ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 51 : PALI ROMAN Buddha.A. (madhurattha.)

page155.

Avitathavacana. Vitathanti vitathavacanam natthiti attho. Dhuvam buddho bhavamahanti aham ekamseneva buddho bhavissamiti niyatavasena avassambhavivasena ca vattamanavacanam katanti veditabbam. Suriyuggamananti suriyassa udayanam, ayameva va patho. Dhuvasassatanti ekamsabhavi ceva sassatanca. Nikkhantasayanassati sayanato nikkhantassa. Apannasattananti garugabbhanam, gabbhininanti attho. Bharamoropananti bharaoropanam, gabbhassa oropananti, attho. Makaro padasandhikaro, sesametthapi uttanamevati. "svaham addha buddho bhavissami"ti evam katasannitthano buddhakarake dhamme upadharetum "kaham nu kho buddhakaraka dhamma"ti uddham adho disasu vidisasu"ti anukkamena sakalam dhammadhatum vicinanto pubbe poranakehi bodhisattehi asevitanisevitam pathamam danaparamim disva evam attanam ovadi "sumedhapandita tvam ito patthaya pathamam danaparamim pureyyasi. Yatha hi nikujjito udakakumbho nissesam katva udakam vamatiyeva na paccaharati, evameva dhanam va yasam va puttadaram va angapaccangam va anoloketva sabbattha 1- yacakanam sabbam icchiticchitam nissesam katva dadamano bodhimule nisiditva buddho bhavissasi"ti pathamam danaparamim dalham katva adhitthasi. Tena vuttam:- [115] "handa buddhakare dhamme vicinami ito cito uddham adho dasa disa yavata dhammadhatuya. [116] Vicinanto tada dakkhim pathamam danaparamim pubbakehi mahesihi anucinnam mahapatham. @Footnote: 1 Si.,i. sabbasampatti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page156.

[117] Imam tvam pathamam tava dalham katva samadiya danaparamitam gaccha yadi bodhim pattumicchasi. [118] Yathapi kumbho sampunno yassa kassaci adho kato vamatevudakam nissesam na tattha parirakkhati. [119] Tatheva yacake disva hinamukkatthamajjhime dadahi danam nissesam kumbho viya adho kato"ti, tattha handati vavassaggatthe nipato. Buddhakare dhammeti buddhattare dhamme. Buddhattakara nama dhamma danaparamitadayo dasa dhamma. Vicinamiti vicinissami, vimamsissami upaparikkhissamiti attho. Ito citoti ito ito, ayameva va patho. Tattha tattha vicinamiti attho. Uddhanti devaloke. Adhoti manussaloke. Dasa disati dasasu disasu, kattha nu kho te buddhakarakadhamma uddham adho tiriyam disasu vidisasuti adhippayo. Yavata dhammadhatuyati ettha yavatati paricchedavacanam. Dhammadhatuyati sabhavadhammassa, pavattaniti vacanaseso datthabbo. Kim vuttam hoti? yavatika sabhavadhammanam kamaruparupadhammanam pavatti, tavatikam vicinissamiti vuttam hoti. Vicinantoti vimamsanto upaparikkhanto. Pubbakehiti poranakehi bodhisattehi. Anucinnanti ajjhacinnam 1- asevitam. Samadiyati samadiyanam karohi, ajja patthaya ayam pathamam danaparami puretabba mayati evam samadiyati attho. Danaparamitam gacchati danaparamim gaccha, purayati attho, yadi bodhim pattumicchasiti bodhimulamupagantva anuttaram sammasambodhim pattum icchasi ce. Yassa kassaciti udakassa va khirassa va yassa kassaci sampunano. @Footnote: 1 Si.,i. acinnam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page157.

Sampunnasaddayoge sati samivacanam icchanti saddavidu. Karanatthe va samivacanam, yena kenaciti attho, adho katoti hetthamukhikato. Na tattha parirakkhatiti tasmim vamane na parirakkhati, nissesam udakam vamatevati attho. Hinamukkatthamajjhimeti hinamajjhimapanite, makaro padasandhikaro. Kumbho viya adho katoti hetthamukhikato viya kumbho. Yacake upagate disva "tvam sumedha attano anavasesetva sabbadhanapariccagena danaparamim angapariccagena upaparamim, jivitapariccagena paramatthaparaminca purehi"ti evam attanava attanam ovadi. Athassa "na ettakeheva buddhakarakehi dhammehi bhavitabban"ti uttarimpi upadharayato dutiyam silaparamim disva etadahosi "sumedhapandita tvam ito patthaya silaparamim pureyyasi. Yatha camari migo nama jivitampi anoloketva attano valameva rakkhati, evam tvampi ito patthaya jivitampi anoloketva silameva rakkhanto buddho bhavissasi"ti dutiyam silaparamim dalham katva adhitthasi. Tena vuttam:- [120] "na hete ettakayeva buddhadhamma bhavissare annepi vicinissami ye dhamma bodhipacana. [121] Vicinanto tada dakkhim dutiyam silaparamim pubbakehi mahesihi asevitanisevitam. [122] Imam tvam dutiyam tava dalham katva samadiya silaparamitam gaccha yadi bodhim pattumicchasi. [123] Yathapi camari valam kisminci patilaggitam upeti maranam tattha na vikopeti valadhim.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page158.

[124] Tatheva catusu bhumisu silani paripuraya parirakkha sabbada silam camari viya valadhin"ti. Tattha na heteti na hi eteyeva. Bodhipacanati maggaparipacana. Sabbannutannanaparipacana va. Dutiyam silaparaminti silam nama sabbesam kusaladhammanam patittha, sile patitthito kusaladhammehi na parihayati, sabbepi lokiyalokuttaragune patilabhati. Tasma silaparami puretabbati dutiyam silaparamim addakkhinti attho. Asevitanisevitanti bhavitanceva bahulikatanca. Camariti camari migo. Kisminciti yattha katthaci rukkhalatakantakadisu annatarasmim. Patilaggitanti pativilaggitam. Tatthati yattha vilaggitam, tattheva thatva maranam upagacchati. Na vikopetiti na chindati. Valadhinti valam chinditva na gacchati, tattheva maranam upetiti attho. Catusu bhumisu silaniti catusu thanesu vibhattisilani, patimokkhasamvaraindriya- samvaraajivaparisuddhipaccayasannissitavasenati attho. Bhumivasena pana dvisuyeva bhumisu pariyapannam tampi catusilamevati. Paripurayati khandachiddasabaladiabhavena paripuraya. Sabbadati sabbakalam. Camari viyati camari migo viya. Sesametthapi uttanatthamevati. Athassa "na ettakeheva buddhakarakehi dhammehi bhavitabban"ti uttarimpi upadharayato tatiyam nekkhammaparamim disva etadahosi "sumedhapandita tvam ito patthaya nekkhammaparamimpi pureyyasi. Yathapi suciram bandhanagare vasamano puriso na tattha sineham karoti, atha kho ukkanthito avasitukamo hoti, evameva tvampi sabbabhave bandhanagarasadise katva passa, sabbabhavehi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page159.

Ukkanthito muccitukamo hutva nekkhammabhimukhova hohi, evam buddho bhavissasi"ti tatiyam nekkhammaparamim dalham katva adhitthasi. Tena vuttam:- [125] "na hete ettakayeva buddhadhamma bhavissare annepi vicinissami ye dhamma bodhipacana. [126] Vicinanto tada dakkhim tatiyam nekkhammaparamim pubbakehi mahesihi asevitanisevitam. [127] Imam tvam tatiyam tava dalham katva samadiya nekkhammaparamitam gaccha yadi bodhim pattumicchasi. [128] Yatha andughare puriso ciravuttho dukhattito na tattha ragam janeti 1- muttimyeva gavesati. [129] Tatheva tvam sabbabhave passa andughare viya nekkhammabhimukho hohi bhavato parimuttiya"ti. Tattha andughareti bandhanagare. Ciravutthoti cirakalam vuttho. Dukhatatitoti dukkhapilito. Na tattha ragam janetiti tattha andughare ragam sineham na janeti na uppadeti. "imam andugharam muncitva naham annattha gamissami"ti evam tattha ragam na janeti, kintu 2- muttimyeva mokkhameva gavesatiti adhippayo. Nekkhammabhimukhoti nikkhamanabhimukho hoti. Bhavatoti sabbabhavehi. Parimuttiyati parimocanatthaya. "nekkhammabhimukho hutva, sambodhim papunissasi"tipi patho. Sesamettha uttanatthamevati. Athassa "na ettakeheva buddhakarakadhammehi bhavitabban"ti uttarimpi upadharayato catuttham pannaparamim disva etadahosi "sumedhapandita tvam ito @Footnote: 1 pali. abhijaneti 2 Si.,i. kim karosi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page160.

