ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 17 : PALI ROMAN Khuddaka.A. (paramatthajo.)

page99.

Tattha savatthikittanena bhagavato gahatthanuggahakaranam dasseti, jetavanadikittanena pabbajitanuggahakaranam. Tatha purimena paccayagahanato attakilamathanuyogavivajjanam, pacchimena vatthukamappahanato kamasukhallikanuyogavivajjanupayadassanam. Purimena ca dhammadesanabhiyogam, pacchimena vivekadhimuttim. Purimena karunaya upagamanam, pacchimena pannaya upagamanam. Purimena sattanam hitasukhanipphadanadhimuttatam, 1- pacchimena parahitasukhakarane nirupalepatam. Purimena dhammikasukhapariccaganimittaphasuviharam, pacchimena uttarimanussadhammanuyoganimittam. Purimena manussanam upakarabahulatam, pacchimena devanam. Purimena loke jatassa loke samvaddhabhavam, pacchimena lokena anupalittatanti evamadi attho. 2- Athati avicchedatthe nipato. Khoti adhikarantaranidassanatthe nipato. Tena avichinneyeva tattha bhagavato vihare idamadhikarantaram udapaditi dasseti. Kintanti? annatara devatati adi. Tattha annatarati aniyamitaniddeso. Sa Hi namagottena apakata, tasma "annatara"ti vutta. Devo eva devata, itthipurisasadharanametam. Idha pana puriso eva, so devaputto kintu, sadharananamavasena devatati vutto. Abhikkantaya rattiyati ettha abhikkantasaddo khayalakkhaniyasundarabhi- rupaabbhanumodanadisu 3- dissati. Tattha "abhikkanta bhante ratti, nikkhanto pathamo yamo, ciram nisinno bhikkhusamgho, uddisatu bhante bhagava bhikkhunam patimokkhan"ti evamadisu 4- khaye dissati. Ya 5- ta rattiyo abhikkanta abhilakkhita atthami catuddasi pannarasiti evamadisu lakkhaniye. 5- "ayam imesam catunnam puggalanam abhikkantataro ca panitataro ca"ti evamadisu 6- sundare. Ko me vandati padani iddhiya yasasa jalam abhikkantena vannena sabba obhasayam disati evamadisu 7- abhirupe. "abhikkantam bho gotama, abhikkantam bho gotama"ti @Footnote: 1 cha.Ma....muttitam 2 cha.Ma. attho na dissati 3 cha.Ma. khayasundaRa... @4 vinaYu. 7/383/204, am. atthaka. 23/110/207 (saya) 5-5 cha.Ma. imepatha na dissati @6 am. catukka. 21/100/114 7 khu. vimana. 26/51/89 (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page100.

Evamadisu 1- abbhanumodane. Idha pana khaye. Tena abhikkantaya rattiyati parikkhinaya rattiyati vuttam hoti. Abhikkantavannati idha abhikkantasaddo abhirupe, vannasaddo pana chavithutikulavaggakaranasanthanappamanarupayatanadisu dissati. Tattha "suvannavannosi bhagava"ti evamadisu 2- chaviya dissati. "kada sabyulha 3- pana te gahapati ime samanassa gotamassa vanna"ti evamadisu 4- thutiyam. "cattarome bho gotama vanna"ti evamadisu 5- kulavagge. Na harami 6- na bhanjami ara simghami varijam 6- "atha kena nu vannena, gandhatthenoti vuccati"ti evamadisu 7- karane. "mahantam hatthirajavannam abhinimminitva"ti evamadisu 8- santhane. "tayo pattassa vanna"ti evamadisu 9- pamane. "vanno gandho raso oja"ti evamadisu 10- rupayatane. So idha chaviyam datthabbo. Tena abhikkantavannati abhirupachaviti vuttam hoti. Kelavakappanti ettha kevalasaddo anavasesayebhuyyaabyamissanatireka- dalhatthavisamyogadianekatko. Tatha hissa "kevalaparipunnam parisuddham brahmacariyan"ti evamadisu 11- anavasesattam 12- attho. "kevala angamagadha 13- pahutam khadaniyam bhojaniyam adaya upasankamissanti"ti evamadisu 14- yebhuyyata. "kevalassa dukkhak- khandhassa samudayo hoti"ti evamadisu 15- abyamissata. "kevalam saddhamattakam nuna ayamayasma"ti evamadisu 16- anatirekata. "ayam ayasmato anuruddhassa bahiko 17- nama saddhivihariko kevalakappam samghabhedaya thito"ti evamadisu 18- dalhatthata. "kevalam 19- vusitava uttamapurisoti vuccati"ti evamadisu 20- visamyogo. Idha panassa anavasesattamatthoti 21- adhippeto. @Footnote: 1 am. duka. 20/16/56, vinaYu. mahavibhanga. 1/15/7 @2 Ma.Ma. 13/399/384, khu.su. 25/554/447 selasutta 3 cha.Ma. sannula, pali. sannulha @4 Ma.Ma. 13/77/54 5 di. pati. 11/115/69 6-6 cha.Ma., i. ime patha na dissati @7 sam. saga. 15/234/246 padumapupphasutta 8 sam. saga. 15/138/124 nagasutta @9 vinaYu. mahavibhanga. 2/602/68 10 abhi. sanagani. 34/617-645-188 adi @11 vinaYu. mahavibhanga. 1/1/1 veranjakanda 12 cha.Ma., i. anavasesata @13 cha.Ma., i. kevalakappa ca angamagadha 14 vinaYu. mahavagga. 4/43/37 @15 abhi. vibhanga. 35/225/161 16 vinaYu. mahavagga 5/244/6 sonakolivisavatthu @17 cha.Ma. bahiyo 18 am. catukka. 21/243/267 samghabhedakasutta 19 cha.Ma., i. kevali @20 sam. khandha. 17/57/50 21 cha.Ma....mattho, iti saddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page101.

Kappasaddo panayam abhisaddahanavoharakalapannattichedanavikappalesasamantabhavadi- anekattho. Tatha hissa "okappaniyametam bhoto gotamassa, yatha tam arahato sammasambuddhassa"ti evamadisu 1- abhisaddahanamattho. "anujanami bhikkhave pancahi samanakappehi phalam paribhunjitun"ti evamadisu 2- voharo. "yena sudam niccakappam viharami"ti evamadisu 3- kalo. "iccayasma kappo"ti evamadisu 4- pannatti. "alankato kappitakesamassu"ti evamadisu 5- chedanam. "kappati dvangulakappo"ti evamadisu 6- vikapPo. "atthi kappo nipajjitun"ti evamadisu 7- leso. "kevalakappam jetavanam 8- obhasetva"ti evamadisu 9- samantabhavo. Idha panassa samantabhavo atthoti 10- adhippeto. Yato kevalakappam jetavananti ettha anavasesam samantato jetavananti evamattho datthabbo. Obhasetvati abhaya pharitva, candima viya suriyo viya ca ekobhasam ekapajjotam karitvati attho. Yena bhagava tenupasankamiti bhummatthe karanavacanam. Yato yattha bhagava, tattha upasankamiti evamettha attho datthabbo. Yena va karanena bhagava devamanussehi upasankamitabbo, teneva karanena upasankamiti evamettha attho datthabbo. Kena ca karanena bhagava upasankamitabbo? nanappakaragunavisesadhigamadhippayena, Saduphalupabhogadhippayena 11- dijaganehi niccaphalitamaharukkho viya. Upasankamiti ca gatati vuttam hoti. Upasankamitvati upasankamanapariyosanadipanam. Athava evam gata tato asannataram thanam bhagavato samipasankhatam gantvatipi vuttam hoti. Bhagavantam abhivadetvati bhagavantam abhivanditva panamitva namassitva. Ekamantanti bhavanapumsakaniddeso, ekokasam ekapassanti vuttam hoti. Bhummatthe va upayogavacanam. Atthasiti nisajjadipatikkhepo, thanam kappesi, thita ahositi attho. @Footnote: 1 Ma.mu. 12/387/345 mahasaccakasutta. 2 vinaYu. cula. 7/250/7 khuddakavatthuni @3 Ma.mu. 12/387/345 mahasaccakasutta 4 khu.su. 25/1099/544, @khu.cula. 30/366/176 (sya) 5 khu. ja. 28/911/319 vidhurajataka @(sya). 6 vinaYu. cula. 7/446/286 sattasatikakkhandhaka @7 am. atthaka. 23/185/345 (sya) 8 cha.Ma. veluvanam 9 sam, saga. 15/92, @94/60,61 10 cha.Ma. attho 11 sadurasaphalupabhoga....

--------------------------------------------------------------------------------------------- page102.

Katham thita pana sa ekamantam thita ahuti? na pacchato na purato napi asannadurato na 1- titthanto pativate 1- na capi unnatunnate 2- ime dose vivajjetva ekamantam thita ahuti. Kasma panayam atthasi eva, na nisiditi? lahunivattitukamataya. Devata 3- hi kincideva 4- atthavasam paticca sucipuriso viya vaccatthanam manussalokam agacchanti. Pakatiya panetasam yojanasatappabhuti manussaloko duggandhataya patikkulo hoti, na tattha 5- abhiramanti, tena sa agatakiccam katva lahunivattitukamataya na nisidi. Yassa ca gamanadiiriyapathaparissamassa vinodanattham nisidanti, so devanam parissamo natthi, tasmapi na nisidi. Ye ca mahasavaka bhagavantam parivaretva thita, te patimaneti, tasmapi na nisidi. Apica bhagavati garaveneva na nisidi. Devatanam hi nisiditukamanam asanam nibbattati, tam anicchamana nisajjaya cittampi akatva ekamantam atthasiti. 6- Ekamantam thita kho sa devatati evam imehi karanehi ekamantam thita kho sa devata. Bhagavantam gathaya ajjhabhasiti bhagavantam akkharapadaniyamitaganthitena vacanena ajjhabhasiti attho. Katham? bahu deva manussa ca .pe. Bruhi mangalamuttamanti. Mangalapanhasamutthanakatha tattha yasma "evamiccadipathassa, attham nanappakarato, vannayanto samutthanam vatva"ti matika thapita, tassa ca samutthanassa ayam vattabbataya okaso, tasma mangalapanhasamutthanam tava vatva mayam paccha imesam gathapadanam attham vannayissama. 7- Kinca mangalapanhasamutthanam? jambudipe kira tattha tattha nagaradvarasanthagarasabhadisu mahajana 8- sannipatitva hirannasuvannam datva @Footnote: 1 cha.Ma., i. na kacche nopi pativade 2 onatunnate 3 cha.Ma. devatayo @4 cha.Ma., i. kancideva 5 cha.Ma., i. ettha 6 cha.Ma., i. atthasi @7 cha.Ma., i. vannayissami 8 cha.Ma., i. mahajano

--------------------------------------------------------------------------------------------- page103.

