมจริยปริโยสานํ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหาสิ ขีณา ชาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ อพฺภญฺญาสิ ฯ อญฺญตโร โข ปนายสฺมา มาคณฺฑิโย อรหตํ อโหสีติ ฯ มาคณฺฑิยสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ ปญฺจมํ ฯ --------- @เชิงอรรถ: ^๑ ม. ...ปุพฺโพ ฯ ^๒-๓ ม. อากงฺขติ ฯ ^๔ ม. ปริวสติ ฯ @^๕ ม. ยุ. ภิกฺขุภาวาย ฯ ^๖ ยุ. มํ ฯ ม. ปพฺพาเชนฺติ ฯ

เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๓ หน้าที่ ๒๘๑-๒๘๗. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/pali_item_s.php?book=13&item=287&items=6&modeTY=2 อ่านโดยใช้เครื่องหมาย [เลขข้อ] เป็นเกณฑ์แบ่งข้อ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/pali_item_s.php?book=13&item=287&items=6&modeTY=2&mode=bracket อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรโรมัน :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_item_s.php?book=13&item=287&items=6&modeTY=2 อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/byitem_s.php?book=13&item=287&items=6&modeTY=2 ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=13&i=287 The Pali Atthakatha in Thai :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=9&A=3905 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=9&A=3905 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๓ http://84000.org/tipitaka/read/?index_13