พระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๑ ภาษาบาลี อักษรไทย
พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๒๓ สุตฺต. ขุ. ปฏิสมฺภิทามคฺโค

                                    ยุคนทฺธวคฺเค ปฏิสมฺภิทากถา
     [๕๙๘]   เอวมฺเม   สุตํ  เอกํ  สมยํ  ภควา  พาราณสิยํ  วิหรติ
อิสิปตเน   มิคทาเย   ตตฺร  โข  ภควา  ปญฺจวคฺคิเย  ภิกฺขู  อามนฺเตสิ
เทฺวเม   ภิกฺขเว   อนฺตา   ปพฺพชิเตน   น   เสวิตพฺพา  กตเม  เทฺว
โย   จายํ   กาเมสุ   กามสุขลฺลิกานุโยโค   หีโน  คมฺโม  โปถุชฺชนิโก
อนริโย    อนตฺถสญฺหิโต    โย    จายํ    อตฺตกิลมถานุโยโค   ทุกฺโข
อนริโย   อนตฺถสญฺหิโต   เอเต   เต  ภิกฺขเว  อุโภ  อนฺเต  อนุปคมฺม
มชฺฌิมา    ปฏิปทา    ตถาคเตน    อภิสมฺพุทฺธา   จกฺขุกรณี   าณกรณี
อุปสมาย    อภิญฺาย   สมฺโพธาย   นิพฺพานาย   สํวตฺตติ   กตมา   จ
สา   ภิกฺขเว   มชฺฌิมา   ปฏิปทา   ตถาคเตน   อภิสมฺพุทฺธา  จกฺขุกรณี
าณกรณี    อุปสมาย    อภิญฺาย    สมฺโพธาย   นิพฺพานาย   สํวตฺตติ
อยเมว     อริโย     อฏฺงฺคิโก    มคฺโค    เสยฺยถีทํ    สมฺมาทิฏฺิ
สมฺมาสงฺกปฺโป      สมฺมาวาจา      สมฺมากมฺมนฺโต      สมฺมาอาชีโว
สมฺมาวายาโม    สมฺมาสติ    สมฺมาสมาธิ   อยํ   โข   สา   ภิกฺขเว
มชฺฌิมา    ปฏิปทา    ตถาคเตน    อภิสมฺพุทฺธา   จกฺขุกรณี   าณกรณี
อุปสมาย อภิญฺาย สมฺโพธาย นิพฺพานาย สํวตฺตติ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๕๐๗.
     [๕๙๙]   อิทํ  โข  ปน  ภิกฺขเว  ทุกฺขํ  อริยสจฺจํ  ชาติปิ  ทุกฺขา
ชราปิ    ทุกฺขา   พฺยาธิปิ   ทุกฺโข   ๑-   มรณมฺปิ   ทุกฺขํ   อปฺปิเยหิ
สมฺปโยโค   ทุกฺโข   ปิเยหิ   วิปฺปโยโค   ทุกฺโข   ยมฺปิจฺฉํ   น  ลภติ
ตํปิ   ทุกฺขํ   สงฺขิตฺเตน   ปญฺจุปาทานกฺขนฺธา  ทุกฺขา  ฯ  อิทํ  โข  ปน
ภิกฺขเว   ทุกฺขสมุทโย   ๒-   อริยสจฺจํ   ยายํ   ตณฺหา   โปโนพฺภวิกา
นนฺทิราคสหคตา       ตตฺรตตฺราภินนฺทินี      เสยฺยถีทํ      กามตณฺหา
ภวตณฺหา   วิภวตณฺหา   ฯ   อิทํ   โข  ปน  ภิกฺขเว  ทุกฺขนิโรโธ  ๓-
อริยสจฺจํ   โย   ตสฺสา   เยว   ตณฺหาย   อเสสวิราคนิโรโธ   จาโค
ปฏินิสฺสคฺโค  มุตฺติ  อนาลโย  ฯ  อิทํ  โข  ปน  ภิกฺขเว ทุกฺขนิโรธคามินี
ปฏิปทา   อริยสจฺจํ   อยเมว   อริโย   อฏฺงฺคิโก   มคฺโค   เสยฺยถีทํ
สมฺมาทิฏฺิ ฯเปฯ สมฺมาสมาธิ ฯ
     [๖๐๐]   อิทํ    ทุกฺขํ    อริยสจฺจนฺติ   เม   ภิกฺขเว   ปุพฺเพ
อนนุสฺสุเตสุ    ธมฺเมสุ    จกฺขุํ    อุทปาทิ    าณํ   อุทปาทิ   ปญฺา
อุทปาทิ   วิชฺชา   อุทปาทิ  อาโลโก  อุทปาทิ  ฯ  ตํ  โข  ปนิทํ  ทุกฺขํ
อริยสจฺจํ    ปริญฺเยฺยนฺติ   เม   ภิกฺขเว   ฯเปฯ   ปริญฺาตนฺติ   เม
ภิกฺขเว   ปุพฺเพ   อนนุสฺสุเตสุ   ธมฺเมสุ  จกฺขุํ  อุทปาทิ  าณํ  อุทปาทิ
ปญฺา อุทปาทิ วิชฺชา อุทปาทิ อาโลโก อุทปาทิ ฯ
     {๖๐๐.๑}   อิทํ ทุกฺขสมุทโย อริยสจฺจนฺติ เม ภิกฺขเว ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. ทุกฺขา ฯ ๒ อิธ เจว อุปริ จ ทุกฺขสมุทยนฺติ โปราณปาโ ฯ ม. ยุ. อีทิสเมว ฯ
@๓ อิธ เจว อุปริ จ ทุกฺขนิโรธนฺติ โปราณปาโ ฯ ม. ยุ. อีทิสเมว ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๕๐๘.