Nanappakaram sitaharanadikam bahirakatham 1- kathapenti, 2- ekeka katha catumasaccayena nitthati. Tattha ekadivasam mangalakatha samutthasi "kinnukho mangalam, kim dittham mangalam, kim sutam mangalam, kim mutam mangalam, ko mangalam janati"ti. Atha ditthamangaliko nameko puriso aha "aham mangalam janami, dittham loke mangalam, dittham nama abhimangalasammatam rupam. Seyyathidam? idhekacco kalasseva vutthaya vatasakunam 3- va passati, veluvalatthim va gabbhinim va kumarake va alankatapatiyatte punnaghate va allarohitamaccham va ajannam va ajannaratham va asubham va gavim va kapilam va, yam va panannampi kinci evarupam abhimangalasammatam rupam passati, idam vuccati ditthamangalan"ti. Tassa vacanamekacce aggahesum, ekacce naggahesum. Ye naggahesum, te tena saha vivadimsu. Atha sutamangaliko nameko puriso aha "cakkhu nametam bho sucimpi asucimpi passati, tatha sundarampi, asundarampi, manapampi, amanapampi. Yadi tena dittham mangalam siya, sabbampi mangalam siya. Tasma na dittham mangalam, apica kho pana sutam mangalam. Sutam nama abhimangalasammato saddo. Seyyathidam? idhekacco kalasseva vutthaya vaddhati va vaddhamanati va punnati va phussati va sumanati va siriti va sirivaddhati va ajja sunakkhattam sumuhuttam sudivasam sumangalanti va evarupam va yankinci abhimangalasammatam saddam sunati, idam vuccati sutamangalan"ti. Tassapi vacanam ekacce aggahesum, ekacce naggahesum. Ye naggahesum, te tena saha vivadimsu. Atha mutamangaliko nameko puriso aha "sotampi nametam bho sadhumpi asadhumpi manapampi amanapampi saddam sunati. Yadi tena sutam mangalam siya, sabbampi mangalam siya. Tasma na sutam mangalam, apica kho pana mutam mangalam. Mutannama abhimangalasammatam gandharasaphotthabbam. Seyyathidam? idhekacco kalasseva Vutthaya padumagandhadipupphagandham va ghayati, pussadantakattham 4- va khadati, pathavim va amasati, haritasassam va allagomayam va kacchapam va tilavaham 5- va puppham va @Footnote: 1 cha.Ma. sitaharanadikatham 2 cha.Ma., i. kathapeti @3 cha.Ma. catakasakunam, Si. basamanasakunam, i. basasakunam 4 cha.Ma., @i. phussa...evamuparipi 5 cha.Ma. tilam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page104.

Phalam va amasati, pussamattikaya va sammalimpati, pussasatakam va nivaseti, pussavetthanam va dhareti, yam va panannampi kinci evarupam abhimangalasammatam gandham va ghayati, rasam va sayati, photthabbam va phusati, idam vuccati mutamangalan"ti. Tassapi vacanam ekacce aggahesum, ekacce naggahesum. Tattha na ditthamangaliko sutamutamangalike asakkhi sannapetum, na tesam annataro itare dve. Tesu ca manussesu ye ditthamangalikassa vacanam ganhimsu, te "ditthamyeva mangalan"ti gata. Ye sutamutamangalikanam, te "sutamyeva mutamyeva mangalan"ti gata. Evamayam mangalakatha sakalajambudipe pakata jata. Atha sakalajambudipe manussa gumbagumba hutva "kinnukho mangalan"ti mangalani cintayimsu. Tesam manussanam arakkhadevata tam katham sutva tatheva mangalani cintayimsu, tasam devatanam bhummadevata mitta honti, atha tato sutva bhummadevatapi tatheva mangalani cintayimsu, tasampi devatanam akasatthakadevata mitta honti, akasatthakadevatanampi catummaharajika devata mitta honti, eteneva upayena yava sudassidevatanam akanitthadevata mitta honti, atha tato sutva akanitthadevatapi tatheva gumbagumba hutva mangalani cintayimsu. Evam yava dasasahassacakkavalesu sabbattha mangalacinta udapadi. Uppanna ca "idam mangalam idam mangalan"ti vinicchayamanapi appatta eva vinicchayam dvadasa vassani atthasi. Sabbe manussa ca deva ca brahmamano ca thapetva ariyasavake ditthasutamutavasena tidha bhinna, ekopi "idameva mangalan"ti yathabhuccato nitthangato nama nahosi, mangalakolahalam loke uppajji. Kolahalam nama pancavidham kappakolahalam cakkavattikolahalam buddhakolahalam mangalakolahalam moneyyakolahalanti. Tattha kamavacara deva vimuttasira vikinnakesa rudammukha assuni hatthehi punchamana rattavatthanivattha ativiyarupavesadharino 1- hutva "vassasatasahassassa accayena kappavutthanam hessati, 2- ayam loko vinassissati, mahasamuddo ussussissati, 3- ayanca mahapathavi sinerupabbataraja @Footnote: 1 cha.Ma. ativiya virupavesadharino 2 cha.Ma. hohiti 3 cha.Ma., i. sussissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page105.

Ca uddayhissati vinassissati, yava brahmaloka lokavinaso bhavissati, mettam marisa bhavetha, karunam bhavetha muditam bhavetha upekkham marisa bhavetha, mataram upatthahatha, pitaram upatthahatha, kule jetthapacayino hotha, jagaratha ma pamadatha"ti manussapathe vicaritva arocenti. Idam kappakolahalam nama. Kamavacara deva eva "vassasatassa accayena cakkavattiraja loke uppajjissati"ti manussapathe vicaritva arocenti. Idam cakkavattikolahalam nama. Suddhavasa pana deva brahmabharanehi 1- alankaritva brahmavethanam sise katva pitisomanassajata buddhagunadharino 2- "vassasahassassa accayena buddho loke uppajjissati"ti manussapathe vicaritva arocenti. Idam buddhakolahalam nama. Suddhavasa eva deva devamanussanam cittam natva "dvadasannam vassanam accayena sammasambuddho mangalam kathessati"ti manussapathe vicaritva arocenti. Idam mangalakolahalam nama. Suddhavasa eva deva "sattannam vassanam accayena annataro bhikkhu bhagavata saddhim samagamma moneyyapatipadam pucchissati"ti manussapathe vicaritva arocenti. Idam moneyyakolahalam nama. Imesu pancasu kolahalesu ditthamangaladivasena tidha bhinnesu devamanussesu idam mangalakolahalam loke uppajji. 3- Atha devesu manussesu ca vicinitva vicinitva mangalani alabhamanesu dvadasannam vassanam accayena tavatimsakayika deva sangamma samagamma evam samacintesum "seyyathapi marisa gharasamiko antoparijjananam, 4- gamasamiko gamavasinam, raja sabbamanussanam, evameva ayam sakko devanamindo amhakam aggo ca settho ca yadidam punnatejena 5- issariyena pannaya dvinnam devalokanam adhipati, yannuna mayam sakkam devanamindam etamattham puccheyyama"ti. Ta sakkassa santikam gantva sakkam devanamindam tamkhananurupam nivasanabharanasassirikasariram addhateyyakotiaccharaganaparivutam paricchattakamule pandukambalasilavarasane nisinnam @Footnote: 1 cha.Ma., i....bharanena 2 cha.Ma., i. vadino @3 cha.Ma. imesu pancasu kolahalesu devamanussanam idam mangalakolahalam loke uppajji @4 cha.Ma., i. antogharajananam 5 cha.Ma. punnena tejena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page106.

Abhivadetva ekamantam thatva etadavocum "yagghe marisa janeyyasi, etarahi mangalapanha samutthita, eke `dittham mangalan'ti vadanti, eke `sutam mangalan'ti, eke `mutam mangalan'ti, tattha mayanca anne ca anitthangata, sadhu vata no tvam yathasabhavato byakarohi"ti. Devaraja pakatiyapi pannava "ayam mangalakatha kattha pathamam samutthita"ti aha. "mayam deva catummaharajikanam assumha"ti ahamsu. Tato catummaharajika akasatthakadevatanam, akasatthakadevata bhummadevatanam, bhummadevata manussarakkhadevatanam, manussarakkhadevata "manussaloke samutthita"ti ahamsu. Atha ne 1- sakko devanamindo "sammasambuddho kattha vasati"ti pucchi. "manussaloke deva"ti ahamsu. Tam bhagavantam koci pucchiti. Na koci devati. Kinnukho nama tumhe marisa aggim chaddetva khajjopanakam ujjaletha, yena tumhe anavasesamangaladesakam tam bhagavantam atikkamitva 2- mam pucchitabbam mannetha, agacchatha marisa, tam bhagavantam pucchama, addha sassirikam panhaveyyakaranam labhissamati ekam devaputtam anapesi "tvam pana bhagavantam pucacha"ti. So devaputto tam khananurupena alankarena attanam alankaritva vijjuriva vijjotamano devaganaparivuto jetavanamahaviharam gantva bhagavantam abhivadetva ekamantam thatva mangalapanham pucchanto gathaya ajjhabhasi "bahudeva manussa ca. .pe. Mangalamuttaman"ti. Idam mangalapanhasamutthanam ------------- bahu devatigathavannana [2] Idani gathapadanam atthavannana hoti. Tattha bahuti aniyamitasankhyaniddeso, tena anekasata anekasahassa anekasatasahassati vuttam hoti. Dibbantiti deva, pancahi kamagunehi kilanti, attano va siriya jotantiti 3- attho. Apica devati tividha deva sammatiupapattivisuddhidevavasena. 4- Yathaha:- "devati tayo deva sammatideva upapattideva visuddhideva. Tattha sammatideva nama rajano deviyo rajakumaRa. Upapattideva nama @Footnote: 1 cha.Ma..i. ayam saddo na dissati 2 Si. atisitva 3 cha.Ma. jotentiti @4.....visuddhivasena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page107.

Catummaharajike deve upadaya taduttarideva. Visuddhideva nama arahanto vuccatiti. 1- Tesu idha upapattideva adhippeta. Manuno apaccati manussa. Porana pana bhananti:- manassa 2- ussannataya manussa, te jambudipaka aparagoyanika 3- uttarakuruka pubbavidehakati catubbidha, idha jambudipaka adhippeta. Mangalanti mahanti imehi sattati mangalani, iddhim vuddhinca papunatiti attho. Acintayunti cintesum. Akankhamanati icchamana patthamana pihayamana. Sotthananti sotthibhavam, sabbesam ditthadhammikasamparayikanam sobhananam sundaranam kalyananam dhammanam atthitanti vuttam hoti. Bruhiti desehi pakasehi, acikkhahi vivara vibhaja uttanikarohi. Mangalanti iddhikaranam vuddhikaranam sabbasampattikaranam. Uttamanti vissittham 4- pavaram sabbalokahitasukhavahanti yam gathaya anupubbapadavannana. 5- Ayampana pindattho:- so devaputto dasasahassacakkavalesu devatayo mangalapanham sotukamataya imasmim ekacakkavale sannipatitva ekavalaggakoti- okasamatte 6- dasampi visampi timsampi cattalisampi pannasampi satthimpi sattatipi asitipi sukhumattabhave nimminitva sabbadevamarabrahmano siriya ca tejasa ca adhigayha virocamanam pannattapavarabuddhasane nisinnam bhagavantam parivaretva thita disva tasminca samaye anagatanampi sakalajambudipakanam manussanam cetasa cetoparivitakkamannaya sabbadevamanussanam vicikicchasallasamuddharanattham aha:- bahu deva manussa ca mangalani acintayum akankhamana sotthanam bruhi mangalamuttamanti. Tesam devanam anumatiya manussananca anuggahena maya puttho samano yam sabbesameva amhakam ekantahitasukhavahanato uttamam mangalam, tam no anukampam upadaya bruhi bhagavati. @Footnote: 1 khu cula, 30/214/112 (saya) 2 cha.Ma. manaso ussannataya 3 cha.Ma.aparagoyanaka @4 cha.Ma. visittham 5 Si.,i. anupadavannana 6 ka. ekavalaggakotimatte

--------------------------------------------------------------------------------------------- page108.

Asevana catigathavannana [3] Devaputtassa vacanam sutva bhagava "asevana ca balanan"ti gathamaha. Tattha asevanati abhajana apayirupasana. Balananti balanti na janantiti bala 1- assasitapassasitamattena jivanti, na pannajivitenati adhippayo. Tesam balanam. Panditananti pandantiti 2- pandita, sanditthikasamparayikesu atthesu nanagatiya gacchantiti adhippayo. Tesam panditanam. Sevanati bhajana payirupasana tamsahayata tamsampavankata. 3- Pujati sakkaragarukaramananavandana. Pujaneyyananti pujarahanam. Etammangalamuttamanti ya ca balanamasevana, ya ca panditanam sevana, ya ca puja, tam sabbam sampindetva aha "etammangalamuttaman"ti. Yam taya puttham "bruhi mangalamuttaman"ti, ettha tava etammangalamuttamanti ganhahiti vuttam hoti. Ayametissa gathaya padavannana. Atthavannana panassa evam veditabba:- evametam devaputtassa vacanam sutva bhagava "asevana ca balanan"ti imam gathamaha. Tattha yasma catubbidha gatha 4- pucchitagatha apucchitagatha sanusandhikagatha ananusandhikagathati. Tattha "pucchami tam gotama bhuripanna, kathamkaro savako sadhu hoti"ti 5- ca "katham nu tvam marisa oghamatari"ti 6- ca evamadisu pucchitena kathita pucchitagatha. "yam pare sukhato ahu, tadariya ahu dukkhato"ti. Evamadisu 7- apucchitena attajjhasaya- vaseneva kathita apucchitagatha. Sabbapi buddhanam katha 8- "sanidanaham bhikkhave dhammam desessami"ti 9- vacanato sanusandhikagatha. Ananusandhikagatha imasmim sasane natthi. Evametasu gathasu ayam devaputtena pucchitena bhagavata kathitatta pucchitagatha. Yanca 10- yatha cheko puriso kusalo maggassa kusalo amaggassa maggam puttho pathamam vijahitabbam acikkhitva paccha gahetabbam acikkhati "amukasmim @Footnote: 1 cha.Ma. balanti assasantiti bala, i. balanti anantiti bala 2 Si. pandentiti @3 cha.Ma. tamsampavankata tamsamangita 4 Si.,i. katha @5 khu.su. 25/379/406 dhammikasutta @6 sam. saga. 15/1/1 7 khu.su. 25/768/484 dvayatanupassanasutta 8 cha.Ma. gatha @9 am. tika. 20/126/269 gotamakacetiyasutta, abhi. katha. 37/1739/594 dhammadesanakatha @(saya) 10 cha.Ma. ayanca, i. pucchitakathayanca

--------------------------------------------------------------------------------------------- page109.

Nama thane dvedhapatho hoti, tattha vamam muncitva dakkhinam ganha"ti, 1- evam sevitabbasevitabbesu asevitabbam acikkhitva sevitabbam acikkhati. Bhagava ca maggakusalapurisasadiso. Yathaha:- "puriso maggakusaloti kho bhikkhave 2- tathagatassetam adhivacanam arahato sammasambuddhassa. So hi kusalo imassa lokassa, kusalo parassa lokassa, kusalo macacudheyyassa, kusalo amaccudheyyassa, kusalo maradheyyassa, kusalo amaradheyyassa"ti. Tasma pathamam asevitabbam acikkhanto aha "asevana ca balanan"ti, sevitabbam acikkhanto aha "panditananca sevana"ti. Vijahitabbamaggo viya hi pathamam bala na sevitabba na payirupasitabba, tato gahetabbamaggo viya pandita sevitabba payirupasitabbati. Kasma pana bhagavata mangalam kathentena pathamam balanamasevana panditananca sevana kathitati? vuccate:- yasma imam ditthadisu mangaladitthim balanam sevanaya devamanussa ganhimsu, sa ca amangalam, tasma tesam tam idhalokaparalokatthabhanjakam akalyanamittasamsaggam garahantena ubhayalokatthasadhakanca kalyanamittam samsaggam pasamsantena bhagavata pathamam balanam asevana panditananca sevana kathitati. Tattha bala nama yekeci panatipatadidasaakusalakammapathasamannagata satta, te tihakarehi janitabba. Yathaha "tinimani bhikkhave balassa balalakkhanani"ti suttam. 3- Apica puranakassapadayo cha sattharo devadatta- kokalikakatamoraka 4- tissakhandadeviyaputtasamuddadattacincamanavikadayo atitakale ca dighavidassa bhatati ime anne ca evarupa satta balati veditabba. Te aggipadittamiva agaram attana duggahitena attananca attano vacanakarake ca vinasenti. Yatha dighavidassa bhata catubuddhantaram satthiyojanamattena attabhavena uttano patito mahaniraye paccati, yatha ca tassa ditthim abhirucitani 5- @Footnote: 1 cha.Ma., i. ganhatha"ti 2 cha.Ma., i. kho tissa @3 am. tika. 20/3/97 cintisutta, upari. 14/246/214 balapanditasutta @4 cha.Ma.....modaka... 5 cha.Ma. abhirucanakani

--------------------------------------------------------------------------------------------- page110.

Panca kulasatani tasseva sahabyatam upapannani mahaniraye paccanti. Vuttancetam bhagavata:- "seyyathapi bhikkhave nalagara va tinagara va aggi mutto 1- kutagaranipi dahati ullittavalittani nivatani phussitaggalani pihitavatapanani, evameva kho bhikkhave yani kanici bhayani uppajjanti, sabbani tani balato uppajjanti, no panditato. Yekeci upaddava uppajjanti .pe. Yekeci upasagga .pe. No panditato. Iti kho bhikkhave sappatibhayo balo, appatibhayo pandito. Saupaddavo balo, na upaddavo pandito, saupasaggo balo, na upasaggo pandito"ti. 2- Apica putimacchasadiso balo, putimacchabandhapattaputasadiso hoti tadupasevi, chaddaniyatanca jigucchaniyatanca apajjati vinnunam. Vuttancetam:- putimaccham kusaggena yo naro upanayhati kusapi puti vayanti evam balupasevanati. 3- Akittipandito vapi sakkena devindena vare diyyamane evamaha:- balam na passe na sune na ca balena samvase balenallapasallapam na kare na ca rocaye. Kinnu te akaram balo vada kassapa karanam kena kassapa balassa dassanam nabhikankhasi. Anayam nayati dummedho adhurayam niyunjati dunnayo seyyaso hoti samma vuttopi kuppati vinayam so na janati sadhu tassa adassananti. 4- Evam bhagava sabbakarena balupasevanam garahanto "balanamasevanam mangalan"ti vatva idani panditasevanam pasamsanto "panditananca sevana mangalan"ti. Aha. Tattha pandita nama yekeci panatipata @Footnote: 1 Si.,i. aggi mukko 2 am. tika. 20/1/96 bhayasutta @3 khu.ja. 27/2152/437 sattigumbajatakam, khu.iti. 25/76/292 sukhapatthanasutta @ khu.ja. 28/862/303 (saya) 4 khu.ja. 27/1813/355 akittijatakam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page111.

Veramaniadidasakusalakammapathasamannagata satta, te tihakarehi janitabba. Yathaha:- "tinimani bhikkhave panditassa panditalakkhanani"ti 1- suttam. Apica buddhapaccekabuddhaasitimahasavaka anne ca tathagatassa savaka sunettamahagovindavidhura- sarabhangamahosathasutasomanimirajaayogharakumaraakittipanditadayo ca panditati veditabba. Te bhaye viya rakkha andhakare viya padipo khuppipasadidukkhabhibhave viya annapanadipatilabho attano vacanakaranam 2- sabbabhayaupaddavupasaggaviddhamsanasamattha honti. Tatha hi tathagatam agamma asankheyya aparimana devamanussa asavakkhayam patta, brahmaloke patitthita, devaloke patitthita, sugatiloke uppanna, sariputtatthere cittam pasadetva catuhi paccayehi theram upatthahitva asiti kulasahassani sagge nibbattani. Tatha mahamoggallanamahakassapappabhutisu sabbesu mahasavakesu, sunettassa satthuno savaka appekacce brahmaloke uppajjimsu, appekacce paranimmitavasavattinam devanam sahabyatam .pe. Appekacce gahapatimahasalakulanam sahabyatam upapajjimsu. Vuttancetam:- "natthi bhikkhave panditato bhayam, natthi panditato upaddavo, natthi panditato upasaggo"ti. 3- Apica tagaramaladigandhabhandasadiso pandito, tagaramalagandhabhanda- parivethanapattasadiso hoti tadupasevi, bhavaniyatanca manunnatanca apajjati vinnunam vuttancetam:- tagaranca palasena yo naro upanayhati pattapi surabhi vayanti evam dhirupasevanati. 4- Akittipandito capi sakkena devanamindena vare diyyamane evamaha:- dhiram passe sune dhiram dhirena saha samvase dhirenallapasallapam tam kare tanca rocaye. Kinnu te akaram dhiro vada kassapa karanam kena kassapa dhirassa dassanam abhikankhasi. @Footnote: 1 am. tika. 20/3/98 cintisutta Ma. upari. 14/243/221 balapanditasutta @2 cha.Ma., i. vacanakaranam 3 am. tika. 20/1/96 bhayasutta @4 khu.iti. 25/76/292 sukhapatthanasutta, khu.ja. 27/215/437 (saya) @khu.ja. 28/862/303 (saya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page112.

Nayam nayati medhavi adhurayam na yunjati sunayo seyyaso hoti samma vutto na kuppati vinayam so pajanati sadhu tena samagamoti. 1- Evam bhagava sabbakarena panditupasevanam pasamsanto "panditanam sevanam 2- mangalan"ti vatva idani taya balanam asevanaya panditanam sevanaya ca anupubbena pujaneyyabhavam upagatanam pujam pasamsanto "puja ca pujaneyyanam mangalan"ti aha. Tattha pujaneyya nama sabbadosavirahitatta sabbagunasamannagatatta ca buddha bhagavanto, tato paccekasambuddha ariyasavaka ca. Tesanhi puja appakapi digharattam hitaya sukhaya hoti, sumanamalakaramallikadayo cettha nidassanam. Tatthekam nidassanamattam bhanama:- bhagava kira 3- ekadivasam pubbanhasamayam nivasetva pattacivaramadaya rajagaham pindaya pavisi, athakho sumano malakaro ranno magadhassa seniyassa bimbisarassa pupphani gahetva gacchanto addasa bhagavantam nagaradvaram anuppattam pasadikam pasadaniyam dvattimsamahapurisalakkhana- asityanubyanjanapatimanditam buddhasiriya jalantam, disvanassa etadahosi "raja pupphani gahetva satam va sahassam va dadeyya, tanca idhalokamattameva sukham bhaveyya, bhagavato pana puja appameyyaasankheyyaphala digharattam hitasukhavaha hoti, handaham imehi pupphehi bhagavantam pujemi"ti pasannacitto ekam pupphamutthim gahetva bhagavato patimukham khipi, pupphani akasena gantva bhagavato upari malavitanam hutva atthamsu. Malakaro tamanubhavam disva pasannataracitto puna ekam pupphamutthim khipi, tanipi gantva malakancuka 4- hutva atthamsu. Evam attha pupphamutthiyo puna khipi, tani gantva pupphakutagaram hutva atthamsu. Bhagava antokutagare ahosi, mahajanakayo sannipati. Bhagava malakaram pasamsanto 5- sitam patvakasi. Anandatthero "na buddha nama 6- @Footnote: 1 khu.ja. 27/1819/355 akittijatakam 2 cha.Ma. sevana 3 cha.Ma. hi @4 cha.Ma. malakancuko 5 cha.Ma. passanto 6 cha.Ma., i. ayam saddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page113.