Patthaya pannaparamimpi pureyyasi. Hinamajjhimukkatthesu kanci avajjetva sabbepi pandite upasankamitva panham puccheyyasi. Yathapi pindacariko bhikkhu hinadibhedesu kulesu kinci kulam avivajjetva patipatiya pindaya caranto khippam yapanamattam labhati, evameva tvampi sabbe pandite upasankamitva pucchanto buddho bhavissasi"ti catuttham pannaparamim dalham katva adhitthasi. Tena vuttam:- [130] "na hete ettakayeva buddhadhamma bhavissare annepi vicinissami ye dhamma bodhipacana. [131] Vicinanto tada dakkhim catuttham pannaparamim pubbakehi mahesihi asevitanisevitam. [132] Imam tvam catuttham tava dalham katva samadiya pannaparamitam gaccha yadi bodhim pattumicchasi. [133] Yathapi bhikkhu bhikkhanto hinamukkatthamajjhime kulani ca vivajjento evam labhati yapanam. [134] Tatheva tvam sabbakalam paripuccham budham janam pannaya paramim gantva sambodhim papunissasi"ti. Tattha bhikkhantoti pindaya caranto. Hinamukkatthamajjhimeti hinamukkatthamajjhimani kulaniti attho. Lingavipariyaso kato. Na vivajjentoti na pariharanto gharapatipatim muncitva caranto vivajjeti nama, evamakatvati attho. Yapananti yapanamattam panadharanam aharam labhatiti attho. Paripucchanti "kim bhante kusalam, kim savajjam. Kim anavajjan"tiadina 1- nayena tattha abhinnate pandite jane upasankamitva paripucchantoti attho budham jananti panditam janam. "budhe jane"tipi @Footnote: 1 di.pa. 11/84, 216/51, 136

--------------------------------------------------------------------------------------------- page161.

Patho. Pannaya paraminti pannaya param. "pannaparamitam gantva"tipi patho. Sesametthapi uttanamevati. Athassa "na ettakeheva buddhakarakadhammehi bhavitabban"ti uttarimpi upadharayato pancamam viriyaparamim disva etadahosi "sumedhapandita tvam ito patthaya viriyaparamimpi pureyyasi. Yathapi siho migaraja sabbairiyapathesu dalhaviriyo hoti, evam tvampi sabbabhavesu sabbairiyapathesu dalhaviriyo anolinaviriyo samano buddho bhavissasi"ti pancamam viriyaparamim dalham katva adhitthasi. Tena vuttam:- [135] "na hete ettakayeva buddhadhamma bhavissare annepi vicinissami ye dhamma bodhipacana. [136] Vicinanto tada dakkhim pancamam viriyaparamim pubbakehi mahesihi asevitanisevitam. [137] Imam tvam pancamam tava dalham katva samadiya viriyaparamitam gaccha yadi bodhim pattumicchasi. [138] Yathapi siho migaraja nisajjatthanacankame alinaviriyo hoti paggahitamano sada. [139] Tatheva tvam sabbabhave pagganha viriyam dalham viriyaparamitam gantva sambodhim papunissasi"ti. Tattha alinaviriyoti anolinaviriyo. Sabbabhaveti jatajatabhave, sabbesu bhavesuti attho. "araddhaviriyo hutva, sambodhim papunissasi"tipi patho. Sesametthapi uttanamevati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page162.

Athassa "na ettakeheva buddhakarakadhammehi bhavitabban"ti uttarimpi upadharayato chatthamam khantiparamim disva etadahosi "sumedhapandita tvam ito patthaya khantiparamim paripureyyasi, sammananepi avamananepi khamova bhaveyyasi. Yatha hi pathaviyam nama sucimpi pakkhipanti asucimpi, na ca tena pathavi sineham va patigham va karoti, khamati sahati adhivasetiyeva, evameva tvampi sabbesam sammananavamananesu khamo samano buddho bhavissasi"ti chatthamam khantiparamim dalham katva adhitthasi. Tena vuttam:- [140] "na hete ettakayeva buddhadhamma bhavissare annepi vicinissami ye dhamma bodhipacana. [141] Vicinanto tada dakkhim chatthamam khantiparamim pubbakehi mahesihi asevitanisevitam. [142] Imam tvam chatthamam tava dalham katva samadiya tattha advejjhamanaso sambodhim papunissasi. [143] Yathapi pathavi nama sucimpi asucimpi ca sabbam sahati nikkhepam na karoti patigham taya. [144] Tatheva tvampi sabbesam sammanavamanakkhamo khantiparamitam gantva sambodhim papunissasi"ti. Tattha tatthati tassam khantiparamiyam. Advejjhamanasoti ekamsamanaso. Sucimpiti candanakunkumagandhamaladisucimpi. Asucampiti ahikukkuramanussakunapaguthamuttakhela- singhanikadiasucimpi. Sahatiti khamati, adhivaseti. Nikkhepanti nikkhittam. Patighanti kodham. Tayati taya vuttiya, taya nikkhittataya va. "patigham dayan"tipi patho. Tassa tena nikkhepena patighanurodham na karotiti attho. Sammanavamanakkhamoti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page163.

Sabbesam sammananavamananasaho tvampi bhavati attho. "tatheva tvampi sabbabhave, sammananavimanakkhamo"tipi pathanti. "khantiya paramim gantva"tipi patho, tassa khantiya paramipuranavasena gantvati attho. Sesametthapi uttanamevati. Ito param ettakampi avatva yattha yattha viseso atthi, tam tameva vatva pathantaram dassetva gamissamati. Athassa "na ettakeheva buddhakarakadhammehi bhavitabban"ti uttarimpi upadharayato sattamam saccaparamim disva etadahosi "sumedhapandita tvam ito patthaya saccaparamimpi pureyyasi, asaniya matthake patamanayapi dhanadinam atthaya chandadinam vasena sampajanamusavadam nama ma bhasi. Yathapi osadhitaraka nama sabbautusu attano gamanavithim vijahitva annaya vithiya na gacchati, sakavithiyava gacchati, evameva tvampi saccam pahaya musavadam nama avadantoyeva buddho bhavissasi"ti sattamam saccaparamim dalham katva adhitthasim. Tena vuttam:- [145] "na hete ettakayeva buddhadhamma bhavissare annepi vicinissami ye dhamma bodhipacana. [146] Vicinanto tada dakkhim sattamam saccaparamim pubbakehi mahesihi asevitanisevitam. [147] Imam tvam sattamam tava dalham katva samadiya tattha advejjhavacano sambodhim papunissasi. [148] Yathapi osadhi nama tulabhuta sadevake samaye utuvasse va na vokkamati vithito. [149] Tatheva tvampi saccesu ma vokkamasi vithito saccaparamitam gantva sambodhim papunissasi"ti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page164.

Tattha tatthati saccaparamiyam. Advejjhavacanoti avitathavacano. Osadhi namati osadhitaraka, osadhagahane osadhitarakam uditam disva osadham ganhanti. Tasma "osadhitaraka"ti vuccati. Tulabhutati pamanabhuta. Sadevaketi sadevakassa lokassa. Samayeti vassasamaye. Utuvasseti hemantagimhesu. "samaye utuvatte"tipi patho. Tassa samayeti gimhe. Utuvatteti hemante ca vassane cati attho. Na vokkamati vithitoti tamtamutumhi attano gamanavithito na vokkamati na vigacchati, cha mase pacchimam disam gacchati, cha mase pubbam disam gacchatiti. Atha va osadhi namati singiverapipphalimaricadikam osadham. Na vokkamatiti yam yam phaladanasamattham osadham, tam tam phaladanam okkamma attano phalam adatva na nivattati. Vithitoti gamanavithito, pittaharo pittam harateva, vataharo vatam harateva, semhaharo semham haratevati attho. Sesametthapi uttanamevati. Athassa "na ettakeheva buddhakarakadhammehi bhavitabban"ti uttarimpi upadharayato atthamam adhitthanaparamim disva etadahosi "sumedhapandita tvam ito patthaya adhitthanaparamimpi pureyyasi, yam adhitthasi, tasmim adhitthane niccalo bhaveyyasi, yatha pabbato nama sabbadisasu vate paharantepi na kampati na calati, attano thaneyeva titthati, evameva tvampi attano adhitthane niccalo hontova buddho bhavissasi"ti atthamam adhitthanaparamim dalham katva adhitthasiti. Tena vuttam:- [150] "na hete ettakayeva buddhadhamma bhavissare annepi vicinissami ye dhamma bodhipacana. [151] Vicinanto tada dakkhim atthamam adhitthanaparamim pubbakehi mahesihi asevitanisevitam.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page165.

[152] Imam tvam atthamam tava dalham katva samadiya tattha tvam acalo hutva sambodhim papunissasi. [153] Yathapi pabbato selo acalo suppatitthito na kampati bhusavatehi sakatthaneva titthati. [154] Tatheva tvam adhitthane sabbada acalo bhava adhitthanaparamitam gantva sambodhim papunissasi"ti. Tattha seloti silamayo. Acaloti niccalo. Suppatitthitoti acalattava sutthu patitthito. "yathapi pabbato acalo, nikhato suppatitthito"tipi patho. Bhusavatehiti balavavatehi. Sakatthanevati attano thaneyeva, yathathitatthaneyevati attho. Sesametthapi uttanamevati. Athassa "na ettakeheva buddhakarakadhammehi bhavitabban"ti uttarimpi upadharayato navamam mettaparamim disva etadahosi "sumedhapandita tvam ito patthaya mettaparamim pureyyasi, hitesupi ahitesupi ekacittova bhaveyyasi. Yathapi udakam nama papajanassapi kalyanajanassapi sitabhavam ekasadisam katva pharati, evameva tvampi sabbasattesu mettacittena ekacittova hutva buddho bhavissasi"ti navamam mettaparamim dalham katva adhitthasi"ti. Tena vuttam:- [155] "na hete ettakayeva buddhadhamma bhavissare annepi vicinissami ye dhamma bodhipacana. [156] Vicinanto tada dakkhim navamam mettaparamim pubbakehi mahesihi asevitanisevitam. [157] Imam tvam navamam tava dalham katva samadiya mettaya asamo hohi yadi bodhim pattumicchasi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page166.

[158] Yathapi udakam nama kalyane papake jane samam pharati sitena pavaheti rajomalam. [159] Tatheva tvam hitahite samam mettaya bhavaya mettaparamitam gantva sambodhim papunissasi"ti. Tattha asamo hohiti mettabhavanaya asadiso hohi. Tattha "tvam samasamo hohi"tipi patho. So uttanatthova. Samanti tulyam. Pharatiti phusati. Pavahetiti visodheti. Rajoti agantukarajam. Malanti sarire utthitam sedamaladim. "rajamalan"tipi patho. Soyevattho. Hitahiteti hite ca ahite ca, mitte ca amitte cati attho. Mettaya bhavayati mettam bhavaya vaddhehi. Sesametthapi uttanamevati. Athassa "na ettakeheva buddhakarakadhammehi bhavitabban"ti uttarimpi upadharayato dasamam upekkhaparamim disva etadahosi "sumedhapandita tvam ito patthaya upekkhaparamim paripureyyasi, sukhepi dukkhepi majjhattova bhaveyyasi. Yathapi pathavi nama sucimpi asucimpi ca pakkhipamane majjhattava hoti, evameva tvampi sukhadukkhesu majjhattova honto buddho bhavissasi"ti dasamam upekkhaparamim dalham katva adhitthasi. Tena vuttam:- [160] "na hete ettakayeva buddhadhamma bhavissare annepi vicinissami ye dhamma bodhipacana. [161] Vicinanto tada dakkhim dasamam upekkhaparamim pubbakehi mahesihi asevitanisevitam. [162] Imam tvam dasamam tava dalham katva samadiya tulabhuto dalho hutva sambodhim papunissasi. [163] Yathapi pathavi nama nikkhittam asucim sucim upekkhati ubhopete kopanunayavajjita.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page167.

[164] Tatheva tvam sukhadukkhe tulabhuto sada bhava upekkhaparamitam gantva sambodhim papunissasi"ti. Tattha tulabhutoti majjhattabhave thito, yatha tulaya dando samam tulito samam titthati, na namati na unnamati, evameva tvampi sukhadukkhesu tulasadiso hutva sambodhim papunissasi. Kopanunayavajjitati patighanurodhavajjita. "dayakopavivijjita"tipi patho, soyevattho. Sesam khantiparamiyam vuttanayeneva veditabbam. Tato sumedhapandito ime dasa paramidhamme vicinitva tato param cintesi "imasmim loke bodhisattehi paripuretabba bodhipacana buddhattakara 1- dhamma ettakayeva, na ito bhiyyo, ima pana paramiyo uddham akasepi natthi, na hettha pathaviyampi, na puratthimadisu disasupi atthi, mayhamyeva pana hadayamamsantareyeva patitthita"ti. Evam tasam attano hadaye patitthitabhavam disva sabbapi ta dalham katva adhitthaya punappunam sammasanto anulomapatilamam sammasi, pariyante gahetva adimhi papesi, adimhi gahetva pariyante thapesi. Majjhe gahetva ubhato osapesi, ubhato kotisu gahetva majjhe osapesi. Bahirabhandapariccago paramiyo nama, angapariccago upaparamiyo nama, jivitapariccago paramatthaparamiyo namati dasa paramiyo dasa upaparamiyo dasa paratthaparamiyoti samatimsa paramiyo yamakatelam 2- vinivattento viya sammasi. Tassa dasa paramiyo sammasantassa dhammatejena catunahutadikadviyojanasatasahassabahala vipula ayam mahapathavi hatthina akkantanalakalapo viya uppiliyamanam ucchuyantam viya ca mahaviravam viravamana sankampi sampakampi sampavedi. Kulalacakkam viya telayantacakkam viya ca paribbhami. Tena vuttam:- @Footnote: 1 Si. buddhakaraka 2 Ma. yantayamakatelam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page168.

[165] "ettakayeva te loke ye dhamma bodhipacana tatuddham natthi annatra dalham tattha patitthaha. [166] Ime dhamme sammasato sabhavasarasalakkhane dhammatejena vasudha dasasahassi pakampatha. [167] Calati ravati pathavi ucchuyantamva pilitam telayante yatha cakkam evam kampati medani"ti. Tattha ettakayevati nidditthanam paramitanam anunadhikabhavassa dassanattham vuttam. Tatuddhanti tato dasaparamihi uddham natthi. Annatrati annam, lakkhanam saddasatthato gahetabbam. Tato dasaparamito anno buddhakarakadhammo natthiti attho. Tatthati tasu dasasu paramisu. Patitthahati patittha, paripurento titthati attho. Ime dhammeti paramidhamme. Sammasatoti upaparikkhantassa. Anadaratthe samivacanam datthabbam. Sabhavasarasalakkhaneti sabhavasankhatena sarasalakkhanena sammasantassati attho. Dhammatejenati paramipavicayananatejena. 1- Vasudhati vasuti ratanam vuccati, tam dhareti, dhiyati va etthati vasudha. Ka sa? medani. 2- Pakampathati pakampittha. Sumedhapandite pana paramiyo vicinante tassa nanatejena dasasahassi pakampitthati attho. Calatiti chappakara 3- kampi. Ravatiti nadati vikujati. Ucchuyantamva pilitanti nippilitam ucchuyantam viya. "gulayantamva pilitan"tipi patho. Soyevattho. Telayanteti telapilanayante. Yatha cakkanti cakkikanam mahacakkayantam viya. Evanti yatha telapilanacakkayantam paribbhamati kampati, evam ayam medani kampatiti attho. Sesamettha uttanamevati. @Footnote: 1 Si.,i....paricaYu... 2 Si. medini 3 Si.,i. cakkakaram

--------------------------------------------------------------------------------------------- page169.

Evam mahapathaviya kampamanaya rammanagaravasino manussa bhagavantam parivisayamana santhatum asakkonta yugandharavatabbhahata mahasala viya mucchita papatimsu. Ghatadini kulalabhandani pavattentani annamannam paharantani cunnavicunnani ahesum. Mahajano bhitatasito sattharam upasankamitva "kim nu kho bhagava' nagavatto ayam, bhutayakkhadevatasu annataravatto va'ti na hi mayam etam janama. Api ca kho sabbopi ayam mahajano bhayena upadduto, kim nu kho imassa lokassa papakam bhavissati, udahu kalyanam, kathetha no etam karanan"ti pucchimsu. Atha sattha tesam katham sutva "tumhe ma bhayittha, ma kho cintayittha, natthi vo ito nidanam bhayam, yo so maya ajja sumedhapandito' anagate gotamo nama buddho bhavissati'ti byakato, so idani paramiyo sammasati, tassa sammasantassa dhammatejena sakaladasasahassi lokadhatu ekappaharena kampati ceva viravati ca"ti aha. Tena vuttam:- [168] "yavata parisa asi buddhassa parivesane pavedhamana sa tattha mucchita seti bhumiyam. [169] Ghatanekasahassani kumbhinanca sata bahu sancunnamathita tattha annamannam paghattita. [170] Ubbigga tasita bhita bhanta byathitamanasa mahajana samagamma dipankaramupagamum. [171] Kim bhavissati lokassa kalyanamatha papakam sabbo upadduto loko tam vinodehi cakkhuma.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page170.

[172] Tesam tada sannapesi dipankaro mahamuni vissattha hotha ma bhatha imasmim pathavikampane. [173] Yamaham ajja byakasim budadho loke bhavissati eso sammasati dhammam pubbakam jinasevitam. [174] Tassa sammasato dhammam buddhabhumim asesato tenayam kampita pathavi dasasahassi sadevake"ti. Tattha yavatati yavatika. Asiti ahosi. "ya tada parisa asi"tipi patho, tassa ya tattha parisa thita asiti attho. Pavedhamanati kampamana. Sati sa parisa. Tatthati tasmim parivesanatthane. Setiti sayittha. Ghatati ghatanam, samiatthe paccattavacanam, ghatanam nekasahassaniti attho. Sancunnamathitati cunna ceva mathita ca, mathitasancunnati attho. Annamannam paghattitati annamannam pahata. Ubbiggati utrasahadaya. Tasitati sanjatatasa. Bhitati bhayabhita. Bhantati phandanamanasa, vibbhantacittati attho. Sabbani panetani annamannavevacanani. Samagammati samagantva. Ayameva va patho. Upaddutoti upahato. 1- Tam vinodehiti tam upaddutabhayam vinodehi, vinasayati attho. Cakkhumati pancahi cakkhuhi cakkhuma. Tesam tadati te jane tada, upayogatthe samivacanam. Sannapesiti napesi bodhesi. Vissatthati vissatthacitta. Ma bhathati ma bhayatha. Yamahanti yam aham sumedhapanditam. Dhammanti paramidhammam. Pubbakanti poranam. Jinasevitanti jinehi bodhisattakale sevitanti attho. Buddhabhuminti paramidhammam. 2- Tenati tena sammasanakaranena. Kampitati calita. Sadevaketi sadevake loke. @Footnote: 1 Si.,i. upahato byathito 2 Si.,i. buddhaparamim

--------------------------------------------------------------------------------------------- page171.

Tato mahajano tathagatassa vacanam sutva hatthatuttho malagandhavilepanadini adaya rammanagarato nikkhamitva bodhisattam upasankamitva malagandhadihi pujetva vanditva padakkhinam katva rammanagarameva pavisi. Atha kho bodhisatto dasa paramiyo sammasitva viriyam dalham katva adhitthaya nisinnasana vutthasi. Tena vuttam:- [175] "buddhassa vacanam sutva mano nibbayi tavade sabbe mam upasankamma punapi mam abhivandisum. [176] Samadiyitva buddhagunam dalham katvana manasam dipankaram namassitva asana vutthahim tada"ti. Tattha mano nibbayiti mahajanassa pathavikampane ubbiggahadayassa tattha karanam sutva mano nibbayi, santim agamasiti attho. "jano nibbayi"tipi patho, so uttanoyeva. Samadiyitvati samma adiyitva, samadayati attho. Buddhagunanti paramiyo. Sesam uttanameva. Atha kho bodhisattam dayitasabbasattam asana vutthahantam sakaladasasahassa- cakkavaladevata sannipatitva dibbehi malagandhadihi pujetva "ayya sumedhatapasa taya ajja dipankaradasabalassa padamule mahati patthana patthita, sa te anantarayena samijjhatu, ma te tattha bhayam va chambhitattam va ahosi. Sarire te appamattakopi rogo ma uppajjatu. Khippam paramiyo puretva sammasambodhim pativijjha. Yatha pupphupagaphalupaga rukkha samaye pupphanti ceva phalanti ca, tatheva tvampi tam samayam anatikkamitva khippam sambodhim phusassu"tiadini thutimangalani payirudahamsu, evam payirudahitva bodhisattam abhivadetva attano attano devatthanameva agamamsu. Bodhisattopi devatahi abhitthuto

--------------------------------------------------------------------------------------------- page172.

"aham dasa paramiyo puretva kappasatasahassadhikanam catunnam asankhyeyyanam matthake buddho bhavissami"ti viriyam dalham katva adhitthaya akasamabbhuggantva isiganavantam himavantam agamasi. Tena vuttam:- [177] "dibbam manusakam puppham deva manusaka ubho samokiranti pupphehi vutthahantassa asana. [178] Vedayanti ca te sotthim deva manusaka ubho mahantam patthitam tuyham tam labhassu yathicchitam. [179] Sabbitiyo vivajjantu soko rogo vinassatu ma te bhavantvantaraya 1- phusa khippam bodhimuttamam. [180] Yathapi samaye patte pupphanti pupphino duma tatheva tvam mahavira buddhananehi pupphasu. [181] Yatha ye keci sambuddha purayum dasa parami tatheva tvam mahavira puraya dasa parami. [182] Yatha ye keci sambuddha bodhimandamhi 2- bujjhare tatheva tvam mahavira bujjhassu jinabodhiyam. [183] Yatha ye keci sambuddha dhammacakkam pavattayum tatheva tvam mahavira dhammacakkam pavattaya. [184] Punnamaye yatha cando parisuddho virocati tatheva tvam punnamano viroca dasasahassiyam. [185] Rahumutto yatha suriyo tapena atirocati tatheva loka muccitva viroca siriya tuvam. @Footnote: 1 Si.,i. tvantarayo 2 Ma. bodhimulamhi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page173.

[186] Yatha ya kaci nadiyo osaranti mahodadhim evam sadevaka loka osarantu tavantike. [187] Tehi thutappasattho so dasa dhamme samadiya te dhamme paripurento pavanam pavisi tada"ti. Tattha dibbanti mandaravaparicchattakasantanakusesayadikam dibbakusumam deva manusaka ca manusapuppham gahetvati attho. Samokirantiti mamopari samokirimsuti attho. Vutthahantassati vutthahato. Vedayantiti nivedayimsu sannapesum. Sotthinti sotthibhavam. Idani vedayitakaradassanattham "mahantam patthitam tuyhan"tiadi vuttam. Taya pana sumedhapandita mahantam thanam patthitam, tam yathapatthitam labhassuti attho. Sabbitiyoti entiti itiyo, sabba itiyo sabbitiyo, upaddava. Vivajjantuti ma hontu. Soko rogo vinassatuti socanasankhato soko rujanasankhato rogo ca vinassatu. Teti tava. Ma bhavantvantarayati ma bhavantu antaraya. Phusati adhigaccha papunahi. Bodhinti arahattamaggananam sabbannutannanampi vattati. Uttamanti settham 1- sabbabuddhagunadayakatta arahattamaggananam "uttaman"ti vuttam. 1- Samayeti tassa tassa rukkhassa pupphanasamaye sampatteti attho. Pupphinoti pupphanaka. Buddhananehiti attharasahi buddhananehi. Pupphasuti pupphassu. Purayunta purayimsu. Purayati paripuraya. Bujjhareti bujjhimsu. Jinabodhiyanti jinanam buddhanam bodhiya, sabbannubodhimuleti attho. Punnamayeti punnamasiyam. Punnamanoti paripunnamanoratho. @Footnote: 1-1 Si.,i. ime patha na dissanti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page174.

Rahumuttoti rahuna sobbhanuna mutto. Tapenati patapena, alokena. Loka muccitvati lokadhammehi alitto hutvati attho. Virocati viraja. Siriyati buddhasiriya. Osarantiti mahasamuddam pavisanti. Osarantuti upagacchantu. Tavantiketi tava santikam. Tehiti devehi. Thutappasatthoti thuto ceva pasattho ca, thutehi va dipankaradihi pasatthoti thutappasattho. Dasa dhammeti dasa paramidhamme. Pavananti mahavanam, dhammikapabbate mahavanam pavisiti attho. Sesagatha suuttana evati. Iti madhuratthavilasiniya buddhavamsatthakathaya sumedhapatthanakathavannana nitthita. -------------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 51 page 155-174. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_rm.php?B=51&A=3463&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=51&A=3463&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=33&i=181              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=33&A=6654              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=33&A=8274              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=33&A=8274              Contents of The Tipitaka Volume 33 http://84000.org/tipitaka/read/?index_33

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]