ยุคนทฺธวคฺเค ปฏิสมฺภิทากถา
[๕๙๘] เอวมฺเม สุตํ เอกํ สมยํ ภควา พาราณสิยํ วิหรติ
อิสิปตเน มิคทาเย ตตฺร โข ภควา ปญฺจวคฺคิเย ภิกฺขู อามนฺเตสิ
เทฺวเม ภิกฺขเว อนฺตา ปพฺพชิเตน น เสวิตพฺพา กตเม เทฺว
โย จายํ กาเมสุ กามสุขลฺลิกานุโยโค หีโน คมฺโม โปถุชฺชนิโก
อนริโย อนตฺถสญฺหิโต โย จายํ อตฺตกิลมถานุโยโค ทุกฺโข
อนริโย อนตฺถสญฺหิโต เอเต เต ภิกฺขเว อุโภ อนฺเต อนุปคมฺม
มชฺฌิมา ปฏิปทา ตถาคเตน อภิสมฺพุทฺธา จกฺขุกรณี ญาณกรณี
อุปสมาย อภิญฺญาย สมฺโพธาย นิพฺพานาย สํวตฺตติ กตมา จ
สา ภิกฺขเว มชฺฌิมา ปฏิปทา ตถาคเตน อภิสมฺพุทฺธา จกฺขุกรณี
ญาณกรณี อุปสมาย อภิญฺญาย สมฺโพธาย นิพฺพานาย สํวตฺตติ
อยเมว อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค เสยฺยถีทํ สมฺมาทิฏฺฐิ
สมฺมาสงฺกปฺโป สมฺมาวาจา สมฺมากมฺมนฺโต สมฺมาอาชีโว
สมฺมาวายาโม สมฺมาสติ สมฺมาสมาธิ อยํ โข สา ภิกฺขเว
มชฺฌิมา ปฏิปทา ตถาคเตน อภิสมฺพุทฺธา จกฺขุกรณี ญาณกรณี
อุปสมาย อภิญฺญาย สมฺโพธาย นิพฺพานาย สํวตฺตติ ฯ
[๕๙๙] อิทํ โข ปน ภิกฺขเว ทุกฺขํ อริยสจฺจํ ชาติปิ ทุกฺขา
ชราปิ ทุกฺขา พฺยาธิปิ ทุกฺโข ๑- มรณมฺปิ ทุกฺขํ อปฺปิเยหิ
สมฺปโยโค ทุกฺโข ปิเยหิ วิปฺปโยโค ทุกฺโข ยมฺปิจฺฉํ น ลภติ
ตํปิ ทุกฺขํ สงฺขิตฺเตน ปญฺจุปาทานกฺขนฺธา ทุกฺขา ฯ อิทํ โข ปน
ภิกฺขเว ทุกฺขสมุทโย ๒- อริยสจฺจํ ยายํ ตณฺหา โปโนพฺภวิกา
นนฺทิราคสหคตา ตตฺรตตฺราภินนฺทินี เสยฺยถีทํ กามตณฺหา
ภวตณฺหา วิภวตณฺหา ฯ อิทํ โข ปน ภิกฺขเว ทุกฺขนิโรโธ ๓-
อริยสจฺจํ โย ตสฺสา เยว ตณฺหาย อเสสวิราคนิโรโธ จาโค
ปฏินิสฺสคฺโค มุตฺติ อนาลโย ฯ อิทํ โข ปน ภิกฺขเว ทุกฺขนิโรธคามินี
ปฏิปทา อริยสจฺจํ อยเมว อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค เสยฺยถีทํ
สมฺมาทิฏฺฐิ ฯเปฯ สมฺมาสมาธิ ฯ
[๖๐๐] อิทํ ทุกฺขํ อริยสจฺจนฺติ เม ภิกฺขเว ปุพฺเพ
อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ ญาณํ อุทปาทิ ปญฺญา
อุทปาทิ วิชฺชา อุทปาทิ อาโลโก อุทปาทิ ฯ ตํ โข ปนิทํ ทุกฺขํ
อริยสจฺจํ ปริญฺเญยฺยนฺติ เม ภิกฺขเว ฯเปฯ ปริญฺญาตนฺติ เม
ภิกฺขเว ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ ญาณํ อุทปาทิ
ปญฺญา อุทปาทิ วิชฺชา อุทปาทิ อาโลโก อุทปาทิ ฯ
{๖๐๐.๑} อิทํ ทุกฺขสมุทโย อริยสจฺจนฺติ เม ภิกฺขเว ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. ทุกฺขา ฯ ๒ อิธ เจว อุปริ จ ทุกฺขสมุทยนฺติ โปราณปาโฐ ฯ ม. ยุ. อีทิสเมว ฯ
@๓ อิธ เจว อุปริ จ ทุกฺขนิโรธนฺติ โปราณปาโฐ ฯ ม. ยุ. อีทิสเมว ฯ
ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ ญาณํ อุทปาทิ ปญฺญา อุทปาทิ วิชฺชา
อุทปาทิ อาโลโก อุทปาทิ ฯ ตํ โข ปนิทํ ทุกฺขสมุทโย อริยสจฺจํ
ปหาตพฺพนฺติ เม ภิกฺขเว ฯเปฯ ปหีนนฺติ เม ภิกฺขเว ปุพฺเพ
อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ ญาณํ อุทปาทิ ปญฺญา
อุทปาทิ วิชฺชา อุทปาทิ อาโลโก อุทปาทิ ฯ
{๖๐๐.๒} อิทํ ทุกฺขนิโรโธ อริยสจฺจนฺติ เม ภิกฺขเว ปุพฺเพ
อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ ญาณํ อุทปาทิ ปญฺญา อุทปาทิ
วิชฺชา อุทปาทิ อาโลโก อุทปาทิ ฯ ตํ โข ปนิทํ ทุกฺขนิโรโธ อริยสจฺจํ
สจฺฉิกาตพฺพนฺติ เม ภิกฺขเว ฯเปฯ สจฺฉิกตนฺติ เม ภิกฺขเว ปุพฺเพ
อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ ญาณํ อุทปาทิ ปญฺญา อุทปาทิ