Ahetu apaccaya sitam patum karonti"ti sitakaranam pucchi. Bhagava aha "eso ananda malakaro imissa pujaya anubhavena satasahassakappe devesu ca manussesu ca samsaritva pariyosane sumanissaro nama paccekasambuddho bhavissati"ti. Vacanapariyosane dhammadesanattham imam gatham abhasi:- "tanca kammam katam sadhu, yam katva nanutappati yassa patito 1- sumano, vipakam patisevati"ti. 2- Gathavasane caturasitiya panasahassanam dhammabhisamayo ahosi. Evam appakapi tesam puja digharattam hitaya sukhaya hotiti veditabba. Sa ca amisapujava, ko pana vado patipattipujaya. Yato ye kulaputta saranagamanasikkhapadapatiggahanena uposathangasamadanena ca catuparisuddhisiladihi ca attano gunehi bhagavantam pujenti, ko tesam pujaya phalam vannayissati. Te hi tathagatam paramaya pujaya pujentiti vutta. Yathaha:- "yo kho ananda bhikkhu va bhikkhuni va upasako va upasika va dhammanudhammapatipanno viharati samicipatipanno anudhammacari, so tathagatam sakkaroti garukaroti maneti pujeti paramaya pujaya"ti. 3- Etenanusarena paccekabuddhaariyasavakanampi pujaya hitasukhavahata veditabba. Apica gahatthanam kanitthassa jetthabhatapi bhaginipi pujaneyya, puttassa matapitaro, kulavadhunam samikasassusasurati evamettha pujaneyya veditabba. Etesampi hi puja kusaladhammasankhatatta ayuadivuddhihetutta ca mangalameva. Vuttanhetam:- "te metteyya bhavissanti petteyya samanna brahmanna kule jetthapacayino, idam kusalam dhammam samadaya vattissanti, te kusalanam dhammanam samadanahetu ayunapi vadlissanti, vannenapi vaddhissanti"ti adi. 4- Idani yasma "yam yattha mangalam. Vavatthapetva tantassa, mangalattam vibhavaye"ti iti matika nikkhitta, tasma idam vuccati:- evametissa gathaya @Footnote: 1 ka. pitito 2 khu.dha. 25/68/29 sumanamalakaravatthu @3 di. maha. 10/99/121 mahaparinibbanasutta 4 di. pati. 11/105/63 cakkavattisutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page114.

Balanam asevana, panditanam sevana, pujaneyyanam ca pujati tini mangalani vuttani, tattha balanam asevana balasevanapaccayabhayadiparittanena ubhayalokatthahetutta, panditanam sevana pujaneyyanam puja ca tasam phalavibhutivannanayam vuttanayeneva nibbanasugatihetutta mangalanti veditabba. Ito param pana matikam adassetva evam yam yattha mangalam, tam vavatthapessama tassa mangalattam vibhavayissamati. Nitthita asevana ca balananti imissa gathaya atthavannana. ----------- Patirupadesavaso catigathavannana [4] Evam bhagava "bruhi mangalamuttaman"ti ekam ajjhesitopi appam yacito bahudayako ularapuriso viya ekaya gathaya tini mangalani vatva tato uttarimpi 1- devatanam sotukamataya mangalanam atthitaya ca 2- yesam yesam yam yam anukulam, te te satte tattha tattha mangale niyojetukamataya ca "patirupadesavaso ca"ti adihi gathahi punapi anekani mangalani vuttumaraddho. Tattha pathamagathaya tava patirupoti anucchaviko. Desoti gamopi nigamopi nagarampi janapadopi yokoci sattanam nivasokaso. Vasoti tattha nivaso. Pubbeti pura atitasu jatisu. Katapunnatati upacitakusalata. Attati cittam vuccati sakalo va attabhavo, sammapanidhiti tassa attano samma panidhanam niyunjanam thapananti vuttam hoti. Sesam vuttanayamevati. Ayamettha padavannana. Atthavannana pana evam veditabba:- patirupadesavaso nama yattha catasso parisa vicaranti, danadini punnakiriyavatthuni vattanti, navangasatthusasanam dippati, 3- tattha nivaso sattanam punnakiriyaya paccayatta mangalanti vuccati. Sihaladipapavitthakevattadayo cettha nidassanam. Aparo nayo:- patirupadesavaso nama bhagavato bodhimandappadeso dhammacakkappavattitappadeso dvadasayojanaya parisaya majjhe sabbatitthiyamatam 4- bhinditva yamakapatihariyadassitagandam 6- barukkhamulappadeso devorohanappadeso, yo @Footnote: 1 cha.Ma. uttaripi 2 cha.Ma. ca saddo na dissati 3 cha.Ma. dibbati @4 ka. sabbatitthayamadam 5 cha.Ma.....kandamba....

--------------------------------------------------------------------------------------------- page115.

Va panannopi savatthirajagahadibuddhadhivasappadeso, tattha nivaso sattanam chaanuttariyappatilabhapaccayato mangalanti vuccati. Aparo nayo 1-:- puratthimaya disaya kajangalannama 2- nigamo, tassa parena mahasala, tato param paccantima janapada, orato majjhe. Dakkhinapuratthimaya disaya sallavati 3- nama nadi, tato param paccantima janapada, orato majjhe. Dakkhinaya disaya setakannikam nama nigamo, tato param paccantima janapada, orato majjhe. Pacchimaya disaya thunam 4- nama brahmanagamo, tato param paccantima janapada, orato majjhe. Uttaraya disaya usiraddhajo nama pabbato, tato param paccantima janapada, orato majjhe. Ayam majjhimapadeso 5- ayamena tini yojanasatani, vittharena addhateyyasatani 6- parikkhepena nava yojanasatani honti, eso patirupadeso nama. Ettha catunnam mahadipanam dvisahassanam parittadipananca issariyadhipaccakaraka cakkavattirajano 7- uppajjanti, ekam asankheyyam kappasatahassanca paramiyo puretva sariputtamoggallanadayo mahasavaka uppajjanti, dve asankheyyani kappasatasahassanca paramiyo puretva paccekasambuddha ca, cattari attha solasa va asankheyyani kappasatasahassanca paramiyo puretva sammasambuddha ca uppajjanti. Tattha satta cakkavattiranno ovadam gahetva pancasu silesu patitthaya saggaparayana honti. Tatha paccekasambuddhanam ovade patitthaya, sammasambuddhasavakanampana ovade patitthaya saggaparayana nibbanaparayana ca honti. Tasma tattha vaso imasam sampattinam paccayato mangalanti vuccati. Pubbe ca katapunnata nama atitajatiya buddhapaccekabuddhakhinasave arabbha upacitakusalata, sapi mangalam. Kasma? buddhapaccekabuddhe sammukha 8- dassetva buddhanam va buddhasavakanam va sammukha sutaya catuppadikayapi gathaya pariyosane arahattam papunatiti 9- katva yo ca manusso pubbe katadhikaro @Footnote: 1 vinaYu. maha. 5/259/24 cammakkhandhaka 2 cha.Ma. gajangalam 3 Si., i. salalavati @4 cha.Ma. thunam 5 cha.Ma. majjhimadeso 6 cha.Ma. addhateyyani 7 cha.Ma. cakkavatti @8 cha.Ma. buddhapaccekabuddhasammukhato 9 cha.Ma. papetiti, Si.i. arahattam papunanato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page116.

Ussannakusalamulo hoti, so teneva kusalamulena vipassanam uppadetva asavakkhayam papunati yatha raja mahakappino aggamahesi ca. Tena vuttam "pubbe ca katapunnata mangalan"ti. Attasammapanidhi nama idhekacco attanam dussilam susile 1- patitthapeti, assaddham saddhasampadaya patitthapeti, maccharim cagasampadaya patitthapeti. Ayam vuccati "attasammapanidhi"ti, eso ca mangalam. Kasma? ditthadhammikasamparayika- verappahanavividhanisamsadhigamahetuto. 2- Evam imissapi gathaya patirupadevaso ca, pubbe ca katapunnata, attasammapanidhi cati 3- tiniyeva mangalani vuttani. Mangalattanca nesam tattha tattha vibhavitamevati. Nitthita patirupadesavaso cati imissa gathaya atthavannana. ------------- Bahusaccancati gathavannana [5] Idani bahusaccancati ettha bahusaccanti bahussutabhavo. Sippanti yam kinci hatthakosallam. Vinayoti kayavacacittavinayanam. Susikkhitoti sutathu sikkhito. Subhasitati sutthu bhasita. Yati aniyamaniddeso. 4- Vacati gira byappatho. Sesam vuttanayamevati. Ayamettha padavannana. Atthavannana pana evam veditabba:- bahusaccam nama yantam "sutadharo hoti sutasannicayo"ti ca 5- "idhekaccassa bahussutam 6- hoti, suttam geyyam veyyakaranan "ca 7- evamadina nayena satthusasanadharattam vannitam, tam akusalappahanakusaladhigamahetuto anupubbena paramatthasaccasacachikiriyahetuto ca mangalanti vuccati. Vuttanhetam bhagavata:- "sutava ca kho bhikkhave ariyasavako akusalam pajahati, kusalam bhaveti, savajjam pajahati, anavajjam bhaveti, suddhamattanam pariharati"ti. 8- @Footnote: 1 cha.Ma., i. sile 2 cha.Ma.,i....hetutoti 3 ka. ceti 4 cha.Ma. aniyataniddeso @5 Ma.Ma. 12/339/301 mahagosingasutta, am. catukka. 21/22/26 dutiyauruvelasuttam @6 cha.Ma. bahukam suttam 7 am catukka. 21/6/8 appasutasutta @8 am. sattaka. 23/64/111 nagaropamasutta (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page117.

Aparampi vuttam:- "dhatanam dhammanam atthamupaparikkhati, attham upaparikkhato dhamma nijjhanam khamanti, dhammanijjhanakkhantiya sati chando jayati, chandajato ussahati, ussahanto tulayati, tulayanto padahati, padahanto kayena ceva paramatthasaccam sacchikaroti, pannaya ca pativijjha 1- passati"ti. 2- Apica agariyabahusaccampi 3- yam anavajjam, tam ubhayalokahitasukhavahanato mangalanti vehitabbam. Sippam nama agariyasippanca 3- anagariyasippanca. 4- Tattha agariyasippam nama yam parapanuparodhavirahitamakusalavivajjitam manikarasuvannakarakammadi, 5- tam idha lokatthavahanato mangalam. Anagariyasippam nama civaravicaranacivarasibbanadisamana- parikkharabhisankharanam, yantam "idha bhikkhave bhikkhu yani tani sabrahmacarinam uccavacani kimkaraniyani, tattha dakkho hoti"ti adina 6- nayena tattha tattha samvannitam, yam "nathakarano 7- dhammo"ti ca vututam, tam attano ca paresanca ubhayalokahitasukhavahanato mangalanti veditabbam. Vinayo nama agariyavinayo 8- ca anagariyavinayo 8- ca. Tattha agariyavinayo nama dasaakusalakammapathaviramanam, so tattha asankilesapajjanena acaragunavavatthapanena ca susikkhito ubhayalokahitasukhavahanato mangalam. Anagariyavinayo nama sattapattikkhandhe anapajjanam, sopi vuttanayeneva susikkhito, catuparisuddhisilam va anagariyavinayo, so yatha tattha patitthaya arahattam papunati, evam sikkhanena susikkhito lokiyalokuttarasukhadhigamahetuto mangalanti veditabbo. Subhasita vaca nama musavadadidosavirahita. Yathaha "catuhi bhikkhave angehi samannagata vaca subhasita hoti"ti. 9- Susannatavacaeva vaca subhasita. Yathaha:- @Footnote: 1 cha.Ma., i. ativijjha 2 Ma.Ma. 13/432/420 cankisutta 3 cha.Ma. agarika...evamuparipi @4 cha.Ma. anagarika... i. anagariYu....evamuparipi 5 cha.Ma. mani...kammadikam @6 di.pati. 11/345/236, am. dasaka. 24/17/20 nathakaranavagga 7 cha.Ma. nathakaro @8-8 cha.Ma. agarika..., anagarika...sabbattha evamuparipi 9 khu.khu. 25/453/418

--------------------------------------------------------------------------------------------- page118.

