|
| บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
{๑๐๓} วิหารฏฺเฐปิ ฯ จตูหิ ฐาเนหิ นิกฺขิตฺตํ วุตฺตนยเมว ฯ อภิโยเคปิ เจตฺถ จาตุทฺทิสสงฺฆํ อุทฺทิสฺส ภิกฺขูนํ ทินฺนํ วิหารํ วา ปริเวณํ วา อาวาสํ วา มหนฺตมฺปิ ขุทฺทกมฺปิ อภิยุญฺชโต อภิโยโค น รุหติ อจฺฉินฺทิตฺวา คณฺหิตุมฺปิ น สกฺโกติ ฯ กสฺมา ฯ สพฺเพสํ ธุรนิกฺเขปาภาวโต ฯ น เหตฺถ สพฺเพ จาตุทฺทิสา ภิกฺขู ธุรนิกฺเขปํ กโรนฺตีติ ฯ ทีฆภาณกาทิเภทสฺส ปน คณสฺส วา เอกปุคฺคลสฺส วา สนฺตกํ อภิยุญฺชิตฺวา คณฺหนฺโต สกฺโกติ เต ธุรํ นิกฺขิปาเปตุํ ฯ ตสฺมา ตตฺถ อาราเม วุตฺตนเยเนว วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพ ฯ วิหารฏฺฐกถา นิฏฺฐิตา ฯ {๑๐๔} เขตฺตฏฺเฐปิ ฯ เขตฺตํ ตาว ทสฺเสนฺโต เขตฺตนฺนาม ยตฺถ ปุพฺพนฺนํ วา อปรนฺนํ วา ชายตีติ อาห ฯ ตตฺถ ปุพฺพนฺนนฺติ สาลิอาทีนิ สตฺต ธญฺญานิ ฯ อปรนฺนนฺติ มุคฺคมาสาทีนิ ฯ อุจฺฉุกฺเขตฺตาทิกมฺปิ เอตฺเถว สงฺคหิตํ ฯ อิธาปิ จตูหิ ฐาเนหิ นิกฺขิตฺตํ วุตฺตนยเมว ฯ ตตฺถ ชาตเก ปน สาลิสีสาทีนิ นิรปฺปิตฺวา วา เอกเมกํ หตฺเถเนว ฉินฺทิตฺวา วา อสิเตน ลายิตฺวา วา พหูนิ เอกโต อุปฺปาเฏตฺวา วา คณฺหนฺตสฺส ยสฺมึ พีเช วา สีเส วา มุฏฺฐิยํ วา มุคฺคมาสาทิผเล วา วตฺถุ ปูรติ ตสฺมึ พนฺธนา โมจิตมตฺเต ปาราชิกํ ฯ อจฺฉิชฺชมาโน ปน ทณฺฑโก วา วาโก วา ตโจ วา อปฺปมตฺตโกปิ รกฺขติ ฯ วีหินาฬํ ทีฆมฺปิ โหติ ยาว อนฺโต นาฬโต วีหิสีสทณฺฑโก น นิกฺขมติ ตาว รกฺขติ ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๑๒.
เกสคฺคมตฺตมฺปิ นาฬโต ทณฺฑกสฺส เหฏฺฐิมตเล นิกฺขนฺเต ภณฺฑคฺฆวเสน กาเรตพฺโพ ฯ อสิเตน ลายิตฺวา คณฺหโต ปน มุฏฺฐิคเตสุ เหฏฺฐา ฉินฺเนสุปิ สเจ สีสานิ ชฏิตานิ รกฺขนฺติ ตาว ฯ วิชเฏตฺวา ปน เกสคฺคมตฺตมฺปิ อุกฺขิปโต สเจ วตฺถุ ปูรติ ปาราชิกํ ฯ สามิเกหิ ปน ลายิตฺวา ฐปิตํ สภุสํ ๑- วา อภุสํ วา กตฺวา คณฺหโต เยน วตฺถุ ปูรติ ตสฺมึ คหิเต ปาราชิกํ ฯ สเจ ปริกปฺเปติ อิทํ มทฺทิตฺวา ปปฺโผเฏตฺวา สารเมว คณฺหิสฺสามีติ รกฺขติ ตาว ฯ มทฺทนปปฺโผฏเนสุ ฐานา จาเวนฺตสฺสาปิ ปาราชิกํ นตฺถิ ฯ ปจฺฉา ภาชนคเต กตมตฺเต ปาราชิกํ ฯ อภิโยโค ปเนตฺถ วุตฺตนโยเอว ฯ ขีลสงฺกมนาทีสุ ปฐวี นาม อนคฺฆา ตสฺมา สเจ เอเกเนว ขีเลน เกสคฺคมตฺตมฺปิ ปฐวิปฺปเทสํ สามิกานํ ปสฺสนฺตานํ วา อปสฺสนฺตานํ วา อตฺตโน สนฺตกํ กโรติ ตสฺมึ ขีเล นามํ ฉินฺทิตฺวา วา อจฺฉินฺทิตฺวา วา สงฺกามิตมตฺเต ตสฺส จ เย จสฺส เอกจฺฉนฺทา สพฺเพสํ ปาราชิกํ ฯ สเจ ปน ทฺวีหิ ขีเลหิ คเหตพฺพํ โหติ ปฐเม ขีเล ถุลฺลจฺจยํ ทุติเย ปาราชิกํ ฯ สเจ ตีหิ คเหตพฺพํ โหติ ปฐเม ทุกฺกฏํ ทุติเย ถุลฺลจฺจยํ ตติเย ปาราชิกํ ฯ เอวํ พหุเกสุปิ อวสาเน เทฺว ฐเปตฺวา ปุริเมหิ ทุกฺกฏํ อวสาเน ทฺวินฺนํ เอเกน ถุลฺลจฺจยํ อิตเรน ปาราชิกํ เวทิตพฺพํ ฯ ตญฺจโข สามิกานํ ธุรนิกฺเขเปน ฯ เอวํ สพฺพตฺถ ฯ รชฺชุํ วาติ มม สนฺตกํ อิทนฺติ ญาเปตุกาโม รชฺชุํ วา ปสาเรติ ยฏฺฐึ วา ปาเตติ @เชิงอรรถ: ๑. สกฺกฏํ อุปนิธาย สพุสํ ภเวยฺย ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๑๓.
ทุกฺกฏํ อิทานิ ทฺวีหิ ปโยเคหิ อตฺตโน สนฺตกํ กริสฺสามีติ เตสํ ปฐเม ถุลฺลจฺจยํ ทุติเย ปาราชิกํ ฯ วตึ วาติ ปรสฺส เขตฺตํ ปริกฺเขปวเสน อตฺตโน กาตุกาโม ทารูนิ นิขนติ ปโยเค ปโยเค ทุกฺกฏํ เอกสฺมึ อนาคเต ถุลฺลจฺจยํ ตสฺมึ อาคเต ปาราชิกํ ฯ สเจ ตตฺตเกน อสกฺโกนฺโต สาขาปริวาเรเนว อตฺตโน กาตุํ สกฺโกนฺติ สาขาปาตเนปิ เอเสว นโย ฯ เอวํ เยน เกนจิ ปริกฺขิปิตฺวา อตฺตโน กาตุํ สกฺโกติ ตตฺถ ตตฺถ ปฐมปฺปโยเคหิ ทุกฺกฏํ อวสาเน ทฺวินฺนํ เอเกน ถุลฺลจฺจยํ อิตเรน ปาราชิกํ เวทิตพฺพํ ฯ มริยาทํ วาติ ปรสฺส เขตฺตํ มม อิทนฺติ ญาเปตุกาโม อตฺตโน เขตฺตมริยาทํ เกทารปาลิ ยถา ปรสฺส เขตฺตํ อติกฺกมติ เอวํ สงฺกาเมติ ปํสุมตฺติกาทีหิ วา วฑฺเฒตฺวา วิตฺถตํ กโรติ อกฏํ วา ปน ปติฏฺฐเปติ ปุริมปฺปโยเคสุ ทุกฺกฏํ ทฺวินฺนํ ปจฺฉิมานํ เอเกน ถุลฺลจฺจยํ อิตเรน ปาราชิกนฺติ ฯ เขตฺตฏฺฐกถา นิฏฺฐิตา ฯ {๑๐๕} วตฺถุฏฺเฐปิ ฯ วตฺถุํ ตาว ทสฺเสนฺโต วตฺถุ นาม อารามวตฺถุ วิหารวตฺถูติ อาห ฯ ตตฺถ พีชํ วา อุปโรปเก วา อปโรเปตฺวาว เกวลํ ภูมึ โสเธตฺวา ติณฺณํ ปาการานํ เยน เกนจิ ปริกฺขิปิตฺวา วา ปุปฺผารามาทีนํ อตฺถาย ฐปิโต ภูมิภาโค อารามวตฺถุ นาม ฯ เอเตเนว นเยน เอกวิหารปริเวณอาวาสานํ อตฺถาย ฐปิโต ภูมิภาโค วิหารวตฺถุ นาม ฯ โยปิ ปุพฺเพ อาราโม จ วิหาโร จ หุตฺวา ปจฺฉา วินสฺสิตฺวา ภูมิภาคมตฺโต ฐิโต อารามวิหารกิจฺจํ น กโรติ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๑๔.
โสปิ อารามวตฺถุวิหารวตฺถุสงฺคเหเนว สงฺคหิโต ฯ วินิจฺฉโย ปเนตฺถ เขตฺเต วุตฺตสทิโสเยวาติ ฯ วตฺถุฏฺฐกถา นิฏฺฐิตา ฯ {๑๐๖} คามฏฺเฐ ยํ วตฺตพฺพํ ตํ วุตฺตเมว ฯ {๑๐๗} อรญฺญฏฺเฐ ฯ อรญฺญํ ตาว ทสฺเสนฺโต อรญฺญํ นาม ยํ มนุสฺสานํ ปริคฺคหิตํ โหติ ตํ อรญฺญนฺติ อาห ฯ ตตฺถ ยสฺมา อรญฺญํ นาม มนุสฺสานํ ปริคฺคหิตมฺปิ อตฺถิ อปริคฺคหิตมฺปิ อิธ ปน ยํ ปริคฺคหิตํ สารกฺขํ ยโต น วินา มูเลน กฏฺฐลตาทีนิ คเหตุํ ลพฺภนฺติ ตํ อธิปฺเปตํ ตสฺมา ยํ มนุสฺสานํ ปริคฺคหิตํ โหตีติ วตฺวา ปุน อรญฺญนฺติ วุตฺตํ ฯ เตน อิมมตฺถํ ทสฺเสติ น ปริคฺคหิตภาโว อรญฺญสฺส ลกฺขณํ ยํ ปน อตฺตโน อรญฺญลกฺขเณน อรญฺญํ มนุสฺสานญฺจ ปริคฺคหิตํ ตํ อิมสฺมึ อตฺเถ อรญฺญนฺติ ฯ ตตฺถ วินิจฺฉโย อารามฏฺฐาทีสุ วุตฺตาสทิโส ฯ ตตฺถ ชาตเกสุ ปเนตฺถ เอกสฺมึปิ มหคฺฆรุกฺเข ฉินฺนมตฺเต ปาราชิกํ ฯ ลตํ วาติ เอตฺถ จ เวตฺโตปิ ลตาปิ ลตาเอว ฯ ตตฺถ โย เวตฺโต วา ลตา วา ทีฆา โหติ มหารุกฺเข จ คจฺเฉ จ วินิวิชฺฌิตฺวา วา เวเฐตฺวา วา คตา สา มูเล ฉินฺนาปิ อวหารํ น ชเนติ อคฺเค ฉินฺนาปิ ฯ ยทา ปน อคฺเคปิ มูเลปิ ฉินฺนา โหติ ตทา อวหารํ ชเนติ สเจ น เวเฐตฺวา ฐิตา โหติ ฯ เวเฐตฺวา ฐิตา ปน รุกฺขโต โมจิตมตฺตา อวหารํ ชเนติ ฯ ติณํ วาติ เอตฺถ ติณํ วา โหตุ ปณฺณํ วา สพฺพํ ติณคฺคหเณน--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๑๕.
สงฺคหิตํ ฯ ตํ เคหจฺฉทนาทีนมตฺถาย ปเรหิ ฉินฺนํ วา อตฺตนา ฉินฺทิตฺวา วา คณฺหนฺโต ภณฺทคฺเฆน กาเรตพฺโพ ฯ น เกวลญฺจ ติณปณฺณเมว อญฺญมฺปิ ยงฺกิญฺจิ วากจฺฉลฺลิอาทึ ฯ ยตฺถ สามิกา สาลยา ตํ คณฺหนฺโต ภณฺฑคฺเฆน กาเรตพฺโพ ฯ ตจฺเฉตฺวา ฐปิโต อทฺธคโตปิ รุกฺโข น คเหตพฺโพ ฯ โย ปน อคฺเค จ มูเล จ ฉินฺโน โหติ สาขาปิสฺส ปูติกา ชาตา ฉลฺลิโยปิ คลิตา อยํ สามิเกหิ ฉฑฺฑิโตติ คเหตุํ วฏฺฏติ ฯ ลกฺขณจฺฉินฺนสฺสาปิ ยทา ลกฺขณํ ฉลฺลิยา ปริโยนทฺธํ โหติ ตทา คเหตุํ วฏฺฏติ ฯ เคหาทีนํ อตฺถาย รุกฺเข ฉินฺทิตฺวา ยทา ตานิ กตานิ อชฺฌาวุฏฺฐานิ จ โหนฺติ ทารูนิปิ อรญฺเญ วสฺเสน จ อาตเปน จ วินสฺสนฺติ ฯ อีทิสานิปิ ทิสฺวา ฉฑฺฑิตานีติ คเหตุํ วฏฺฏติ ฯ กสฺมา ฯ ยสฺมา อรญฺญสฺสามิกา เอเตสํ อนิสฺสรา ฯ เยหิ อรญฺญสฺสามิกานํ เทยฺยธมฺมํ ทตฺวา ฉินฺนานิ เตเอว อิสฺสรา เตหิ จ ตานิ ฉฑฺฑิตานิ นิราลยา ตตฺถ ชาตาติ ฯ โยปิ ภิกฺขุ ปฐมํเยว อรญฺญปาลานํ เทยฺยธมฺมํ ทตฺวา อรญฺญํ ปวิสิตฺวา ยถารุจิเต รุกฺเข คาหาเปติ ตสฺส เตสํ อารกฺขฏฺฐานํ อคนฺตฺวาปิ ยถารุจิเตน มคฺเคน คนฺตุํ วฏฺฏติ ฯ อถาปิ ปวิสนฺโต อทตฺวา นิกฺขมนฺโต ทสฺสามีติ รุกฺเข คาหาเปตฺวา นิกฺขมนฺโต เตสํ ทาตพฺพํ ทตฺวา คจฺฉติ วฏฺฏติเอว ฯ อถาปิ อาโภคํ กตฺวา คจฺฉติ เทหีติ วุตฺเต ทสฺสามีติ เทหีติ วุตฺเต ทาตพฺพเมว ฯ สเจ โกจิ อตฺตโน ธนํ ทตฺวา ภิกฺขุสฺส คนฺตุํ เทถาติ วทติ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๑๖.