ธมฺเมสุ   จกฺขุํ   อุทปาทิ   าณํ   อุทปาทิ   ปญฺา   อุทปาทิ   วิชฺชา
อุทปาทิ   อาโลโก   อุทปาทิ  ฯ  ตํ  โข  ปนิทํ  ทุกฺขสมุทโย  อริยสจฺจํ
ปหาตพฺพนฺติ   เม   ภิกฺขเว   ฯเปฯ   ปหีนนฺติ   เม   ภิกฺขเว  ปุพฺเพ
อนนุสฺสุเตสุ    ธมฺเมสุ    จกฺขุํ    อุทปาทิ    าณํ   อุทปาทิ   ปญฺา
อุทปาทิ วิชฺชา อุทปาทิ อาโลโก อุทปาทิ ฯ
     {๖๐๐.๒}   อิทํ  ทุกฺขนิโรโธ  อริยสจฺจนฺติ  เม  ภิกฺขเว  ปุพฺเพ
อนนุสฺสุเตสุ   ธมฺเมสุ   จกฺขุํ   อุทปาทิ  าณํ  อุทปาทิ  ปญฺา  อุทปาทิ
วิชฺชา  อุทปาทิ  อาโลโก  อุทปาทิ  ฯ  ตํ โข ปนิทํ ทุกฺขนิโรโธ อริยสจฺจํ
สจฺฉิกาตพฺพนฺติ   เม   ภิกฺขเว  ฯเปฯ  สจฺฉิกตนฺติ  เม  ภิกฺขเว  ปุพฺเพ
อนนุสฺสุเตสุ   ธมฺเมสุ   จกฺขุํ   อุทปาทิ  าณํ  อุทปาทิ  ปญฺา  อุทปาทิ
วิชฺชา อุทปาทิ อาโลโก อุทปาทิ ฯ
     {๖๐๐.๓}   อิทํ   ทุกฺขนิโรธคามินี   ปฏิปทา   อริยสจฺจนฺติ   เม
ภิกฺขเว   ปุพฺเพ   อนนุสฺสุเตสุ   ธมฺเมสุ  จกฺขุํ  อุทปาทิ  าณํ  อุทปาทิ
ปญฺา   อุทปาทิ  วิชฺชา  อุทปาทิ  อาโลโก  อุทปาทิ  ฯ  ตํ  โข  ปนิทํ
ทุกฺขนิโรธคามินี   ปฏิปทา  อริยสจฺจํ  ภาเวตพฺพนฺติ  เม  ภิกฺขเว  ฯเปฯ
ภาวิตนฺติ   เม   ภิกฺขเว   ปุพฺเพ  อนนุสฺสุเตสุ  ธมฺเมสุ  จกฺขุํ  อุทปาทิ
าณํ อุทปาทิ ปญฺา อุทปาทิ วิชฺชา อุทปาทิ อาโลโก อุทปาทิ ฯ
     [๖๐๑]   ยาวกึวญฺจ   เม   ภิกฺขเว   อิเมสุ  จตูสุ  อริยสจฺเจสุ
เอวนฺติปริวฏฺฏํ    ทฺวาทสาการํ    ยถาภูตํ    าณทสฺสนํ   น   สุวิสุทฺธํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๕๐๙.
อโหสิ   เนว  ตาวาหํ  ภิกฺขเว  สเทวเก  โลเก  สมารเก  สพฺรหฺมเก
สสฺสมณพฺราหฺมณิยา    ปชาย    สเทวมนุสฺสาย   อนุตฺตรํ   สมฺมาสมฺโพธึ
อภิสมฺพุทฺโธ   ๑-   ปจฺจญฺาสึ   ยโต   จ   โข  เม  ภิกฺขเว  อิเมสุ
จตูสุ     อริยสจฺเจสุ     เอวนฺติปริวฏฺฏํ     ทฺวาทสาการํ     ยถาภูตํ
าณทสฺสนํ    สุวิสุทฺธํ    อโหสิ   อถาหํ   ภิกฺขเว   สเทวเก   โลเก
สมารเก    สพฺรหฺมเก    สสฺสมณพฺราหฺมณิยา    ปชาย   สเทวมนุสฺสาย
อนุตฺตรํ   สมฺมาสมฺโพธึ   อภิสมฺพุทฺโธ   ๑-   ปจฺจญฺาสึ   าณญฺจ  ปน
เม   ทสฺสนํ  อุทปาทิ  อกุปฺปา  เม  เจโตวิมุตฺติ  ๒-  อยมนฺติมา  ชาติ
นตฺถิทานิ    ปุนพฺภโวติ    อิทมโวจ    ภควา   อตฺตมนา   ปญฺจวคฺคิยา
ภิกฺขู ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทุนฺติ ฯ
     {๖๐๑.๑}   อิมสฺมิญฺจ  ปน  เวยฺยากรณสฺมึ  ภญฺมาเน  อายสฺมโต
โกณฺฑญฺสฺส     วิรชํ     วีตมลํ     ธมฺมจกฺขุํ     อุทปาทิ    ยงฺกิญฺจิ
สมุทยธมฺมํ   สพฺพนฺตํ   นิโรธธมฺมนฺติ   ฯ   ปวตฺติเต   จ  ๓-  ภควตา
ธมฺมจกฺเก   ภุมฺมา   เทวา   สทฺทมนุสฺสาเวสุํ  เอตมฺภควตา  พาราณสิยํ
อิสิปตเน    มิคทาเย    อนุตฺตรํ    ธมฺมจกฺกํ    ปวตฺติตํ   อปฺปฏิวตฺติยํ
สมเณน   วา   พฺราหฺมเณน  วา  เทเวน  วา  มาเรน  วา  พฺรหฺมุนา
วา   เกนจิ   วา   โลกสฺมินฺติ   ฯ   ภุมฺมานํ   เทวานํ  สทฺทํ  สุตฺวา
จาตุมฺมหาราชิกา   ฯเปฯ   ตาวตึสา   เทวา   ยามา   เทวา  ตุสิตา
เทวา    นิมฺมานรตี   เทวา   ปรนิมฺมิตวสวตฺตี   เทวา   พฺรหฺมกายิกา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อภิสมฺพุทฺโธติ ฯ ๒ ม. ยุ. อกุปฺปา เม วิมุตฺติ ฯ ๓ ม. ยุ. จ ปน ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๕๑๐.
เทวา     สทฺทมนุสฺสาเวสุํ     เอตมฺภควตา    พาราณสิยํ    อิสิปตเน
มิคทาเย   อนุตฺตรํ   ธมฺมจกฺกํ   ปวตฺติตํ   อปฺปฏิวตฺติยํ   สมเณน   วา
พฺราหฺมเณน   วา   เทเวน   วา  มาเรน  วา  พฺรหฺมุนา  วา  เกนจิ
วา โลกสฺมินฺติ ฯ
     {๖๐๑.๒}   อิติห  เตน  ขเณน  เตน  ลเยน  เตน มุหุตฺเตน ยาว
พฺรหฺมโลกา   สทฺโท   อพฺภุคฺคจฺฉิ   อยญฺจ  ทสสหสฺสี  โลกธาตุ  สงฺกมฺปิ
สมฺปกมฺปิ   สมฺปเวธิ   อปฺปมาโณ   จ  โอฬาโร  ๑-  โอภาโส  โลเก
ปาตุรโหสิ อติกฺกมฺเมว เทวานํ ๒- เทวานุภาวนฺติ ฯ
     {๖๐๑.๓}   อถ  โข  ภควา [๓]- อุทานํ อุทาเนสิ อญฺาสิ วต โภ
โกณฺฑญฺโ   อญฺาสิ   วต   โภ   โกณฺฑญฺโติ   อิติ   หิทํ  อายสฺมโต
โกณฺฑญฺสฺส อญฺาโกณฺฑญฺโเตฺวว ๔- นามํ อโหสิ ฯ
     [๖๐๒]   อิทํ   ทุกฺขํ   อริยสจฺจนฺติ  ปุพฺเพ  อนนุสฺสุเตสุ  ธมฺเมสุ
จกฺขุํ   อุทปาทิ   าณํ   อุทปาทิ   ปญฺา   อุทปาทิ   วิชฺชา   อุทปาทิ
อาโลโก    อุทปาทิ    ฯ    จกฺขุํ    อุทปาทีติ    เกนตฺเถน    าณํ
อุทปาทีติ     เกนตฺเถน    ปญฺา    อุทปาทีติ    เกนตฺเถน    วิชฺชา
อุทปาทีติ    เกนตฺเถน   อาโลโก   อุทปาทีติ   เกนตฺเถน   ฯ   จกฺขุํ
อุทปาทีติ     ทสฺสนฏฺเน    าณํ    อุทปาทีติ    าตฏฺเน    ปญฺา
อุทปาทีติ   ปชานนฏฺเน   วิชฺชา   อุทปาทีติ   ปฏิเวธฏฺเน   อาโลโก
อุทปาทีติ โอภาสฏฺเน ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อุฬาโร ฯ ๒ กตฺถจิ อติกฺกมฺม เทวานนฺติ ลิขิตํ ฯ
@๓ ม. อิมํ ฯ ๔ ม. อญฺาสิโกณฺฑญฺโ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๕๑๑.
     {๖๐๒.๑}   จกฺขุํ   ธมฺโม   าณํ  ธมฺโม  ปญฺา  ธมฺโม  วิชฺชา
ธมฺโม    อาโลโก    ธมฺโม   อิเม   ปญฺจ   ธมฺมา   ธมฺมปฏิสมฺภิทาย
อารมฺมณา    เจว   โหนฺติ   โคจรา   จ   เย   ตสฺสา   อารมฺมณา
เต   ตสฺสา   โคจรา   เย   ตสฺสา  โคจรา  เต  ตสฺสา  อารมฺมณา
เตน   วุจฺจติ   ธมฺเมสุ   าณํ   ธมฺมปฏิสมฺภิทา  ฯ  ทสฺสนฏฺโ  อตฺโถ
าตฏฺโ     อตฺโถ    ปชานนฏฺโ    อตฺโถ    ปฏิเวธฏฺโ    อตฺโถ
โอภาสฏฺโ     อตฺโถ     อิเม    ปญฺจ    อตฺถา    อตฺถปฏิสมฺภิทาย
อารมฺมณา   เจว   โหนฺติ   โคจรา   จ  เย  ตสฺสา  อารมฺมณา  เต
ตสฺสา    โคจรา   เย   ตสฺสา   โคจรา   เต   ตสฺสา   อารมฺมณา
เตน วุจฺจติ อตฺเถสุ าณํ อตฺถปฏิสมฺภิทา ฯ
     {๖๐๒.๒}   ปญฺจ    ธมฺเม   สนฺทสฺเสตุํ   พฺยญฺชนนิรุตฺตาภิลาปา
ปญฺจ   อตฺเถ   สนฺทสฺเสตุํ   พฺยญฺชนนิรุตฺตาภิลาปา  อิมา  ทส  นิรุตฺติโย
นิรุตฺติปฏิสมฺภิทาย   อารมฺมณา   เจว   โหนฺติ  โคจรา  จ  เย  ตสฺสา
อารมฺมณา  เต  ตสฺสา  โคจรา  เย ตสฺสา โคจรา เต ตสฺสา อารมฺมณา
เตน   วุจฺจติ   นิรุตฺตีสุ   าณํ   นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา   ฯ  ปญฺจสุ  ธมฺเมสุ
าณานิ    ปญฺจสุ    อตฺเถสุ    าณานิ    ทสสุ    นิรุตฺตีสุ   าณานิ
อิมานิ    วีสติ    าณานิ    ปฏิภาณปฏิสมฺภิทาย    อารมฺมณา    เจว
โหนฺติ   โคจรา   จ   เย   ตสฺสา   อารมฺมณา  เต  ตสฺสา  โคจรา
เย    ตสฺสา    โคจรา    เต   ตสฺสา   อารมฺมณา   เตน   วุจฺจติ
ปฏิภาเณสุ าณํ ปฏิภาณปฏิสมฺภิทา ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๕๑๒.
     [๖๐๓]   ตํ   โข   ปนิทํ  ทุกฺขํ  อริยสจฺจํ  ปริญฺเยฺยนฺติ  ฯเปฯ
ปริญฺาตนฺติ    ปุพฺเพ   อนนุสฺสุเตสุ   ธมฺเมสุ   จกฺขุํ   อุทปาทิ   าณํ
อุทปาทิ   ปญฺา  อุทปาทิ  วิชฺชา  อุทปาทิ  อาโลโก  อุทปาทิ  ฯ  จกฺขุํ
อุทปาทีติ     เกนตฺเถน     าณํ    อุทปาทีติ    เกนตฺเถน    ปญฺา
อุทปาทีติ    เกนตฺเถน    วิชฺชา    อุทปาทีติ    เกนตฺเถน   อาโลโก
อุทปาทีติ    เกนตฺเถน    ฯ    จกฺขุํ   อุทปาทีติ   ทสฺสนฏฺเน   าณํ
อุทปาทีติ    าตฏฺเน    ปญฺา    อุทปาทีติ    ปชานนฏฺเน   วิชฺชา
อุทปาทีติ ปฏิเวธฏฺเน อาโลโก อุทปาทีติ โอภาสฏฺเน ฯ
     {๖๐๓.๑}   จกฺขุํ  ธมฺโม  าณํ  ธมฺโม  ปญฺา ธมฺโม วิชฺชา ธมฺโม
อาโลโก   ธมฺโม   อิเม   ปญฺจ   ธมฺมา   ธมฺมปฏิสมฺภิทาย  อารมฺมณา
เจว  โหนฺติ  โคจรา  จ  เย  ตสฺสา  อารมฺมณา เต ตสฺสา โคจรา เย
ตสฺสา   โคจรา   เต  ตสฺสา  อารมฺมณา  เตน  วุจฺจติ  ธมฺเมสุ  าณํ
ธมฺมปฏิสมฺภิทา   ฯ   ทสฺสนฏฺโ   อตฺโถ  าตฏฺโ  อตฺโถ  ปชานนฏฺโ
อตฺโถ   ปฏิเวธฏฺโ   อตฺโถ   โอภาสฏฺโ  อตฺโถ  อิเม  ปญฺจ  อตฺถา
อตฺถปฏิสมฺภิทาย   อารมฺมณา   เจว   โหนฺติ   โคจรา  จ  เย  ตสฺสา
อารมฺมณา  เต  ตสฺสา  โคจรา  เย ตสฺสา โคจรา เต ตสฺสา อารมฺมณา
เตน    วุจฺจติ   อตฺเถสุ   าณํ   อตฺถปฏิสมฺภิทา   ฯ   ปญฺจ   ธมฺเม
สนฺทสฺเสตุํ     พฺยญฺชนนิรุตฺตาภิลาปา     ปญฺจ     อตฺเถ    สนฺทสฺเสตุํ
พฺยญฺชนนิรุตฺตาภิลาปา     อิมา    ทส    นิรุตฺติโย    นิรุตฺติปฏิสมฺภิทาย
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๕๑๓.
อารมฺมณา   เจว   โหนฺติ   โคจรา   จ  เย  ตสฺสา  อารมฺมณา  เต
ตสฺสา    โคจรา   เย   ตสฺสา   โคจรา   เต   ตสฺสา   อารมฺมณา
เตน    วุจฺจติ    นิรุตฺตีสุ    าณํ    นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา    ฯ    ปญฺจสุ
ธมฺเมสุ    าณานิ    ปญฺจสุ    อตฺเถสุ    าณานิ    ทสสุ   นิรุตฺตีสุ
าณานิ       อิมานิ      วีสติ      าณานิ      ปฏิภาณปฏิสมฺภิทาย
อารมฺมณา   เจว   โหนฺติ   โคจรา   จ  เย  ตสฺสา  อารมฺมณา  เต
ตสฺสา  โคจรา  เย  ตสฺสา  โคจรา  เต  ตสฺสา อารมฺมณา เตน วุจฺจติ
ปฏิภาเณสุ     าณํ    ปฏิภาณปฏิสมฺภิทา    ฯ    ทุกฺเข    อริยสจฺเจ
ปณฺณรส ๑- ธมฺมา ปณฺณรส อตฺถา ตึส นิรุตฺติโย สฏฺี าณานิ ฯ
     [๖๐๔]   อิทํ   ทุกฺขสมุทโย   อริยสจฺจนฺติ   ปุพฺเพ   อนนุสฺสุเตสุ
ธมฺเมสุ    จกฺขุํ   อุทปาทิ   ฯเปฯ   อาโลโก   อุทปาทิ   ฯเปฯ   ตํ
โข    ปนิทํ   ทุกฺขสมุทโย   อริยสจฺจํ   ปหาตพฺพนฺติ   ฯเปฯ   ปหีนนฺติ
ปุพฺเพ    อนนุสฺสุเตสุ    ธมฺเมสุ   จกฺขุํ   อุทปาทิ   ฯเปฯ   อาโลโก
อุทปาทิ     ฯเปฯ     ทุกฺขสมุทเย    อริยสจฺเจ    ปณฺณรส    ธมฺมา
ปณฺณรส อตฺถา ตึส นิรุตฺติโย สฏฺี าณานิ ฯ
     {๖๐๔.๑}   อิทํ   ทุกฺขนิโรโธ  อริยสจฺจนฺติ  ปุพฺเพ  อนนุสฺสุเตสุ
ธมฺเมสุ  จกฺขุํ  อุทปาทิ  ฯเปฯ  อาโลโก  อุทปาทิ  ฯเปฯ  ตํ  โข ปนิทํ
ทุกฺขนิโรโธ    อริยสจฺจํ   สจฺฉิกาตพฺพนฺติ   ฯเปฯ   สจฺฉิกตนฺติ   ปุพฺเพ
@เชิงอรรถ: ๑ ปนฺนรสาติ วา ปาโ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๕๑๔.
อนนุสฺสุเตสุ   ธมฺเมสุ  จกฺขุํ  อุทปาทิ  ฯเปฯ  อาโลโก  อุทปาทิ  ฯเปฯ
ทุกฺขนิโรเธ  อริยสจฺเจ  ปณฺณรส  ธมฺมา  ปณฺณรส  อตฺถา  ตึส  นิรุตฺติโย
สฏฺี าณานิ ฯ
     {๖๐๔.๒}   อิทํ   ทุกฺขนิโรธคามินี   ปฏิปทา  อริยสจฺจนฺติ  ปุพฺเพ
อนนุสฺสุเตสุ  ธมฺเมสุ  จกฺขุํ  อุทปาทิ  ฯเปฯ อาโลโก อุปาทิ ฯเปฯ ตํ โข
ปนิทํ    ทุกฺขนิโรธคามินี    ปฏิปทา   อริยสจฺจํ   ภาเวตพฺพนฺติ   ฯเปฯ
ภาวิตนฺติ    ปุพฺเพ    อนนุสฺสุเตสุ   ธมฺเมสุ   จกฺขุํ   อุทปาทิ   ฯเปฯ
อาโลโก   อุทปาทิ   ฯเปฯ   ทุกฺขนิโรธคามินิยา   ปฏิปทาย  อริยสจฺเจ
ปณฺณรส   ธมฺมา   ปณฺณรส   อตฺถา   ตึส   นิรุตฺติโย   สฏฺี   าณานิ
จตูสุ   อริยสจฺเจสุ   สฏฺี   ธมฺมา   สฏฺี   อตฺถา  วีสสตา  นิรุตฺติโย
จตฺตารีสญฺจ เทฺว [๑]- าณสตานิ ฯ
     [๖๐๕]   อยํ  กาเย กายานุปสฺสนาติ เม ภิกฺขเว ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ
ธมฺเมสุ   จกฺขุํ   อุทปาทิ   ฯเปฯ  อาโลโก  อุทปาทิ  สา  โข  ปนายํ
กาเย   กายานุปสฺสนา   ภาเวตพฺพาติ   เม  ภิกฺขเว  ฯเปฯ  ภาวิตาติ
เม  ภิกฺขเว  ปุพฺเพ  อนนุสฺสุเตสุ  ธมฺเมสุ  จกฺขุํ อุทปาทิ ฯเปฯ อาโลโก
อุทปาทิ อยํ เวทนาสุ ฯเปฯ อยํ จิตฺเต ฯเปฯ
     {๖๐๕.๑}   อยํ  ธมฺเมสุ  ธมฺมานุปสฺสนาติ  เม  ภิกฺขเว  ปุพฺเพ
อนนุสฺสุเตสุ  ธมฺเมสุ  จกฺขุํ อุทปาทิ ฯเปฯ อาโลโก อุทปาทิ สา โข ปนายํ
ธมฺเมสุ   ธมฺมานุปสฺสนา   ภาเวตพฺพาติ  เม  ภิกฺขเว  ฯเปฯ  ภาวิตาติ
เม   ภิกฺขเว   ปุพฺเพ   อนนุสฺสุเตสุ   ธมฺเมสุ   จกฺขุํ  อุทปาทิ  ฯเปฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. จ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๕๑๕.