"subhasitam uttamamahu santo, dhammam bhane na adhammantam dutiyam. Piyam bhane napiyantam tatiyam, saccam bhane na alikantam catutthan"ti. 1- Ayampi ubhayalokahitasukhavahanato mangalanti veditabba. Yasma ca ayam vinayapariyapanna eva, tasma vinayaggahanena etam asanganhitva vinayo sangahetabbo. Athava kim imina parissamena, 2- paresam dhammadesanavaca idha subhasita vacati veditabba. Sa hi yatha patirupadesavaso, evam sattanam ubhayalokahitasukhanibbanadhigamapaccayato mangalanti vuccati. Aha ca:- "yam buddho bhasati vacam khemam nibbanapattiya dukkhassantakiriyaya sa ve vacanamuttama"ti 3- evam imissa gathaya bahusaccanca sippanca, vinayo ca susikkhito, subhasita ca ya vacati cattari mangalani vuttani. Mangalattanca nesam tattha tattha vibhavitamevati. Nitthita bahusaccancati imissa gathaya atthavannana. ------------- Matapituupatthanantigathavannana [6] Idani matapituupatthananti ettha matu ca pitu cati matapitu. Upatthananti upatthahanam. Puttananca daranancati puttadarassa. Sanganhanam sangaho. Na akula anakula. Kammanieva kammanta. Sesam vuttanayamevati ayam padavannana. Atthavannana pana evam veditabba:- mata nama janika vuccati, tatha pita. Upatthanam nama padadhovanasambahanucchadananhapanehi catupaccayasampadanena ca upakarakaranam. Tattha yasma matapitaro bahupakara puttanam atthakama anukampaka, yam 4- puttake bahi kilitva pamsumakkhitasarirake agate disva @Footnote: 1 khu.su. 25/453/418 subhasitasutta 2 Ma. pariyapannena @3 khu.su. 25/457/419 subhasitasutta 4 cha.Ma. ye

--------------------------------------------------------------------------------------------- page119.

Pamsukam 1- punchitva matthakam upasinghayanta upari cumbitva 2- ca sineham uppadenti, vassasatampi matapitaro sisena pariharanta putta tesam patikaram katumasamattha. Yasma ca te apadaka posaka khirassa dayaka puttanam 3- imassa lokassa dassetaro, brahmasama 4- pubbacariyasammata, tasma tesam upatthanam idha pasamsam, pecca saggasukhanca avahati. Tena mangalanti vuccati. Vuttancetam 5- bhagavata:- "brahmati 6- matapitaro, pubbacariyati vuccare ahuneyya ca puttanam, pajaya anukampaka. Tasma hi ne namasseyya, sakkareyya ca pandito. Annena atho 7- panena, vatthena sayanena ca ucchadanena nhapanena, 8- padanam dhovanena ca. Taya nam paricariyaya, matapitusu pandita idheva nam pasamsanti, pecca sagge 9- pamodati"ti 10- aparo nayo:- upatthanam nama bharanakiccakaranakulavamsatthapanadi pancavidham, tam papanivaranadipancavidhaditthadhammikahitahetuto 11- mangalanti veditabbam. Vuttanhetam bhagavata:- "pancahi kho gahapatiputta thanehi puttena puratthima disa matapitaro paccupatthatabba `bhato ne bharissami, kiccam nesam karissasami, kulavamsam thapessami, dayajjam patipajjissami, 12- atha va pana 13- petanam kalakatanam dakkhinam anuppadassami'ti. Imehi kho gahapatiputta pancahi thanehi puttena puratthima disa matapitaro paccupatthita pancahi thanehi puttam anukampanti, papa nivarenti, kalyane nivesenti, sippam sikkhapenti, patirupena darena samyojenti, samaye dayajjam niyyadenti"ti. 14- @Footnote: 1 cha.Ma. pamsum 2 cha.Ma., i. paricumbanta @3 cha.Ma., i. khirassa dayaka puttanam-iti ime patha na dissanti @4 cha.Ma. brahmasammata 5 cha.Ma.vuttanhetam 6 i. brahma hi 7 cha.Ma.,i. atha @8 Si.,i. nahapanena 9 Si.,i. sagge ca @10 khu.iti. 25/106/325 sabrahmakasutta. khu.ja. sattati 28/162/66-7 sonanandajataka @(saya), am. tika. 20/31/127 sabrahmakasutta 11 cha.Ma....hitasukhahetuto @12 Ma.i. patipajjami 13 i. atha ca pana 14 di. pati. 11/267/164 singalakasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page120.

Apica yo matapitaro tisu vatthusu pasaduppadanena silasamadapanena pabbajjaya va utthahati, ayam idha 1- matapituupatthakanam aggo, tassa tam matapituupatthanam matapituhi katassa upakarassa paccupakarabhutam anekesam ditthadhammikanam samparayikananca atthanam padatthanato mangalanti vuccati. Puttadarassati ettha attana 2- jata pasuta 3- puttapi dhitaropi puttatveva sankhayam gacchanti. Darati visatiya bhariyanam yakaci bhariya. Putta ca dara ca puttadaram, tassa puttadarassa. Sangahoti sammananadihi upakarakaranam. Tam susamvihitakammantatadiditthadhammikahitahetuto 4- mangalanti veditabbam. Vuttancetam bhagavata "pacchima disa puttadara veditabba"ti 5- ettha uddittham puttadaram bhariyasaddena sanganhitva "pancahi kho gahapatiputta thanehi samikena pacchima disa bhariya paccupatthatabba sammananaya avimananaya 6- anaticariyaya issariyavossaggena alankaranuppadanena. Imehi kho gahapatiputta pancahi thanehi samikena pacchima disa bhariya paccupatthita pancahi thanehi samikam anukampati, susamvihitakammanta ca hoti susangahitaparijana ca, anaticarini ca sambhatamanurakkhati, 7- dakkha ca hoti analasa sabbakiccesu"ti. 5- Ayam va aparo nayo:- sangahoti dhammikahi danapiyavacanatthacariyahi 8- sanganhanam. Seyyathidam? uposathadivasesu paribbayadanam nakkhatatadivasesu nakkhattadassapanam mangaladivasesu mangalakaranam ditthadhammikasamparayikesu atthesu ovadanusasananti. Tam pubbanayeneva 9- ditthadhammikahitahetuto dhammikatta 10- samparayikahitahetuto devatahipi namassaniyabhavahetuto ca mangalanti veditabbam. Yathaha sakko devanamindo:- "ye gahattha punnakara, silavanto upasaka. Dhammena daram posenti, te namassami matali"ti. 11- @Footnote: 1 cha.Ma., i. ayam saddo na dissati 2 cha.Ma. attato, i. attano 3 cha.Ma.,i. ayam @saddo na dissati 4....hitasukhahetuto 5-5 di. pati. 11/269/165 singalakasutta @6 cha.Ma. anavamananaya 7 sambhatam ca anurakkhati 8 cha.Ma. danapiyavacatthacariyahi @9 cha.Ma. vuttanayeneva 10 cha.Ma. ayam saddo dissati @11 sam. saga. 5/264/283 pathamasakkanamassanasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page121.

Anakula kammanta nama kalannutaya patirupakaritaya analasataya utthanaviriyasampadaya abyasaniyataya ca kalatikkamanaappatirupakaranasithilakaranadi- akulabhavavirahita kasigorakkhavanijjadayo kammanta. Ete attano va puttadarassa va dasakammakaranam va byattataya eva 1- payojita dittheva dhamme dhanadhannavudadhitalabhahetuto mangalanti vuccanti. Vuttancetam bhagavata:- "patirupakari dhurava, utthata vindate dhanan"ti. 2- "na divasoppasilena, rattim utthanadessina. Niccam mattena sondena sakka avasitum gharam. Atisitam atiunham atisayamidam ahu iti vissatthakammante attha accenti manave. Yo ca 3- sitanca unhanca, tina bhiyyo na mannati. Karam purisakiccani, so sukham na vihayati"ti ca. 4- "bhoge samharamanassa bhamarasseva iriyato bhoga sannicayam yanti vammikovupaciyati"ti ca evamadi. 5- Evam imissapi gathaya matuupatthanam pituupatthanam puttadarassa sangaho, anakula ca kammantati cattari mangalani vuttani, putsadarassa sangaham va dvidha katva panca, matapituupatthanam va ekameva katva tini. Mangalattanca nesam tattha tattha vibhavitamevati. Nitthita matapituupatthananti imissa gathaya atthavannana. ------------ Danancatigathavannana [7] Idani danancati ettha diyate iminati danam, attano santakam parassa patipadiyatiti vuttam hohi. Dhammassa cariya dhamma va anapeta @Footnote: 1 cha.Ma., i. evam 2 khu.su. 25/189/370, sam. saga. 15/426/25 alavakasutta @3 cha.Ma. yodha 4 di. pati.11/253/160 singalakasutta @5 di. pati. 11/265/163 singalakasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page122.

Cariya dhammacariya. Nayante "amhakam ime "iti nataka. Na avajjani anavajjani, aninditani agarahitaniti vuttam hoti. Sesam vuttanayamevati. Ayam padavannana. Atthavannana pana evam veditabba:- danam nama param uddissa subuddhipubbika 1- annadidasadanavatthupariccagacetana, tam sampayutto va alobho. Alobhena hi tam vatthum parassa patipadeti, tena vuttam "diyyate iminati dananan"ti. Tam bahujjanapiyadinam 2- ditthadhammikasamparayikanam phalavisesanam adhigamahetuto mangalanti vuttam. "dayako siha danapati bahuno janassa piyo hoti manapo"ti evamadini 3- cettha suttani anussaritabbani. Aparo nayo:- danam nama dubbidham amisadananca dhammadananca, tattha amisadanam vuttappakarameva. Idhalokaparalokadukkhakkhayasukhavahassa pana sammasambuddhappaveditassa dhammassa paresam hitakamataya desana dhammadanam, imesanca dvinnam dananam etadeva aggam. Yathaha:- "sabbadanam dhammadanam jinati, sabbarasam dhammaraso jinati. Sabbaratim dhammarati jinati, tanhakkhayo sabbadukkham jinati"ti. 4- Tattha amisadanassa mangalattam vuttameva. Dhammadanampana yasma atthapatisamveditadinam gunanam padatthanam, tasma mangalanti vuccati. Vuttanhetam bhagavata:- "yatha yatha bhikkhave bhikkhu yathasutam yathapariyattam dhammam vittharena paresam deseti, tatha tatha so tasmim dhamme atthapatisamvedi ca hoti dhammapatisamvedi ca"ti evamadi. 5- Dhammacariya nama dasakusalakammapathacariya. Yathaha "tividha kho gahapatayo kayena dhammacariya samacariya hoti"ti evamadi. 6- Sa panesa dhammacariya @Footnote: 1 Si. santutthipubbika 2 cha.Ma. bahujanapiyamanapatadinam, i. bahujanapiyatadinam @3 am. pancaka. 22/34/41 sihasenapatisutta (saya) 4 khu.dha. 25/354/78 sakkadevarajavatthu @5 am. pancaka. 22/26/23 vimuttayanasutta (saya) 6 Ma.mu. 12/441/390, @392. sareyyakasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page123.