วิชฺชา อุทปาทิ อาโลโก อุทปาทิ ฯ
{๖๐๐.๓} อิทํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทา อริยสจฺจนฺติ เม
ภิกฺขเว ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ ญาณํ อุทปาทิ
ปญฺญา อุทปาทิ วิชฺชา อุทปาทิ อาโลโก อุทปาทิ ฯ ตํ โข ปนิทํ
ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทา อริยสจฺจํ ภาเวตพฺพนฺติ เม ภิกฺขเว ฯเปฯ
ภาวิตนฺติ เม ภิกฺขเว ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ
ญาณํ อุทปาทิ ปญฺญา อุทปาทิ วิชฺชา อุทปาทิ อาโลโก อุทปาทิ ฯ
[๖๐๑] ยาวกึวญฺจ เม ภิกฺขเว อิเมสุ จตูสุ อริยสจฺเจสุ
เอวนฺติปริวฏฺฏํ ทฺวาทสาการํ ยถาภูตํ ญาณทสฺสนํ น สุวิสุทฺธํ
อโหสิ เนว ตาวาหํ ภิกฺขเว สเทวเก โลเก สมารเก สพฺรหฺมเก
สสฺสมณพฺราหฺมณิยา ปชาย สเทวมนุสฺสาย อนุตฺตรํ สมฺมาสมฺโพธึ
อภิสมฺพุทฺโธ ๑- ปจฺจญฺญาสึ ยโต จ โข เม ภิกฺขเว อิเมสุ
จตูสุ อริยสจฺเจสุ เอวนฺติปริวฏฺฏํ ทฺวาทสาการํ ยถาภูตํ
ญาณทสฺสนํ สุวิสุทฺธํ อโหสิ อถาหํ ภิกฺขเว สเทวเก โลเก
สมารเก สพฺรหฺมเก สสฺสมณพฺราหฺมณิยา ปชาย สเทวมนุสฺสาย
อนุตฺตรํ สมฺมาสมฺโพธึ อภิสมฺพุทฺโธ ๑- ปจฺจญฺญาสึ ญาณญฺจ ปน
เม ทสฺสนํ อุทปาทิ อกุปฺปา เม เจโตวิมุตฺติ ๒- อยมนฺติมา ชาติ
นตฺถิทานิ ปุนพฺภโวติ อิทมโวจ ภควา อตฺตมนา ปญฺจวคฺคิยา
ภิกฺขู ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทุนฺติ ฯ
{๖๐๑.๑} อิมสฺมิญฺจ ปน เวยฺยากรณสฺมึ ภญฺญมาเน อายสฺมโต
โกณฺฑญฺญสฺส วิรชํ วีตมลํ ธมฺมจกฺขุํ อุทปาทิ ยงฺกิญฺจิ
สมุทยธมฺมํ สพฺพนฺตํ นิโรธธมฺมนฺติ ฯ ปวตฺติเต จ ๓- ภควตา
ธมฺมจกฺเก ภุมฺมา เทวา สทฺทมนุสฺสาเวสุํ เอตมฺภควตา พาราณสิยํ
อิสิปตเน มิคทาเย อนุตฺตรํ ธมฺมจกฺกํ ปวตฺติตํ อปฺปฏิวตฺติยํ
สมเณน วา พฺราหฺมเณน วา เทเวน วา มาเรน วา พฺรหฺมุนา
วา เกนจิ วา โลกสฺมินฺติ ฯ ภุมฺมานํ เทวานํ สทฺทํ สุตฺวา
จาตุมฺมหาราชิกา ฯเปฯ ตาวตึสา เทวา ยามา เทวา ตุสิตา
เทวา นิมฺมานรตี เทวา ปรนิมฺมิตวสวตฺตี เทวา พฺรหฺมกายิกา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อภิสมฺพุทฺโธติ ฯ ๒ ม. ยุ. อกุปฺปา เม วิมุตฺติ ฯ ๓ ม. ยุ. จ ปน ฯ
เทวา สทฺทมนุสฺสาเวสุํ เอตมฺภควตา พาราณสิยํ อิสิปตเน
มิคทาเย อนุตฺตรํ ธมฺมจกฺกํ ปวตฺติตํ อปฺปฏิวตฺติยํ สมเณน วา
พฺราหฺมเณน วา เทเวน วา มาเรน วา พฺรหฺมุนา วา เกนจิ
วา โลกสฺมินฺติ ฯ
{๖๐๑.๒} อิติห เตน ขเณน เตน ลเยน เตน มุหุตฺเตน ยาว
พฺรหฺมโลกา สทฺโท อพฺภุคฺคจฺฉิ อยญฺจ ทสสหสฺสี โลกธาตุ สงฺกมฺปิ
สมฺปกมฺปิ สมฺปเวธิ อปฺปมาโณ จ โอฬาโร ๑- โอภาโส โลเก
ปาตุรโหสิ อติกฺกมฺเมว เทวานํ ๒- เทวานุภาวนฺติ ฯ
{๖๐๑.๓} อถ โข ภควา [๓]- อุทานํ อุทาเนสิ อญฺญาสิ วต โภ
โกณฺฑญฺโญ อญฺญาสิ วต โภ โกณฺฑญฺโญติ อิติ หิทํ อายสฺมโต
โกณฺฑญฺญสฺส อญฺญาโกณฺฑญฺโญเตฺวว ๔- นามํ อโหสิ ฯ
[๖๐๒] อิทํ ทุกฺขํ อริยสจฺจนฺติ ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ
จกฺขุํ อุทปาทิ ญาณํ อุทปาทิ ปญฺญา อุทปาทิ วิชฺชา อุทปาทิ
อาโลโก อุทปาทิ ฯ จกฺขุํ อุทปาทีติ เกนตฺเถน ญาณํ
อุทปาทีติ เกนตฺเถน ปญฺญา อุทปาทีติ เกนตฺเถน วิชฺชา
อุทปาทีติ เกนตฺเถน อาโลโก อุทปาทีติ เกนตฺเถน ฯ จกฺขุํ
อุทปาทีติ ทสฺสนฏฺเฐน ญาณํ อุทปาทีติ ญาตฏฺเฐน ปญฺญา
อุทปาทีติ ปชานนฏฺเฐน วิชฺชา อุทปาทีติ ปฏิเวธฏฺเฐน อาโลโก
อุทปาทีติ โอภาสฏฺเฐน ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อุฬาโร ฯ ๒ กตฺถจิ อติกฺกมฺม เทวานนฺติ ลิขิตํ ฯ
@๓ ม. อิมํ ฯ ๔ ม. อญฺญาสิโกณฺฑญฺโญ ฯ
{๖๐๒.๑} จกฺขุํ ธมฺโม ญาณํ ธมฺโม ปญฺญา ธมฺโม วิชฺชา
ธมฺโม อาโลโก ธมฺโม อิเม ปญฺจ ธมฺมา ธมฺมปฏิสมฺภิทาย
อารมฺมณา เจว โหนฺติ โคจรา จ เย ตสฺสา อารมฺมณา
เต ตสฺสา โคจรา เย ตสฺสา โคจรา เต ตสฺสา อารมฺมณา
เตน วุจฺจติ ธมฺเมสุ ญาณํ ธมฺมปฏิสมฺภิทา ฯ ทสฺสนฏฺโฐ อตฺโถ
ญาตฏฺโฐ อตฺโถ ปชานนฏฺโฐ อตฺโถ ปฏิเวธฏฺโฐ อตฺโถ
โอภาสฏฺโฐ อตฺโถ อิเม ปญฺจ อตฺถา อตฺถปฏิสมฺภิทาย
อารมฺมณา เจว โหนฺติ โคจรา จ เย ตสฺสา อารมฺมณา เต
ตสฺสา โคจรา เย ตสฺสา โคจรา เต ตสฺสา อารมฺมณา
เตน วุจฺจติ อตฺเถสุ ญาณํ อตฺถปฏิสมฺภิทา ฯ
{๖๐๒.๒} ปญฺจ ธมฺเม สนฺทสฺเสตุํ พฺยญฺชนนิรุตฺตาภิลาปา
ปญฺจ อตฺเถ สนฺทสฺเสตุํ พฺยญฺชนนิรุตฺตาภิลาปา อิมา ทส นิรุตฺติโย
นิรุตฺติปฏิสมฺภิทาย อารมฺมณา เจว โหนฺติ โคจรา จ เย ตสฺสา
อารมฺมณา เต ตสฺสา โคจรา เย ตสฺสา โคจรา เต ตสฺสา อารมฺมณา
เตน วุจฺจติ นิรุตฺตีสุ ญาณํ นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา ฯ ปญฺจสุ ธมฺเมสุ
ญาณานิ ปญฺจสุ อตฺเถสุ ญาณานิ ทสสุ นิรุตฺตีสุ ญาณานิ
อิมานิ วีสติ ญาณานิ ปฏิภาณปฏิสมฺภิทาย อารมฺมณา เจว
โหนฺติ โคจรา จ เย ตสฺสา อารมฺมณา เต ตสฺสา โคจรา
เย ตสฺสา โคจรา เต ตสฺสา อารมฺมณา เตน วุจฺจติ
ปฏิภาเณสุ ญาณํ ปฏิภาณปฏิสมฺภิทา ฯ
[๖๐๓] ตํ โข ปนิทํ ทุกฺขํ อริยสจฺจํ ปริญฺเญยฺยนฺติ ฯเปฯ
ปริญฺญาตนฺติ ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ ญาณํ
อุทปาทิ ปญฺญา อุทปาทิ วิชฺชา อุทปาทิ อาโลโก อุทปาทิ ฯ จกฺขุํ
อุทปาทีติ เกนตฺเถน ญาณํ อุทปาทีติ เกนตฺเถน ปญฺญา
อุทปาทีติ เกนตฺเถน วิชฺชา อุทปาทีติ เกนตฺเถน อาโลโก
อุทปาทีติ เกนตฺเถน ฯ จกฺขุํ อุทปาทีติ ทสฺสนฏฺเฐน ญาณํ
อุทปาทีติ ญาตฏฺเฐน ปญฺญา อุทปาทีติ ปชานนฏฺเฐน วิชฺชา
อุทปาทีติ ปฏิเวธฏฺเฐน อาโลโก อุทปาทีติ โอภาสฏฺเฐน ฯ
{๖๐๓.๑} จกฺขุํ ธมฺโม ญาณํ ธมฺโม ปญฺญา ธมฺโม วิชฺชา ธมฺโม
อาโลโก ธมฺโม อิเม ปญฺจ ธมฺมา ธมฺมปฏิสมฺภิทาย อารมฺมณา
เจว โหนฺติ โคจรา จ เย ตสฺสา อารมฺมณา เต ตสฺสา โคจรา เย
ตสฺสา โคจรา เต ตสฺสา อารมฺมณา เตน วุจฺจติ ธมฺเมสุ ญาณํ
ธมฺมปฏิสมฺภิทา ฯ ทสฺสนฏฺโฐ อตฺโถ ญาตฏฺโฐ อตฺโถ ปชานนฏฺโฐ
อตฺโถ ปฏิเวธฏฺโฐ อตฺโถ โอภาสฏฺโฐ อตฺโถ อิเม ปญฺจ อตฺถา
อตฺถปฏิสมฺภิทาย อารมฺมณา เจว โหนฺติ โคจรา จ เย ตสฺสา
อารมฺมณา เต ตสฺสา โคจรา เย ตสฺสา โคจรา เต ตสฺสา อารมฺมณา
เตน วุจฺจติ อตฺเถสุ ญาณํ อตฺถปฏิสมฺภิทา ฯ ปญฺจ ธมฺเม
สนฺทสฺเสตุํ พฺยญฺชนนิรุตฺตาภิลาปา ปญฺจ อตฺเถ สนฺทสฺเสตุํ
พฺยญฺชนนิรุตฺตาภิลาปา อิมา ทส นิรุตฺติโย นิรุตฺติปฏิสมฺภิทาย
อารมฺมณา เจว โหนฺติ โคจรา จ เย ตสฺสา อารมฺมณา เต
ตสฺสา โคจรา เย ตสฺสา โคจรา เต ตสฺสา อารมฺมณา
เตน วุจฺจติ นิรุตฺตีสุ ญาณํ นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา ฯ ปญฺจสุ
ธมฺเมสุ ญาณานิ ปญฺจสุ อตฺเถสุ ญาณานิ ทสสุ นิรุตฺตีสุ
ญาณานิ อิมานิ วีสติ ญาณานิ ปฏิภาณปฏิสมฺภิทาย
อารมฺมณา เจว โหนฺติ โคจรา จ เย ตสฺสา อารมฺมณา เต
ตสฺสา โคจรา เย ตสฺสา โคจรา เต ตสฺสา อารมฺมณา เตน วุจฺจติ
ปฏิภาเณสุ ญาณํ ปฏิภาณปฏิสมฺภิทา ฯ ทุกฺเข อริยสจฺเจ
ปณฺณรส ๑- ธมฺมา ปณฺณรส อตฺถา ตึส นิรุตฺติโย สฏฺฐี ญาณานิ ฯ
[๖๐๔] อิทํ ทุกฺขสมุทโย อริยสจฺจนฺติ ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ
ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ ฯเปฯ อาโลโก อุทปาทิ ฯเปฯ ตํ
โข ปนิทํ ทุกฺขสมุทโย อริยสจฺจํ ปหาตพฺพนฺติ ฯเปฯ ปหีนนฺติ
ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ ฯเปฯ อาโลโก
อุทปาทิ ฯเปฯ ทุกฺขสมุทเย อริยสจฺเจ ปณฺณรส ธมฺมา
ปณฺณรส อตฺถา ตึส นิรุตฺติโย สฏฺฐี ญาณานิ ฯ
{๖๐๔.๑} อิทํ ทุกฺขนิโรโธ อริยสจฺจนฺติ ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ
ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ ฯเปฯ อาโลโก อุทปาทิ ฯเปฯ ตํ โข ปนิทํ
ทุกฺขนิโรโธ อริยสจฺจํ สจฺฉิกาตพฺพนฺติ ฯเปฯ สจฺฉิกตนฺติ ปุพฺเพ
@เชิงอรรถ: ๑ ปนฺนรสาติ วา ปาโฐ ฯ
อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ ฯเปฯ อาโลโก อุทปาทิ ฯเปฯ
ทุกฺขนิโรเธ อริยสจฺเจ ปณฺณรส ธมฺมา ปณฺณรส อตฺถา ตึส นิรุตฺติโย
สฏฺฐี ญาณานิ ฯ
{๖๐๔.๒} อิทํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทา อริยสจฺจนฺติ ปุพฺเพ
อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ ฯเปฯ อาโลโก อุปาทิ ฯเปฯ ตํ โข
ปนิทํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทา อริยสจฺจํ ภาเวตพฺพนฺติ ฯเปฯ
ภาวิตนฺติ ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ ฯเปฯ
อาโลโก อุทปาทิ ฯเปฯ ทุกฺขนิโรธคามินิยา ปฏิปทาย อริยสจฺเจ
ปณฺณรส ธมฺมา ปณฺณรส อตฺถา ตึส นิรุตฺติโย สฏฺฐี ญาณานิ
จตูสุ อริยสจฺเจสุ สฏฺฐี ธมฺมา สฏฺฐี อตฺถา วีสสตา นิรุตฺติโย
จตฺตารีสญฺจ เทฺว [๑]- ญาณสตานิ ฯ
[๖๐๕] อยํ กาเย กายานุปสฺสนาติ เม ภิกฺขเว ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ
ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ ฯเปฯ อาโลโก อุทปาทิ สา โข ปนายํ
กาเย กายานุปสฺสนา ภาเวตพฺพาติ เม ภิกฺขเว ฯเปฯ ภาวิตาติ
เม ภิกฺขเว ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ ฯเปฯ อาโลโก
อุทปาทิ อยํ เวทนาสุ ฯเปฯ อยํ จิตฺเต ฯเปฯ
{๖๐๕.๑} อยํ ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสนาติ เม ภิกฺขเว ปุพฺเพ
อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ ฯเปฯ อาโลโก อุทปาทิ สา โข ปนายํ
ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสนา ภาเวตพฺพาติ เม ภิกฺขเว ฯเปฯ ภาวิตาติ
เม ภิกฺขเว ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ ฯเปฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. จ ฯ
อาโลโก อุทปาทิ ฯ
{๖๐๕.๒} อยํ กาเย กายานุปสฺสนาติ ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ
จกฺขุํ อุทปาทิ ฯเปฯ อาโลโก อุทปาทิ ฯเปฯ สา โข ปนายํ กาเย
กายานุปสฺสนา ภาเวตพฺพาติ ฯเปฯ ภาวิตาติ ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ
ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ ญาณํ อุทปาทิ ปญฺญา อุทปาทิ วิชฺชา
อุทปาทิ อาโลโก อุทปาทิ ฯ จกฺขุํ อุทปาทีติ เกนตฺเถน ญาณํ
อุทปาทีติ เกนตฺเถน ปญฺญา อุปาทีติ เกนตฺเถน วิชฺชา
อุทปาทีติ เกนตฺเถน อาโลโก อุทปาทีติ เกนตฺเถน ฯ จกฺขุํ
อุทปาทีติ ทสฺสนฏฺเฐน ญาณํ อุทปาทีติ ญาตฏฺเฐน ปญฺญา
อุทปาทีติ ปชานนฏฺเฐน วิชฺชา อุทปาทีติ ปฏิเวธฏฺเฐน
อาโลโก อุทปาทีติ โอภาสฏฺเฐน ฯ
{๖๐๕.๓} จกฺขุํ ธมฺโม ญาณํ ธมฺโม ปญฺญา ธมฺโม วิชฺชา
ธมฺโม อาโลโก ธมฺโม อิเม ปญฺจ ธมฺมา ธมฺมปฏิสมฺภิทาย
อารมฺมณา เจว โหนฺติ โคจรา จ เย ตสฺสา อารมฺมณา เต
ตสฺสา โคจรา เย ตสฺสา โคจรา เต ตสฺสา อารมฺมณา
เตน วุจฺจติ ธมฺเมสุ ญาณํ ธมฺมปฏิสมฺภิทา ฯ ทสฺสนฏฺโฐ อตฺโถ
ญาตฏฺโฐ อตฺโถ ปชานนฏฺโฐ อตฺโถ ปฏิเวธฏฺโฐ อตฺโถ
โอภาสฏฺโฐ อตฺโถ อิเม ปญฺจ อตฺถา อตฺถปฏิสมฺภิทาย
อารมฺมณา เจว โหนฺติ โคจรา จ เย ตสฺสา อารมฺมณา เต
ตสฺสา โคจรา เย ตสฺสา โคจรา เต ตสฺสา อารมฺมณา
เตน วุจฺจติ อตฺเถสุ ญาณํ อตฺถปฏิสมฺภิทา ฯ ปญฺจ ธมฺเม
สนฺทสฺเสตุํ พฺยญฺชนนิรุตฺตาภิลาปา ปญฺจ อตฺเถ สนฺทสฺเสตุํ
พฺยญฺชนนิรุตฺตาภิลาปา อิมา ทส นิรุตฺติโย นิรุตฺติปฏิสมฺภิทาย
อารมฺมณา เจว โหนฺติ โคจรา จ เย ตสฺสา อารมฺมณา
เต ตสฺสา โคจรา เย ตสฺสา โคจรา เต ตสฺสา อารมฺมณา
เตน วุจฺจติ นิรุตฺตีสุ ญาณํ นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา ฯ ปญฺจสุ ธมฺเมสุ
ญาณานิ ปญฺจสุ อตฺเถสุ ญาณานิ ทสสุ นิรุตฺตีสุ ญาณานิ
อิมานิ วีสติ ญาณานิ ปฏิภาณปฏิสมฺภิทาย อารมฺมณา เจว
โหนฺติ โคจรา จ เย ตสฺสา อารมฺมณา เต ตสฺสา โคจรา
เย ตสฺสา โคจรา เต ตสฺสา อารมฺมณา เตน วุจฺจติ ปฏิภาเณสุ
ญาณํ ปฏิภาณปฏิสมฺภิทา ฯ กาเย กายานุปสฺสนาสติปฏฺฐาเน
ปณฺณรส ธมฺมา ปณฺณรส อตฺถา ตึส นิรุตฺติโย สฏฺฐี ญาณานิ
อยํ เวทนาสุ ฯเปฯ อยํ จิตฺเต ฯเปฯ
{๖๐๕.๔} อยํ ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสนาติ ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ
ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ ฯเปฯ อาโลโก อุทปาทิ ฯเปฯ สา โข ปนายํ
ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสนา ภาเวตพฺพาติ ฯเปฯ ภาวิตาติ ปุพฺเพ
อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ ฯเปฯ อาโลโก อุทปาทิ
ฯเปฯ ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสนาสติปฏฺฐาเน ปณฺณรส ธมฺมา
ปณฺณรส อตฺถา ตึส นิรุตฺติโย สฏฺฐี ญาณานิ จตูสุ
สติปฏฺฐาเนสุ สฏฺฐี ธมฺมา สฏฺฐี อตฺถา วีสสตา นิรุตฺติโย
จตฺตารีสญฺจ เทฺว จ ญาณสตานิ ฯ
[๖๐๖] อยํ ฉนฺทสมาธิปธานสงฺขารสมนฺนาคโต อิทฺธิปาโทติ
เม ภิกฺขเว ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ ฯเปฯ
อาโลโก อุทปาทิ อยํ วิริยสมาธิ ฯเปฯ อยํ จิตฺตสมาธิ ฯเปฯ
{๖๐๖.๑} อยํ วีมํสาสมาธิปธานสงฺขารสมนฺนาคโต อิทฺธิปาโทติ
เม ภิกฺขเว ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ ฯเปฯ อาโลโก
อุทปาทิ โส โข ปนายํ วีมํสาสมาธิปธานสงฺขารสมนฺนาคโต
อิทฺธิปาโท ภาเวตพฺโพติ เม ภิกฺขเว ฯเปฯ ภาวิโตติ เม ภิกฺขเว
ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ ฯเปฯ อาโลโก อุทปาทิ ฯ
[๖๐๗] อยํ ฉนฺทสมาธิปธานสงฺขารสมนฺนาคโต อิทฺธิปาโทติ
ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ ฯเปฯ อาโลโก
อุทปาทิ ฯเปฯ โส โข ปนายํ ฉนฺทสมาธิปธานสงฺขารสมนฺนาคโต
อิทฺธิปาโท ภาเวตพฺโพติ ฯเปฯ ภาวิโตติ ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ
ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ ญาณํ อุทปาทิ ปญฺญา อุทปาทิ วิชฺชา
อุทปาทิ อาโลโก อุทปาทิ ฯ จกฺขุํ อุทปาทีติ เกนตฺเถน ญาณํ
อุทปาทีติ เกนตฺเถน ปญฺญา อุทปาทีติ เกนตฺเถน วิชฺชา
อุทปาทีติ เกนตฺเถน อาโลโก อุทปาทีติ เกนตฺเถน ฯ จกฺขุํ
อุทปาทีติ ทสฺสนฏฺเฐน ญาณํ อุทปาทีติ ญาตฏฺเฐน ปญฺญา
อุทปาทีติ ปชานนฏฺเฐน วิชฺชา อุทปาทีติ ปฏิเวธฏฺเฐน
อาโลโก อุทปาทีติ โอภาสฏฺเฐน ฯ
{๖๐๗.๑} จกฺขุํ ธมฺโม ญาณํ ธมฺโม ปญฺญา ธมฺโม วิชฺชา
ธมฺโม อาโลโก ธมฺโม อิเม ปญฺจ ธมฺมา ธมฺมปฏิสมฺภิทาย
อารมฺมณา เจว โหนฺติ โคจรา จ เย ตสฺสา อารมฺมณา เต
ตสฺสา โคจรา เย ตสฺสา โคจรา เต ตสฺสา อารมฺมณา
เตน วุจฺจติ ธมฺเมสุ ญาณํ ธมฺมปฏิสมฺภิทา ฯ ทสฺสนฏฺโฐ อตฺโถ
ญาตฏฺโฐ อตฺโถ ปชานนฏฺโฐ อตฺโถ ปฏิเวธฏฺโฐ อตฺโถ
โอภาสฏฺโฐ อตฺโถ อิเม ปญฺจ อตฺถา อตฺถปฏิสมฺภิทาย
อารมฺมณา เจว โหนติ โคจรา จ เย ตสฺสา อารมฺมณา เต
ตสฺสา โคจรา เย ตสฺสา โคจรา เต ตสฺสา อารมฺมณา
เตน วุจฺจติ อตฺเถสุ ญาณํ อตฺถปฏิสมฺภิทา ฯ
{๖๐๗.๒} ปญฺจ ธมฺเม สนฺทสฺเสตุํ พฺยญฺชนนิรุตฺตาภิลาปา ปญฺจ
อตฺเถ สนฺทสฺเสตุํ พฺยญฺชนนิรุตฺตาภิลาปา อิมา ทส นิรุตฺติโย
นิรุตฺติปฏิสมฺภิทาย อารมฺมณา เจว โหนฺติ โคจรา จ เย ตสฺสา
อารมฺมณา เต ตสฺสา โคจรา เย ตสฺสา โคจรา เต ตสฺสา อารมฺมณา
เตน วุจฺจติ นิรุตฺตีสุ ญาณํ นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา ฯ ปญฺจสุ ธมฺเมสุ
ญาณานิ ปญฺจสุ อตฺเถสุ ญาณานิ ทสสุ นิรุตฺตีสุ ญาณานิ
อิมานิ วีสติ ญาณานิ ปฏิภาณปฏิสมฺภิทาย อารมฺมณา เจว
โหนฺติ โคจรา จ เย ตสฺสา อารมฺมณา เต ตสฺสา โคจรา
เย ตสฺสา โคจรา เต ตสฺสา อารมฺมณา เตน วุจฺจติ
ปฏิภาเณสุ ญาณํ ปฏิภาณปฏิสมฺภิทา ฯ ฉนฺทสมาธิปธานสงฺขาร-
สมนฺนาคเต อิทฺธิปาเท ปณฺณรส ธมฺมา ปณฺณรส อตฺถา ตึส
นิรุตฺติโย สฏฺฐี ญาณานิ อยํ วิริยสมาธิ ฯเปฯ อยํ จิตฺตสมาธิ ฯเปฯ
{๖๐๗.๓} อยํ วีมํสาสมาธิปธานสงฺขารสมนฺนาคโต อิทฺธิปาโทติ
ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ ฯเปฯ อาโลโก อุทปาทิ
ฯเปฯ โส โข ปนายํ วีมํสาสมาธิปธานสงฺขารสมนฺนาคโต อิทฺธิปาโท
ภาเวตพฺโพติ ฯเปฯ ภาวิโตติ ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ
อุทปาทิ ฯเปฯ อาโลโก อุทปาทิ ฯเปฯ วีมํสาสมาธิปธานสงฺขาร-
สมนฺนาคเต อิทฺธิปาเท ปณฺณรส ธมฺมา ปณฺณรส อตฺถา ตึส
นิรุตฺติโย สฏฺฐี ญาณานิ จตูสุ อิทธิปาเทสุ สฏฺฐี ธมฺมา สฏฺฐี อตฺถา
วีสสตา นิรุตฺติโย จตฺตารีสญฺจ เทฺว จ ญาณสตานิ ฯ
[๖๐๘] สมุทโย สมุทโยติ โข ภิกฺขเว วิปสฺสิสฺส โพธิสตฺตสฺส
ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ ฯเปฯ อาโลโก
อุทปาทิ นิโรโธ นิโรโธติ โข ภิกฺขเว วิปสฺสิสฺส โพธิสตฺตสฺส
ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ ฯเปฯ อาโลโก
อุทปาทิ วิปสฺสิสฺส โพธิสตฺตสฺส เวยฺยากรเณ ทส ธมฺมา
ทส อตฺถา วีสติ นิรุตฺติโย จตฺตารีสํ ญาณานิ ฯ
{๖๐๘.๑} สมุทโย สมุทโยติ โข ภิกฺขเว สิขิสฺส โพธิสตฺตสฺส ฯเปฯ
เวสฺสภุสฺส โพธิสตฺตสฺส ฯเปฯ กกุสนฺธสฺส โพธิสตฺตสฺส ฯเปฯ
โกนาคมนสฺส โพธิสตฺตสฺส ฯเปฯ กสฺสปสฺส โพธิสตฺตสฺส ปุพฺเพ
อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ ฯเปฯ อาโลโก อุทปาทิ
นิโรโธ นิโรโธติ โข ภิกฺขเว กสฺสปสฺส โพธิสตฺตสฺส ปุพฺเพ
อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ ฯเปฯ อาโลโก อุทปาทิ
กสฺสปสฺส โพธิสตฺตสฺส เวยฺยากรเณ ทส ธมฺมา ทส อตฺถา
วีสติ นิรุตฺติโย จตฺตารีสํ ญาณานิ ฯ
{๖๐๘.๒} สมุทโย สมุทโยติ โข ภิกฺขเว โคตมสฺส โพธิสตฺตสฺส
ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ ฯเปฯ อาโลโก อุทปาทิ
นิโรโธ นิโรโธติ โข ภิกฺขเว [๑]- ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ
อุทปาทิ ฯเปฯ อาโลโก อุทปาทิ โคตมสฺส โพธิสตฺตสฺส
เวยฺยากรเณ ทส ธมฺมา ทส อตฺถา วีสติ นิรุตฺติโย จตฺตารีสํ
ญาณานิ ฯ
{๖๐๘.๓} สตฺตนฺนํ โพธิสตฺตานํ สตฺตสุ เวยฺยากรเณสุ สตฺตติ ธมฺมา
สตฺตติ อตฺถา จตฺตารีสสตา ๒- นิรุตฺติโย อสีติ จ เทฺว จ ญาณสตานิ ฯ
[๖๐๙] ยาวตา อภิญฺญาย อภิญฺญฏฺโฐ ญาโต ทิฏฺโฐ วิทิโต
สจฺฉิกโต ผสฺสิโต ปญฺญาย อผสฺสิโต ปญฺญาย อภิญฺญฏฺโฐ
นตฺถีติ จกฺขุํ อุทปาทิ ญาณํ อุทปาทิ ปญฺญา อุทปาทิ วิชฺชา
อุทปาทิ อาโลโก อุทปาทิ อภิญฺญาย อภิญฺญฏฺเฐ ปญฺจวีสติ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. โคตมสฺส โพธิสตฺตสฺส ฯ ๒ ม. จตฺตารีสสตํ ฯ
ธมฺมา ปญฺจวีสติ อตฺถา ปญฺญาสํ นิรุตฺติโย สตญาณานิ ๑-
ยาวตา ปริญฺญาย ปริญฺญฏฺโฐ ฯเปฯ ยาวตา ปหานสฺส
ปหานฏฺโฐ ฯเปฯ ยาวตา ภาวนาย ภาวนฏฺโฐ ฯเปฯ ฯ
{๖๐๙.๑} ยาวตา สจฺฉิกิริยาย สจฺฉิกิริยฏฺโฐ ญาโต ทิฏฺโฐ วิทิโต
สจฺฉิกโต ผสฺสิโต ปญฺญาย อผสฺสิโต ปญฺญาย สจฺฉิกิริยฏฺโฐ
นตฺถีติ จกฺขุํ อุทปาทิ ญาณํ อุทปาทิ ปญฺญา อุทปาทิ วิชฺชา
อุทปาทิ อาโลโก อุทปาทิ สจฺฉิกิริยาย สจฺฉิกิริยฏฺเฐ ปญฺจวีสติ
ธมฺมา ปญฺจวีสติ อตฺถา ปญฺญาสํ นิรุตฺติโย สตญาณานิ
อภิญฺญาย อภิญฺญฏฺเฐ ปริญฺญาย ปริญฺญฏฺเฐ ปหานาย ปหานฏฺเฐ
ภาวนาย ภาวนฏฺเฐ สจฺฉิกิริยาย สจฺฉิกิริยฏฺเฐ ปญฺจวีสสตํ
ธมฺมา ปญฺจวีสสตํ อตฺถา อฑฺฒเตยฺยนิรุตฺติสตานิ ปญฺจ
ญาณสตานิ ฯ
[๖๑๐] ยาวตา ขนฺธานํ ขนฺธฏฺโฐ ญาโต ทิฏฺโฐ วิทิโต
สจฺฉิกโต ผสฺสิโต ปญฺญาย อผสฺสิโต ปญฺญาย ขนฺธฏฺโฐ นตฺถีติ
จกฺขุํ อุทปาทิ ญาณํ อุทปาทิ ปญฺญา อุทปาทิ วิชฺชา อุทปาทิ
อาโลโก อุทปาทิ ขนฺธานํ ขนฺธฏฺเฐ ปญฺจวีสติ ธมฺมา ปญฺจวีสติ
อตฺถา ปญฺญาสํ นิรุตฺติโย สตญาณานิ ยาวตา ธาตูนํ
ธาตฏฺโฐ ฯเปฯ ยาวตา อายตนานํ อายตนฏฺโฐ ยาวตา
สงฺขตานํ สงฺขตฏฺโฐ ยาวตา อสงฺขตสฺส อสงฺขตฏฺโฐ ญาโต
ทิฏฺโฐ วิทิโต สจฺฉิกโต ผสฺสิโต ปญฺญาย อผสฺสิโต ปญฺญาย
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. สตํ ญาณานิ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
อสงฺขตฏฺโฐ นตฺถีติ จกฺขุํ อุทปาทิ ฯเปฯ อาโลโก อุทปาทิ
อสงฺขตสฺส อสงฺขตฏฺเฐ ปญฺจวีสติ ธมฺมา ปญฺจวีสติ อตฺถา
ปญฺญาสํ นิรุตฺติโย สตญาณานิ ขนฺธานํ ขนฺธฏฺเฐ ธาตูนํ
ธาตฏฺเฐ อายตนานํ อายตนฏฺเฐ สงฺขตานํ สงฺขตฏฺเฐ อสงฺขตสฺส
อสงฺขตฏฺเฐ ปญฺจวีสสตํ ธมฺมา ปญฺจวีสสตํ อตฺถา อฑฺฒเตยฺย-
นิรุตฺติสตานิ ปญฺจ ญาณสตานิ ฯ
[๖๑๑] ยาวตา ทุกฺขสฺส ทุกฺขฏฺโฐ ญาโต ทิฏฺโฐ วิทิโต
สจฺฉิกโต ผสฺสิโต ปญฺญาย อผสฺสิโต ปญฺญาย ทุกฺขฏฺโฐ
นตฺถีติ จกฺขุํ อุทปาทิ ญาณํ อุทปาทิ ปญฺญา อุทปาทิ วิชฺชา
อุทปาทิ อาโลโก อุทปาทิ ทุกฺขสฺส ทุกฺขฏฺเฐ ปญฺจวีสติ ธมฺมา
ปญฺจวีสติ อตฺถา ปญฺญาสํ นิรุตฺติโย สตญาณานิ ยาวตา
สมุทยสฺส สมุทยฏฺโฐ ฯเปฯ ยาวตา นิโรธสฺส นิโรธฏฺโฐ
ยาวตา มคฺคสฺส มคฺคฏฺโฐ ญาโต ทิฏฺโฐ วิทิโต สจฺฉิกโต ผสฺสิโต
ปญฺญาย อผสฺสิโต ปญฺญาย มคฺคฏฺโฐ นตฺถีติ จกฺขุํ อุทปาทิ
ฯเปฯ อาโลโก อุทปาทิ มคฺคสฺส มคฺคฏฺเฐ ปญฺจวีสติ ธมฺมา
ปญฺจวีสติ อตฺถา ปญฺญาสํ นิรุตฺติโย สตญาณานิ จตูสุ
อริยสจฺเจสุ สตํ ธมฺมา สตํ อตฺถา เทฺว นิรุตฺติสตานิ จตฺตาริ
ญาณสตานิ ฯ
[๖๑๒] ยาวตา อตฺถปฏิสมฺภิทาย อตฺถปฏิสมฺภิทฏฺโฐ ญาโต
ทิฏฺโฐ วิทิโต สจฺฉิกโต ผสฺสิโต ปญฺญาย อผสฺสิโต ปญฺญาย
อตฺถปฏิสมฺภิทฏฺโฐ นตฺถีติ จกฺขุํ อุทปาทิ ฯเปฯ อาโลโก อุทปาทิ
อตฺถปฏิสมฺภิทาย อตฺถปฏิสมฺภิทฏฺเฐ ปญฺจวีสติ ธมฺมา ปญฺจวีสติ
อตฺถา ปญฺญาสํ นิรุตฺติโย สตญาณานิ ยาวตา ธมฺมปฏิสมฺภิทาย
ธมฺมปฏิสมฺภิทฏฺโฐ ฯเปฯ ยาวตา นิรุตฺติปฏิสมฺภิทาย
นิรุตฺติปฏิสมฺภิทฏฺโฐ ยาวตา ปฏิภาณปฏิสมฺภิทาย ปฏิภาณ-
ปฏิสมฺภิทฏฺโฐ ญาโต ทิฏฺโฐ วิทิโต สจฺฉิกโต ผสฺสิโต ปญฺญาย
อผสฺสิโต ปญฺญาย ปฏิภาณปฏิสมฺภิทฏฺโฐ นตฺถีติ จกฺขุํ
อุทปาทิ ฯเปฯ อาโลโก อุทปาทิ ปฏิภาณปฏิสมฺภิทาย
ปฏิภาณปฏิสมฺภิทฏฺโฐ ปญฺจวีสติ ธมฺมา ปญฺจวีสติ อตฺถา
ปญฺญาสํ นิรุตฺติโย สตญาณานิ จตูสุ ปฏิสมฺภิทาสุ สตํ
ธมฺมา สตํ อตฺถา เทฺว นิรุตฺติสตานิ จตฺตาริ ญาณสตานิ ฯ
[๖๑๓] ยาวตา อินฺทฺริยปโรปริยตฺเต ญาณํ ญาตํ ทิฏฺฐํ
วิทิตํ สจฺฉิกตํ ผสฺสิตํ ปญฺญาย อผสฺสิตํ ปญฺญาย อินฺทฺริยปโรปริยตฺเต
ญาณํ นตฺถีติ จกฺขุํ อุทปาทิ ฯเปฯ อาโลโก อุทปาทิ
อินฺทฺริยปโรปริยตฺเต ญาเณ ปญฺจวีสติ ธมฺมา ปญฺจวีสติ
อตฺถา ปญฺญาสํ นิรุตฺติโย สตญาณานิ ยาวตา สตฺตานํ
อาสยานุสเย ญาณํ ฯเปฯ ยาวตา ยมกปาฏิหิเร ๑- ญาณํ ยาวตา
มหากรุณาสมาปตฺติยา ญาณํ [๒]- ยาวตา อนาวรณญาณํ ญาตํ
ทิฏฺฐํ วิทิตํ สจฺฉิกตํ ผสฺสิตํ ปญฺญาย อผสฺสิตํ ปญฺญาย
อนาวรณญาณํ นตฺถีติ จกฺขุํ อุทปาทิ ญาณํ อุทปาทิ ปญฺญา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ยมกปาฏิหีเร ฯ ๒ ม. ยาวตา สพฺพญฺญุตฺตญฺญาณํ ฯ
อุทปาทิ วิชฺชา อุทปาทิ อาโลโก อุทปาทิ อนาวรเณ ญาเณ
ปญฺจวีสติ ธมฺมา ปญฺจวีสติ อตฺถา ปญฺญาสํ นิรุตฺติโย
สตญาณานิ ฉสุ พุทฺธธมฺเมสุ ทิยฑฺฒสตํ ธมฺมา ทิยฑฺฒสตํ
อตฺถา ตีณิ นิรุตฺติสตานิ ฉ ญาณสตานิ ปฏิสมฺภิทาปกรเณ ๑-
อฑฺฒนวมานิ ธมฺมสตานิ อฑฺฒนวมานิ อตฺถสตานิ นิรุตฺติสหสฺสญฺจ
สตฺต จ นิรุตฺติสตานิ ตีณิ จ ญาณสหสฺสานิ จตฺตาริ
จ ญาณสตานีติ ฯ
ปฏิสมฺภิทากถา ฯ
--------
เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๑ หน้าที่ ๕๐๖-๕๒๔.
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/pali_item_s.php?book=31&item=598&items=16&modeTY=2
อ่านโดยใช้เครื่องหมาย [เลขข้อ] เป็นเกณฑ์แบ่งข้อ :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/pali_item_s.php?book=31&item=598&items=16&modeTY=2&mode=bracket
อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรโรมัน :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_item_s.php?book=31&item=598&items=16&modeTY=2
อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/byitem_s.php?book=31&item=598&items=16&modeTY=2
ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=31&i=598
The Pali Atthakatha in Thai :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=48&A=5626
The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=48&A=5626
สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๑
http://84000.org/tipitaka/read/?index_31
บันทึก ๑๒ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๙.
การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย.
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]
