ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๑๒ ภาษาบาลีอักษรไทย สํ.อ. (สารตฺถ.๒)

หน้าที่ ๙๘.

ตํ โคจรคามํ กตฺวาติ อตฺโถ. อายสฺมาติ ปิยวจนเมตํ ครุวจนเมตํ. อานนฺโทติ ตสฺส เถรสฺส นามํ. เอกมนฺตํ นิสีทีติ ฉ นิสชฺชโทเส วชฺเชนฺโต ๑- ทกฺขิณชาณุมณฺฑลสฺส อภิมุขฏฺฐาเน ฉพฺพณฺณานํ พุทฺธรํสีนํ อนฺโต ปวิลิตฺวา ปสนฺนลาขารสํ วิคาหนฺโต วิย สุวณฺณปฏํ ปารุปนฺโต วิย รตฺตกมฺพลวิตานมชฺฌํ ๒- ปวิสนฺโต วิย ธมฺมกณฺฑาคาริโก อายสฺมา อานนฺโท นิสีทิ. เตน วุตฺตํ "เอกมนฺตํ นิสีที"ติ. กาย ปน เวลาย เกน การเณน อยมายสฺมา ภควนฺตํ อุปสงฺกมนฺโตติ? สายณฺหเวลาย ปจฺจยาการปญฺหปุจฺฉนการเณน. ตํทิวสํ กิร อยมายสฺมา กุลสงฺคหตฺถาย ฆรทฺวาเร ฆรทฺวาเร สหสฺสภณฺฑิกํ นิกฺขิปนฺโต วิย กมฺมาสธมฺมํ ปิณฺฑาย จริตฺวา ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต สตฺถุ วตฺตํ ทสฺเสตฺวา สตฺถริ คนฺธกุฏึ ปวิฏฺเฐ สตฺถารํ วนฺทิตฺวา อตฺตโน ทิวาฏฺฐานํ คนฺตฺวา อนฺเตวาสิเกสุ วตฺตํ ทสฺเสตฺวา ปฏิกฺกนฺเตสุ ทิวาฏฺฐานํ ปฏิสมฺมชฺชิตฺวา จมฺมกฺขณฺฑํ ปญฺญเปตฺวา อุทกตุมฺพโต อุทเกน หตฺถปาเท สีตลํ กตฺวา ปลฺลงฺกํ อาภุชิตฺวา นิสินฺโน โสตาปตฺติผลสมาปตฺตึ สมาปชฺชิตฺวา. อถ ปริจฺฉินฺนกาลวเสน สมาปตฺติโต วุฏฺฐาย ปจฺจยากาเร ญาณํ โอตาเรสิ. โส "อวิชฺชาปจฺจยา สงฺขารา"ติ อาทิโต ปฏฺฐาย อนฺตํ, อนฺตโต ปฏฺฐาย อาทึ, อุภยนฺตโต ปฏฺฐาย มชฺฌํ, มชฺฌโต ปฏฺฐาย อุโภ อนฺเต ปาเปนฺโต ติกฺขตฺตุํ ทฺวาทสปทปจฺจยาการํ สมฺมสิ. ตสฺเสวํ สมฺมสนฺตสฺส ปจฺจยากาโร วิภูโต หุตฺวา อุตฺตานโก ๓- วิย อุปฏฺฐาสิ. ตโต จินฺเตสิ "อยํ ปจฺจยากาโร สพฺพพุทฺเธหิ คมฺภีโร เจว คมฺภีราภาโส จาติ กถิโต, มยฺหํ โข ปน ปเทสญาเณ ฐิตสฺส สาวกสฺส สโต อุตฺตาโน วิย วิภูโต ปากโฏ หุตฺวา อุปฏฺฐาสิ, ๔- มยฺหํเยว นุ โข เอส อุตฺตานโก วิย อุปฏฺฐาติ, อุทาหุ อญฺเญสมฺปีติ @เชิงอรรถ: ฉ.ม.,อิ. วิวชฺเชนฺโต สี. รตฺตุปฺปลวิตานมชฺฌํ, สุ.วิ. ๒/๙๕/๘๑ @ ฉ.ม.,อิ. อุตฺตานกุตฺตานโก ฉ.ม. อุปฏฺฐาติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๙.

อตฺตโน อุปฏฺฐานการณํ สตฺถุ อาโรเจสฺสามี"ติ นิสีทนฏฺฐานโต ๑- อุฏฺฐาย จมฺมขณฺฑํ ปปฺโผเฏตฺวา อาทาย สายณฺหสมเย ภควนฺตํ อุปสงฺกมิ. เตน วุตฺตํ "สายณฺหเวลาย ปจฺจยาการปญฺหํ ปุจฺฉนการเณน อุปสงฺกมนฺโต"ติ. ยาวคมฺภีโรติ เอตฺถ ยาวสทฺโท ปมาณาติกฺกเม. อติกฺกมฺม ปมาณํ คมฺภีโร, อติคมฺภีโรติ อตฺโถ. คมฺภีราวภาโสติ คมฺภีโรว หุตฺวา อวภาสติ, ทิสฺสตีติ อตฺโถ. เอกํ หิ อุตฺตานเมว คมฺภีราวภาสํ โหติ ปูติปณฺณรสวเสน กาฬวณฺณํ ปุราณอุทกํ วิย. ตํ หิ ชาณุปฺปมาณมฺปิ สตโปริสํ วิย ทิสฺสติ. เอกํ คมฺภีรํ อุตฺตานาวภาสํ โหติ มณิคงฺคาย ๒- วิปฺปสนฺนํ อุทกํ วิย. ตํ หิ สตโปริสมฺปิ ชาณุปฺปมาณํ วิย ขายติ. เอกํ อุตฺตานํ อุตฺตานาวภาสํ โหติ จาฏีอาทีสุ ๓- อุทกํ วิย. เอกํ คมฺภีรํ คมฺภีราวภาสํ โหติ สิเนรุปาทกมหาสมุทฺเท อุทกํ วิย. เอวํ อุทกเมว จตฺตาริ นามานิ ลภติ. ปฏิจฺจ สมุปฺปาเท ปเนตํ นตฺถิ. อยํ หิ คมฺภีโร ๔- คมฺภีราวภาโส จาติ เอกเมว นามํ ลภติ. เอวรูโป สมาโนปิ อถ จปน เม อุตฺตานกุตฺตานโก วิย ขายติ, ตทิทํ อจฺฉริยํ ภนฺเต, อพฺภูตํ ภนฺเตติ เอวํ อตฺตโต วิมฺหยํ ปกาเสนฺโต ปญฺหํ ปุจฺฉิตฺวา ตุณฺหีภูโต นิสีทิ. ภควา ตสฺส วจนํ สุตฺวา "อานนฺโท ภวคฺคคฺคหณาย หตฺถํ ปสาเรนฺโต วิย สิเนรุํ ภินฺทิตฺวา มิญฺชํ นีหริตุํ วายมมาโน วิย วินา นาวาย มหาสมุทฺทํ ตริตุกาโม ๕- วิย ปฐวึ ปริวตฺเตตฺวา ปฐโวชํ คเหตุํ วายมมาโน วิย พุทฺธวิสยํ ปญฺหํ อตฺตโน อตฺตานุตฺตานนฺติ วทติ, หนฺทสฺส คมฺภีรภาวํ อาจิกฺขามี"ติ จินฺเตตฺวา มา เหวนฺ"ติอาทิมาห. ตตฺถ มา เหวนฺติ หกาโร นิปาตมตฺตํ, เอวํ มา ภณีติ อตฺโถ. "มา เหวนฺ"ติ จ อิทํ วจนํ ภควา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อุสฺสาเทนฺโตปิ ภณติ @เชิงอรรถ: ฉ.ม.,อิ. นิสินฺนฏฺฐานโต ฉ.ม.,อิ. มณิภาสํ, สุ.วิ. ๒/๙๕/๘๓ @ ฉ.ม.,อิ. ปาติ..... ฉ.ม.,อิ. จ-สทฺโท ทิสฺสติ อ. จริตุกาโม

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๐.

อปสาเทนฺโตปิ. ตตฺถ อุสฺสาเทนฺโตปีติ อานนฺท ตฺวํ มหาปญฺโญ วิสทญาโณ, เตน เต คมฺภีโรปิ ปฏิจฺจสมุปฺปาโท อุตฺตานโก วิย ขายติ, อญฺเญสํ ปเนส อุตฺตานโกติ น สลฺลกฺเขตพฺโพ, คมฺภีโรเยว เจส คมฺภีราวภาโส จ. ตตฺถ จตสฺโส อุปมา วทนฺติ:- ฉ มาเส สุโภชนรสผุฏฺฐสฺส กิร กตโยคสฺส มหามลฺลสฺส สมชฺชสมเย กตมลฺลปาสาณปริจยสฺส ยุทฺธภูมึ คจฺฉนฺตสฺส อนฺตรา มลฺลปาสาณํ ทสฺเสสุํ. โส "กึ เอตนฺ"ติ อาห. มลฺลปาสาโณติ. อาหรถ นนฺติ. "อุกฺขิปิตุํ น สกฺโกมา"ติ วุตฺเต สยํ กตฺวา ๑- "กุหึ อิมสฺส ภาริยฏฺฐานนฺ"ติ วตฺวา ทฺวีหิ หตฺเถหิ เทฺว ปาสาเณ อุกฺขิปิตฺวา กีฬาคุเฬ วิย ขิปิตฺวา อคมาสิ. ตตฺถ มลฺลสฺส มลฺลปาสาโณ ลหุโกติ น อญฺเญสมฺปิ ลหุโกติ วตฺตพฺโพ. ฉ มาเส สุโภชนรสปุฏฺโฐ มลฺโล วิย หิ กปฺปสตสหสฺสํ อภินีหารสมฺปนฺโน อายสฺมา อานนฺโท. ยถา มลฺลสฺส มหาพลตาย มลฺลปาสาโณ ลหุโก. เอวํ เถรสฺส มหาปญฺญตาย ปฏิจฺจสมุปฺปาโท อุตฺตาโนติ วตฺตพฺโพ, โส อญฺเญสํ อุตฺตาโนติ น วตฺตพฺโพ. มหาสมุทฺเท จ ๒- ติมิ นาม มหามจฺโฉ ทฺวิโยฺนสติโก, ติมิงฺคโล ติโยชนสติโก, ติมิ กิร รปิงฺคโล ปญฺจโยชนสติโก, อานนฺโท ติมินนฺโท อชฺฌาโรโห มหาติมีติ อิเม จตฺตาโร โยชนสหสฺสิกา. ตตฺถ ติมิรปิงฺคเลเนว ทีเปนฺติ. ตสฺส ทกฺขิณกณฺณํ จาเลนฺตสฺส ปญฺจโยฺนสเต ปเทเส อุทกํ จลติ, ตถา วามกณฺณํ, ตถา นงฺคุฏฺฐํ, ตถา สีสํ, เทฺว ปน กณฺเณ จาเลตฺวา นงฺคุฏฺเฐน ปหริตฺวา สีสํ อปราปรํ กตฺวา กีฬิตุํ อารทฺธสฺส สตฺตฏฺฐโยชนสเต ฐาเน ภาชเน @เชิงอรรถ: ฉ.ม.,อิ. สยํ คนฺตฺวา สี.,อิ. มหาสมุทฺเท จ สตฺต มหามจฺฉา โหนฺติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๑.

ปกฺขิปิตฺวา อุทฺธเน อาโรปิตํ วิย อุทกํ ปกฺกุถติ. ติโชนสตมตฺเต ๑- ปเทเส อุทกํ ปิฏฺฐึ ฉาเทตุํ น สกฺโกติ. โส เอวํ วเทยฺย "อยํ มหาสมุทฺโท คมฺภีโรติ ๒- วทนฺติ, กุตสฺส คมฺภีรตา, มยํ ปิฏฺฐิจฺฉาทนมตฺตมฺปิ ๓- อุทกํ น ลภามา"ติ. ตตฺถ กายุปปนฺนสฺส ติมิรปิงฺคลสฺส มหาสมุทฺโท อุตฺตาโนติ อญฺเญสํ ๔- ขุทฺทกมจฺฉานํ อุตฺตาโนติ น วตฺตพฺโพ, เอวเมว ญาณุปปนฺนสฺส เถรสฺส ปฏิจฺจสมุปฺปาโท อุตฺตาโนติ อญฺเญสมฺปิ อุตฺตาโนติ น วตฺตพฺโพ. สุปณฺณราชา จ ทิยฑฺฒโยชนสติโก โหติ, ตสฺส ทกฺขิณปกฺโข ปญฺญาสโยชนิโก โหติ, ตถา วามปกฺโข, ปิญฺฉวฏฺฏิ จ สฏฺฐิโยชนิกา, ๕- คีวา ตึสโยชนิกา, ๕- มุขํ นวโยชนํ, ปาทา ทฺวาทสโยชนิกา, ตสฺมึ สุปณฺณวาตํ ทสฺเสตุํ อารทฺเธ สตฺตฏฺฐโยชนสตํ ฐานํ นปฺปโหติ. โส เอวํ วเทยฺย "อยํ อากาโส อนนฺโตติ ๖- วทนฺติ, กุตสฺส อนนฺตตา, มยํ ปกฺขวาตปฺปสารโณกาสมฺปิ ๗- น ลภามา"ติ. ตตฺถ กายุปปนฺนสฺส สุปณฺณรญฺโญ อากาโส ปริตฺโตติ อญฺเญสํ ๘- ขุทฺทกปกฺขีนํ ปริตฺโตติ น วตฺตพฺโพ, เอวเมว ญาณุปปนฺนสฺส เถรสฺส ปฏิจฺจสมุปฺปาโท อุตฺตาโนติ อญฺเญสมฺปิ อุตฺตาโนติ น วตฺตพฺโพ. ราหุอสุรินฺโท ปน ปาทนฺตโต ยาว เกสนฺตา โยชนานํ จตฺตาริ สหสฺสานิ อฏฺฐ จ สตฺตานิ โหนฺติ, ตสฺส ทฺวินฺนํ พาหานํ อนฺตรํ ๙- ทฺวาทสโยชนสติกํ, พหลตฺเตน ฉโยชนสติกํ, หตฺถปาทตลานิ ติโยชนสติกานิ, ตถา มุขํ, เอเกกงฺคุลิปพฺพํ ๑๐- ปญฺญาสโยฺนํ, ตถา ภมุกนฺตรํ, นลาตํ ติโยชนสติกํ, สีสํ นวโยชนสติกํ. ตสฺส มหาสมุทฺทํ โอติณฺณสฺส คมฺภีรํ อุทกํ @เชิงอรรถ: ฉ.ม.,อิ. โยชนสตมตฺเต, สุ.วิ. ๒/๙๕/๘๔ สี. คมฺภีโร คมฺภีโรติ @ ฉ.ม.,อิ. ปิฏฺฐิมตฺตจฺฉาทนมฺปิ ฉ.ม.,อิ. อญฺเญสญฺจ สี. ติโยชนิกา @ สี. อนนฺโต อนนฺโตติ สี. ปกฺขวาตปฺปหรโณกาสํปิ, ฉ.ม. ปกฺขวาตปฺปตฺถรโณกาสํปิ @ ฉ.ม.,อิ. อญฺเญสญฺจ ฉ.ม.,อิ. อนฺตเร ๑๐ ฉ.ม.,อิ. เอกงฺคุลิปพฺพํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๒.

ชาณุปฺปมาณํ โหติ. โส เอวํ วเทยฺย "อยํ มหาสมุทฺโท คมฺภีโรติ วทนฺติ, กุตสฺส คมฺภีรตา, มยํ ชาณุปฺปฏิจฺฉาทนมตฺตมฺปิ อุทกํ น ลภามา"ติ. ตตฺถ กายุปปนฺนสฺส ราหุโน มหาสมุทฺโท อุตฺตาโนติ อญฺเญสํ ๑- อุตฺตาโนติ น วตฺตพฺโพ, เอวเมว ญาณุปปนฺนสฺส เถรสฺส ปฏิจฺจสมุปฺปาโท อุตฺตาโนติ อญฺเญสมฺปิ อุตฺตาโนติ น วตฺตพฺโพ. เอตมตฺถํ สนฺธาย ภควา มา เหวํ อานนฺท อวจาติ ๒- อาห. เถรสฺส หิ จตูหิ การเณหิ คมฺภีโรปิ ๓- ปฏิจฺจสมุปฺปาโท อุตฺตาโนติ อุปฏฺฐาสิ. กตเมหิ จตูหิ? ปุพฺพูปนิสฺสยสมฺปตฺติยา ติตฺถวาเสน โสตาปนฺนตาย พหุสฺสุตภาเวนาติ. อิโต กิร สตสหสฺสิเม กปฺเป ปทุมุตฺตโร นาม สตฺถา โลเก อุปฺปชฺชิ. ตสฺส หํสวตี นาม นครํ อโหสิ, อานนฺโท นาม ราชา ปิตา, สุเมธา นาม เทวี มาตา, โพธิสตฺโต อุตฺตรกุมาโร นาม อโหสิ. โส ปุตฺตสฺส ชาตทิวเส มหาภินิกฺขมนํ นิกฺขมฺม ปพฺพชิตฺวา ปธานมนุยุตฺโต อนุกฺกเมน สพฺพญฺญุตํ ปตฺวา "อเนกชาติสํสารนฺ"ติ อุทานํ อุทาเนตฺวา สตฺตาหํ โพธิปลฺลงฺเก วีตินาเมตฺวา "ปฐวิยํ ปาทํ ฐเปสฺสามี"ติ ปาทํ อภินีหริ. อถ ปฐวึ ภินฺทิตฺวา มหนฺตํ ปทุมํ อุฏฺฐาสิ. ตสฺส ธุรปตฺตานิ นวุติหตฺถานิ, เกสรํ ตึสหตฺถํ, กณฺณิกา ทฺวาทสหตฺถา, นวฆฏปฺปมาณา เรณุ อโหสิ. สตฺถา ปน อุพฺเพธโต อฏฺฐปญฺญาสหตฺโถ อโหสิ, ตสฺส อุภินฺนํ พาหานมนฺตรํ อฏฺฐารสหตฺถํ, นลาตํ ปญฺจหตฺถํ, หตฺถปาทา เอกาทสหตฺถา. @เชิงอรรถ: ฉ.ม.,อิ. อญฺเญสญฺจ ฉ.ม. อานนฺทาติ @ ฉ.ม.,อิ. ปิสทฺโท น ทิสฺสติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๓.

ตสฺส เอกาทสหตฺเถน ปาเทน ทฺวาทสหตฺถาย กณฺณิกาย อกฺกนฺตมตฺตาย นวฆฏปฺปมาณา เรณุ อุฏฺฐาย อฏฺฐปญฺญาสหตฺถํ ปเทสํ อุคฺคนฺตฺวา โอกิณฺณมโนสิลาจุณฺณํ วิย ปจฺโจกิณฺณํ. ตทุปาทาย ภควา "ปทุมุตฺตโร"เตฺวว ปญฺญายิตฺถ. ตสฺส เทวิโล จ สุชาโต จ เทฺว อคฺคสาวกา อเหสุํ, อมิตา จ อสมา จ เทฺว อคฺคสาวิกา, สุมโน นาม อุปฏฺฐาโก. ปทุมุตฺตโร ภควา ปิตุสงฺคหํ กุรุมาโน ภิกฺขุสตสหสฺสปริวาโร หํสวติยา ราชธานิยา วสติ. กนิฏฺฐภาตา ปนสฺส สุมนกุมาโร นาม. ตสฺส ราชา หํสวติโต วีสโยฺนสเต โภคํ อทาสิ, โส กทาจิ อาคนฺตฺวา ปิตรญฺจ สตฺถารญฺจ ปสฺสติ. อเถกทิวสํ ปจฺจนฺโต กุปิโต. สุมโน รญฺโญ สาสนํ เปเสสิ. ราชา "ตฺวํ มยา ตาต กสฺมา ฐปิโต"ติ ปฏิเปเสสิ. โส โจเร วูปสเมตฺวา "อุปสนฺโต เทว ชนปโท"ติ รญฺโญ เปเสสิ. ราชา ตุฏฺโฐ "สีฆํ มม ปุตฺโต อาคจฺฉตู"ติ อาห. ตสฺส สหสฺสมตฺตา อมจฺจา โหนฺติ. โส เตหิ สทฺธึ อนฺตรามคฺเค มนฺเตสิ "มยฺหํ ปิตา ตุฏฺโฐ สเจ เม วรํ เทติ, กึ คณฺหามี"ติ. อถ นํ เอกจฺเจ "หตฺถึ คณฺหถ, อสฺสํ คณฺหถ, ชนปทํ คณฺหถ, สตฺตรตนานิ คณฺหถา"ติ อาหํสุ. อปเร "ตุเมฺห ปฐวิสฺสรสฺส ปุตฺตา, น ตุมฺหากํ ธนํ ทุลฺลภํ, ลทฺธนฺตเมตํ ๑- สพฺพํ ปหาย คมนียํ, ปุญฺญเมว เอกํ อาทาย คมนียํ, ตสฺมา เทเว วรํ ททมาเน เตมาสํ ปทุมุตฺตรํ ภควนฺตํ อุปฏฺฐาตุํ วรํ คณฺหถา"ติ. โส ตุเมฺห มยฺหํ กลฺยาณมิตฺตา นาม, มเมตํ จิตฺตํ อตฺถิ, ๒- ตุเมฺหหิ ปน อุปฺปาทิตํ, เอวํ กริสฺสามี"ติ คนฺตฺวา ปิตรํ วนฺทิตฺวา ปิตรา อาลิงฺเคตฺวา มตฺถเก จุมฺพิตฺวา "วรนฺเต ปุตฺต ทมฺมี"ติ วุตฺเต "อิจฺฉามหํ มหาราช ภควนฺตํ เตมาสํ จตูหิ ปจฺจเยหิ อุปฏฺฐหนฺโต ชีวิตํ อวญฺฌํ กาตุํ, อิมํ เม วรํ เทหี"ติ อาห. @เชิงอรรถ: ฉ.ม.,อิ. ลทฺธมฺปิ เจตํ ฉ.ม. มเมตํ จิตฺตํ นตฺถิ, อิ. น มเมตํ จิตฺตํ อตฺถิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๔.

น สกฺกา ตาต, อญฺญํ วเรหีติ. เทว ขตฺติยานํ นาม เทฺว กถา นตฺถิ, เอตเมว วรํ เม เทหิ, น มมญฺเญน อตฺโถติ. ตาต พุทฺธานํ นาม จิตฺตํ ทุชฺชานํ, สเจ ภควา น อิจฺฉิสฺสติ, มยา ทินฺเนปิ ๑- กึ ภวิสฺสตีติ. "สาธุ เทว อหํ ภควโต จิตฺตํ ชานิสฺสามี"ติ วิหารํ คโต. เตน จ สมเยน ภตฺตกิจฺจํ นิฏฺฐาเปตฺวา ภควา คนฺธกุฏึ ปวิฏฺโฐ โหติ. โส ปณฺฑลมาเฬ สนฺนิสินฺนานํ ภิกฺขูนํ สนฺติกํ อคมาสิ. เต ตํ อาหํสุ "ราชปุตฺต กสฺมา อาคโตสี"ติ. ภควนฺตํ ทสฺสนาย, ทสฺเสถ เม ภควนฺตนฺติ. "น มยํ ราชปุตฺต อิจฺฉิติจฺฉิตกฺขเณ สตฺถารํ ทฏฺฐุํ ลภามา"ติ. โก ปน ภนฺเต ลภตีติ. สุมนตฺเถโร นาม ราชปุตฺตาติ. โส "กุหึ ภนฺเต เถโร"ติ เถรสฺส นิสินฺนฏฺฐานํ ปุจฺฉิตฺวา คนฺตฺวา วนฺติตฺวา "อิจฺฉามหํ ภนฺเต ภควนฺตํ ปสฺสิตุํ, ทสฺเสถ เม ภควนฺตนฺ"ติ อาห. เถโร "เอหิ ราชปุตฺตา"ติ ตํ คเหตฺวา คนฺธกุฏิปริเวเณ ฐเปตฺวา คนฺธกุฏึ อารุหิ. อถ นํ ภควา "สุมน กสฺมา อาคโตสี"ติ อาห. ราชปุตฺโต ภนฺเต ภควนฺตํ ทสฺสนาย อาคโตติ. เตนหิ ภิกฺขุ อาสนํ ปญฺญาเปหีติ. เถโร อาสนํ ปญฺญาเปสิ. นิสีทิ ภควา ปญฺญตฺเต อาสเน. ราชปุตฺโต ภควนฺตํ วนฺทิตฺวา ปฏิสนฺถารํ อกาสิ "กทา อาคโตสิ ราชปุตฺตา"ติ. ภนฺเต ตุเมฺหสุ คนฺธกุฏึ ปวิฏฺเฐสุ, ภิกฺขู ปน "มยํ อิจฺฉิติจฺฉิตกฺขเณ ภควนฺตํ ทฏฺฐุํ น ลภามา"ติ มํ เถรสฺส สนฺติกํ ปาเหสุํ, เถโร ปน เอกวจเนเนว ทสฺเสสิ, เถโร ภนฺเต ตุมฺหากํ สาสเน วลฺลโภ มญฺเญติ. อาม ราชกุมาร วลฺลโภ เอส ภิกฺขุ มยฺหํ สาสเนติ. ภนฺเต พุทฺธานํ สาสเน กึ กตฺวา วลฺลโภ โหตีติ. ทานํ ทตฺวา สีลํ สมาทิยิตฺวา อุโปสถกมฺมํ กตฺวา กุมาราติ. ภควา อหํ ๒- เถโร วิย พุทฺธสาสเน วลