ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 52 : PALI ROMAN Cariya.A. (paramatthadi.)

                       2. Somanassacariyavannana
       [7] Punaparam yada homi        indapatthe 2- puruttame
           kamito dayito putto      somanassoti vissuto.
       [8] Silava gunasampanno        kalyanapatibhanava
           vuddhapacayi hirima 3-     sangahesu ca kovido.
@Footnote: 1 khu.cariya. 33/1-10/582-3  2 Si.indapatte, evamuparipi  3 cha.Ma. hirima,
@evamuparipi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page216.

[9] Tassa ranno patikaro ahosi kuhakatapaso aramam malavacchanca 1- ropayitvana jivatiti. 2- #[7] Dutiye indapatthe 3- puruttameti evamnamake nagaravare. Kamitoti matapituadihi "aho vata eko putto uppajjeyya"ti evam cirakale patthito. Dayitoti piyayito. Somanassoti vissutoti "somanasso"ti evam pakasanamo. #[8] Silavati dasakusalakammapathasilena ceva acarasilena ca samannagato. Gunasampannoti saddhabahusaccadigunehi upeto, paripunno va. Kalyanapatibhanavati tamtamitikattabbasadhanena upayakosallasankhatena ca sundarena patibhanena samannagato. Vuddhapacayiti matapitaro kule jetthati evam ye jativuddha ye ca siladigunehi vuddha, tesam apacayanasilo. Hirimati papajigucchanalakkhanaya hiriya samannagato. Sangahesu ca kovidoti danapiyavacanaatthacariyasamanattatasankhatehi catuhi sangahavatthuhi yatharaham sattanam sanganhanesu kusalo. Evarupo renussa nama kururajassa putto somanassoti vissuto yada homiti sambandho. #[9] Tassa ranno patikaroti tena kururajena pati abhikkhanam upakattabbabhavena patikaro vallabho. Kuhakatapasoti asantagunasambhavanalakkhanena kohannena jivitakappanako eko tapaso, tassa ranno sakkatabbo ahosi. Aramanti phalaramam, yattha elalukalabukumbhandatipusadivalliphalani ceva tanduleyyakadisakanca 4- ropiyati. Malavacchanti jatiatimuttakadipupphagaccham, tena puppharamam dasseti. Ettha ca aramam katva tattha malavacchanca yathavuttaphalavacchanca ropetva tato laddhadhanam samharitva thapento jivatiti attho veditabbo. @Footnote: 1 pali. malagacchanca (sya) 2 khu.cariya. 33/7-9/612 3 Si. indapatte 4 Ma. @varisakanca

--------------------------------------------------------------------------------------------- page217.

Tatrayam anupubbikatha:- tada maharakkhito nama tapaso pancasatatapasaparivaro himavante vasitva lonambilasevanatthaya janapadacarikam caranto indapatthanagaram patva rajuyyane vasitva sapariso pindaya caranto rajadvaram papuni. Raja isiganam disva iriyapathe pasanno alankatamahatale nisidapetva panitenaharena parivisitva "bhante imam vassarattam mama uyyaneyeva vasatha"ti vatva tehi saddhim uyyanam gantva vasanatthanani karetva pabbajitaparikkhare datva nikkhami. Tato patthaya sabbepi te rajanivesane bhunjanti. Raja pana aputtako putte pattheti, putta nuppajjanti. Vassarattaccayena maharakkhito "himavantam gamissama"ti rajanam apucchitva ranna katasakkarasammano nikkhamitva antaramagge majjhanhikasamaye magga okkamma ekassa sandacchayassa 1- rukkhassa hettha sapariso nisidi. Tapasa katham samutthapesum "raja aputtako, sadhu vatassa sace rajaputtam labheyya"ti. Maharakkhito tam katham sutva "bhavissati nu kho ranno putto, udahu no"ti upadharento "bhavissati"ti natva "ma tumhe cintayittha, ajja paccusakale eko devaputto cavitva ranno aggamahesiya kucchimhi nibbattissati"ti aha. Tam sutva eko kutajatilo "idani rajakulupako bhavissami"ti cintetva tapasanam gamanakale gilanalayam katva nipajjitva "ehi gacchama"ti vutte "na sakkomi"ti aha. Maharakkhito tassa nipannakaranam natva "yada sakkosi, tada agaccheyyasi"ti isiganam adaya himavantameva gato. Kuhako nivattitva vegena gantva rajadvare thatva "maharakkhitassa upatthakatapaso agato"ti ranno arocapetva 2- ranna vegena pakkosapito pasadam abhiruyha pannatte asane nisidi. Raja tam vanditva ekamantam nisinno isinam arogyam pucchitva "bhante atikhippam nivattittha, kenatthena agatattha"ti aha. @Footnote: 1 Ma. sampannacchayassa 2 Ma. arocetva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page218.