Saggalokupapattihetuto mangalanti veditabba. Vuttanhetam bhagavata "dhammacariya- samacariyahetu kho gahapatayo evamidhekacce satta kayassa bheda parammarana sugatim saggam lokam upapajjanti"ti. 1- Nataka nama matito va pitito va yava sattama pitamahayuga- sambandha, tesam bhogaparijunnena va byadhiparijunnena va abhihatanam attano samipam agatanam yathabalam ghasacchadanadhannadihi 2- sangaho pasamsadinam ditthadhammikanam sugatigamanadinanca samparayikanam visesadhigamanam hetuto mangalanti vuccati. Anavajjani kammani nama uposathangasamadanaveyyavaccakarana- aramavanaropanasetukaranadini kayavacimanosucaritakammani tini 3- hi nanappakarahitasukhadhigamanahetuto mangalanti vuccati. "thanam kho panetam visakhe vijjati yam idhekacco itthi va puriso va atthangasamannagatam uposatham upavasitva kayassa bheda parammarana catummaharajikanam devanam sahabyatam upapajjeyya"ti evamadini cettha suttani 4- anussaritabbani. Evam imissa gathaya dananca dhammacariya ca natakananca sangaho anavajjani kammaniti cattari mangalani vuttani. Mangalattanca nesam tattha tattha vibhavitamevati. Nitthita danancati imissa gathaya atthavannana. --------- Aratitigathavannana [8] Idani arati viratiti ettha aratiti aramanam, viratiti viramanam, viramanti va etaya sattati virati. Papati akusala. Madaniyatthena majjam, majjassa panam pajjapanam, tato majjapana samyamanam samyamo. Appamajjanam appamado. Dhammesuti kusalesu. Sesam vuttanayamevati. Ayam padavannana. Atthavannana pana evam veditabba:- arati nama pape adinavadassino manasa eva anabhirati. Virati nama kammadvaravasena kayavacahi viramanam, sa cesa virati nama sampattavirati samadanavirati samucchedaviratiti tividha hoti, @Footnote: 1 Ma.mu. 12/441/390, 392 sareyyakasatta 2 cha.Ma. ghasacchadanadhanadhannadihi @3 cha.Ma. tani 4 am. atthaka. 23/133/43/262 visakhasutta (saya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page124.

Tattha ya kulaputtassa attano jatim va kulam va gottam va paticca "na me tam patirupam, 1- yvaham imam panam haneyyam, adinnam adiyeyyan"ti adina nayena sampattavatthuto virati, ayam sampattavirati nama. Sikkhapadasamadanavasena pana pavatta samadanavirati nama, yassa pavattito pabhuti 2- kulaputto panatipatadini na samacarati. 3- Ariyamaggasampayutta samucchedavirati nama, yassa pavattito pabhuti ariyasavakassa panca bhayani verani vupasantani honti. Papam nama yantam "panatipato kho gahapatiputta kammakileso, adinnadanam .pe. Kamesumicchacaro .pe. Musavado"ti 4- evam vittharetva:- "panatipato adinnadanam, musavado ca vuccati. Paradaragamananceva, nappasamsanti pandita"ti. 4- Evam gathaya sangahitam kammakilesasankhatam catubbidhamakusalam, tato papa. Sabba cesa 5- arati virati ca ditthadhammikasamparayikabhayaverappahanadinanappakaravisesadhigama- hetuto mangalanti vuccati. "panatipata pativirato kho gahapatiputta ariyasavako"ti adini cettha suttani anussaritabbani. Majjapana ca samyamo nama pubbe vuttasuramerayamajjapamadatthana veramaniya evetam adhivacanam. Yasma pana majjapayi attham na janati, dhammam na janati, matu antarayam karoti, pitu buddhapaccekabuddhatathagatasavakanampi antarayam karoti, ditthadhamme 6- garaham samparaye duggatim aparapariyayena 7- ummadam 8- papunati. Majjapana pana samyamo tesam dosanam vupasamam tabbiparitagunasampadanca papunati, tasma ayam majjapana samyamo mangalanti veditabbo. Kusalesu dhammesu appamado nama "kusalanam va dhammanam bhavanaya asakkaccakiriyata asataccakiriyata anatthitaririyata olinavuttita nikkhittachandata nikkhittadhurata asevana 9- abhavana abahulikammam anadhitthanam ananuyogo pamado. Yo evarupo pamado pamajjana pamajjitattam, ayam vuccati pamado"ti 10- ettha @Footnote: 1 cha.Ma. patirupam evamuparipi 2 cha.Ma. pabhuti evamuparipi 3 cha.Ma. karoti @4-4 di. pati. 11/245/157 singalasutta 5 cha.Ma., i. sabbapesa 6 cha.Ma. dittheva @dhamme 7 cha.Ma., i. aparapariye 8 ummadanca @9 cha.Ma., i. pali anasevana 10 abhi. vibhanga, 35/846/427 ekakaniddesa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page125.

Vuttassa pamadassa patipakkhavasena 1- atthato kusalesu dhammesu satiya avippavaso veditabbo. So nanappakarakusaladhigamahetuto va 2- amatadhigamahetuto va 2- mangalanti vuccati. Tattha "appamattassa atapino"ti 3- ca, "appamado amatam padan"ti ca, evamadi 4- satthu sasanam anussaritabbam. Evam imissa gathaya papa virati, majjapana samyamo, kusalesu dhammesu appamadoti tini mangalani vuttani. Mangalattanca nesam tattha tattha vibhavitamevati. Nitthita aratiti imissa gathaya atthavannana. ------------- Garavocatigathavannana [9] Idani garavo cati ettha garavoti garubhavo. Nivatoti nicavuttita. Santutthiti santoso. Katassa jananata katannuta. Kalenati khanena samayena. Dhammassa savanam dhammassavanam. Sesam vuttanayamevati ayam padavannana. Atthavannana pana evam veditabba:- garavo nama garukarappayogarahesu buddhapaccekabuddhatathagatasavakaacariyupajjhayamatapitujetthabhatubhaginiadisu 5- yathanurupam garukaro garukaranam sagaravata. Svayam garavo yasma sugatigamanadinam hetu. Yathaha:- "garukatabbam garukaroti, manetabbam maneti, pujetabbam pujeti, so tena kammena evam samattena evam samadinnena kayassa bheda parammarana sugatim saggam lokam upapajjati. No ce kayassa .pe. Upapajjati, sace manussattam agacchati, yattha yattha paccajayati, tattha tattha uccakulino hoti"ti. 6- @Footnote: 1 ka. patipakkhanayena 2-2 cha.Ma. ca 3 Ma.Ma. 13/20/16 atthakanagarasutta @4 khu. dhamMa. 25/21/19 samavativatthu @5 cha.Ma.....jetthakabhatikabhaginiadisu, @i.....acariyupajjhayamatipitijetthabhatibhaginiadisu @6 Ma. upari. 14/295/266 culakammavibhangasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page126.

Yathaha "sattime bhikkhave aparihaniya dhamma. Katame satta, satthusagaravata"ti adi, 1- tasma mangalanti vuccati. Nivato nama nicamanata nivatavuttita, yaya nivatavuttitaya samannagato puggalo nihatamano nihatadappo padapunchanacolakasamo chinnavisanusabhasamo 2- uddhatadathasappasamo ca hutva sanho sakhilo sukhasambhaso ca hoti, ayam nivato nama. Svayam yasadigunapatilabhahetuto mangalanti vuccati. Aha ca "nivatavutti atthaddho, tadiso labhate yasan"ti evamadi. 3- Santutthi nama itaritarapaccayasantoso, so dvadasavidho hoti. Seyyathidam? civare yathalabhasantoso yathabalasantoso yathasaruppasantosoti tividho. Evam pindapatadisu. Tassayam pabhedasamvanna:- idha bhikkhu civaram labhati sundaram va asundaram va, so teneva yapeti, annam na pattheti, 4- labhantopi na ganhati, ayamassa civare yathalabhasantoso. Atha pana bhikkhu abadhiko hoti, garucivaram parupanto onamati 5- va kilamati va, so sabhagena bhikkhuna saddhim tam parivattetva lahukena yapentopi santutthova hoti, ayamassa civare yathabalasantoso. Aparo bhikkhu panitapaccayalabhi hoti, so pattacivaradinam 6- annataram mahaggham civaram labhitva "idam theranam cirapabbajitanam bahussutananca anurupan"ti tesam tam datva 7- attana sankarakuta va arannato 8- va kutoci nantakani uccinitva sanghatim karitva dharentopi santutthoyeva hoti, ayamassa civare yathasaruppasantoso. Idha pana bhikkhu pindapatam labhati lukham va panitam va, so teneva yapeti, annam na pattheti, 9- labhantopi na ganhati, ayamassa pindapate yathalabhasantoso. Atha pana bhikkhu abadhiko hoti, lukham pindapatam bhunjitva balharogatankam 10- papunati, so sabhagassa bhikkhuno tam datva tassa hatthato @Footnote: 1 an. sattaka. 23/30-2/30 appamadagaravasutta (saya.) @2 cha.Ma. padapunchanakacolasadiso chinnavisanausabhasamo @3 di. pati. 11/273/167 singalakasutta 4 ka. pattheti 5 cha.Ma.onamati 6 cha.Ma., @i. pattacivaradinam 7 cha.Ma., i. tesam datva 8 cha.Ma., i. annato 9 ka. pattheti @evamuparipi 10 cha.Ma., i. galham rogatankam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page127.

Sappimadhukhiradini bhunjitva samanadhammam karontopi santuttho nama 1- hoti, ayamassa pindapate yathabalasantoso. Aparo bhikkhu panitam pindapatam labhati, so "ayam pindapato theranam cirapabbajitanam annesanca panitam pindapatam vina ayapentanam sabrahmacarinam anurupo"ti tesam tam 2- datva attana pindaya caritva missakaharam bhunjantopi santutthova hoti, ayamassa pindapate yathasaruppasantoso. Idha pana bhikkhuno senasanam papunati, so teneva santussati, puna annam sundaratarampi papunantam na ganhati, ayamassa senasane yathalabhasantoso. Atha pana bhikkhu abadhiko hoti, nivatasenasane vasanto ativiya pittarogadihi aturiyati, so sabhagassa bhikkhuno tam datva papunake savatasitalasenasane 3- vasitva samanadhammam karontopi santutthova hoti, ayamassa senasane yathabalasantoso. Aparo bhikkhu sundaram senasanam sampattampi 4- na sampaticchati "sundaram senasam pamadatthanam, tatra nisinnassa thinamiddham okkamati, niddabhibhutassa ca puna patibujjhato kamavitakko samudacarati"ti. So tam patikkhipitva abbhokasarukkha- mulapannakutisu yattha katthaci nivasantopi santutthova hoti, ayamassa senasane yathasaruppasantoso. Idha pana bhikkhu bhesajjam labhati haritakam va amalakam va, so teneva yapeti, annehi laddham sappimadhuphanitadimpi na pattheti, 5- labhantopi na ganhati, ayamassa gilanapaccaye yathalabhasantoso. Atha pana bhikkhu abadhiko hoti, telenatthiko phanitam labhati, so tam sabhagassa bhikkhuno datva tassa hatthato telena bhesajjam katva samanadhammam karontopi santutthova hoti, ayamassa gilanapaccaye yathabalasantoso. Aparo bhikkhu ekasmim bhajane putimuttaharitakam thapetva ekasmim catumadhuram "ganhahi 6- bhante yadicchasi"ti vuccamano sacassa tesam dvinnam annatarenapi byadhi vupasamati. Atha "putimuttaharitakam nama buddhadihi @Footnote: 1 cha.Ma., i. santuttho va 2 cha.Ma. tam saddo na dissati @3 cha.Ma. papunane savate sitalasenasane, i. papunanake pavatasitalasenasane @4 cha.Ma., i. pattampi 5 ka. pattheti evamuparipi 6 cha.Ma., i. ganhatha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page128.

Vannitan"ti 1- ayanca 2- "putimuttabhesajjam nissaya pabbajja, tattha te yavajivam ussaho karaniyoti vuttan"ti 3- ca cintento catumadhurabhesajjam patikkhipitva putimuttaharitakena 4- bhesajjam karontopi paramasantutthova hoti. Ayamassa gilanapaccaye yathasaruppasantoso. Evampabhedo sabbopeso santoso santutthiti vuccati. Sa atricchatamahicchatapapicchatadinam papadhammanam pahanadhigamahetuto sugatihetuto ariyamaggasambharabhavato catuddisadibhavahetuto ca mangalanti veditabba. Aha ca:- "catuddiso appatigho ca hoti, santussamano itaritarena"ti evamadi. 5- Katannuta nama appassa va bahussa va yena kenaci katassa upakarassa punappunam anussaranabhavena jananata. Apica nerayikadidukkhaparittanato 6- punnani eva paninam bahupakarani, yato 7- tesampi upakaranussaranata katannutati veditabba. Sa sappurisehi pasamsaniyadinanappakaravisesadhigamahetuto mangalanti vuccati. Aha ca "dveme bhikkhave puggala dullabha lokasmim, katame dve, yo ca pubbakari yo ca katannukatavedi"ti. 8- Kalena dhammassavanam nama yasmim kale uddhaccasahagatam cittam hoti, kamavitakkadinam va annatarena abhibhutam, tasmim kale tesam vinodanattham dhammassavanam. Apare ahu "pancame pancame divase dhammassavanam kalena dhammassavanam nama. Yathaha ayasma anuruddho `pancahikam kho pana mayam bhante sabbarattim dhammiya kathaya sannisidama'ti. 9- Apica yasmim kale kalyanamitte upasankamitva sakka hoti 10- attano kankhapativinodanakaram 11- dhammam sotum, tasmim kalepi dhammassavanam kalena @Footnote: 1 ka. vannitam 2 cha.Ma. ca 3 vi. maha. 4/128/139 mahakhandhaka @4 ka. muttaharitakena 5 khu.su. 25/42/343 khaggavisanasutta 6 cha.Ma....parittanato @7 cha.Ma. tato 8 an. duka. 20/120/83 asaduppajahavagga @9 Ma.mu. 12/327/291 culagosingasutta, vi. maha. 5/466/250 pacinavamsadayagamanakatha @10 ka. hoti saddo na disasti 11 cha.Ma. kankhavinodakam, i. kankhapativinodakam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page129.

Dhammassavananti veditabbam. Yathaha "te kalena kalam upasankamitva paripucchati paripanhati"ti adi. 1- Tadetam kalena dhammassavanam nivaranappahanacaturanisamsa- asavakkhayadhigamadananappakaravisesadhigamahetuto mangalanti veditabbam. Vuttanhetam bhagavata:- "yasmim bhikkhave samaye ariyasavako atthikatva manasikatva sabbacetaso 2- samannaharitva ohitasoto dhammam sunati, pancassa nivarana tasmim samaye na honti"ti ca 3- "sotanugatanam bhikkhave dhammanam .pe. Supatividdhanam cattaro anisamsa patikankha"ti ca. 4- "cattarome bhikkhave kala kalena 5- sammabhaviyamana sammaanuparivattiyamana anupubbena asavanam khayam papenti. Katame cattaro? kalena dhammassavanan"ti ca evamadi. 6- Evamimissa gathaya garavo, nivato, santutthi, katannuta, kalena dhammassavananti panca mangalani vuttani. Mangalattanca nesam tattha tattha vibhavitamevati. Nitthita garavo cati imissa gathaya atthavannana. ----------- Khanti catigathavannana [10] Idani khanti cati ettha khamanam khanti. Padakkhinaggahitaya sukham vaco asminti suvaco, suvacassa kammam sovacassam, sovacassassa bhavo sovacassata. Kilesanam samitatta samana. Dassananti pekkhanam. Dhammassa sakaccha dhammasakaccha. Sesam vuttanayamevati ayam padavannana. Atthavannana pana evam veditabba:- khanti nama adhivasanakhanti, yaya 7- samannagato bhikkhu dasahi akkosavatthuhi akkosante vadhabandhanadihi va @Footnote: 1 di. pati. 11/358/262 dasuttarasutta 2 cha.Ma. sabbam cetasa @3 sam. maha. 19/219/85 bojjhangasamyutta 4 an. catukka. 21/191/210 sotanugatasutta @5 cha.Ma. bhikkhave dhamma kalena kalam sammabhaviyamana... i. bhikkhave dhamma kalena @samma... 6 an. catukka. 21/147/159 dutiyakalasutta 7 cha.Ma. taya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page130.

Vihimsante 1- puggale asunanto viya ca apassanto viya ca nibbikaro hoti khantivadi viya. Yathaha:- "ahu atitamaddhan samano khantidipano. Tam khantiyayeva thitam kasiraja achedayi"ti. 2- Bhadrakato va manasikaroti tato uttarim aparadhabhavena ayasma punnatthero viya. Yathaha so:- "sace mam bhante sunaparantaka manussa akkosissanti paribhasissanti, tattha me evam bhavissati subhaddaka vatime sunaparantaka manussa, subhaddaka vatime sunaparantaka manussa, yam me nayime panina paharam denti"ti adi. 3- Yaya ca samannagato isinampi pasamsaniyo hoti. Yathaha sarabhango isi:- "kodham vadhitva na kadaci socati, makkhappahanam isayo vannayanti. Sabbesam vuttam pharusam khametha, etam khantim uttamamahu santo"ti 4- devatanampi pasamsaniyo hoti. Yathaha sakko devanamindo:- "yo have balava santo, dubbalassa titikkhati tamahu paramam khantim, niccam khamati dubbalo"ti. 5- Buddhanampi pasamsaniyo hoti. Yathaha bhagava:- "akkosam vadhabandhanca, aduttho yo titikkhati. Khantibalam balanikam, tamaham brumi brahmanan"ti. 6- Sa panesa khanti etesanca idha vannitanam annesanca gunanam adhigamahetuto mangalanti veditabba. @Footnote: 1 cha.Ma. vihesante 2 khu.ja. catukka. 27/552/137 (saya), @3 Ma. upari. 14/396/341-2, sam. sala. 18/115/77 (saya) @4 khu.ja. cattalisa. 27/2458/538 sarabhangajataka (sya) @5 sam. saga. 15/250-1/266-269 6 khu. dhamMa. 25/399/86

--------------------------------------------------------------------------------------------- page131.

Sovacassata nama sahadhammikam vuccamane vikkhepam va tunhibhavam va gunadosacintanam va anapajjitva ativiya adaranca garavanca nicamananca 1- purakkhitva sadhuti vacanakaranata. Sa sabrahmacarinam santika ovadanusasanippatilabha- hetuto dosappahanagunadhigamahetuto ca mangalanti vuccati. Samananam dassanam nama upasamitakilesanam bhavitakayavacicittapannanam uttamadamathasamathasamannagatanam pabbajitanam upasankamanupatthananussaranasavanadassanam, sabbampi lamakadesanaya 2- dassananti vuttam, tam mangalanti veditabbam. Kasma? bahupakaratta. Aha ca "dassanampaham bhikkhave tesam bhikkhunam bahupakaranti 3- vadami"ti adi. 4- Yato hitakamena kulaputtena silavante bhikkhu gharadvaram sampatte disva yadi deyyadhammo atthi, yathabalam deyyadhamme patimanetabba. 5- Yadi natthi, pancapatitthitam katva vanditabba. Tasmimpi asampajjamane anjalim paggahetva namassitabba, tasmimpi asampajjamane pasannacittena piyacakkhuhi sampassitabba. Evam dassanamulakenapi hi punnena anekani jatisahassani cakkhumhi rogo va doso 6- va ussada va pilaka va na honti, vippasannani pancavannasassirikani honti. Cakkhuni ratanavimane ugghatitamanikavatasadisani, satasahassakappamattam devesu ca manussesu ca sabbasampattinam labhi hoti. Anacchariyancetam, yam manussabhuto sapannajatiko samma pavattitena samanadassanamayena punnena evarupam vipakasampattim anubhaveyya, yattha tiracchanagatanampi kevalam saddhamattakajanitassa 7- samanadassanassa evam vipakasampattim vannayanti. Uluko 8- mandalakkhiko vediyake 9- ciradighavasiko. Sukhito vata kosiyo ayam, kalutthitam passati buddhavaram. @Footnote: 1 cha.Ma., i. nicamanatanca 2 cha.Ma. omakadesanaya, Ma. vilasitadesanaya @3 cha.Ma. bahupakaram, i. bahukaram 4 khu. iti. 25/104/323 silasampannasutta. @5 cha.Ma., i. deyyadhammena patimanetabba 6 cha.Ma. daho @7 cha.Ma. saddhamattakena katassa 8 ka. ullukako, i. ulukako 9 Ma. vedisake

--------------------------------------------------------------------------------------------- page132.

Mayi cittam pasadetva bhikkhusamghe anuttare kappanam 1- satasahassani duggatim so na gacchati. 2- Devaloka cavitvana 3- kusalakammena codito. Bhavissati anantanano somanassoti vissutoti. 4- Kalena dhammasakaccha nama padose va paccuse va dve suttantika bhikkhu annamannam suttantam sakacchanti, vinayadhara vinayam, abhidhammika abhidhammam, jatakabhanaka jatakam, atthakathika atthakatham, linuddhatavicikicchaparetacittavisodhanattham va tamhi tamhi kale sakacchanti, ayam kalena dhammasakaccha. Sa agamabyattiadinam gunanam hetuto mangalanti vuccatiti. Evamimissa gathaya khanti ca 5- sovacassata samanananca dassanam kalena dhammasakacchati cattari mangalani vuttani. Mangalattanca nesam tattha tattha vibhavitamevati. Nitthita khanti cati imissa gathaya atthavannana. ----------- Tapo catigathavannana [11] Idani tapo cati ettha papake dhamme tapatiti taPo. Brahmam cariyam brahmacariyam brahmanam va cariyam brahamacariyam. Setthacariyanti vuttam hoti. Ariyasaccanam dassanam ariyasaccanadassanam. Ariyasaccani dassanantipi eke, tam na sunadaram. Nikkhantam vanatoti nibbanam, sacchikaranam sacchikiriya, nibbanassa sacchikiriya nibbanasacchikiriya. Sesam vuttanayamevati ayam padavannana. Atthavannana pana evam veditabba:- tapo nama abhijjhadomanassadinam tapanato indriyasamvaro, kosajjassa va tapanato viriyam, tehi samannagato puggalo atapiti vuccati. Svayam abhijjhadippahanajhanadipatilabhahetuto mangalanti veditabbo. @Footnote: 1 Si., i. kappani 2 cha.Ma. duggateso na gacchati 3 cha.Ma. sa devaloka cavitva @4 papancasudani 2/22 idha ca passitabbam 5 cha.Ma. ca saddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page133.

Brahmacariyam nama methunaviratisamanadhammasasanamagganam adhivacanam. Tatha hi "abrahmacariyam pahaya brahmacari hoti"ti evamadisu 1- methunavirati brahmacariyanti vuccati. "bhagavati no avuso brahamcariyam vussatiti evamavuso"ti evamadisu 2- samanadhammo. "na tavaham papima parinibbayissami, yava me idam brahmacariyam na iddhanceva bhavissati phitanca vittharikam bahujannan"ti evamadisu 3- sasanam. "ayameva kho bhikkhave 4- ariyo atthangiko maggo brahmacariyam. Seyyathidam? Sammaditthi"ti evamadisu 5- maggo. Idha pana ariyasaccadassanena parato maggassa sangahitattava 6- avasesam sabbampi vattati. Tancetam uparupari nanappakaravisesadhigama- hetuto mangalanti veditabbam. Ariyasaccana dassanam nama kumarapanhe 7- vuttanam 8- catunnam ariyasaccanam abhisamayavasena maggadassanam, tam samsaradukkhavitikkamahetuto mangalanti vuccati. Nibbanasacchikiriya nama idha arahattaphalam nibbananti adhippetam. Tampi hi pancagativanena 9- vanasannitaya tanhaya nikkhantatta nibbananti vuccati, tassa patti va paccavekakhana va sacchikiriyati vuccati. Itarassa pana nibbanassa ariyasaccanadassaneneva sacchikiriya siddha, tenetam idha anadhippetam evamesa nibbanasacchikiriya ca ditthadhammasukhaviharadihetuto 10- mangalanti veditabbati. Evamimissa gathaya tapo ca brahmacariyam ca ariyasaccanadassanam 11- nibbanasacchikiriyati cattari mangalani vuttani. Mangalattanca nesam tattha tattha vibhavitamevati. Nitthita tapo cati imissa gathaya atthavannana. ----------- @Footnote: 1 di.Si. 9/8/4; 194/64, Ma.mu. 12/292/256 2 Ma.mu. 12/257/217 rathavinitasutta. @3 di. maha. 10/168/95, sam. maha. 19/822/229, khu.u. 25/51/183 @4 cha.Ma., i. bhikakhu 5 sam. maha. 19/6/6 maggasamyutta. 6 cha.Ma., i. sangahitatta @7 i. kumarakapanhesu 8 Si. vuttatthanam 9 cha.Ma. pancagativananena @10 cha.Ma. ditthadhammikasukha.... 11 cha.Ma. tapo, brahcariyam, ariyasaccanam dassanam.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page134.

Phutthassa lokadhammehiti gathavannana idani phutthassa lokadhammehiti ettha phutthassati phusitassa chupitassa sampattassa. Loke dhamma lokadhamma, yava lokappavatti, tava anivattika 1- dhammati vuttam hoti. Cittanti mano manasam. Yassati navassa va majjhimassa va therassa va. Na kampatiti na calati na vedhati. Asokanti nissokam abbulhasokasallam. Virajanti vigatarajam viddhamsitarajam. 2- Khemanti abhayam nirupaddavam. Sesam vuttanayamevati ayam padavannana. Atthavannana pana evam veditabba:- phutthassa lokadhammehi cittam yassa na kampati nama yassa labhalabhadihi atthahi lokadhammehi phutthassa ajjhotthatassa 3- cittam na kampati na calati na vedhati, tassa tam cittam kenaci dhammena akampaniyam lokuttaramaggabhavavahanato 4- mangalanti veditabbam. Kassa ca etehi phutthassa cittam na kampati? arahato khinasavassa, na annassa kassaci. Vuttancetam 5-:- "selo yatha ekakghano vatena na samirati. Evam rupa rasa sadda gandha phassa ca kevala. Ittha dhamma anittha ca nappavedhenti tadino. Thitacittam vippamuttam vayancassanupassati"ti. 6- Asokam nama khinasavasseva cittam. Tanhi yo 7- "soko socana socitattam antosoko antoparisoko cetaso parinijjhayitattan"ti adina 8- nayena vuccati soko, tassa abhavato asokam. Keci nibbanam vadanti, tam purimapadena nanusandhiyati. Yatha ca asokam, evam virajam khemanti 9- khinasavasseva cittam. Tanhi ragadosamoharajanam vigatatta virajam, catuhi ca yogehi khematta khemam, yato etam tena tenakarena tamhi pavattikkhane gahetva nidditthavasena tividham 11- @Footnote: 1 cha.Ma. anivattaka 2 i.Si. viddhastarajam 3 cha.Ma., i. ajjhotthatassa @4 cha.Ma., i. kenaci akampaniyalokuttamabhavavahanato 5 cha.Ma. vuttanhetam @6 vinaya, maha. 5/244/8 cammakkhandhaka. 7 cha.Ma. yvayam @8 abhi. vibhanga. 25/194, 237/118, 164 saccavibhanga... 9 cha.Ma. khemantipi @11 cha.Ma. tividhampi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page135.

Cittam appavattakkhandhatadilokuttamabhavavahanato ahuneyyadibhavavahanato ca mangalanti veditabbam. Evamimissa gathaya atthalokadhammehi akampitacittam, asokacittam, virajacittam, khemacittanti cattari mangalani vuttani. Mangalattanca nesam tattha tattha vibhavitamevati. Nitthita phutthassa lokadhammehiti imissa gathaya atthavannana. ------------ Etadisaniti gathavannana [13] Evam bhagava asevana ca balananti adihi dasahi gathahi atthatimsa mangalani kathetva idani etaneva attana vuttamangalani 1- thunanto "etadisani katvanati imam avasanagathamabhasi. Tassayam atthavannana:- etadisaniti idisani 2- maya vuttappakarani balanamasevanadini. Katvanati katva. Katvana katva karitvati hi atthato anannam. Sabbatthamaparajitati sabbattha khandhakilesabhisankharadevaputtamarappabhedesu catusu paccatthikesu ekenapi aparajita hutva, sayameva te cattaro mare parajitvati 3- vuttam hoti. Makaro cettha padasandhikaranamattoti 4- vinnatabbo. Sabbattha sotthim gacchantiti etadisani mangalani katva catuhi marehi aparajita hutva sabbattha idhalokaparalokesu thanacankamadisu ca sotthim gacchanti, balasevanadihi ye uppajeyyum asavavighataparilaha, tesam abhava sotthim gacchanti, anupaddava 5- anupasagga 5- khemino appatibhaya gacchantiti vuttam hoti. Anunasiko cettha gathabandhasukhattham vuttoti veditabbo. Tantesam mangalamuttamanti imina gathapadena bhagava desanam nitthapesi. Katham? evam devaputta ye etadisani karonti, te yasma sabbattha @Footnote: 1 Ma. yathavuttamangalani 2 cha.Ma., i. etani idisani 3 cha.Ma., i. parajetvati @4 cha.Ma. padasandhikaramattoti 5-5 cha.Ma., i. anupadduta anupasattha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page136.

Sotthim gacchanti, tasma tam balanam asevanadi atthatimsavidhampi tesam etadisakarakanam mangalamuttamam settham pavaranti ganhahiti. Evanca bhagavata nitthapitaya desanaya pariyosane kotisatasahassadevatayo arahattam papunimsu, sotapattisakadagamianagamiphalappattanam 1- ganana asankheyya ahosi. Atha bhagava dutiyadivase anandattheram amantesi "imam pana ananda rattim annatara devata mam upasankamitva mangalapanham pucchi, athassaham atthatimsa mangalani abhasim, ugganhahi ananda imam mangalapariyayam, uggahetva bhikkhu vacehi"ti. Thero uggahetva bhikkhu vacesi. Tayidam acariyaparamparaya abhatam yava ajjattana pavattati, evamidam brahmacariyam iddhanceva phitanca vittharikam bahujannam puthubhutam yavadeva manussehi 2- supakasitanti veditabbam. Idani etesveva mangalesu nanaparicayapatavattham ayam adito pabhuti yojana:- evamime idhalokaparalokalokuttarasukhakama satta balajanasevanam pahaya, pandite nissaya, pujaneyye pujetva, patirupadesavasena pubbe katapunnataya ca kusalappavattiyam codiyamana, attanam sammapanidhaya bahusaccasippavinayehi alankatattabhava, vinayanurupam subhasitam bhasamana, yava gihibhavam na vijahanti, tava matapitupatthanena 3- poranam inamulam visodhayamana, puttadarasangahena navam inamulam payojayamana, anakulakammantataya dhanadhannadisamiddhim papunanta, danena bhogasaram dhammacariyaya jivitasaranca gahetva, natisangahena sakajanahitam anavajjakammantataya parajanahitanca karonta, papaviratiya parupaghatam majjapanasamyamena attupaghatanca vivajjetva, dhammesu appamadena kusalapakkham vadhdhetva, vaddhitakusalataya gihibyanjanam ohaya pabbajitabhave thitapi buddhabuddhasavakupajjhayacariyadisu 4- garavena nivatena ca vattasampadam aradhetva, paramasantutthiya paccayagedham pahaya, katannutaya sappurisabhumiyam thatva, dhammasavanena linacittam 5- pahaya, khantiya @Footnote: 1 cha.Ma....phalasampattanam 2 cha.Ma., i. yava devamanussehi @3 cha.Ma. matapitupatthanena, i. matapituupatthanena @4 cha.Ma. buddhasavakupajjhayacariyadisu, i. buddhabuddhasavakupajjhacariyadisu 5 cha.Ma., @i. cittalinatam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page137.

Sabbaparissaye abhibhavitva sovacassataya sanathamattanam katva samanadassanena patipattiyogam 1- passanta, dhammasakacchaya kankhatthaniyesu dhammesu kankham pativinodetva indriyasamvaratapena silavisuddhim patva 2- samanadhammabrahmacariyena cittavisuddhim patva 2- tato apara ca catasso visuddhiyo sampadetva, 3- imaya patipadaya ariyasaccadassanapariyayam 4- nanadassanavisuddhim patva arahattaphalasankhayam 5- nibbanam sacchikaronti, yam sacchikatva sinerupabbato viya vatavutthihi atthahi lokadhammehi avikampamanacitta asoka viraja khemino honti, ye ca khemino honti, te sabbattha ekenapi aparajita honti, sabbattha ca sotthim gacchanti. Tenaha bhagava:- "etadisani katvana sabbatthamaparajita. Sabbattha sotthim gacchanti tantesam mangalamuttaman"ti. Paramatthajotikaya khuddakapathatthakathaya mangalasuttavannana nitthita. ---------- @Footnote: 1 cha.Ma., i. patipattipayogam 2-2 cha.Ma., i. ayam saddo na dissati @3 cha.Ma. sampadenta 4 Si. ariyasaccadassanapariyosanam 5 i. arahattaphalasankhatam


             The Pali Atthakatha in Roman Book 17 page 99-137. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_rm.php?B=17&A=2582&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=17&A=2582&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=5              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=41              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=45              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=45              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]