ลทฺธกปฺปเมว คนฺตุํ วฏฺฏติ ฯ สเจ ปน โกจิ อิสฺสรชาติโก ธนํ อทตฺวาว ภิกฺขูนํ ภาคํ มา คณฺหาถาติ วาเรติ ฯ อรญฺญปาลา จ มยํ ภิกฺขูนํ ตาปสานญฺจ อคฺคณฺหนฺตา กุโต ลจฺฉาม เทถ ภนฺเตติ วทนฺติ ทาตพฺพเมว ฯ โย ปน อรญฺญปาเลสุ นิทฺทายนฺเตสุ วา กีฬาปสุเตสุ วา กตฺถจิ ปกฺกนฺเตสุ วา อาคนฺตฺวา กุหึ อรญฺญปาลาติ ปกฺโกสิตฺวาปิ อทิสฺวา คจฺฉติ ภณฺฑเทยฺยํ ฯ โยปิ อารกฺขฏฺฐานํ ปตฺวา กมฺมฏฺฐานาทีนิ มนสิกโรนฺโต วา อญฺญาวิหิโต วา อสติยา อติกฺกมติ ภณฺฑเทยฺยเมว ฯ ยสฺสาปิ ตํ ฐานํ ปตฺตสฺส โจโร วา หตฺถี วา วาฬมิโค วา มหาเมโฆ วา อุฏฺฐหติ โส ตมฺหา อุปทฺทวา มุจฺจิตุกามตาย สหสา ตํ ฐานํ อติกฺกมติ รกฺขติ ตาว ภณฺฑเทยฺยํ ปน โหติ ฯ อิทํ ปน อรญฺเญ อารกฺขฏฺฐานํ นาม สุงฺกฆาฏโตปิ ครุกตรํ ฯ สุงฺกฆาฏกสฺส หิ ปริจฺเฉทํ อโนกฺกมิตฺวา ทูรโต ปริหรนฺโต ทุกฺกฏเมว อาปชฺชติ ฯ อิทํ ปน เถยฺยจิตฺเตน ปริหรนฺตสฺส อากาเสน คจฺฉโตปิ ปาราชิกเมว ฯ ตสฺมา เอตฺถ อปฺปมตฺเตน ภวิตพฺพนฺติ ฯ อรญฺญฏฺฐกถา นิฏฺฐิตา ฯ {๑๐๘} อุทเก ปน ฯ ภาชนคตนฺติ อุทกํ ทุลฺลภกาเล อุทกมณิกาทีสุ ภาชเนสุ สงฺโคปิตฺวา ฐปิตํ ฯ ตํ ยสฺมึ ภาชเน ฐปิตํ โหติ ตํ ภาชนํ อาวิชฺฌิตฺวา วา ฉิทฺทํ วา กตฺวา ตตฺถ โปกฺขรณีตฬาเกสุ จ อตฺตโน ภาชนํ ปเวเสตฺวา วา คณฺหนฺตสฺส--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๑๗.
สปฺปิเตเลสุ วุตฺตนเยเนว วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพ ฯ มริยาทจฺเฉทเน ปน ตตฺถ ชาตภูตคาเมน สทฺธิมฺปิ มริยาทํ ฉินฺทนฺตสฺส อทินฺนาทานปฺปโยคตฺตา ทุกฺกฏํ ฯ ตญฺจ ปน ปหาเร ปหาเร โหติ ฯ อนฺโต ฐตฺวา พหิมุโข ฉินฺทนฺโต พหิอนฺเตน กาเรตพฺโพ ฯ พหิ ฐตฺวา อนฺโตมุโข ฉินฺทนฺโต อนฺโตอนฺเตน กาเรตพฺโพ ฯ อนฺโต จ พหิ จ มุโข ฉินฺทนฺโต มชฺเฌ ฐตฺวา ตํ ภินฺทนฺโต มชฺเฌน กาเรตพฺโพ ฯ มริยาทํ ทุพฺพลํ กตฺวา คาโว ปกฺโกสติ คามทารเกหิ วา ปกฺโกสาเปติ ฯ เต อาคนฺตฺวา ขุเรหิ มริยาทํ ฉินฺทนฺติ ฯ เตเนว ฉินฺนา โหติ ฯ มริยาทํ ทุพฺพลํ กตฺวา คาโว อุทเก ปเวเสติ คามทารเกหิ วา ปเวสาเปติ ฯ เตหิ อุฏฺฐาปิตวีจิโย มริยาทํ ภินฺทิตฺวา คจฺฉนฺติ ฯ คามทารเก วา อุทเก กีฬถาติ วทติ กีฬนฺเต วา อุตฺตาเสติ ฯ เตหิ อุฏฺฐาปิตวีจิโย มริยาทํ ภินฺทิตฺวา คจฺฉนฺติ ฯ อนฺโตอุทเก ชาตรุกฺขํ ฉินฺทติ อญฺเญน วา ฉินฺทาเปติ ฯ เตนปิ ปตนฺเตน อุฏฺฐาปิตวีจิโย มริยาทํ ภินฺทิตฺวา คจฺฉนฺติ ฯ เตเนว ฉินฺนา โหติ ฯ มริยาทํ ทุพฺพลํ กตฺวา ตฬากรกฺขณตฺถาย ตฬากโต นิพฺพหนอุทกํ วา นิทฺธมนตุมฺพํ วา ปิทหติ อญฺญโต คจฺฉนฺตํ อุทกํ ยถา เอตฺถ ปวิสติ เอวํ ปาลึ วา พนฺธติ มาติกํ วา อุชุกํ กโรติ ตสฺส อุปริภาเค ฐิตํ อตฺตโน ตฬากํ วา ภินฺทติ ฯ อุสฺสนฺนํ อุทกํ มริยาทํ คเหตฺวา คจฺฉติ เตเนว ฉินฺนา โหติ ฯ สพฺพตฺถ นิกฺขนฺตอุทกคฺฆานุรูเปน อวหาเรน กาเรตพฺโพ ฯ นิทฺธมนนาฬึ อุคฺฆาเฏตฺวา นีหรนฺตสฺสาปิ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๑๘.
เอเสว นโย ฯ สเจ ปน เตน มริยาทาย ทุพฺพลาย กตาย อตฺตโนเยว ธมฺมตาย อาคนฺตฺวา วา อนาณตฺเตหิ คามทารเกหิ อาโรปิตา วา คาวิโย ขุเรหิ มริยาทํ ฉินฺทนฺติ อตฺตโนเยว ธมฺมตาย อนาณตฺเตหิ วา คามทารเกหิ อุทเก ปเวสิตา วีจิโย อุฏฺฐาเปนฺติ คามทารกา วา สยเมว ปวิสิตฺวา กีฬนฺตา อุฏฺฐาเปนฺติ อนฺโตอุทเก วา รุกฺโข อญฺเญหิ ฉิชฺชมาโน ปติตฺวา อุฏฺฐาเปติ ตา วีจิโย มริยาทํ ฉินฺทนฺติ ฯ สเจปิ มริยาทํ ทุพฺพลํ กตฺวา สุกฺขตฬากสฺส อุทกนิพฺพหนฏฺฐานํ อุทกนิทฺธมนตุมฺพํ วา ปิทหติ อญฺญโต คมนมคฺเค วา ปาลึ พนฺธติ สุกฺขมาติกํ วา อุชุกํ กโรติ ปจฺฉา เทเว วุฏฺเฐ อุทกํ อาคนฺตฺวา มริยาทํ ภินฺทติ สพฺพตฺถ ภณฺฑเทยฺยํ ฯ โย ปน นิทาเฆ สุกฺขวาปิยา มริยาทํ ยาวตลํ ปาเปตฺวา ภินฺทติ ปจฺฉา เทเว วุฏฺเฐ อาคตาคตํ อุทกํ ปลายติ ภณฺฑเทยฺยํ ฯ ยตฺตกํ ตปฺปจฺจยา สสฺสํ อุปฺปชฺชติ ตโต ปาทมตฺตคฺฆนกํปิ อเทนฺโต สามิกานํ ธุรนิกฺเขเปน อสฺสมโณ โหติ ฯ ยํ ๑- ปน สพฺพสาธารณํ ตฬากํ โหติ ตฬาเก อุทกสฺส สพฺเพปิ มนุสฺสา อิสฺสรา ฯ เหฏฺฐโต ปนสฺส สสฺสานิ กโรนฺติ ฯ สสฺสปาลนตฺถํ ตฬากโต มหามาติกา นิกฺขมิตฺวา เขตฺตมชฺเฌน ยาติ ฯ สาปิ สทา สนฺทนกาเล สพฺพสาธารณา ฯ ตโต ปน ขุทฺทกมาติกา นีหริตฺวา อตฺตโน อตฺตโน เกทาเรสุ อุทกํ ปเวเสนฺติ ฯ ตํ อญฺเญสํ คเหตุํ น เทนฺติ ฯ นิทาฆสมเยว อุทเก มนฺทภูเต @เชิงอรรถ: ๑. อิทํ ปทํ นิรตฺถกํ ขายติ ฯ สาธารณํ ปน ตฬากํ โหตีติ วตฺตพฺพํ ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๑๙.
วาเรน อุทกํ เทนฺติ ฯ โย อุทกวาเร สมฺปตฺเต น ลภติ ตสฺส สสฺสานิ มิลายนฺติ ฯ ตสฺมา อญฺเญสํ วาเร อญฺโญ คเหตุํ น ลภติ ฯ ตตฺถ โย ภิกฺขุ ปเรสํ ขุทฺทกมาติกโต วา เกทารโต วา อุทกํ เถยฺยจิตฺเตน อตฺตโน วา ปรสฺส วา มาติกํ วา เกทารํ วา ปเวเสติ อฏวีมุขํ วา วาเหติ อวหาโรวสฺส โหติ ฯ โยปิ จิเรน เม อุทกวาโร ภวิสฺสติ อิทญฺจ สสฺสํ มิลายตีติ ปเรสํ เกทาเร ปวิสนฺตสฺส อุทกสฺส ปวิสนมคฺคํ ปิทหิตฺวา อตฺตโน เกทารํ ปเวเสติ อวหาโรเอว ฯ สเจ ปน ตฬากโต อนิคฺคเต ปเรสํ มาติกามุขํ อสมฺปตฺเต วา อุทเก สุกฺขมาติกํเยว ยถา อาคจฺฉนฺตํ อุทกํ อญฺเญสํ เกทาเร อปฺปวิสิตฺวา อตฺตโนเยว เกทาเร ปวิสติ เอวํ ตตฺถ ตตฺถ พนฺธติ อนิกฺขนฺเต พทฺธา สุพทฺธา นิกฺขนฺเต พทฺธา ภณฺฑเทยฺยํ ฯ ตฬากํ คนฺตฺวา สยเมว นิทฺธมนนาฬึ อุคฺฆาเฏตฺวา อตฺตโน เกทารํ ปเวเสนฺตสฺสาปิ นตฺถิ อวหาโร ฯ กสฺมา ฯ ตฬากํ นิสฺสาย เขตฺตสฺส กตตฺตา ฯ กุรุนฺทิอาทีสุ ปน อวหาโรติ วุตฺตํ ฯ ตํ วตฺถุ กาลญฺจ เทสญฺจาติ อิมินา ลกฺขเณน น สเมติ ฯ ตสฺมา มหาอฏฺฐกถายํ วุตฺตเมว ยุตฺตนฺติ ฯ อุทกกถา นิฏฺฐิตา ฯ {๑๐๙} ทนฺตโปนํ อารามฏฺฐกวินิจฺฉเยน วินิจฺฉินิตพฺพํ ฯ อยํ ปเนตฺถ วิเสโส ฯ โย สงฺฆสฺส เวตฺตนภโฏ หุตฺวา เทวสิกํ วา ปกฺขมาสวาเรน วา ทนฺตกฏฺฐํ อาหรติ โส ตํ อาหริตฺวา ฉินฺทิตฺวาปิ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๒๐.
ยาว ภิกฺขุสงฺฆํ น ปฏิจฺฉาเปติ ตาว ตสฺเสว โหติ ฯ ตสฺมา ตํ เถยฺยจิตฺเตน คณฺหนฺโต ภณฺฑคฺเฆน กาเรตพฺโพ ฯ ตตฺถ ชาตกํ ปน ครุภณฺฑํ ตมฺปิ ภิกฺขุสงฺเฆน รกฺขิตํ โคปิตํ คณฺหนฺโต ภณฺฑคฺเฆน กาเรตพฺโพ ฯ เอเสว นโย คณปุคฺคลคิหิมนุสฺสสนฺตเกปิ ฉินฺนเก อจฺฉินฺนเก จ เตสํ อารามุยฺยานภูมีสุ ชาเต ฯ สามเณรา วาเรน ภิกฺขุสงฺฆสฺส ทนฺตกฏฺฐํ อาหรนฺตา อาจริยอุปชฺฌายานมฺปิ อาหรนฺติ ฯ ตํ ยาว ฉินฺทิตฺวา สงฺฆํ น ปฏิจฺฉาเปนฺติ ตาว สพฺพํ เตสํเยว โหติ ฯ ตสฺมา ตมฺปิ เถยฺยจิตฺเตน คณฺหนฺโต ภณฺฑคฺเฆน กาเรตพฺโพ ฯ ยทา ปน เต ฉินฺทิตฺวา สงฺฆสฺส ปฏิจฺฉาเปตฺวา ทนฺตกฏฺฐมาลเก นิกฺขิปนฺติ ยถาสุขํ ภิกฺขุสงฺโฆ ปริภุญฺชตูติ ตโต ปฏฺฐาย อวหาโร นตฺถิ ฯ วตฺตํ ปน ชานิตพฺพํ ฯ โย หิ เทวสิกํ สงฺฆมชฺเฌ โอสรติ เตน ทิวเส ทิวเส เอกเมว ทนฺตกฏฺฐํ คเหตพฺพํ ฯ โย ปน เทวสิกํ น โอสรติ ปธานฆเร วสิตฺวา ธมฺมสฺสวเน วา อุโปสถคฺเค วา ทิสฺสติ เตน ปมาณํ สลฺลกฺเขตฺวา จตฺตาริ ปญฺจ ทนฺตกฏฺฐานิ อตฺตโน วสนฏฺฐาเน ฐเปตฺวา ขาทิตพฺพานิ ฯ เตสุ ขีเณสุ สเจ ปน ทนฺตกฏฺฐมาลเก พหูนิ โหนฺติเยว ปุน อาหริตฺวา ขาทิตพฺพานิ ฯ ยทิ ปมาณํ อสลฺลกฺเขตฺวา อาหรติ เตสุ อกฺขีเณสุเยว มาลเก ขียติ ตโต เกจิ เถรา เยหิ คหิตานิ เต ปฏิอาหรนฺตูติ วเทยฺยุํ เกจิ ขาทนฺตุ ปุน สามเณรา อาหริสฺสนฺตีติ ฯ ตสฺมา วิวาทปริหารตฺถํ ปมาณํ สลฺลกฺเขตพฺพํ ฯ คหเณ ปน โทโส นตฺถิ ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๒๑.
มคฺคํ คจฺฉนฺเตนปิ เอกํ วา เทฺว วา ถวิกาย ปกฺขิปิตฺวา คนฺตพฺพนฺติ ฯ ทนฺตกฏฺฐกถา นิฏฺฐิตา ฯ {๑๑๐} วนปฺปตีติ วนสฺส ปติ วนปฺปติ ฯ วนเชฏฺฐกรุกฺขสฺเสตํ อธิวจนํ ฯ อิธ ปน สพฺโพปิ มนุสฺเสหิ ปริคฺคหิตรุกฺโข อธิปฺเปโต อมฺพลพุชปนสาทิโก ฯ ยตฺถ วา ปน มริจวลฺลิอาทีนิ อาโรเปนฺติ โส ฉิชฺชมาโน สเจ เอกายปิ ฉลฺลิยา วา วาเกน วา สกลิกาย วา เผคฺคุนา วา สมฺพทฺโธว หุตฺวา ภูมิยํ ปตติ รกฺขติ ตาว ฯ โย ปน ฉินฺโนปิ วลฺลีหิ วา สามนฺตรุกฺขสาขาหิ วา สนฺธาริตตฺตา อุชุกเมว ติฏฺฐติ ปตนฺโต วา ภูมึ น ปาปุณาติ นตฺถิ ตตฺถ ปริหาโร อวหาโรเอว โหติ ฯ โยปิ กกเจน ฉินฺโน อจฺฉินฺโน วิย หุตฺวา ตตฺเถว ติฏฺฐติ ตสฺมิมฺปิ เอเสว นโย ฯ โย ปน รุกฺขํ ทุพฺพลํ กตฺวา ปจฺฉา จาเลตฺวา ปาเตติ อญฺเญน วา จาลาเปติ อญฺญํ วาสฺส สนฺติเก รุกฺขํ ฉินฺทิตฺวา อชฺโฌตฺถรติ ปเรน วา อชฺโฌตฺถราเปติ มกฺกเฏ วา ปริปาเปตฺวา ตตฺถ อาโรเปติ อญฺเญน วา อาโรปาเปติ วคฺคุลิโย วา ตตฺถ อาโรเปติ ปเรน วา อาโรปาเปติ ตา ตํ รุกฺขํ ปาเตนฺติ ตสฺเสว อวหาโร ฯ สเจ ปน เตน รุกฺเข ทุพฺพเล กเต อญฺโญ อนาณตฺโตเอว ตํ จาเลตฺวา ปาเตติ รุกฺเขน วา อชฺโฌตฺถรติ อตฺตโน ธมฺมตาย มกฺกฏา วา วคฺคุลิโย วา อาโรหนฺติ ปโร วา อนาณตฺโต อาโรเปติ สยํ วา เอส วาตมุขํ โสเธติ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๒๒.
พลววาโต อาคนฺตฺวา รุกฺขํ ปาเตติ สพฺพตฺถ ภณฺฑเทยฺยํ ฯ วาตมุขโสธนํ ปเนตฺถ อสมฺปตฺเต วาเต สุกฺขมาติกาย อุชุกรณาทีหิ สเมติ โน อญฺญถา ฯ รุกฺขํ อาวิชฺฌิตฺวา สตฺเถน วา อาโกฏฺเฏติ อคฺคึ วา เทติ มณฺฑุกณฺฏกํ วา วิสํ อาโกฏฺเฏติ เยน โส มรติ สพฺพตฺถ ภณฺฑเทยฺยเมวาติ ฯ วนปฺปติกถา นิฏฺฐิตา ฯ {๑๑๑} หรณเก ฯ อญฺญสฺส หรณกํ ภณฺฑํ ฯ เถยฺยจิตฺโต อามสตีติ ปรํ สีสภาราทีหิ ภณฺฑํ อาทาย คจฺฉนฺตํ ทิสฺวา เอตํ หริสฺสามีติ เวเคน คนฺตฺวา อามสติ เอตฺตาวตาสฺส ทุกฺกฏํ ฯ ผนฺทาเปตีติ อากฑฺฒนวิกฑฺฒนํ กโรติ สามิโก น มุญฺจติ เตนสฺส ถุลฺลจฺจยํ ฯ ฐานา จาเวตีติ อากฑฺฒิตฺวา สามิกสฺส หตฺถโต โมเจติ เตนสฺส ปาราชิกํ ฯ สเจ ปน ตํ ภณฺฑสามิโก อุฏฺฐหิตฺวา โปเถตฺวา ปุน นํ ภณฺฑํ โมจาเปตฺวา คณฺเหยฺย ภิกฺขุ ปฐมคหเณเนว ปาราชิโก ฯ สีสโต วา กณฺณโต วา คีวโต วา หตฺถโต วา อลงฺการํ ฉินฺทิตฺวา วา โมเจตฺวา วา คณฺหนฺตสฺส สีสาทีหิ โมจิตมตฺเต ปาราชิกํ ฯ หตฺเถ ปน วลยํ วา กฏกํ วา อนีหริตฺวา อคฺคพาหํ ฆํสนฺโตว อปราปรํ วา สาเรติ อากาสคตํ วา กโรติ รกฺขติ ตาว ฯ รุกฺขมูลจีวรวํเสสุ วลยมิว น ปาราชิกํ ชเนติ ฯ กสฺมา ฯ สวิญฺญาณกตฺตา ฯ สวิญฺญาณกโกฏฺฐาสคตํ หิ ยาว ตโต น นีหฏํ ตาว ตตฺเถว โหติ ฯ เอเสว นโย องฺคุลีมุทฺทิเก ปาทูปคกฏูปคปิลนฺธเนสุ ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๒๓.
โย ปน ปรสฺส นิวตฺถสาฏกํ อจฺฉินฺทติ ปโร จ สลชฺชตาย สหสา น มุญฺจติ เอเกนนฺเตน โจโร กฑฺฒติ เอเกนนฺเตน ปโร รกฺขติ ตาว ฯ ปรสฺส หตฺถโต มุตฺตมตฺเต ปาราชิกํ ฯ อถาปิ อากฑฺฒนฺตสฺส ฉิชฺชิตฺวา เอกเทโส หตฺถคโต โหติ โส จ ปาทํ อคฺฆติ ปาราชิกเมว ฯ สหภณฺฑหารกนฺติ สหภณฺฑหารกํ ภณฺฑํ เนสฺสามีติ จินฺเตตฺวา อิโต ยาหีติ ภณฺฑ หารกํ ตชฺเชติ ฯ โส ภีโต โจเรน อธิปฺเปตทิสาภิมุโข หุตฺวา เอกํ ปาทํ สงฺกาเมติ โจรสฺส ถุลฺลจฺจยํ ทุติเย ปาราชิกํ ฯ ปาตาเปตีติ อถาปิ โจโร ภณฺฑหารกสฺส หตฺเถ อาวุธํ ทิสฺวา สาสงฺโก หุตฺวา ปาตาเปตฺวา ตํ คเหตุกาโม เอกมนฺตํ ปฏิกฺกมฺม สนฺตชฺเชตฺวา ปาตาเปติ ปรสฺส หตฺถโต มุตฺตมตฺเต ปาราชิกํ ฯ ปาตาเปติ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติอาทิ ปน ปริกปฺปวเสน วุตฺตํ ฯ โย หิ ภณฺฑํ ปาตาเปตฺวา ยํ มม รุจฺจติ ตํ คเหสฺสามีติ ปริกปฺเปตฺวา ปาตาเปติ ตสฺส ปาตาปเน จ อามสเน จ ทุกฺกฏํ ผนฺทาปเน ถุลฺลจฺจยํ ปาทคฺฆนกสฺส ฐานา จาวเน ปาราชิกํ ฯ ตํ ปจฺฉา ปริปาติยมานสฺส มุญฺจโตปิ นตฺถิเยว สมณภาโว ฯ โยปิ ภณฺฑหารกํ อติกฺกมนฺตํ ทิสฺวา อนุพนฺธนฺโต ติฏฺฐ ติฏฺฐ ภณฺฑํ ปาเตหีติ วตฺวา ปาตาเปติ ตสฺสาปิ เตน หตฺถโต มุตฺตมตฺเต ปาราชิกํ ฯ โย ปน ติฏฺฐ ติฏฺฐาติ วทติ ปาเตหีติ น วทติ อิตโร จ นํ โอโลเกตฺวา สเจ เอส มํ ปาปุเณยฺย ฆาเตยฺยาปิ มนฺติ สาลโยว หุตฺวา ตํ ภณฺฑํ คหนฏฺฐาเน ปกฺขิปิตฺวา--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๒๔.
ปุน นิวตฺติตฺวา คเหสฺสามีติ ปกฺกมติ ปาตนปจฺจยา ปาราชิกํ นตฺถิ ฯ อาคนฺตฺวา ปน เถยฺยจิตฺเตน คณฺหโต อุทฺธาเร ปาราชิกํ ฯ อถ ปนสฺส เอวํ โหติ มยา ปาตาเปนฺเตเนว อิทํ มม สนฺตกํ กตนฺติ ตโต นํ สกสญฺญาย คณฺหาติ คหเณ รกฺขติ ภณฺฑเทยฺยํ ปน โหติ ฯ เทหีติ วุตฺเต อเทนฺตสฺส สามิกานํ ธุรนิกฺเขเป ปาราชิกํ ฯ โส อิมํ ฉฑฺเฑตฺวา คโต อนชฺฌาวุฏฺฐกํ ทานิ อิทนฺติ ปํสุกูลสญฺญาย คณฺหโตปิ เอเสว นโย ฯ อถ ปน สามิโก ติฏฺฐ ติฏฺฐาติ วุตฺตมตฺเตเนว โอโลเกนฺโต ตํ ทิสฺวา น ทานิ อิทํ มยฺหนฺติ ธุรนิกฺเขปํ กตฺวา นิราลโย ฉฑฺเฑตฺวา ปลายติ ตํ เถยฺยจิตฺเตน คณฺหโต อุทฺธาเร ทุกฺกฏํ อาหราเปนฺเต ทาตพฺพํ อเทนฺตสฺส ปาราชิกํ ฯ กสฺมา ฯ ตสฺส ปโยเคน ฉฑฺฑิตตฺตาติ มหาอฏฺฐกถายํ วุตฺตํ ฯ อญฺเญสุ ปน วิจรณาเอว นตฺถิ ฯ ปุริมนเยเนว สกสญฺญาย วา ปํสุกูลสญฺญาย วา คณฺหนฺเตปิ อยเมว วินิจฺฉโยติ ฯ หรณกถา นิฏฺฐิตา ฯ {๑๑๒} อุปนิธิมฺหิ ฯ นาหํ คณฺหามีติ สมฺปชานมุสาวาเทปิ อทินฺนาทานสฺส ปุพฺพปฺปโยคตฺตา ทุกฺกฏํ ฯ กึ ตุมฺเห ภณถ เนวิทํ มยฺหํ อนุรูปํ น ตุมฺหากนฺติอาทีนิ วทนฺตสฺสาปิ ทุกฺกฏเมว ฯ รโห มยา เอตสฺส หตฺเถ ฐปิตํ น อญฺโญ โกจิ ชานาติ ทสฺสติ นุ โข เม โนติ สามิโก วิมตึ อุปฺปาเทติ ภิกฺขุสฺส ถุลฺลจฺจยํ ฯ ตสฺส ผรุสาทิภาวํ ทิสฺวา สามิโก น มยฺหํ ทสฺสตีติ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๒๕.
ธุรํ นิกฺขิปติ ฯ ตตฺถ สจายํ ภิกฺขุ กิลเมตฺวา นํ ทสฺสามีติ ทาเน สอุสฺสาโห รกฺขติ ตาว ฯ สเจปิ โส ทาเน นิรุสฺสาโห ภณฺฑสามิโก ปน คหเณ สอุสฺสาโห รกฺขเตว ฯ ยทิ ปน ตสฺมึ ทาเน นิรุสฺสาโห ภณฺฑสามิโก น มยฺหํ ทสฺสตีติ ธุรํ นิกฺขิปติ เอวํ อุภินฺนํ ธุรนิกฺเขเปน ภิกฺขุโน ปาราชิกํ ฯ ยทิปิ มุเขน ทสฺสามีติ วทติ จิตฺเตน ปน อทาตุกาโม เอวมฺปิ สามิกสฺส ธุรนิกฺเขเป ปาราชิกํ ฯ ตํ ปน อุปนิธึ นาม สงฺโคปนตฺถาย อตฺตโน หตฺเถ ปเรหิ ฐปิตํ ภณฺฑํ อคุตฺตเทสโต ฐานา จาเวตฺวา คุตฺเต ฐาเน ฐปนตฺถาย หรโต อนาปตฺติ ฯ เถยฺยจิตฺเตนปิ ฐานา จาเวนฺตสฺส อวหาโร นตฺถิ ฯ กสฺมา ฯ อตฺตโน หตฺเถ นิกฺขิตฺตตฺตา ภณฺฑเทยฺยํ ปน โหติ ฯ เถยฺยจิตฺเตน ปริภุญฺชโตปิ เอเสว นโย ฯ ตาวกาลิกคฺคหเณปิ ตเถว ฯ ธมฺมํ จรนฺโตติปิอาทิ วุตฺตนยเมว ฯ อยํ ตาว ปาลิวณฺณนา ฯ ปาลิมุตฺตกวินิจฺฉโย ปเนตฺถ ปตฺตจตุกฺกาทิวเสน เอวํ วุตฺโต ฯ เอโก กิร ภิกฺขุ ปรสฺส มหคฺเฆ ปตฺเต โลภํ อุปฺปาเทตฺวา ตํ หริตุกาโม ฐปิตฏฺฐานมสฺส สุฏฺฐุ สลฺลกฺเขตฺวา อตฺตโนปิ ปตฺตํ ตสฺเสว สนฺติเก ฐเปสิ ฯ โสปิ ปจฺจูสสมเย อาคนฺตฺวา ธมฺมํ วาจาเปตฺวา นิทฺทายมานํ มหาเถรํ เอวมาห วนฺทามิ ภนฺเตติ ฯ โก เอโสติ ฯ อหํ ภนฺเต อาคนฺตุกภิกฺขุ กาลสฺเสวมฺหิ คนฺตุกาโม อสุกสฺมิญฺจ เม ฐาเน อีทิเสน นาม อํสวทฺธเกน อีทิสาย ปตฺตตฺถวิกาย ปตฺโต ฐปิโต สาธาหํ ภนฺเต ตํ ลเภยฺยนฺติ ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๒๖.
เถโร ปวิสิตฺวา ตํ คณฺหิ ฯ อุทฺธาเรเยว โจรสฺส ปาราชิกํ ฯ สเจ อาคนฺตฺวา โกสิ ตฺวํ อเวลายํ อาคโตติ วุตฺเต ภีโต ปลายติ ปาราชิกํ ปตฺวาว ปลายติ ฯ เถรสฺส ปน สุทฺธจิตฺตตฺตา อนาปตฺติ ฯ เถโร ตํ คณฺหิสฺสามีติ อญฺญํ คณฺหิ ตตฺถาปิ เอเสว นโย ฯ อยํ ปน อญฺญํ ตาทิสเมว คณฺหนฺเต ยุชฺชติ มนุสฺสวิคฺคเห อาณตฺตสทิสวตฺถุ วิย ฯ กุรุนฺทิยํ ปน ปทวาเรน กาเรตพฺโพติ วุตฺตํ ฯ ตํ อตาทิสเมว คณฺหนฺเต ยุชฺชติ ฯ ตํ มญฺญมาโน อตฺตโน ปตฺตํ คณฺหิตฺวา อทาสิ ฯ โจรสฺส สามิเกน ทินฺนตฺตา ปาราชิกํ นตฺถิ ฯ อสุทฺธจิตฺเตน คหิตตฺตา ทุกฺกฏํ ฯ ตํ มญฺญมาโน โจรสฺเสว ปตฺตํ คณฺหิตฺวา อทาสิ ฯ อิธาปิ โจรสฺส อตฺตโน สนฺตกตฺตา ปาราชิกํ นตฺถิ ฯ อสุทฺธจิตฺเตน ปน คหิตตฺตา ทุกฺกฏเมว ฯ สพฺพตฺถ เถรสฺส อนาปตฺติ ฯ อปโร ปตฺตํ โจเรสฺสามีติ ตเถว นิทฺทายมานํ เถรํ วนฺทิ ฯ โก อยนฺติ จ วุตฺโต อหํ ภนฺเต คิลานภิกฺขุ เอกํ ตาว เม ปตฺตํ เทถ คามทฺวารํ คนฺตฺวา เภสชฺชํ อาหริสฺสามีติ ฯ เถโร อิธ คิลาโน นตฺถิ โจโร อยํ ภวิสฺสตีติ สลฺลกฺเขตฺวา อิมํ หรตูติ อตฺตโน เวริภิกฺขุสฺส ปตฺตํ นีหริตฺวา อทาสิ ฯ ทฺวินฺนมฺปิ อุทฺธาเรเยว ปาราชิกํ ฯ เวริภิกฺขุสฺส ปตฺโตติ สญฺญาย อญฺญสฺส ปตฺตํ อุทฺธรนฺเตปิ เอเสว นโย ฯ สเจ ปน เวริสฺสายนฺติ สญฺญาย โจรสฺเสว ปตฺตํ อุทฺธริตฺวา เทติ วุตฺตนเยเนว เถรสฺส ปาราชิกํ โจรสฺส ทุกฺกฏํ ฯ อถสฺส เวริสฺสายนฺติ มญฺฌมาโน อตฺตโน--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๒๗.
ปตฺตํ เทติ วุตฺตนเยเนว อุภินฺนมฺปิ ทุกฺกฏํ ฯ เอโก มหาเถโร อุปฏฺฐากํ ทหรภิกฺขุํ ปตฺตจีวรํ คณฺห อสุกนฺนาม คามํ คนฺตฺวา ปิณฺฑาย จริสฺสามาติ อาห ฯ ทหโร คเหตฺวา เถรสฺส ปจฺฉโต คจฺฉนฺโต เถยฺยจิตฺตํ อุปฺปาเทตฺวา สเจ สีเส ภารํ ขนฺเธ กโรติ ปาราชิกํ นตฺถิ ฯ กสฺมา ฯ อาณตฺติยา คหิตตฺตา ฯ สเจ ปน มคฺคโต โอกฺกมฺม อฏวึ ปวิสติ ปทวาเรน กาเรตพฺโพ ฯ อถ นิวตฺติตฺวา วิหาราภิมุโข ปลายิตฺวา วิหารํ ปวิสิตฺวา คจฺฉติ อุปจาราติกฺกเม ปาราชิกํ ฯ อถาปิ มหาเถรสฺส นิวาสนปริวตฺตนฏฺฐานโต คามาภิมุโข ปลายติ คามูปจาราติกฺกเม ปาราชิกํ ฯ ยทิ ปน อุโภปิ ปิณฺฑาย จริตฺวา ภุตฺวา วา คเหตฺวา วา นิกฺขมนฺติ เถโร จ ปุนปิ ตํ วเทติ ปตฺตจีวรํ คณฺห วิหารํ คมิสฺสามาติ ตตฺถ เจโส ปุริมนเยเนว สีเส ภารํ ขนฺเธ กโรติ รกฺขติ ตาว ฯ อฏวึ ปวิสติ ปทวาเรน กาเรตพฺโพ ฯ นิวตฺติตฺวา คามาภิมุโขเยว ปลายติ คามูปจาราติกฺกเม ปาราชิกํ ฯ ปุรโต วิหาราภิมุโข ปลายิตฺวา วิหาเร อฏฺฐตฺวา อนิสีทิตฺวา อวูปสนฺเตเนว เถยฺยจิตฺเตน คจฺฉติ อุปจาราติกฺกเม ปาราชิกํ ฯ โย ปน อนาณตฺโต คณฺหาติ ตสฺส สีเส ภารํ ขนฺเธ กรณาทีสุ ปาราชิกํ ฯ เสสํ ปุริมสทิสเมว ฯ โย ปน อสุกนฺนาม วิหารํ คนฺตฺวา จีวรํ โธวิตฺวา รชิตฺวา วา เอหีติ วุตฺโต สาธูติ คเหตฺวา คจฺฉติ ตสฺสปิ อนฺตรามคฺเค เถยฺยจิตฺตํ อุปฺปาเทตฺวา สีเส ภารํ ขนฺเธ กรณาทีสุ ปาราชิกํ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๒๘.
นตฺถิ ฯ มคฺคา โอกฺกมเน ปทวาเรน กาเรตพฺโพ ฯ ตํ วิหารํ คนฺตฺวา ตตฺเถว วสนฺโต เถยฺยจิตฺเตน ปริภุญฺชนฺโต ชิราเปติ ฯ โจรา วาสฺส ตํ หรนฺติ ฯ อวหาโร นตฺถิ ภณฺฑเทยฺยํ ปน โหติ ฯ ตโต นิกฺขมิตฺวา อาคจฺฉนฺโตปิ เอเสว นโย ฯ โย ปน อนาณตฺโต เถเรน นิมิตฺเต วา กเต สยเมว วา กิลิฏฺฐํ สลฺลกฺเขตฺวา เทถ ภนฺเต จีวรํ อมุกนฺนาม คามํ คนฺตฺวา รชิตฺวา อาหริสฺสามีติ คเหตฺวา คจฺฉติ ตสฺส อนฺตรามคฺเค เถยฺยจิตฺตํ อุปฺปาเทตฺวา สีเส ภารํ ขนฺเธ กรณาทีสุ ปาราชิกํ ฯ กสฺมา ฯ อนาณตฺติยา คหิตตฺตา ฯ มคฺคา โอกฺกมโตปิ ปฏินิวตฺติตฺวา ตเมว วิหารํ อาคนฺตฺวา วิหารสีมํ อติกฺกมโตปิ วุตฺตนยเมว ปาราชิกํ ฯ ตตฺถ คนฺตฺวา รชิตฺวา ปจฺจาคจฺฉโตปิ เถยฺยจิตฺเต อุปฺปนฺเน เอเสว นโย ฯ สเจ ปน ยตฺถ คโต ตตฺถ วา อนฺตรามคฺเค วิหาเร วา ตเมว วิหารํ ปจฺจาคนฺตฺวา ตสฺส เอกปสฺเส วา อุปจารสีมํ อนติกฺกมิตฺวา วสนฺโต เถยฺยจิตฺเตน ปริภุญฺชนฺโต ชิราเปติ โจรา วาสฺส ตํ หรนฺติ ยถา วา ตถา วา นสฺสติ ภณฺฑเทยฺยํ ฯ อุปจารสีมํ อติกฺกมโต ปน ปาราชิกํ ฯ โย ปน เถเรน นิมิตฺเต กริยมาเน เทถ ภนฺเต อหํ รชิตฺวา อาหริสฺสามีติ วตฺวา กตฺถ คนฺตฺวา ๑- ภนฺเต รชามีติ ปุจฺฉติ ฯ เถโร ปน นํ ยตฺถ อิจฺฉสิ ตตฺถ คนฺตฺวา รชาติ วทติ ฯ อยํ วิสฏฺฐทูโต นาม ฯ @เชิงอรรถ: ๑. อิทํ ปทํ อติเรกํ ขายติ ฯ ตสฺมึ อสนฺเต ภนฺเตติ ปทํ ยุตฺตฏฺฐาเน ลิขิตํ @โหติ ฯ อยุตฺตฏฺฐาเน วา ฯ ตถาหิ กตฺถ ภนฺเต คนฺตฺวา รชามีติ ลิขิตพฺพํ ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๒๙.
เถยฺยจิตฺเตน ปลายนฺโตปิ น อวหาเรน กาเรตพฺโพ ฯ เถยฺยจิตฺเตน ปน ปลายโตปิ ปริโภเคน วา อญฺญถา วา นาสยโตปิ ภณฺฑเทยฺยเมว โหติ ฯ ภิกฺขุ ภิกฺขุสฺส หตฺเถ กญฺจิ ปริกฺขารํ ปหิณาติ อสุกวิหาเร อสุกภิกฺขุสฺส เทหีติ ฯ ตสฺส เถยฺยจิตฺเต อุปฺปนฺเน สพฺพฏฺฐาเนสุ อสุกนฺนาม วิหารํ คนฺตฺวา จีวรํ โธวิตฺวา รชิตฺวา วา เอหีติ เอตฺถ วุตฺตสทิโส วินิจฺฉโย ฯ อปโร ภิกฺขุ ปหิณิตุกาโม นิมิตฺตํ กโรติ โก นุ โข คเหตฺวา คมิสฺสตีติ ฯ ตตฺร เจโก เทถ ภนฺเต อหํ คเหตฺวา คมิสฺสามีติ คเหตฺวา คจฺฉติ ฯ ตสฺส เถยฺยจิตฺเต อุปฺปนฺเน สพฺพฏฺฐาเนสุ เทถ ภนฺเต จีวรํ อสุกนฺนาม คามํ คนฺตฺวา รชิตฺวา อาหริสฺสามีติ เอตฺถ วุตฺตสทิโส วินิจฺฉโย ฯ เถเรน จีวรตฺถาย วตฺถํ ลภิตฺวา อุปฏฺฐากกุเล ฐปิตํ โหติ ฯ อถสฺส อนฺเตวาสิโก วตฺถํ หริตุกาโม ตตฺถ คนฺตฺวา ตํ กิร วตฺถํ เทถาติ เถเรน เปสิโต วิย วทติ ฯ ตสฺส วจนํ สทฺทหิตฺวา อุปาสเกน ฐปิตํ อุปาสิกา วา อุปาสิกาย ฐปิตํ อุปาสโก วา อญฺโญ วา โกจิ นีหริตฺวา เทติ ฯ อุทฺธาเรเยวสฺส ปาราชิกํ ฯ สเจ ปน เถรสฺส อุปฏฺฐาเกหิ อิมํ เถรสฺส ทสฺสามาติ อตฺตโน วตฺถํ ฐปิตํ โหติ ฯ อถสฺส อนฺเตวาสิโก ตํ หริตุกาโม ตตฺถ คนฺตฺวา เถรสฺส กิร วตฺถํ ทาตุกามตฺถ นํ เทถาติ วทติ ฯ เต จสฺส สทฺทหิตฺวา มยํ ภนฺเต โภเชตฺวา ทสฺสามาติ ฐปยิมฺหา หนฺท คณฺหาหีติ เทนฺติ ฯ สามิเกหิ ทินฺนตฺตา ปาราชิกํ นตฺถิ ฯ อสุทฺธจิตฺเตน ปน คหิตตฺตา ทุกฺกฏํ ภณฺฑเทยฺยญฺจ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๓๐.
โหติ ฯ ภิกฺขุ ภิกฺขุสฺส วตฺวา คามํ คจฺฉติ อิตฺถนฺนาโม มม วสฺสาวาสิกํ ทสฺสติ ตํ คเหตฺวา ฐเปยฺยาสีติ ฯ สาธูติ โส ภิกฺขุ เตน ทินฺนํ มหคฺฆสาฏกํ อตฺตนา ลทฺเธน อปฺปคฺฆสาฏเกน สทฺธึ ฐเปตฺวา เตน อาคเตน อตฺตโน มหคฺฆสาฏกสฺส ลทฺธภาวํ ญตฺวา วา อญตฺวา วา เทหิ เม วสฺสาวาสิกนฺติ วุตฺโต ตว ถูลสาฏโก ลทฺโธ มยฺหํ ปน สาฏโก มหคฺโฆ เทฺวปิ อสุกสฺมึ นาม โอกาเส ฐปิตา ปวิสิตฺวา คณฺหาหีติ วทติ ฯ เตน ปวิสิตฺวา ถูลสาฏเก คหิเต อิตรสฺส อิตรํ คณฺหโต อุทฺธาเร ปาราชิกํ ฯ อถาปิ ตสฺส สาฏเก อตฺตโน นามํ อตฺตโน จ สาฏเก ตสฺส นามํ ลิขิตฺวา คจฺฉ นามํ วาเจตฺวา คณฺหาหีติ วทติ ฯ ตตฺราปิ เอเสว นโย ฯ โย ปน อตฺตนา จ เตน จ ลทฺธสาฏเก เอกโต ฐเปตฺวา ตํ เอวํ วทติ ตยา จ มยา จ ลทฺธสาฏกา เทฺวปิ อนฺโตคพฺเภ ฐปิตา คจฺฉ ยํ อิจฺฉสิ ตํ วิจินิตฺวา คณฺหาหีติ ฯ โส จ ลชฺชาย อาวาสิเกน ลทฺธํ ถูลสาฏกเมว คณฺเหยฺย ฯ ตตฺราวาสิกสฺส วิจินิตฺวา คหิตาวเสสํ อิตรํ คณฺหโต อนาปตฺติ ฯ อาคนฺตุโก ภิกฺขุ อาวาสิกานํ จีวรกมฺมํ กโรนฺตานํ สมีเป ปตฺตจีวรํ ฐเปตฺวา เอเต สงฺโคปิสฺสนฺตีติ มญฺญมาโน นหายิตุํ วา อญฺญตฺร วา คจฺฉติ ฯ สเจ นํ อาวาสิกา สงฺโคเปนฺติ อิจฺเจตํ กุสลํ โน เจ นฏฺเฐ คีวา น โหติ ฯ สเจปิ โส อิทํ ภนฺเต ฐเปถาติ วตฺวา คจฺฉติ อิตเร จ กิจฺจปฺปสุตตฺตา น ชานนฺติ เอเสว นโย ฯ อถาปิ เต อิทํ ภนฺเต ฐเปถาติ วุตฺตา มยํ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๓๑.
พฺยาวฏาติ ปฏิกฺขิปนฺติ อิตโร จ อวสฺสํ ฐเปสฺสนฺตีติ อนาทิยิตฺวา คจฺฉติ เอเสว นโย ฯ สเจ ปน เตน ยาจิตา วา อยาจิตา วา มยํ ฐเปสฺสาม ตฺวํ คจฺฉาติ วทนฺติ ตํ สงฺโคปิตพฺพํ ฯ โน เจ สงฺโคเปนฺติ นฏฺเฐ คีวา ฯ กสฺมา ฯ สมฺปฏิจฺฉิตตฺตา ฯ โย ภิกฺขุ ภณฺฑาคาริโก หุตฺวา ปจฺจูสสมเยว ภิกฺขูนํ ปตฺตจีวรานิ เหฏฺฐาปาสาทํ โอโรเปตฺวา ทฺวารํ อปิทหิตฺวา เตสํปิ อนาโรเจตฺวา ทูเร ภิกฺขาจารํ คจฺฉติ ตานิ เจ โจรา หรนฺติ ตสฺเสว คีวา ฯ โย ปน ภิกฺขูหิ โอโรเปถ ภนฺเต ปตฺตจีวรานิ กาโล สลากคฺคหณสฺสาติ วุตฺโต สมาคตตฺถาติ ปุจฺฉิตฺวา อาม สมาคตมฺหาติ วุตฺเต ปตฺตจีวรานิ นีหริตฺวา นิกฺขิปิตฺวา ภณฺฑาคารทฺวารํ พนฺธิตฺวา ตุมฺเห ปตฺตจีวรานิ คเหตฺวา เหฏฺฐาปาสาททฺวารํ ปฏิชคฺคิตฺวา คจฺเฉยฺยาถาติ วตฺวา คจฺฉติ ตตฺร เจโก อลสชาติโก ภิกฺขุ ภิกฺขูสุ คเตสุ ปจฺฉา อกฺขีนิ ปุญฺฉนฺโต อุฏฺฐหิตฺวา อุทกฏฺฐานํ วา มุขโธวนฏฺฐานํ วา คจฺฉติ ฯ ตํขณํ ทิสฺวา โจรา ตสฺส ปตฺตจีวรํ หรนฺติ สุหฏํ ฯ ภณฺฑาคาริกสฺส คีวา น โหติ ฯ สเจปิ โกจิ ภณฺฑาคาริกสฺส อนาโรเจตฺวาว ภณฺฑาคาเร อตฺตโน ปริกฺขารํ ฐเปติ ฯ ตสฺมิมฺปิ นฏฺเฐ ภณฺฑาคาริกสฺส คีวา น โหติ ฯ สเจ ปน ภณฺฑาคาริโก ตํ ทิสฺวา อฏฺฐาเน ฐปิตนฺติ คเหตฺวา ฐเปติ นฏฺเฐ ตสฺส คีวา ฯ สเจ ฐปิตภิกฺขุนา ๑- มยา ภนฺเต อีทิโส นาม ปริกฺขาโร ฐปิโต @เชิงอรรถ: ๑. ฐปนกภิกฺขุนา ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๓๒.
อุปธาเรยฺยาถาติ วุตฺโต สาธูติ สมฺปฏิจฺฉติ ทุนฺนิกฺขิตฺตํ วา มญฺญมาโน อญฺญสฺมึ ฐาเน ฐเปติ ตสฺเสว คีวา ฯ นาหํ ชานามีติ ปฏิกฺขิปนฺตสฺส ปน นตฺถิ คีวา ฯ โยปิ ตสฺส ปสฺสนฺตสฺเสว ฐเปติ ภณฺฑาคาริกญฺจ น สมฺปฏิจฺฉาเปติ นฏฺฐํ สุนฏฺฐเมว ฯ สเจ ตํ ภณฺฑาคาริโก อญฺญตฺร ฐเปติ นฏฺเฐ คีวา ฯ สเจ ภณฺฑาคารํ สุคุตฺตํ สพฺโพ สงฺฆสฺส จ เจติยสฺส จ ปริกฺขาโร ตตฺเถว ฐปิยติ ภณฺฑาคาริโก จ พาโล อพฺยตฺโต ทฺวารํ วิวริตฺวา ธมฺมกถํ วา โสตุํ อญฺญํ วา กิญจิ กาตุํ กตฺถจิ คจฺฉติ ตํขณํ ทิสฺวา ยตฺตกํ โจรา หรนฺติ สพฺพนฺตสฺส คีวา ฯ ภณฺฑาคารโต นิกฺขมิตฺวา พหิ จงฺกมนฺตสฺส วา ทฺวารํ วิวริตฺวา สรีรํ อุตุํ คาหาเปนฺตสฺส วา ตตฺเถว สมณธมฺมานุโยเคน นิสินฺนสฺส วา ตตฺเถว นิสีทิตฺวา เกนจิ กมฺเมน พฺยาวฏสฺส วา อุจฺจารปสฺสาวปีฬิตสฺสาปิ สโต ตตฺเถว อุปจาเร วิชฺชมาเน พหิ คจฺฉโต วา อญฺเญน วา เกนจิ อากาเรน ปมตฺตสฺส สโต ทฺวารํ วิวริตฺวา วา วิวฏเมว ปวิสิตฺวา วา สนฺธึ ฉินฺทิตฺวา วา ยตฺตกํ ตสฺส ปมาทปจฺจยา โจรา หรนฺติ สพฺพํ ตสฺเสว คีวา ฯ อุณฺหสมเย ปน วาตปานํ วิวริตฺวา นิปชฺชิตุํ วฏฺฏตีติ วทนฺติ ฯ อุจฺจารปสฺสาวปีฬิตสฺส ปน ตสฺมึ อุปจาเร อสติ อญฺญตฺถ คจฺฉนฺตสฺส คิลานปกฺเข ฐิตตฺตา อวิสโย ตสฺมา คีวา น โหติ ฯ โย ปน อนฺโต อุณุหปีฬิโต ทฺวารํ สุคุตฺตํ กตฺวา พหิ นิกฺขมติ ฯ โจรา จ นํ คเหตฺวา ทฺวารํ วิวราติ วทนฺติ ฯ ยาวตติยํ น วิวริตพฺพํ ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๓๓.
ยทิ ปน เต โจรา สเจ น วิวรสิ ตญฺจ มาเรสฺสาม ทฺวารญฺจ ภินฺทิตฺวา ปริกฺขารํ หริสฺสามาติ ผรสุอาทีนิ อุกฺขิปนฺติ ฯ มยิ จ มเต สงฺฆสฺส จ เสนาสเน วินฏฺเฐ คุโณ นตฺถีติ วิวริตุํ วฏฺฏติ ฯ อิธาปิ อวิสยตฺตา คีวา นตฺถีติ วทนฺติ ฯ สเจ โกจิ อาคนฺตุโก กุญฺจิกํ วา เทติ ทฺวารํ วา วิวรติ ยตฺตกํ โจรา หรนฺติ สพฺพํ ตสฺส คีวา ฯ สงฺเฆน ภณฺฑาคารคุตฺตตฺถาย สูจิยนฺตกํ จ กุญฺจิกมุทฺทิกา จ โยเชตฺวา ทินฺนา โหติ ฯ ภณฺฑาคาริโก ฆฏิกมตฺตํ ทตฺวา นิปชฺชติ ฯ โจรา วิวริตฺวา ปริกฺขารํ หรนฺติ ฯ ตสฺเสว คีวา ฯ สูจิยนฺตกญฺจ กุญฺจิกมุทฺทิกญฺจ โยเชตฺวา นิปนฺนํ ปเนตํ สเจ โจรา อาคนฺตฺวา วิวราติ วทนฺติ ตตฺถ ปุริมนเยเนว ปฏิปชฺชิตพฺพํ ฯ เอวํ คุตฺตึ กตฺวา นิปนฺเน ปน สเจ ภิตฺตึ วา ฉทนํ วา ภินฺทิตฺวา อุมฺมงฺเคน วา ปวิสิตฺวา หรนฺติ น ตสฺส คีวา ฯ สเจ ภณฺฑาคาเร อญฺเญปิ เถรา วสนฺติ วิวเฏ ทฺวาเร อตฺตโน ปริกฺขารํ คเหตฺวา คจฺฉนฺติ ภณฺฑาคาริโก เตสุ คเตสุ ทฺวารํ น ชคฺคติ สเจ ตตฺถ กิญฺจิ อวหริยติ ภณฺฑาคาริกสฺส อิสฺสรตาย ภณฺฑาคาริกสฺเสว คีวา ฯ เถเรหิ ปน สหาเยหิ ภวิตพฺพํ ฯ อยํ ตตฺถ สามีจิ ฯ ยทิ ปน ภณฺฑาคาริโก ตุมฺเห พหิ ฐตฺวาว ตุมฺหากํ ปริกฺขารํ คณฺหาถ มา ปวิสถาติ วทติ เตสญฺจ เอโก โลลมหาเถโร สามเณเรหิ เจว อุปฏฺฐาเกหิ จ สทฺธึ ภณฺฑาคารํ ปวิสิตฺวา นิสีทติ เจว นิปชฺชติ จ ยตฺตกํ ภณฺฑํ นสฺสติ สพฺพนฺตสฺส คีวา ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๓๔.
ภณฑาคาริเกน ปน อวเสสตฺเถเรหิ จ สหาเยหิ ภวิตพฺพํ ฯ อถ ภณฺฑาคาริโกว โลลสามเณเร จ อุปฏฺฐาเก จ คเหตฺวา ภณฺฑาคาเร นิสีทติ เจว นิปชฺชติ จ ยํ ตตฺถ นสฺสติ สพฺพนฺตสฺเสว คีวา ฯ ตสฺมา ภณฺฑาคาริเกเนว ตตฺถ วสิตพฺพํ ฯ อวเสเสหิ มณฺฑเป จ รุกฺขมูเล จ วสิตพฺพํ น จ ภณฺฑาคาเรติ ฯ เย ปน อตฺตโน อตฺตโน สภาคภิกฺขูนํ วสนคพฺเภสุ ปริกฺขารํ ฐเปนฺติ ปริกฺขาเร นฏฺเฐ เยหิ ฐปิโต เตสํเยว คีวา ฯ อิตเรหิ ปน สหาเยหิ ภวิตพฺพํ ฯ ยทิ ปน สงฺโฆ ภณฺฑาคาริกสฺส วิหาเรเยว ยาคุภตฺตํ ทาเปติ โส จ ภิกฺขาจารตฺถาย คามํ คจฺฉติ นฏฺฐนฺตสฺเสว คีวา ฯ ภิกฺขาจารํ ปวิสนฺเตหิ อติเรกจีวรํ รกฺขณตฺถาย ฐปิตวิหารวาริกสฺสาปิ ยาคุภตฺตํ วา นิวาปํ วา ลภมานสฺเสว ภิกฺขาจารํ คจฺฉโต ยํ ตตฺถ นสฺสติ สพฺพํ คีวา ฯ น เกวลญฺจ เอตเมว ภณฺฑาคาริกสฺส วิย ยํ ตสฺส จ ปมาทปจฺจยา นสฺสติ สพฺพํ คีวา ฯ สเจ วิหาโร มหา โหติ อญฺญํ ปเทสํ รกฺขิตุํ คจฺฉนฺตสฺส อญฺญสฺมึ ปเทเส นิกฺขิตฺตํ หรนฺติ อวิสยตฺตา คีวา น โหติ ฯ อีทิเส ปน วิหารเวมชฺเฌ สพฺเพสํ โอสรณฏฺฐาเน ปริกฺขาเร ฐเปตฺวา นิสีทิตพฺพํ ฯ วิหารวาริกา วา เทฺว ตโย ฐเปตพฺพา ฯ สเจ เตสมฺปิ อปฺปมตฺตานํ อิโตจีโตจ รกฺขตํเยว กิญฺจิ นสฺสติ คีวา น โหติ ฯ วิหารวาริเก พนฺธิตฺวา หริตภณฺฑํปิ โจรานํ ปฏิปถํ คเตสุ อญฺเญน มคฺเคน หริตภณฺฑมฺปิ น เตสํ คีวา ฯ สเจ วิหารวาริกานํ วิหาเร ทาตพฺพํ ยาคุภตฺตํ วา นิวาโป วา--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๓๕.
น โหติ เตหิ ปตฺตพฺพลาภโต อติเรกา เทฺว ติสฺโส ยาคุสลากา เตสํ ปโหนกภตฺตสลากา จ ฐเปตุํ วฏฺฏติ ฯ นิพทฺธํ กตฺวา ปน น ฐเปตพฺพา ฯ มนุสฺสา หิ วิปฏิสาริโน โหนฺติ วิหารวาริกาเยว อมฺหากํ ภตฺตํ ภุญฺชนฺตีติ ฯ ตสฺมา ปริวตฺเตตฺวา ปริวตฺเตตฺวา ฐเปตพฺพา ฯ สเจ เตสํ สภาคา สลากภตฺตานิ อาหริตฺวา เทนฺติ อิจฺเจตํ กุสลํ โน เจ เทนฺติ วารํ คาหาเปตฺวา นีหราเปตพฺพานิ ฯ สเจ วิหารวาริโก เทฺว ติสฺโส ยาคุสลากา จตฺตาริ ปญฺจ สลากภตฺตานิ จ ลภมาโนว ภิกฺขาจารํ คจฺฉติ ภณฺฑาคาริกสฺส วิย สพฺพํ นฏฺฐํ คีวา โหติ ฯ สเจ สงฺฆสฺส วิหารปาลานํ ทาตพฺพํ ภตฺตํ วา นิวาโป วา นตฺถิ ภิกฺขุ วิหารวารํ คเหตฺวา อตฺตโน อตฺตโน นิสฺสิตเก ชคฺคนฺติ ๑- สมฺปตฺตํ วารํ อคฺคเหตุํ น ลภนฺติ ยถา อญฺเญ ภิกฺขู กโรนฺติ ตเถว กาตพฺพํ ฯ ภิกฺขูหิ ปน อสหายสฺส วา อตฺตทุติยสฺส วา ยสฺส สภาโค ภิกฺขุ ภตฺตํ อาเนตฺวา ทาตา นตฺถิ เอวรูปสฺส วาโร น ปาเปตพฺโพ ฯ ยมฺปิ ปากวฏฺฏตฺถาย วิหาเร ฐเปนฺติ ตํ คเหตฺวา อุปชีวนฺเตน ฐาตพฺพํ ฯ โย ตํ น อุปชีวติ วารํ น คาหาเปตพฺโพ ฯ ผลาผลตฺถายปิ วิหาเร ภิกฺขุํ ฐเปนฺติ ชคฺคิตฺวา โคเปตฺวา ผลวาเรน ภาเชตฺวา ขาทนฺติ ฯ โย ตานิ ขาทติ เตน ฐาตพฺพํ ฯ อนุปชีวนฺโต น คาหาเปตพฺโพ ฯ เสนาสนมญฺจปีฐปจฺจตฺถรณรกฺขณตฺถายปิ ฐเปนฺติ ฯ อาวาเส วสนฺเตน ฐาตพฺพํ ฯ อพฺโภกาสิโก ปน @เชิงอรรถ: ๑. ชคฺคาเปนฺติ ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๓๖.
รุกฺขมูลิโก วา น คาหาเปตพฺโพ ฯ เอโก นวโก โหติ พหุสฺสุโต ปน พหูนํ ธมฺมํ วาเจติ ปริปุจฺฉํ เทติ ปาลึ วณฺเณติ ธมฺมกถํ กเถติ สงฺฆสฺส ภารํ นิตฺถรติ อยํ ลาภํ ปริภุญฺชนฺโตปิ อาวาเส วสนฺโตปิ วารํ น คาเหตพฺโพ ปุริสวิเสโส นาม ญาตพฺโพติ วทนฺติ ฯ อุโปสถาคารปฏิมาฆรชคฺคกสฺส ปน เทฺวคุณํ ยาคุภตฺตํ เทวสิกํ ตณฺฑุลนาฬี สํวจฺฉเร ติจีวรํ ทสวีสคฺฆนกํ กปฺปิยภณฺฑญฺจ ทาตพฺพํ ฯ สเจ ปน ตํ ลภมานสฺเสว ปมาเทน ตตฺถ กิญฺจิ นสฺสติ สพฺพํ คีวา ฯ พนฺธิตฺวา พลกฺกาเรน อจฺฉินฺนํ ปน น คีวา ตสฺส ฯ ตตฺถ เจติยสฺส วา สงฺฆสฺส วา สนฺตเกน เจติยสฺส สนฺตกํ รกฺขาเปตุํ วฏฺฏติ ฯ เจติยสฺส สนฺตเกน สงฺฆสฺส สนฺตกํ รกฺขาเปตุํ น วฏฺฏติ ฯ ยํ ปน เจติยสฺส สนฺตเกน สทฺธึ สงฺฆสฺส สนฺตกํ ฐปิตํ โหติ ตํ เจติยสฺส สนฺตเก รกฺขาปิเต รกฺขิตเมว โหตีติ เอวํ วฏฺฏติ ฯ ปกฺขวาเรน อุโปสถาคาราทีนิ รกฺขโตปิ ปมาทวเสน นฏฺฐํ คีวาเยวาติ ฯ อุปนิธิกถา นิฏฺฐิตา ฯ {๑๑๓} สุงฺกํ ตโต หนนฺตีติ ๑- สุงฺกฆาฏํ ฯ สุงฺกฏฺฐานสฺเสตํ อธิวจนํ ฯ ตํ หิ ยสฺมา ตโต สุงฺการหํ ภณฺฑํ สุงฺกํ อทตฺวา นีหรนฺตา รญฺโญ สุงฺกํ หนนฺติ วินาเสนฺติ ตสฺมา สุงฺกฆาฏนฺติ วุตฺตํ ฯ ตตฺร ปวิสิตฺวาติ ตตฺร ปพฺพตขณฺฑาทีสุ รญฺญา ปริจฺเฉทํ กตฺวา ฐปิเต สุงฺกฏฺฐาเน ปวิสิตฺวา ฯ ราชคฺฆํ ภณฺฑนฺติ ราชารหํ @เชิงอรรถ: ๑. สุงฺกํ ฆฏฺเฏนฺติ อาหจฺจ คณฺหนฺติ เอตฺถาตีติ อมฺหากํ มติ ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๓๗.
ภณฺฑํ ฯ ยโต รญฺโญ ปญฺจมาสกํ วา อติเรกปญฺจมาสกํ วา อคฺฆนกํ สุงฺกํ ทาตพฺพํ โหติ ตํ ภณฺฑนฺติ อตฺโถ ฯ ราชกนฺติปิ ปาโฐ ฯ อยเมวตฺโถ ฯ เถยฺยจิตฺโต อิโต รญฺโญ สุงฺกํ น ทสฺสามีติ เถยฺยจิตฺตํ อุปฺปาเทตฺวา ตํ ภณฺฑํ อามสติ ทุกฺกฏํ ฯ ฐปิตฏฺฐานโต คเหตฺวา ถวิกาย วา ปกฺขิปติ ปฏิจฺฉนฺนฏฺฐาเน วา อูรุนา สทฺธึ พนฺธติ ถุลฺลจฺจยํ ฯ สุงฺกฏฺฐาเนน ปริจฺฉินฺนตฺตา ฐานา จาวนํ น โหติ ฯ สุงฺกฏฺฐานปริจฺเฉทํ ทุติยํ ปาทํ อติกฺกาเมติ ปาราชิกํ ฯ พหิ สุงฺกฆาฏํ ปาเตตีติ ราชปุริสานํ อญฺญาวิหิตภาวํ ปสฺสิตฺวา อนฺโต ฐิโตว พหิ ปาตนตฺถาย ขิปติ ตญฺเจ อวสฺสํ ปตนกํ หตฺถโต มุตฺตมตฺเต ปาราชิกํ ฯ ตญฺจ รุกฺเข วา ขาณุมฺหิ วา ปฏิหตํ พลววาตเวคุกฺขิตฺตํ วา หุตฺวา ปุน อนฺโตเยว ปตติ รกฺขติ ฯ ปุน คณฺหิตฺวา ขิปติ ปุพฺเพ วุตฺตนเยเนว ปาราชิกํ ฯ ภูมิยํ ปติตฺวา วฏฺฏนฺตํ ปุน อนฺโต ปวิสติ ปาราชิกเมว ฯ กุรุนฺทีสงฺเขปฏฺฐกถาสุ ปน สเจ พหิ ปติตํ ฐตฺวา วฏฺฏนฺตํ ปวิสติ ปาราชิกํ สเจ อติฏฺฐมานํเยว วฏฺฏิตฺวา ปวิสติ รกฺขตีติ วุตฺตํ ฯ อนฺโต ฐตฺวา หตฺเถน วา ปาเทน วา ยฏฺฐิยา วา วฏฺเฏติ อญฺเญน วา วฏฺฏาเปติ สเจ อฏฺฐตฺวา วฏฺฏมานํ คตํ ปาราชิกํ ฯ อนฺโต ฐตฺวา พหิ คจฺฉนฺตํ รกฺขติ ฯ วฏฺฏิตฺวา คมิสฺสตีติ วา อญฺโญ นํ วฏฺเฏสฺสตีติ วา อนฺโต ฐปิตํ ปจฺฉา สยํ วา วฏฺฏมานํ อญฺเญน วา วฏฺฏิตํ พหิ คจฺฉติ รกฺขติเยว ฯ สุทฺธจิตฺเตน ฐปิเต ปน ตถา คจฺฉนฺเต วตฺตพฺพเมว--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๓๘.
นตฺถิ ฯ เทฺว ปุฏเก เอกาพทฺเธ กตฺวา สุงฺกฏฺฐานสีมนฺตเร ฐเปติ ฯ กิญฺจาปิ พหิปุฏเก สุงฺกํ ปาทํ อคฺฆติ เตน สทฺธึ เอกาพทฺธตาย อนฺโต ปุฏโก รกฺขติ ฯ สเจ ปน ปริวตฺเตตฺวา อพฺภนฺตริมํ พหิ ฐเปติ ปาราชิกํ ฯ กาเชปิ เอกาพทฺธํ กตฺวา ฐปิเต เอเสว นโย ฯ สเจ ปน อพนฺธิตฺวา กาชโกฏิยํ ฐปิตมตฺตเมว โหติ ปาราชิกํ ฯ คจฺฉนฺเต ยาเน วา อสฺสปิฏฺฐิอาทีสุ วา ฐเปติ พหิ นีหรียิสฺสตีติ นีหเฏปิ อวหาโร นตฺถิ ภณฺฑเทยฺยมฺปิ น โหติ ฯ กสฺมา ฯ อตฺร ปวิฏฺฐสฺส สุงฺกํ คณฺหนฺตูติ วุตฺตตฺตา อิทญฺจ สุงฺกฏฺฐานสฺส พหิ ฐิตํ ๑- น จ เตน นีตํ ตสฺมา เนว ภณฺฑเทยฺยํ น ปาราชิกํ ฯ ฐิตยานาทีสุ ฐปิเตปิ เตสุ วินา ตสฺส ปโยคํ คเตสุ เถยฺยจิตฺเตปิ สติ เนวตฺถิ อวหาโร ฯ ยทิ ปน ฐเปตฺวา ยานาทีนิ ปาเชนฺโต อติกฺกาเมติ หตฺถิสุตฺตาทีสุ วา กตปริจยตฺตา ปุรโต ฐตฺวา เอหิ เรติ ปกฺโกสติ สีมาติกฺกเม ปาราชิกํ ฯ เอฬกโลมสิกฺขาปเท อิมสฺมึ ฐาเน อญฺญํ หราเปตีติ อนาปตฺติ อิธ ปาราชิกํ ฯ ตตฺร อญฺญสฺส ยาเน วา ภณฺเฑ วา อชานนฺตสฺส ปกฺขิปิตฺวา ติโยชนํ อติกฺกาเมติ นิสฺสคฺคิยานิ โหนฺตีติ ปาจิตฺติยํ อิธ อนาปตฺติ ฯ สุงฺกฏฺฐาเน สุงฺกํ ทตฺวาว คนฺตุํ วฏฺฏติ ฯ เอโก อาโภคํ กตฺวา คจฺฉติ สเจ สุงฺกํ เทหีติ วกฺขนฺติ ทสฺสามิ โน เจ วกฺขนฺติ คมิสฺสามีติ ฯ ตํ ทิสฺวา เอโก สุงฺกิโก เอโส ภิกฺขุ คจฺฉติ คณฺหาถ นํ สุงฺกนฺติ ๒- วทติ ฯ @เชิงอรรถ: ๑. ฐปิตํ ฯ ๒. คณฺหาถ นนฺติ วา คณฺหาถ สุงฺกนฺติ วา วตฺตพฺพํ ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๓๙.
อปโร กุโต ปพฺพชิตสฺส สุงฺกํ คจฺฉตูติ วทติ ลทฺธกปฺปํ โหติ คนฺตพฺพํ ฯ ภิกฺขูนํ สุงฺกํ อทตฺวา คนฺตุํ น วฏฺฏตีติ คณฺหาถ อุปาสกาติ วุตฺเต ปน ภิกฺขุสฺส สุงฺกํ คณฺหนฺเตหิ ปตฺตจีวรํ คเหตพฺพํ ภวิสฺสติ กินฺเตน คจฺฉตูติ วุตฺเตปิ ลทฺธกปฺปเมว ฯ สเจ สุงฺกิกา นิทฺทายนฺติ วา ชูตํ วา กีฬนฺติ กตฺถจิ วา คตา อยญฺจ กุหึ สุงฺกิกาติ ปกฺโกสิตฺวาปิ น ปสฺสติ ลทฺธกปฺปเมว ฯ สเจปิ สุงฺกฏฺฐานํ ปตฺวา อญฺญาวิหิโต กิญฺจิ จินฺเตนฺโต วา สชฺฌายนฺโต วา มนสิการํ อนุยุญฺชนฺโต วา โจรหตฺถิสีหพฺยคฺฆาทีหิ สหสา วุฏฺฐาย สมนุพทฺโธ วา มหาเมฆํ อุฏฺฐิตํ ทิสฺวา ปุรโต สาลํ ปวิสิตุกาโม วา หุตฺวา ตํ ฐานํ อติกฺกมติ ลทฺธกปฺปเมว ฯ สุงฺกํ ปริหรตีติ เอตฺถ อุปจารํ โอกฺกมิตฺวา กิญฺจาปิ ปริหรติ อวหาโรเยวาติ กุรุนฺทฏฺฐกถายํ วุตฺตํ ฯ มหาอฏฺฐกถายํ ปน ปริหรนฺตํ ราชปุริสา วิเหเฐนฺตีติ เกวลํ อาทีนวํ ทสฺเสตฺวา อุปจารํ โอกฺกมิตฺวา ปริหรโต ทุกฺกฏํ อโนกฺกมิตฺวา ปริหรโต อนาปตฺตีติ วุตฺตํ ฯ อิทํ ปาลิยา สเมติ ฯ เอตฺถ ทฺวีหิ เลฑฺฑุปาเตหิ อุปจาโร ปริจฺฉินฺทิตพฺโพติ ฯ สุงฺกฆาฏกถา นิฏฺฐิตา ฯ {๑๑๔} อิโต ปรสฺมึ เอกํเสน อวหารปโหนกํ ปาณํ ทสฺเสนฺโต มนุสฺสปาโณติ อาห ฯ ตมฺปิ ภุชิสฺสํ หรนฺตสฺส อวหาโร นตฺถิ ฯ โยปิ ภุชิสฺโส มาตรา วา ปิตรา วา อาฐปิโต โหติ อตฺตนา วา อตฺตโน อุปริ กตฺวา ปญฺญาสํ วา สฏฺฐึ วา อคฺคเหสิ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๔๐.
ตมฺปิ หรนฺตสฺส อวหาโร นตฺถิ ฯ ธนํ ปน คตฏฺฐาเน วฑฺฒติ ฯ อนฺโตชาตกธนกฺกีตกกรมรานีตกปฺปเภทํ ปน ทาสํเยว หรนฺตสฺส อวหาโร โหติ ฯ ตเมว หิ สนฺธาย อิทํ วุตฺตํ ปาโณ นาม มนุสฺสปาโณ วุจฺจตีติ ฯ เอตฺถ จ เคหทาสิยา กุจฺฉิมฺหิ ชาโต อนฺโตชาตโก ธเนน กีโต ธนกฺกีตโก ปรเทสโต อาหริตฺวา อาเนตฺวา ทาสพฺยํ อุปคมิโต กรมรานีโตติ เวทิตพฺโพ ฯ เอวรูปํ ปาณํ หริสฺสามีติ อามสติ ทุกฺกฏํ ฯ หตฺเถ วา ปาเท วา คเหตฺวา อุกฺขิปนฺโต ผนฺทาเปติ ถุลฺลจฺจยํ ฯ อุกฺขิปิตฺวา ปลายิตุกาโม เกสคฺคมตฺตมฺปิ ฐิตฏฺฐานโต อติกฺกาเมติ ปาราชิกํ ฯ เกเสสุ วา หตฺเถสุ วา คเหตฺวา กฑฺฒติ ปทวาเรน กาเรตพฺโพ ฯ ปทสา เนสฺสามีติ ตชฺเชนฺโต วา ปหรนฺโต วา อิโต คจฺฉาหีติ วทติ ฯ เตน วุตฺตํ ทิสาภาคํ คจฺฉนฺตสฺส ทุติยปทวาเร ปาราชิกํ ฯ เยปิ เตน สทฺธึ เอกจฺฉนฺทา โหนฺติ สพฺเพสํ เอกกฺขเณ ปาราชิกํ ฯ ภิกฺขุ ทาสํ ทิสฺวา สุขทุกฺขํ ปุจฺฉิตฺวา วา อปุจฺฉิตฺวา วา คจฺฉ ปลายิตฺวา สุขํ ชีวาติ วทติ ฯ โส เจ ปลายติ ทุติยปทวาเร ปาราชิกํ ฯ ตํ อตฺตโน สมีปํ อาคตํ อญฺโญ ปลาหีติ วทติ ฯ สเจ ภิกฺขุสตํ ปฏิปาฏิยา อตฺตโน อตฺตโน สมีปาคตํ วทติ สพฺเพสํ ปาราชิกํ ฯ โย ปน เวคสา ปลายนฺตํเยว ปลาย ยาว ตํ สามิกา น คณฺหนฺตีติ ภณติ อนาปตฺติ ปาราชิกสฺส ฯ สเจ ปน สณิกํ คจฺฉนฺตํ ภณติ โส จ ตสฺส วจเนน สีฆํ คจฺฉติ ปาราชิกํ ฯ ปลายิตฺวา อญฺญํ คามํ วา เทสํ วา คตํ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๔๑.
ทิสฺวา ตโตปิ ปลาเปนฺตสฺส ปาราชิกเมว ฯ อทินฺนาทานนฺนาม ปริยาเยน มุจฺจติ ฯ โย หิ เอวํ วเทติ ตฺวํ อิธ กึ กโรสิ กินฺเต ปลายิตุํ น วฏฺฏตีติ วา กึ กตฺถจิ คนฺตฺวา สุขํ ชีวิตุํ น วฏฺฏตีติ วา ทาสาทาสิโย ปลายิตฺวา อมุกนฺนาม ปเทสํ คนฺตฺวา สุขํ ชีวนฺตีติ วา โส จ ตสฺส วจนํ สุตฺวา ปลายติ อวหาโร นตฺถิ ฯ โยปิ มยํ อสุกนฺนาม เทสํ คจฺฉาม ตตฺร คตา สุขํ ชีวนฺติ อมฺเหหิ จ สทฺธึ คจฺฉนฺตานํ อนฺตรามคฺเคปิ ปาเถยฺยาทีหิ กิลมโถ นตฺถีติ วตฺวา อตฺตนา สทฺธึ อาคจฺฉนฺตํ คเหตฺวา คจฺฉติ มคฺคคมนวเสน น เถยฺยจิตฺเตน เนวตฺถิ อวหาโร ฯ อนฺตรามคฺเค จ โจเรสุ อุฏฺฐิเตสุ อเร โจรา อุฏฺฐิตา เวเคน ปลาหิ เอหิ ยาหีติ วทนฺตสฺสาปิ โจรนฺตรายโมจนตฺถาย วุตฺตตฺตา อวหารํ น วทนฺตีติ ฯ ปาณกถา นิฏฺฐิตา ฯ อปเทสุ อหิ นาม สสฺสามิโก อหิตุณฺฑิกาทีหิ ๑- คหิตสปฺโป ยํ กีฬาเปนฺตา อฑฺฒมฺปิ ปาทมฺปิ กหาปณมฺปิ ลภนฺติ มุญฺจนฺตาปิ หิรญฺญํ วา สุวณฺณํ วา คเหตฺวาว มุญฺจนฺติ ฯ เต กสฺสจิ ภิกฺขุโน นิสินฺโนกาสํ คนฺตฺวา สปฺปกรณฺฑกํ ฐเปตฺวา นิทฺทายนฺติ วา กตฺถจิ วา คจฺฉนฺติ ฯ ตตฺร เจ โส ภิกฺขุ เถยฺยจิตฺเตน ตํ กรณฺฑํ อามสติ ทุกฺกฏํ ผนฺทาเปติ ถุลฺลจฺจยํ ฐานา จาเวติ ปาราชิกํ ฯ สเจ ปน กรณฺฑํ อุคฺฆาเฏตฺวา สปฺปํ คีวายํ คณฺหาติ ทุกฺกฏํ อุทฺธรติ ถุลฺลจฺจยํ อุชุํ กตฺวา อุทฺธรนฺตสฺส กรณฺฑตลโต สปฺปสฺส นงฺคุฏฺเฐ @เชิงอรรถ: ๑. อหิตุณฺฑิโก อหิคุณฺฐโกติ เทฺว ปาฐา เยภุยฺเยน วลญฺชียติ ฯ อหิกุณฺฑิโกติปิ @ทิสฺสติ ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๔๒.
เกสคฺคมตฺตํ มุตฺเต ปาราชิกํ ฯ ฆํสิตฺวา กฑฺฒนฺตสฺส นงฺคุฏฺเฐ มุขวฏฺฏิโต มุตฺตมตฺเต ปาราชิกํ ฯ กรณฺฑมุขํ อีสกํ วิวริตฺวา ปหารํ วา ทตฺวา เอหิ เรติ นาเมน ปกฺโกสิตฺวา วา นิกฺขาเมติ ปาราชิกํ ฯ ตเถว วิวริตฺวา มณฺฑูกสทฺทํ วา มูสิกสทฺทํ วา ลาชวิกีรณํ วา กตฺวา นาเมน ปกฺโกสติ วา อจฺฉรํ วา ปหรติ เอวํ นิกฺขนฺเตปิ ปาราชิกํ ฯ มุขํ อวิวริตฺวา เอวํ กเต ฉาโต สปฺโป สีเสน กรณฺฑปุฏํ อาหจฺจ โอกาสํ กตฺวา ปลายติ ปาราชิกเมว ฯ สเจ ปน มุเข วิวริเต สยเมว สปฺโป นิกฺขมิตฺวา ปลายติ ภณฺฑเทยฺยํ ฯ อถาปิ มุขํ วิวริตฺวา วา อวิวริตฺวา วา เกวลํ มณฺฑูกมูสิกสทฺทํ ลาชวิกีรณเมว วา กโรติ น นามํ คเหตฺวา ปกฺโกสติ น อจฺฉรํ วา ปหรติ สปฺโป ฉาตตฺตา มณฺฑูกาทีนิ ขาทิสฺสามีติ นิกฺขมิตฺวา ปลายติ ภณฺฑเทยฺยเมว ฯ มจฺโฉ เกวลํ อิธ อปทคฺคหเณน อาคโต ฯ ยํ ปเนตฺถ วตฺตพฺพํ ตํ อุทกฏฺเฐ วุตฺตเมวาติ ฯ อปทกถา นิฏฺฐิตา ฯ {๑๑๕} ทฺวิปเทสุ เย อวหริตุํ สกฺกา เต ทสฺเสนฺโต มนุสฺสา ปกฺขชาตาติ อาห ฯ เทวตา ปน อวหริตุํ น สกฺกา ฯ ปกฺขา ชาตา เอเตสนฺติ ปกฺขชาตา ฯ เต โลมปกฺขา จมฺมปกฺขา อฏฺฐิปกฺขาติ ติวิธา ฯ ตตฺถ โมรกุกฺกุฏาทโย โลมปกฺขา วคฺคุลิอาทโย จมฺมปกฺขา ภมราทโย ๑- อฏฺฐิปกฺขาติ เวทิตพฺพา ฯ เต สพฺเพ มนุสฺสา จ @เชิงอรรถ: ๑. กิญฺจาปิ ปกฺขชาตา น ปน ทฺวิปทา โหนฺติ ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๔๓.
ปกฺขชาตา จ เกวลํ อิธ ทฺวิปทคฺคหเณน อาคตา ฯ ยํ ปเนตฺถ วตฺตพฺพํ ตํ อากาสฏฺเฐ จ ปาเณ จ วุตฺตเมวาติ ฯ ทฺวิปทกถา นิฏฺฐิตา ฯ {๑๑๖} จตุปฺปเทสุ ปสุกาติ ปาลิยํ อาคตาวเสสา สพฺพา จตุปฺปทชาติ เวทิตพฺพา ฯ หตฺถิอาทโย ปากฏาเยว ฯ ตตฺถ เถยฺยจิตฺเตน หตฺถึ อามสนฺตสฺส ทุกฺกฏํ ผนฺทาเปนฺตสฺส ถุลฺลจฺจยํ ฯ โย ปน มหาพโล พลมเทน ตรุณํ ภิกจฺฉาปํ นาภิมูเล สีเสน อุจฺจาเรตฺวา คณฺหนฺโต จตฺตาโร ปาเท โสณฺฑญฺจ ภูมิโต เกสคฺคมตฺตมฺปิ โมเจติ ปาราชิกํ ฯ หตฺถี ปน โกจิ หตฺถิสาลายํ พนฺธิตฺวา ฐปิโต โหติ โกจิ อพทฺโธว ติฏฺฐติ โกจิ อนฺโตวตฺถุมฺหิ ติฏฺฐติ โกจิ ราชงฺคเณ ฯ ตตฺถ หตฺถิสาลายํ คีวายํ พนฺธิตฺวา ฐปิตสฺส คีวาพนฺธนญฺจ จตฺตาโร ปาทา จาติ ปญฺจฏฺฐานานิ โหนฺติ ฯ คีวาย จ เอกสฺมิญฺจ ปาเท อยสงฺขลิกาย พทฺธสฺส ฉฏฺฐานานิ ฯ คีวายญฺจ ทฺวีสุ จ ปาเทสุ พทฺธสฺส สตฺตฏฺฐานานิ ฯ เตสํ วเสน ผนฺทาปนฏฺฐานาจาวนานิ ๑- เวทิตพฺพานิ ฯ อพทฺธสฺส สกลหตฺถิสาลา ฐานํ ฯ ตโต อติกฺกมเน ปาราชิกํ ฯ อนฺโตวตฺถุมฺหิ ฐิตสฺส สกลํ อนฺโตวตฺถุเอว ฐานํ ฯ ตสฺส วตฺถุทฺวาราติกฺกมเน ปาราชิกํ ฯ ราชงฺคเณ ฐิตสฺส สกลนครํ ฐานํ ฯ ตสฺส นครทฺวาราติกฺกมเน ปาราชิกํ ฯ พหินคเร ฐิตสฺส ฐิตฏฺฐานเมว ฐานํ ฯ ตํ หรนฺโต ปทวาเรน กาเรตพฺโพ ฯ นิปนฺนสฺส เอกเมว ฐานํ ฯ เถยฺยจิตฺเตน อุฏฺฐาเปนฺตสฺส @เชิงอรรถ: ๑. อิทํ สมาสลกฺขณโต วิรุชฺฌติ ฯ ฐานาติ หิ วิภตฺติปทํ ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๔๔.
อุฏฺฐิตมตฺเต ปาราชิกํ ฯ อสฺเสปิ อยเมว วินิจฺฉโย ฯ สเจ ปน โส จตูสุ ปาเทสุ พทฺโธว โหติ อฏฺฐฏฺฐานานิ เวทิตพฺพานิ ฯ เอส นโย โอฏฺเฐปิ ฯ โคโณปิ โกจิ เคเห พนฺธิตฺวา ฐปิโต โหติ โกจิ อพทฺโธว ติฏฺฐติ โกจิ ปน วเช พนฺธิตฺวา ฐปิโต โหติ โกจิ อพทฺโธว ติฏฺฐติ ฯ ตตฺถ เคเห พนฺธิตฺวา ฐปิตสฺส จตฺตาโร ปาทา พนฺธนญฺจาติ ปญฺจฏฺฐานานิ ฯ อพทฺธสฺส สกลํ เคหํ ฯ วเชปิ พทฺธสฺส ปญฺจฏฺฐานานิ ฯ อพทฺธสฺส สกโล วโช ฯ ตํ วชทฺวารํ อติกฺกาเมติ ปาราชิกํ ฯ วชํ ภินฺทิตฺวา หรนฺโต ขนฺธทฺวารํ อติกฺกาเมติ ปาราชิกํ ฯ ทฺวารํ วา วิวริตฺวา วชํ ภินฺทิตฺวา วา พหิ ฐิโต นาเมน ปกฺโกสิตฺวา นิกฺขาเมติ ปาราชิกํ ฯ สาขาภงฺคํ ทสฺเสตฺวา ปกฺโกสนฺตสฺสาปิ เอเสว นโย ฯ ทฺวารํ อวิวริตฺวา วชํ อภินฺทิตฺวา สาขาภงฺคํ จาเลตฺวา ปกฺโกสติ ฯ โคโณ ฉาตตาย ลงฺเฆตฺวา นิกฺขมติ ปาราชิกเมว ฯ สเจ ปน ทฺวาเร วิวริเต วเช วา ภินฺเน สยเมว นิกฺขมติ ภณฺฑเทยฺยํ ฯ ทฺวารํ วิวริตฺวา วา อวิวริตฺวา วา วชํ ภินฺทิตฺวา วา อภินฺทิตฺวา วา เกวลํ สาขาภงฺคํ จาเลติ น ปกฺโกสติ ฯ โคโณ ฉาตตาย ปทสา วา ลงฺเฆตฺวา วา นิกฺขมติ ภณฺฑเทยฺยเมว ฯ เอโก มชฺเฌคาเม ๑- พทฺโธ ฐิโต เอโก นิปนฺโน ฯ ฐิตโคณสฺส ปญฺจฏฺฐานานิ โหนฺติ ฯ นิปนฺนสฺส เทฺว ฯ เตสํ วเสน ผนฺทาปนฏฺฐานาจาวนานิ เวทิตพฺพานิ ฯ โย ปน นิปนฺนํ อนุฏฺฐาเปตฺวา @เชิงอรรถ: ๑. คามมชฺเฌ ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๔๕.
ตตฺเถว ฆาเตติ ภณฺฑเทยฺยํ ฯ สุปริกฺขิตฺเต ปน ทฺวารยุตฺเต คาเม ฐิตโคณสฺส สกลคาโม ฐานํ ฯ อปริกฺขิตฺเต ฐิตสฺส วา จรนฺตสฺส วา ปาเทหิ อกฺกนฺตากฺกนฺตฏฺฐานเมว ฐานํ ฯ คทฺรภปสุกาทีสุปิ อยเมว วินิจฺฉโยติ ฯ จตุปฺปทกถา นิฏฺฐิตา ฯ {๑๑๗} พหุปเทสุ ฯ สเจ เอกาย สตปทิยา วตฺถุ ปูรติ ตํ ปทสา เนนฺตสฺส นวนวุติ ถุลฺลจฺจยานิ เอกํ ปาราชิกํ ฯ เสสํ วุตฺตนยเมวาติ ฯ พหุปทกถา นิฏฺฐิตา ฯ {๑๑๘} โอจรตีติ โอจรโก ฯ ตตฺถ ตตฺถ อนฺโต อนุปวิสตีติ วุตฺตํ โหติ ฯ โอจริตฺวาติ สลฺลกฺเขตฺวา อุปธาเรตฺวาติ อตฺโถ ฯ อาจิกฺขตีติ ปรกุเลสุ วา วิหาราทีสุ วา ทุฏฺฐปิตํ อสํวิหิตารกฺขํ ภณฺฑํ อญฺญสฺส โจรกมฺมํ กาตุํ ปฏิพลสฺส อาโรเจติ ฯ อาปตฺติ อุภินฺนํ ปาราชิกสฺสาติ อวสฺสํ หาริเย ภณฺเฑ โอจรกสฺส อาณตฺติกฺขเณ อิตรสฺส ฐานา จาวเนติ เอวํ อาปตฺติ อุภินฺนํ ปาราชิกสฺส ฯ โย ปน ภิกฺขุ ปุริโส เคเห นตฺถิ ภณฺฑํ อมุกนฺนาม ปเทเส ฐปิตํ อสํวิหิตารกฺขํ ทฺวารํ อสํวุตํ คตมคฺเคเนว สกฺกา หริตุํ นตฺถิ นาม โกจิ ปุริสการุปชีวี โย ตํ คนฺตฺวา หเรยฺยาติอาทินา นเยน ปริยายํ กโรติ ฯ ตญฺจ สุตฺวา อญฺโญ อหํ ทานิ หริสฺสามีติ คนฺตฺวา หรติ ฯ ตสฺส ฐานา จาวเน ปาราชิกํ ฯ อิตรสฺส ปน อนาปตฺติ ฯ ปริยาเยน หิ อทินฺนาทานโต มุจฺจตีติ ฯ โอจรกกถา นิฏฺฐิตา ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๔๖.
โอณึ รกฺขตีติ โอณิรกฺโข ฯ โย ปเรน อตฺตโน วสนฏฺฐาเน อาภฏํ ภณฺฑํ อิทํ ตาว ภนฺเต มุหุตฺตํ โอโลเกถ ยาว อหํ อิทนฺนาม กิจฺจํ กตฺวา อาคจฺฉามีติ วุตฺโต รกฺขติ ตสฺเสตํ อธิวจนํ ฯ เตเนวาห โอณิรกฺโข นาม อาหฏํ ภณฺฑํ โคเปนฺโตติ ฯ ตตฺถ โอณิรกฺโข เยภุยฺเยน พนฺธิตฺวา ลญฺเจตฺวา ฐปิตภณฺฑํ อโมเจตฺวาว เหฏฺฐา ปสิพฺพกํ วา ปุฏกํ วา ฉินฺทิตฺวา กิญฺจิมตฺตํ คเหตฺวา สิพฺพนาทึ ปุน ปากติกํ กโรติ ฯ เอวํ คณฺหิสฺสามีติ อามสนาทีนิ กโรนฺตสฺส อนุรูปา อาปตฺติโย เวทิตพฺพาติ ฯ โอณิรกฺขกถา นิฏฺฐิตา ฯ สํวิธาย อวหาโร สํวิธาวหาโร ฯ อญฺญมญฺญํ สญฺญตฺติยา กตาวหาโรติ วุตฺตํ โหติ ฯ สํวิทหิตฺวาติ เอกจฺฉนฺทตาย เอกชฺฌาสยตาย สมฺมนฺตยิตฺวาติ อตฺโถ ฯ ตตฺรายํ วินิจฺฉโย ฯ สมฺพหุลา ภิกฺขู อสุกนฺนาม เคหํ คนฺตฺวา ฉทนํ วา ภิตฺตึ วา ภินฺทิตฺวา สนฺธึ วา ฉินฺทิตฺวา ภณฺฑํ หริสฺสามาติ สํวิทหิตฺวา คจฺฉนฺติ ฯ เตสุ เอโก ภณฺฑํ อวหรติ ฯ ตสฺสุทฺธาเร สพฺเพสํ ปาราชิกํ ฯ ปริวาเรปิ เจตํ วุตฺตํ จตุโร ชนา สํวิธาย ครุภณฺฑํ อวหรุํ ตโย ปาราชิกา เอโก น ปาราชิโก ปญฺหา เมสา กุสเลหิ จินฺติตาติ ตสฺสายํ อตฺโถ จตฺตาโร ชนา อาจริยนฺเตวาสิกา ฉมฺมาสกํ ครุภณฺฑํ อวหริตุกามา ชาตา ฯ ตตฺถ อาจริโย ตฺวํ เอกํ มาสกํ หร--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๔๗.
ตฺวํ เอกํ ตฺวํ เอกํ อหํ ตโย หริสฺสามีติ อาห ฯ อนฺเตวาสิเกสุ ปน ปฐโม ตุมฺเห ภนฺเต ตโย หรถ ตฺวํ เอกํ หร ตฺวํ เอกํ หร อหํ เอกํ หริสฺสามีติ อาห ฯ อิตเรปิ เทฺว เอวเมว อาหํสุ ฯ ตตฺถ อนฺเตวาสิเกสุ เอกเมกสฺส เอโก มาสโก สาหตฺถิโก โหติ ฯ เตน เตสํ ทุกฺกฏาปตฺติโย ฯ ปญฺจ อาณตฺติกา ฯ เตหิ ติณฺณมฺปิ ปาราชิกํ ฯ อาจริยสฺส ปน ตโย สาหตฺถิกา ฯ เตหิสฺส ถุลฺลจฺจยํ ฯ ตโย อาณตฺติกา ฯ เตหิปิ ถุลฺลจฺจยเมว ฯ อิมสฺมึ หิ อทินฺนาทานสิกฺขาปเท สาหตฺถิกํ วา อาณตฺติยสฺส อาณตฺติยํ วา สาหตฺถิกสฺส องฺคํ น โหติ ฯ สาหตฺถิยมฺปน สาหตฺถิเยเนว กาเรตพฺพํ ฯ อาณตฺติยํ อาณตฺติเยเนว ฯ เตเนว วุตฺตํ จตุโร ชนา สํวิธาย ฯเปฯ ปญฺหา เมสา กุสเลหิ จินฺติตาติ ฯ อปิจ สํวิธาวหาเร อสมฺโมหตฺถํ เอกภณฺฑํ เอกฏฺฐานํ เอกภณฺฑํ นานาฐานํ นานาภณฺฑํ เอกฏฺฐานํ นานาภณฺฑํ นานาฐานนฺติ อิทํปิ จตุกฺกํ อตฺถโต สลฺลกฺเขตพฺพํ ฯ ตตฺถ เอกภณฺฑํ เอกฏฺฐานนฺติ เอกกุลสฺส อาปณผลเก ปญฺจมาสกํ ภณฺฑํ ทุฏฺฐปิตํ ทิสฺวา สมฺพหุลา เอกํ อาณาเปนฺติ คจฺเฉตํ อาหราติ ฯ ตสฺสุทฺธาเร สพฺเพสํ ปาราชิกํ ฯ เอกภณฺฑํ นานาฐานนฺติ เอกกุลสฺส ปญฺจสุ อาปณผลเกสุ เอเกกํ มาสกํ ทุฏฺฐปิตํ ทิสฺวา สมฺพหุลา เอกํ อาณาเปนฺติ คจฺเฉเต อาหราติ ฯ ปญฺจมสฺส มาสกสฺส อุทฺธาเร สพฺเพสํ ปาราชิกํ ฯ นานาภณฺฑํ เอกฏฺฐานนฺติ พหูนํ สนฺตกํ ปญฺจมาสกํ วา อติเรกปญฺจมาสกํ วา อคฺฆนกํ ภณฺฑํ เอกสฺมึ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๔๘.
ฐาเน ทุฏฺฐปิตํ ทิสฺวา สมฺพหุลา เอกํ อาณาเปนฺติ คจฺเฉตํ อาหราติ ฯ ตสฺสุทฺธาเร สพฺเพสํ ปาราชิกํ ฯ นานาภณฺฑํ นานาฐานนฺติ ปญฺจนฺนํ กุลานํ ปญฺจสุ อาปณผลเกสุ เอเกกํ มาสกํ ทุฏฺฐปิตํ ทิสฺวา สมฺพหุลา เอกํ อาณาเปนฺติ คจฺเฉเต อาหราติ ฯ ปญฺจมสฺส มาสกสฺส อุทฺธาเร สพฺเพสํ ปาราชิกนฺติ ฯ สํวิธาวหารกถา นิฏฺฐิตา ฯ {๑๑๙} สงฺเกตกมฺมนฺติ สญฺชานนกมฺมํ ฯ กาลปริจฺเฉทวเสน สญฺญาณกรณนฺติ อตฺโถ ฯ เอตฺถ จ ปุเรภตฺตํ อวหราติ วุตฺเต อชฺช วา ปุเรภตฺตํ อวหรตุ เสฺว วา อนาคเต วา สํวจฺฉเร นตฺถิ วิสงฺเกโต อุภินฺนมฺปิ โอจรเก วุตฺตนเยเนว ปาราชิกํ ฯ สเจ ปน อชฺช ปุเรภตฺตํ อวหราติ วุตฺเต เสฺว หรติ อชฺชาติ นิยามิตํ ตํ สงฺเกตํ อติกฺกมฺม ปจฺฉา อวหฏํ โหติ ฯ สเจ เสฺว ปุเรภตฺตํ อวหราติ วุตฺเต อชฺช ปุเรภตฺตํ หรติ เสฺวติ นิยามิตํ ตํ สงฺเกตํ อปฺปตฺวา ปุเร อวหฏํ โหติ ฯ เอวํ อวหรนฺตสฺส อวหารกสฺเสว ปาราชิกํ มูลฏฺฐสฺส อนาปตฺติ ฯ เสฺว ปุเรภตฺตนฺติ วุตฺเต ตทเหว วา เสฺว ปจฺฉาภตฺตํ วา หรนฺโตปิ ตํ สงฺเกตํ ปุเร จ ปจฺฉา จ หรตีติ เวทิตพฺโพ ฯ เอเสว นโย ปจฺฉาภตฺตรตฺตินฺทิเวสุปิ ฯ ปุริมยามมชฺฌิมยามปจฺฉิมยามกาลชุณฺหมาสอุตุสํวจฺฉราทิวเสนาปิ เจตฺถ สงฺเกตวิสงฺเกตตา เวทิตพฺพา ฯ ปุเรภตฺตํ หราติ วุตฺเต ปุเรภตฺตเมว หริสฺสามีติ วายมนฺตสฺส ปจฺฉา ภตฺตํ โหติ เอตฺถ กถนฺติ ฯ มหาสุมตฺเถโร ตาว อาห ปุเรภตฺตปฺปโยโคว เอโส--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๔๙.
ตสฺมา มูลฏฺโฐ น มุจฺจตีติ ฯ มหาปทุมตฺเถโร ปนาห กาลปริจฺเฉทํ อติกฺกนฺตตฺตา วิสงฺเกตํ ตสฺมา มูลฏฺโฐ มุจฺจตีติ ฯ สงฺเกตกมฺมกถา นิฏฺฐิตา ฯ {๑๒๐} นิมิตฺตกมฺมนฺติ สญฺญุปฺปาทนตฺถํ กสฺสจิ นิมิตฺตสฺส กรณํ ฯ ตํ อกฺขึ วา นิกฺขนิสฺสามีติอาทินา นเยน ติธา วุตฺตํ ฯ อญฺญมฺปิ ปเนตฺถ หตฺถลงฺฆนปาณิปฺปหารองฺคุลิโปถนคีวูปนามน- ขิปิตอุกฺกาสนาทิมเนกปฺปการํ สงฺคเหตพฺพํ ฯ เสสเมตฺถ สงฺเกตกมฺเม วุตฺตนยเมวาติ ฯ นิมิตฺตกมฺมกถา นิฏฺฐิตา ฯอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑ หน้า ๔๑๑-๔๔๙. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=1&A=8633&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=1&A=8633&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=1&i=90 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=1&A=6336 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=1&A=1672 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=1&A=1672 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑ http://84000.org/tipitaka/read/?index_1
![อ่านหน้า[ต่าง] แรก](go1.gif) ![อ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้ว](go2.gif)   ![อ่านหน้า[ต่าง] ถัดไป](go3.gif) ![อ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย](go4.gif)   |
|
บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]