Maharaja isigano sukhanisinno "sadhu vatassa sace ranno vamsanurakkhako putto uppajjeyya"ti katham samutthapesi. Aham tam katham sutva "bhavissati nu kho ranno putto, udahu no"ti dibbacakkhuna olokento "mahiddhiko devaputto cavitva aggamahesiya sudhammaya kucchimhi nibbattissati"ti disva "ajananta gabbham 1- naseyyum, acikkhissami tava nan"ti tumhakam kathanatthaya agato, kathitam vo maya, gacchamahanti. Raja "bhante na sakka gantun"ti hatthatuttho pasannacitto kuhakatapasam uyyanam netva vasanatthanam samvidahitva adasi. So tato patthaya rajakule bhunjanto vasati, "dibbacakkhuko"tvevassa namam ahosi. Tada bodhisatto tavatimsabhavanato cavitva tattha patisandhim ganhi, jatassa ca namaggahanadivase "somanasso"ti namam karimsu. So kumarapariharena vaddhati. Kuhakatapasopi uyyanassa ekapasse nanappakaram supeyyasakanca phalavalliadayo ca ropetva pannikanam hatthe vikkinanto dhanam samharati. Atha bodhisattassa sattavassikakale ranno paccanto kupito. So "tata dibbacakkhutapase ma pamajja"ti kumaram paticchapetva paccantam vupasametum gato. [10-13] Athekadivasam kumaro "jatilam passissami"ti uyyanam gantva kutajatilam ekam gandhikakasavam nivasetva ekam parupitva ubhohi hatthehi dve ghate gahetva sakavatthusmim udakam sincantam disva "ayam kutajatilo attano samanadhammam akatva pannikakammam karoti"ti natva "kim karosi pannikagahapatika"ti tam lajjapetva avanditva eva nikkhami. Kutajatilo "ayam idaneva evarupo, paccha `ko janati kim karissati'ti, idaneva nam nasetum vattati"ti cintetva ranno agamanakale pasanaphalakam ekamantam khipitva paniyaghatam bhinditva pannasalaya tinani vikiritva sariram @Footnote: 1 Ma. nam gabbham

--------------------------------------------------------------------------------------------- page219.

Telena makkhetva pannasalam pavisitva sasisam parupitva mahadukkhappatto viya mance nipajji. Raja agantva nagaram padakkhinam katva nivesanam apavisitvava "mama samikam dibbacakkhukam passissami"ti pannasaladvaram gantva tam vippakaram disva "kim nu kho etan"ti anto pavisitva tam nipannakam disva pade parimajjanto pucchi "kena tvam bhante evam vihethito, kamajja yamalokam nemi, tam me sigham acikkha"ti. Tam sutva kutajatilo nitthunanto utthaya dittho maharaja tvam me, passitva tayi vissasena aham imam vippakaram patto, tava puttenamhi evam vihethitoti. Tam sutva raja coraghatake anapesi "gacchatha kumarassa sisam chinditva sarirancassa khandakhandikam chinditva rathiya rathiyam vikiratha"ti. Te matara alankaritva attano ange nisidapitam kumaram akaddhimsu "ranna te vadho anatto"ti. Kumaro maranabhayatajjito matu ankato vutthaya "ranno mam dassetha, santi rajakiccani"ti aha. Te kumarassa vacanam sutva maretum avisahanta gonam viya rajjuya parikaddhanta netva ranno dassesum. Tena vuttam:- #[10] "tamaham disvana kuhakam thusarasimva atandulam dumamva antosusiram kadalimva asarakam. #[11] Natthimassa satam dhammo samanna apagato ayam hirisukkadhammajahito jivitavuttikarana. #[12] Kupito asi 1- paccanto atavihi parantihi 2- tam nisedhetum gacchanto anusasi pita mama. #[13] Ma pamajja tuvam tata jatilam uggatapanam 3- yadicchakam pavattehi sabbakamadado hi so"ti. @Footnote: 1 cha.Ma. ahu, i. ahosi 2 i. aparantihi, evamuparipi 3 pali. jatileuggatapane @(sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page220.