อาโลโก อุทปาทิ ฯ
     {๖๐๕.๒}   อยํ  กาเย กายานุปสฺสนาติ ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ
จกฺขุํ  อุทปาทิ  ฯเปฯ  อาโลโก  อุทปาทิ  ฯเปฯ  สา  โข ปนายํ กาเย
กายานุปสฺสนา   ภาเวตพฺพาติ   ฯเปฯ   ภาวิตาติ   ปุพฺเพ  อนนุสฺสุเตสุ
ธมฺเมสุ   จกฺขุํ   อุทปาทิ   าณํ   อุทปาทิ   ปญฺา   อุทปาทิ   วิชฺชา
อุทปาทิ   อาโลโก   อุทปาทิ   ฯ   จกฺขุํ   อุทปาทีติ  เกนตฺเถน  าณํ
อุทปาทีติ     เกนตฺเถน     ปญฺา    อุปาทีติ    เกนตฺเถน    วิชฺชา
อุทปาทีติ    เกนตฺเถน   อาโลโก   อุทปาทีติ   เกนตฺเถน   ฯ   จกฺขุํ
อุทปาทีติ     ทสฺสนฏฺเน    าณํ    อุทปาทีติ    าตฏฺเน    ปญฺา
อุทปาทีติ      ปชานนฏฺเน     วิชฺชา     อุทปาทีติ     ปฏิเวธฏฺเน
อาโลโก อุทปาทีติ โอภาสฏฺเน ฯ
     {๖๐๕.๓}   จกฺขุํ   ธมฺโม   าณํ  ธมฺโม  ปญฺา  ธมฺโม  วิชฺชา
ธมฺโม    อาโลโก    ธมฺโม   อิเม   ปญฺจ   ธมฺมา   ธมฺมปฏิสมฺภิทาย
อารมฺมณา   เจว   โหนฺติ   โคจรา   จ  เย  ตสฺสา  อารมฺมณา  เต
ตสฺสา    โคจรา   เย   ตสฺสา   โคจรา   เต   ตสฺสา   อารมฺมณา
เตน   วุจฺจติ   ธมฺเมสุ   าณํ   ธมฺมปฏิสมฺภิทา  ฯ  ทสฺสนฏฺโ  อตฺโถ
าตฏฺโ     อตฺโถ    ปชานนฏฺโ    อตฺโถ    ปฏิเวธฏฺโ    อตฺโถ
โอภาสฏฺโ     อตฺโถ     อิเม    ปญฺจ    อตฺถา    อตฺถปฏิสมฺภิทาย
อารมฺมณา   เจว   โหนฺติ   โคจรา   จ  เย  ตสฺสา  อารมฺมณา  เต
ตสฺสา    โคจรา   เย   ตสฺสา   โคจรา   เต   ตสฺสา   อารมฺมณา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๕๑๖.
เตน    วุจฺจติ   อตฺเถสุ   าณํ   อตฺถปฏิสมฺภิทา   ฯ   ปญฺจ   ธมฺเม
สนฺทสฺเสตุํ     พฺยญฺชนนิรุตฺตาภิลาปา     ปญฺจ     อตฺเถ    สนฺทสฺเสตุํ
พฺยญฺชนนิรุตฺตาภิลาปา     อิมา    ทส    นิรุตฺติโย    นิรุตฺติปฏิสมฺภิทาย
อารมฺมณา    เจว   โหนฺติ   โคจรา   จ   เย   ตสฺสา   อารมฺมณา
เต   ตสฺสา   โคจรา   เย   ตสฺสา  โคจรา  เต  ตสฺสา  อารมฺมณา
เตน   วุจฺจติ   นิรุตฺตีสุ   าณํ   นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา   ฯ  ปญฺจสุ  ธมฺเมสุ
าณานิ    ปญฺจสุ    อตฺเถสุ    าณานิ    ทสสุ    นิรุตฺตีสุ   าณานิ
อิมานิ    วีสติ    าณานิ    ปฏิภาณปฏิสมฺภิทาย    อารมฺมณา    เจว
โหนฺติ   โคจรา   จ   เย   ตสฺสา   อารมฺมณา  เต  ตสฺสา  โคจรา
เย   ตสฺสา  โคจรา  เต  ตสฺสา  อารมฺมณา  เตน  วุจฺจติ  ปฏิภาเณสุ
าณํ     ปฏิภาณปฏิสมฺภิทา    ฯ    กาเย    กายานุปสฺสนาสติปฏฺาเน
ปณฺณรส   ธมฺมา   ปณฺณรส   อตฺถา   ตึส   นิรุตฺติโย   สฏฺี   าณานิ
อยํ เวทนาสุ ฯเปฯ อยํ จิตฺเต ฯเปฯ
     {๖๐๕.๔}   อยํ   ธมฺเมสุ  ธมฺมานุปสฺสนาติ  ปุพฺเพ  อนนุสฺสุเตสุ
ธมฺเมสุ  จกฺขุํ  อุทปาทิ  ฯเปฯ  อาโลโก  อุทปาทิ  ฯเปฯ สา โข ปนายํ
ธมฺเมสุ    ธมฺมานุปสฺสนา    ภาเวตพฺพาติ   ฯเปฯ   ภาวิตาติ   ปุพฺเพ
อนนุสฺสุเตสุ    ธมฺเมสุ   จกฺขุํ   อุทปาทิ   ฯเปฯ   อาโลโก   อุทปาทิ
ฯเปฯ     ธมฺเมสุ     ธมฺมานุปสฺสนาสติปฏฺาเน     ปณฺณรส    ธมฺมา
ปณฺณรส     อตฺถา     ตึส     นิรุตฺติโย    สฏฺี    าณานิ    จตูสุ
สติปฏฺาเนสุ    สฏฺี    ธมฺมา    สฏฺี   อตฺถา   วีสสตา   นิรุตฺติโย
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๕๑๗.
จตฺตารีสญฺจ เทฺว จ าณสตานิ ฯ
     [๖๐๖]   อยํ    ฉนฺทสมาธิปธานสงฺขารสมนฺนาคโต   อิทฺธิปาโทติ
เม   ภิกฺขเว   ปุพฺเพ   อนนุสฺสุเตสุ   ธมฺเมสุ   จกฺขุํ  อุทปาทิ  ฯเปฯ
อาโลโก อุทปาทิ อยํ วิริยสมาธิ ฯเปฯ อยํ จิตฺตสมาธิ ฯเปฯ
     {๖๐๖.๑}   อยํ  วีมํสาสมาธิปธานสงฺขารสมนฺนาคโต  อิทฺธิปาโทติ
เม  ภิกฺขเว  ปุพฺเพ  อนนุสฺสุเตสุ  ธมฺเมสุ  จกฺขุํ อุทปาทิ ฯเปฯ อาโลโก
อุทปาทิ     โส    โข    ปนายํ    วีมํสาสมาธิปธานสงฺขารสมนฺนาคโต
อิทฺธิปาโท   ภาเวตพฺโพติ  เม  ภิกฺขเว  ฯเปฯ  ภาวิโตติ  เม  ภิกฺขเว
ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ ฯเปฯ อาโลโก อุทปาทิ ฯ
     [๖๐๗]   อยํ    ฉนฺทสมาธิปธานสงฺขารสมนฺนาคโต   อิทฺธิปาโทติ
ปุพฺเพ    อนนุสฺสุเตสุ    ธมฺเมสุ   จกฺขุํ   อุทปาทิ   ฯเปฯ   อาโลโก
อุทปาทิ   ฯเปฯ   โส   โข   ปนายํ  ฉนฺทสมาธิปธานสงฺขารสมนฺนาคโต
อิทฺธิปาโท    ภาเวตพฺโพติ    ฯเปฯ   ภาวิโตติ   ปุพฺเพ   อนนุสฺสุเตสุ
ธมฺเมสุ   จกฺขุํ   อุทปาทิ   าณํ   อุทปาทิ   ปญฺา   อุทปาทิ   วิชฺชา
อุทปาทิ   อาโลโก   อุทปาทิ   ฯ   จกฺขุํ   อุทปาทีติ  เกนตฺเถน  าณํ
อุทปาทีติ     เกนตฺเถน    ปญฺา    อุทปาทีติ    เกนตฺเถน    วิชฺชา
อุทปาทีติ    เกนตฺเถน   อาโลโก   อุทปาทีติ   เกนตฺเถน   ฯ   จกฺขุํ
อุทปาทีติ     ทสฺสนฏฺเน    าณํ    อุทปาทีติ    าตฏฺเน    ปญฺา
อุทปาทีติ      ปชานนฏฺเน     วิชฺชา     อุทปาทีติ     ปฏิเวธฏฺเน
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๕๑๘.
อาโลโก อุทปาทีติ โอภาสฏฺเน ฯ
     {๖๐๗.๑}   จกฺขุํ   ธมฺโม  าณํ  ธมฺโม  ปญฺา  ธมฺโม  วิชฺชา
ธมฺโม    อาโลโก    ธมฺโม   อิเม   ปญฺจ   ธมฺมา   ธมฺมปฏิสมฺภิทาย
อารมฺมณา   เจว   โหนฺติ   โคจรา  จ  เย  ตสฺสา  อารมฺมณา   เต
ตสฺสา    โคจรา   เย   ตสฺสา   โคจรา   เต   ตสฺสา   อารมฺมณา
เตน   วุจฺจติ   ธมฺเมสุ   าณํ   ธมฺมปฏิสมฺภิทา  ฯ  ทสฺสนฏฺโ  อตฺโถ
าตฏฺโ     อตฺโถ    ปชานนฏฺโ    อตฺโถ    ปฏิเวธฏฺโ    อตฺโถ
โอภาสฏฺโ     อตฺโถ     อิเม    ปญฺจ    อตฺถา    อตฺถปฏิสมฺภิทาย
อารมฺมณา   เจว   โหนติ   โคจรา   จ  เย  ตสฺสา  อารมฺมณา  เต
ตสฺสา    โคจรา   เย   ตสฺสา   โคจรา   เต   ตสฺสา   อารมฺมณา
เตน วุจฺจติ อตฺเถสุ าณํ อตฺถปฏิสมฺภิทา ฯ
     {๖๐๗.๒}   ปญฺจ  ธมฺเม  สนฺทสฺเสตุํ  พฺยญฺชนนิรุตฺตาภิลาปา  ปญฺจ
อตฺเถ    สนฺทสฺเสตุํ    พฺยญฺชนนิรุตฺตาภิลาปา    อิมา   ทส   นิรุตฺติโย
นิรุตฺติปฏิสมฺภิทาย   อารมฺมณา   เจว   โหนฺติ  โคจรา  จ  เย  ตสฺสา
อารมฺมณา  เต  ตสฺสา  โคจรา  เย ตสฺสา โคจรา เต ตสฺสา อารมฺมณา
เตน   วุจฺจติ   นิรุตฺตีสุ   าณํ   นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา   ฯ  ปญฺจสุ  ธมฺเมสุ
าณานิ    ปญฺจสุ    อตฺเถสุ    าณานิ    ทสสุ    นิรุตฺตีสุ   าณานิ
อิมานิ    วีสติ    าณานิ    ปฏิภาณปฏิสมฺภิทาย    อารมฺมณา    เจว
โหนฺติ   โคจรา   จ   เย   ตสฺสา   อารมฺมณา  เต  ตสฺสา  โคจรา
เย    ตสฺสา    โคจรา    เต   ตสฺสา   อารมฺมณา   เตน   วุจฺจติ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๕๑๙.
ปฏิภาเณสุ    าณํ    ปฏิภาณปฏิสมฺภิทา    ฯ   ฉนฺทสมาธิปธานสงฺขาร-
สมนฺนาคเต    อิทฺธิปาเท   ปณฺณรส   ธมฺมา   ปณฺณรส   อตฺถา   ตึส
นิรุตฺติโย สฏฺี าณานิ อยํ วิริยสมาธิ ฯเปฯ อยํ จิตฺตสมาธิ ฯเปฯ
     {๖๐๗.๓}   อยํ   วีมํสาสมาธิปธานสงฺขารสมนฺนาคโต  อิทฺธิปาโทติ
ปุพฺเพ   อนนุสฺสุเตสุ  ธมฺเมสุ  จกฺขุํ  อุทปาทิ  ฯเปฯ  อาโลโก  อุทปาทิ
ฯเปฯ   โส  โข  ปนายํ  วีมํสาสมาธิปธานสงฺขารสมนฺนาคโต  อิทฺธิปาโท
ภาเวตพฺโพติ   ฯเปฯ   ภาวิโตติ   ปุพฺเพ   อนนุสฺสุเตสุ  ธมฺเมสุ  จกฺขุํ
อุทปาทิ   ฯเปฯ   อาโลโก   อุทปาทิ  ฯเปฯ  วีมํสาสมาธิปธานสงฺขาร-
สมนฺนาคเต    อิทฺธิปาเท   ปณฺณรส   ธมฺมา   ปณฺณรส   อตฺถา   ตึส
นิรุตฺติโย  สฏฺี  าณานิ  จตูสุ  อิทธิปาเทสุ  สฏฺี  ธมฺมา  สฏฺี  อตฺถา
วีสสตา นิรุตฺติโย จตฺตารีสญฺจ เทฺว จ าณสตานิ ฯ
     [๖๐๘]   สมุทโย  สมุทโยติ  โข  ภิกฺขเว  วิปสฺสิสฺส  โพธิสตฺตสฺส
ปุพฺเพ    อนนุสฺสุเตสุ    ธมฺเมสุ   จกฺขุํ   อุทปาทิ   ฯเปฯ   อาโลโก
อุทปาทิ   นิโรโธ   นิโรโธติ   โข   ภิกฺขเว   วิปสฺสิสฺส   โพธิสตฺตสฺส
ปุพฺเพ    อนนุสฺสุเตสุ    ธมฺเมสุ   จกฺขุํ   อุทปาทิ   ฯเปฯ   อาโลโก
อุทปาทิ     วิปสฺสิสฺส    โพธิสตฺตสฺส    เวยฺยากรเณ    ทส    ธมฺมา
ทส อตฺถา วีสติ นิรุตฺติโย จตฺตารีสํ าณานิ ฯ
     {๖๐๘.๑}   สมุทโย สมุทโยติ โข ภิกฺขเว สิขิสฺส โพธิสตฺตสฺส ฯเปฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๕๒๐.
เวสฺสภุสฺส    โพธิสตฺตสฺส    ฯเปฯ   กกุสนฺธสฺส   โพธิสตฺตสฺส   ฯเปฯ
โกนาคมนสฺส    โพธิสตฺตสฺส   ฯเปฯ   กสฺสปสฺส   โพธิสตฺตสฺส   ปุพฺเพ
อนนุสฺสุเตสุ    ธมฺเมสุ   จกฺขุํ   อุทปาทิ   ฯเปฯ   อาโลโก   อุทปาทิ
นิโรโธ    นิโรโธติ   โข   ภิกฺขเว   กสฺสปสฺส   โพธิสตฺตสฺส   ปุพฺเพ
อนนุสฺสุเตสุ    ธมฺเมสุ   จกฺขุํ   อุทปาทิ   ฯเปฯ   อาโลโก   อุทปาทิ
กสฺสปสฺส    โพธิสตฺตสฺส    เวยฺยากรเณ   ทส   ธมฺมา   ทส   อตฺถา
วีสติ นิรุตฺติโย จตฺตารีสํ าณานิ ฯ
     {๖๐๘.๒}   สมุทโย  สมุทโยติ  โข  ภิกฺขเว  โคตมสฺส โพธิสตฺตสฺส
ปุพฺเพ   อนนุสฺสุเตสุ  ธมฺเมสุ  จกฺขุํ  อุทปาทิ  ฯเปฯ  อาโลโก  อุทปาทิ
นิโรโธ  นิโรโธติ  โข  ภิกฺขเว  [๑]-  ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ
อุทปาทิ     ฯเปฯ    อาโลโก    อุทปาทิ    โคตมสฺส    โพธิสตฺตสฺส
เวยฺยากรเณ   ทส   ธมฺมา   ทส   อตฺถา   วีสติ  นิรุตฺติโย  จตฺตารีสํ
าณานิ ฯ
     {๖๐๘.๓}   สตฺตนฺนํ  โพธิสตฺตานํ สตฺตสุ เวยฺยากรเณสุ สตฺตติ ธมฺมา
สตฺตติ อตฺถา จตฺตารีสสตา ๒- นิรุตฺติโย อสีติ จ เทฺว จ าณสตานิ ฯ
     [๖๐๙]   ยาวตา   อภิญฺาย   อภิญฺฏฺโ  าโต  ทิฏฺโ  วิทิโต
สจฺฉิกโต     ผสฺสิโต    ปญฺาย    อผสฺสิโต    ปญฺาย    อภิญฺฏฺโ
นตฺถีติ    จกฺขุํ   อุทปาทิ   าณํ   อุทปาทิ   ปญฺา   อุทปาทิ   วิชฺชา
อุทปาทิ    อาโลโก    อุทปาทิ    อภิญฺาย    อภิญฺฏฺเ    ปญฺจวีสติ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. โคตมสฺส โพธิสตฺตสฺส ฯ    ๒ ม. จตฺตารีสสตํ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๕๒๑.
ธมฺมา    ปญฺจวีสติ    อตฺถา    ปญฺาสํ   นิรุตฺติโย   สตาณานิ   ๑-
ยาวตา     ปริญฺาย     ปริญฺฏฺโ    ฯเปฯ    ยาวตา    ปหานสฺส
ปหานฏฺโ ฯเปฯ ยาวตา ภาวนาย ภาวนฏฺโ ฯเปฯ ฯ
     {๖๐๙.๑}   ยาวตา  สจฺฉิกิริยาย สจฺฉิกิริยฏฺโ าโต ทิฏฺโ วิทิโต
สจฺฉิกโต    ผสฺสิโต    ปญฺาย    อผสฺสิโต    ปญฺาย   สจฺฉิกิริยฏฺโ
นตฺถีติ    จกฺขุํ   อุทปาทิ   าณํ   อุทปาทิ   ปญฺา   อุทปาทิ   วิชฺชา
อุทปาทิ    อาโลโก   อุทปาทิ   สจฺฉิกิริยาย   สจฺฉิกิริยฏฺเ   ปญฺจวีสติ
ธมฺมา     ปญฺจวีสติ     อตฺถา     ปญฺาสํ    นิรุตฺติโย    สตาณานิ
อภิญฺาย    อภิญฺฏฺเ   ปริญฺาย   ปริญฺฏฺเ   ปหานาย   ปหานฏฺเ
ภาวนาย     ภาวนฏฺเ     สจฺฉิกิริยาย    สจฺฉิกิริยฏฺเ    ปญฺจวีสสตํ
ธมฺมา      ปญฺจวีสสตํ      อตฺถา     อฑฺฒเตยฺยนิรุตฺติสตานิ     ปญฺจ
าณสตานิ ฯ
     [๖๑๐]   ยาวตา   ขนฺธานํ   ขนฺธฏฺโ   าโต   ทิฏฺโ  วิทิโต
สจฺฉิกโต   ผสฺสิโต   ปญฺาย   อผสฺสิโต   ปญฺาย   ขนฺธฏฺโ   นตฺถีติ
จกฺขุํ   อุทปาทิ   าณํ   อุทปาทิ   ปญฺา   อุทปาทิ   วิชฺชา   อุทปาทิ
อาโลโก   อุทปาทิ   ขนฺธานํ   ขนฺธฏฺเ   ปญฺจวีสติ   ธมฺมา  ปญฺจวีสติ
อตฺถา     ปญฺาสํ     นิรุตฺติโย     สตาณานิ     ยาวตา    ธาตูนํ
ธาตฏฺโ    ฯเปฯ    ยาวตา    อายตนานํ    อายตนฏฺโ    ยาวตา
สงฺขตานํ    สงฺขตฏฺโ    ยาวตา    อสงฺขตสฺส   อสงฺขตฏฺโ   าโต
ทิฏฺโ    วิทิโต    สจฺฉิกโต   ผสฺสิโต   ปญฺาย   อผสฺสิโต   ปญฺาย
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. สตํ าณานิ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๕๒๒.
อสงฺขตฏฺโ    นตฺถีติ    จกฺขุํ   อุทปาทิ   ฯเปฯ   อาโลโก   อุทปาทิ
อสงฺขตสฺส    อสงฺขตฏฺเ    ปญฺจวีสติ    ธมฺมา    ปญฺจวีสติ    อตฺถา
ปญฺาสํ     นิรุตฺติโย     สตาณานิ    ขนฺธานํ    ขนฺธฏฺเ    ธาตูนํ
ธาตฏฺเ   อายตนานํ   อายตนฏฺเ   สงฺขตานํ   สงฺขตฏฺเ  อสงฺขตสฺส
อสงฺขตฏฺเ    ปญฺจวีสสตํ    ธมฺมา   ปญฺจวีสสตํ   อตฺถา   อฑฺฒเตยฺย-
นิรุตฺติสตานิ ปญฺจ าณสตานิ ฯ
     [๖๑๑]   ยาวตา   ทุกฺขสฺส   ทุกฺขฏฺโ   าโต   ทิฏฺโ  วิทิโต
สจฺฉิกโต     ผสฺสิโต     ปญฺาย    อผสฺสิโต    ปญฺาย    ทุกฺขฏฺโ
นตฺถีติ    จกฺขุํ   อุทปาทิ   าณํ   อุทปาทิ   ปญฺา   อุทปาทิ   วิชฺชา
อุทปาทิ   อาโลโก   อุทปาทิ   ทุกฺขสฺส   ทุกฺขฏฺเ   ปญฺจวีสติ   ธมฺมา
ปญฺจวีสติ     อตฺถา     ปญฺาสํ    นิรุตฺติโย    สตาณานิ    ยาวตา
สมุทยสฺส    สมุทยฏฺโ    ฯเปฯ    ยาวตา    นิโรธสฺส    นิโรธฏฺโ
ยาวตา   มคฺคสฺส   มคฺคฏฺโ  าโต  ทิฏฺโ  วิทิโต  สจฺฉิกโต  ผสฺสิโต
ปญฺาย    อผสฺสิโต    ปญฺาย    มคฺคฏฺโ   นตฺถีติ   จกฺขุํ   อุทปาทิ
ฯเปฯ    อาโลโก   อุทปาทิ   มคฺคสฺส   มคฺคฏฺเ   ปญฺจวีสติ   ธมฺมา
ปญฺจวีสติ     อตฺถา     ปญฺาสํ     นิรุตฺติโย     สตาณานิ    จตูสุ
อริยสจฺเจสุ   สตํ   ธมฺมา   สตํ   อตฺถา   เทฺว  นิรุตฺติสตานิ  จตฺตาริ
าณสตานิ ฯ
     [๖๑๒]   ยาวตา   อตฺถปฏิสมฺภิทาย   อตฺถปฏิสมฺภิทฏฺโ   าโต
ทิฏฺโ    วิทิโต    สจฺฉิกโต   ผสฺสิโต   ปญฺาย   อผสฺสิโต   ปญฺาย
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๕๒๓.
อตฺถปฏิสมฺภิทฏฺโ   นตฺถีติ   จกฺขุํ   อุทปาทิ   ฯเปฯ  อาโลโก  อุทปาทิ
อตฺถปฏิสมฺภิทาย    อตฺถปฏิสมฺภิทฏฺเ    ปญฺจวีสติ    ธมฺมา    ปญฺจวีสติ
อตฺถา    ปญฺาสํ    นิรุตฺติโย   สตาณานิ   ยาวตา   ธมฺมปฏิสมฺภิทาย
ธมฺมปฏิสมฺภิทฏฺโ        ฯเปฯ       ยาวตา       นิรุตฺติปฏิสมฺภิทาย
นิรุตฺติปฏิสมฺภิทฏฺโ      ยาวตา      ปฏิภาณปฏิสมฺภิทาย      ปฏิภาณ-
ปฏิสมฺภิทฏฺโ   าโต   ทิฏฺโ   วิทิโต   สจฺฉิกโต   ผสฺสิโต  ปญฺาย
อผสฺสิโต      ปญฺาย      ปฏิภาณปฏิสมฺภิทฏฺโ      นตฺถีติ     จกฺขุํ
อุทปาทิ      ฯเปฯ      อาโลโก     อุทปาทิ     ปฏิภาณปฏิสมฺภิทาย
ปฏิภาณปฏิสมฺภิทฏฺโ      ปญฺจวีสติ     ธมฺมา     ปญฺจวีสติ     อตฺถา
ปญฺาสํ     นิรุตฺติโย     สตาณานิ     จตูสุ     ปฏิสมฺภิทาสุ    สตํ
ธมฺมา สตํ อตฺถา เทฺว นิรุตฺติสตานิ จตฺตาริ าณสตานิ ฯ
     [๖๑๓]   ยาวตา    อินฺทฺริยปโรปริยตฺเต   าณํ   าตํ   ทิฏฺ
วิทิตํ   สจฺฉิกตํ   ผสฺสิตํ  ปญฺาย  อผสฺสิตํ  ปญฺาย  อินฺทฺริยปโรปริยตฺเต
าณํ     นตฺถีติ    จกฺขุํ    อุทปาทิ    ฯเปฯ    อาโลโก    อุทปาทิ
อินฺทฺริยปโรปริยตฺเต      าเณ     ปญฺจวีสติ     ธมฺมา     ปญฺจวีสติ
อตฺถา     ปญฺาสํ     นิรุตฺติโย     สตาณานิ    ยาวตา    สตฺตานํ
อาสยานุสเย   าณํ  ฯเปฯ  ยาวตา  ยมกปาฏิหิเร  ๑-  าณํ  ยาวตา
มหากรุณาสมาปตฺติยา    าณํ   [๒]-   ยาวตา   อนาวรณาณํ   าตํ
ทิฏฺ     วิทิตํ    สจฺฉิกตํ    ผสฺสิตํ    ปญฺาย    อผสฺสิตํ    ปญฺาย
อนาวรณาณํ    นตฺถีติ    จกฺขุํ    อุทปาทิ    าณํ   อุทปาทิ   ปญฺา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ยมกปาฏิหีเร ฯ   ๒ ม. ยาวตา สพฺพญฺุตฺตญฺาณํ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๕๒๔.
อุทปาทิ    วิชฺชา   อุทปาทิ   อาโลโก   อุทปาทิ   อนาวรเณ   าเณ
ปญฺจวีสติ     ธมฺมา     ปญฺจวีสติ     อตฺถา     ปญฺาสํ    นิรุตฺติโย
สตาณานิ     ฉสุ     พุทฺธธมฺเมสุ    ทิยฑฺฒสตํ    ธมฺมา    ทิยฑฺฒสตํ
อตฺถา    ตีณิ   นิรุตฺติสตานิ   ฉ   าณสตานิ   ปฏิสมฺภิทาปกรเณ   ๑-
อฑฺฒนวมานิ    ธมฺมสตานิ    อฑฺฒนวมานิ    อตฺถสตานิ   นิรุตฺติสหสฺสญฺจ
สตฺต     จ     นิรุตฺติสตานิ    ตีณิ    จ    าณสหสฺสานิ    จตฺตาริ
จ าณสตานีติ ฯ
                                            ปฏิสมฺภิทากถา ฯ
                                                  --------


             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๑ หน้าที่ ๕๐๖-๕๒๔.
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/pali_item_s.php?book=31&item=598&items=16&pagebreak=1
             อ่านโดยใช้เครื่องหมาย [เลขข้อ] เป็นเกณฑ์แบ่งข้อ :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/pali_item_s.php?book=31&item=598&items=16&pagebreak=1&mode=bracket
             อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรโรมัน :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_item_s.php?book=31&item=598&items=16&pagebreak=1
             อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/byitem_s.php?book=31&item=598&items=16&pagebreak=1
             ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=31&i=598
             The Pali Atthakatha in Thai :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=48&A=5626
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=48&A=5626
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๑
http://84000.org/tipitaka/read/?index_31