Tattha thusarasimva atandulanti tandulakanehi virahitam thusarasim viya dumamva rukkham viya anto mahasusiram. Kadalimva asarakam siladisararahitam tapasam 1- aham disva natthi imassa satam sadhunam jhanadidhammo, kasma? samanna samanabhava silamattatopi apagato parihino ayam, tatha hi ayam hirisukkadhammajahito pajahitahirisankhatasukkadhammo. Jivitavuttikaranati "kevalam jivitasseva hetu ayam tapasalingena carati"ti cintesinti dasseti. Parantihiti paranto paccanto nivasabhuto etesam atthiti parantino, simantarikavasino, tehi parantihi atavikehi paccantadeso khobhito ahosi, tam paccantakopam nisedhetum vupasametum gacchanto mama pita kururaja "tata somanassakumara mayham samikam uggatapanam 2- ghoratapam paramasantindriyam jatilam ma pamajji. Sopi amhakam sabbakamadado, tasma yadicchakam cittaruciyam tassa cittanukulam pavattehi anuvattehi"ti tada mam anusasiti dasseti. [14] "tamaham gantvanupatthanam idam vacanamabravim kacci te gahapati kusalam kim va te ahariyatu. [15] Tena so kupito asi kuhako mananissito ghatapemi tuvam ajja rattha pabbajayami va. [16] Nisedhayitva paccantam raja kuhakamabravi kacci te bhante khamaniyam 3- sammano te pavattito. [17] Tassa acikkhati papo kumaro yatha nasiyo tassa tam vacanam sutva anapesi mahipati. @Footnote: 1 Ma. tam tapasam 2 Si. uggatapam 3 pali. kaccikhamaniyam tava (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page221.

[18] Sisam tattheva chinditva katvana catukhandikam rathiya rathiyam dassetha sa gati jatilahilita. [19] Tattha karanika gantva 1- canda ludda 2- akaruna matu anke nisinnassa akaddhitva nayanti man"ti. #[14] Tamaham gantvanupatthananti pitu vacanam anatikkanto tam kutatapasam upatthanattham gantva tam sakavatthusmim udakam asincantam disva "panniko ayan"ti ca natva kacci te gahapati kusalanti gahapati te sarirassa 3- kacci kusalam kusalameva, tatha hi sakavatthusmim udakam asincasi. Kim va tava hirannam va suvannam va ahariyatu, tatha hi pannikavuttim anutitthasiti idam vacanam abhasim. #[15] Tena so kupito asiti tena maya vuttagahapativadena so mananissito manam allino kuhako mayham kupito kuddho ahosi. Kuddho ca samano "ghatapemi tuvam ajja, rattha pabbajayami va"ti aha. Tattha tuvam ajjati tvam ajja, idaniyeva ranno agatakaleti attho. #[16] Nisedhayitva paccantanti paccantam vupasametva nagaram apavittho tankhananneva uyyanam gantva kuhakam kuhakatapasam kacci te bhante khamaniyam, sammano te pavattitoti kumarena te sammano pavattito ahosi. #[17] Kumaro yatha nasiyoti yatha kumaro nasiyo nasetabbo ghatapetabbo, tatha so papo tassa ranno acikkhi. Anapesiti mayham samike imasmim dibbacakkhutapase sati kim mama na nipphajjati, tasma puttena me attho natthi, tatopi ayameva seyyoti cintetva anapesi. @Footnote: 1 pali. tattha te karani gantva (sya) 2 pali. luddha (sya) 3 Si. sariram

--------------------------------------------------------------------------------------------- page222.

#[18] Kinti? sisam tattheva chinditvati yasmim thane tam kumaram passatha, tattheva tassa sisam chinditva sarirancassa katvana catukhandikam caturo khande katva rathiya rathiyam niyanta vithito vithim vikkhipanta dassetha. Kasma? sa gati jatilahilitati yehi ayam jatilo hilito, tesam jatilahilitanam 1- sa gati sa nipphatti so vipakoti. Jatilahilitati va jatilahilanahetu sa tassa nipphattiti evancettha attho datthabbo. #[19] Tatthati tassa ranno anayam, tasmim va tapasassa paribhave. Karanikati ghataka, coraghatakati attho. Candati kuruRa. Luddati sudaruna. Akarunati tasseva vevacanam katam, "akaruna"tipi pali, nikkarunati attho. Matu anke nisinnassati mama matu sudhammaya deviya ucchange nisinnassa. "nisinnassa"ti anadare samivacanam. Akaddhitva nayanti manti matara alankaritva attano anke nisidapitam mam rajanaya me coraghataka gonam viya rajjuya akaddhitva aghatanam nayanti. Kumare pana niyamane dasiganaparivuta saddhim orodhehi sudhamma devi nagarapi "mayam niraparadham kumaram maretum na dassama"ti tena saddhimyeva agamamsu. [20] "tesaham evamavacam bandhatam galhabandhanam ranno dassetha mam khippam rajakiriyani atthi me. [21] Te mam ranno dassayimsu papassa papasevino disvana tam sannapesim mamanca vasamanayin"ti. #[20] Bandhatam galhabandhananti galhabandhanam bandhantanam tesam karanikapurisanam. Rajakiriyani atthi meti maya ranno vattabbani rajakiccani atthi. Tasma ranno dassetha mam khippanti tesam aham evam vacanam avacam. @Footnote: 1 Ma. jatilahilitanam hilitajatilanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page223.

#[21] Ranno dassayimsu, papassa papasevinoti attana papasilassa lamakacarassa kutatapasassa sevanato papasevino ranno mam dassayimsu. Disvana tam sannapesinti tam mama pitaram kururajanam passitva "kasma mam deva marapesi"ti vatva tena "kasma ca pana tvam 1- mayham samikam dibbacakkhutapasam gahapativadena samudacari. Idancidanca vippakaram kari"ti vutte "deva gahapatinneva `gahapati'ti vadantassa ko mayham doso"ti vatva tassa nanavidhani malavacchani ropetva pupphapannaphalaphaladini vikkinanam hatthato cassa tani devasikam vikkinantehi malakarapannikehi saddahapetva "malavatthupannavatthuni upadharetha"ti vatva pannasalancassa pavisitva pupphadivikkiyaladdham kahapanakabhandikam 2- attano purisehi niharapetva rajanam sannapesim tassa kutatapasabhavam janapesim. Mamanca vasamanayinti tena sannapanena "saccam kho pana kumaro vadati, ayam kutatapaso pubbe appiccho viya hutva idani mahapariggaho jato"ti yatha tasmim nibbinno mama vase vattati, evam rajanam mama vasamanesim. Tato mahasatto "evarupassa balassa ranno santike vasanato himavantam pavisitva pabbajitum yuttan"ti cintetva rajanam apucchi "na me maharaja idha vasena attho, anujanatha mam pabbajissami"ti. Raja "tata maya anupadharetvava te vadho anatto, khama mayham aparadhan"ti mahasattam khamapetva "ajjeva imam rajjam patipajjahi"ti aha. Kumaro "deva kimatthi manusakesu bhogesu, aham pubbe digharattam dibbabhogasampattiyo anubhavim, na tatthapi me sango, pabbajissamevaham, na tadisassa balassa paraneyyabuddhino santike vasami"ti vatva tam ovadanto:- "anisamma katam kammam anavatthaya cintitam bhesajjasseva vebhango vipako hoti papako. @Footnote: 1 Ma. tatha hi pana tvam 2 Si. kahapanamasakabhandikam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page224.

Nisamma ca katam kammam sammavatthaya cintitam bhesajjasseva sampatti vipako hoti bhadrako. Alaso gihi kamabhogi na sadhu asannato pabbajito na sadhu raja na sadhu anisammakari yo pandito kodhano tam na sadhu. Nisamma khattiyo kayira nanisamma disampati nisammakarino raja yaso kitti ca vaddhati. Nisamma dandam panayeyya issaro vega katam tappati bhumipala sammapanidhi ca narassa attha ananutappa te bhavanti paccha. Ananutappani hi ye karonti vibhajja kammayatanani loke vinnuppasatthani sukhudrayani bhavanti buddhanumatani tani. Agacchum dovarika khaggabandha 1- kasaviya hantum 2- mamam janinda matunca ankasmimaham nisinno akaddhito sahasa tehi deva. @Footnote: 1 Si. khaggahattha 2 cha.Ma. hantu

--------------------------------------------------------------------------------------------- page225.

Katukam hi sambadham sukiccham patto madhuram piyam jivitam laddha raja kicchenaham ajja vadha pamutto 1- pabbajjamevabhimanohamasmi"ti 2- imahi gathahi dhammam desesi. Tattha anisammati anupadharetva. Anavatthayati avavatthapetva. Vebhangoti vipatti. Vipakoti nipphatti. Asannatoti asamvuto dussilo. Panayeyyati patthapeyya. Vegati vegena sahasa. Sammapanidhi cati sammapanidhina, yoniso thapitena cittena kata narassa attha paccha ananutappa bhavantiti attho. Vibhajjati imani katum yuttani, imani ayuttaniti evam pannaya vibhajjitva. Kammayatananiti kammani. Buddhanumataniti panditehi anumatani anavajjani honti. Katukanti dukkham asatam sambadham sukiccham maranabhayam pattomhi. Laddhati attano nanabalena jivitam labhitva. Pabbajjamevabhimanoti pabbajjabhimukhacitto evahamasmi. Evam mahasattena dhamme desite raja devim amantesi "devi tvam puttam nivattehi"ti devipi kumarassa pabbajjameva rocesi. Mahasatto matapitaro vanditva "sace mayham doso atthi, tam khamatha"ti khamapetva mahajanam apucchitva himavantabhimukho agamasi. Gate ca pana mahasatte mahajano kutajatilam pothetva jivitakkhayam papesi. Bodhisattopi sanagarehi amaccaparisajjadihi rajapurisehi assumukhehi anubandhiyamano te nivattesi. Manussesu nivattesu manussavannenagantva devatahi nito satta pabbatarajiyo atikkamitva himavante vissakammuna nimmitaya pannasalaya isipabbajjam pabbaji. Tena vuttam:- [22] "so mam tattha khamapesi maharajjam adasi me soham tamam dalayitva pabbajim anagariyan"ti. @Footnote: 1 pali. kicchenaham ajja vadhaya mutto 2 khu.ja. 27/231-4/356-7

--------------------------------------------------------------------------------------------- page226.

Tattha tamam dalayitvati kamadinavadassanassa patipakkhabhutam sammohatamam vidhamitva. Pabbajinti upagacchim. Anagariyanti pabbajjam. [23] Idani yadattham tada tam rajissariyam pariccattam, tam dassetum "na me dessan"ti osanagathamaha. Tassattho vuttanayova. Evam pana mahasatte pabbajite yava solasavassakala rajakule paricarikavesena devatayeva nam upatthahimsu. So tattha jhanabhinnayo nibbattetva brahmalokupago ahosi. Tada kuhako devadatto ahosi, mata mahamaya, 1- maharakkhitatapaso sariputtatthero, somanassakumaro lokanatho. Tattha yudhanjayacariyayam 2- vuttanayeneva dasa paramiyo niddharetabba. Idhapi nekkhammaparami atisayavatiti sa eva desanam arulha. Tatha sattavassikakale eva rajakiccesu samatthata. Tassa tapasassa kutajatilabhavaparigganhanam tena payuttena ranna vadhe anatte santasabhavo, ranno santikam gantva nananayehi tassa sadosatam attano ca niraparadhatam mahajanassa majjhe pakasetva ranno ca paraneyyabuddhitam balabhavanca patthapetva tena khamapitepi tassa santike vasato rajjissariyato ca samvegmapajjitva nanappakaram yaciyamanenapi hatthagatam rajjasirim 3- khelapindam viya chaddetva katthaci alaggacittena hutva pabbajanam pabbajitva pavivekaramena hutva nacirasseva appakasirena jhanabhinnanibbattananti evamadayo mahasattassa gunanubhava vibhavetabbati. Somanassacariyavannana nitthita. ----------- @Footnote: 1 Ma. matapitaro rajakulani ahesum 2 khu.cariya. 33/1-6/611-2 3 Si. rajissariyam


             The Pali Atthakatha in Roman Book 52 page 215-226. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_rm.php?B=52&A=4760&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=52&A=4760&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=33&i=230              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=33&A=9177              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=33&A=11938              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=33&A=11938              Contents of The Tipitaka Volume 33 http://84000.org/tipitaka/read/?index_33

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]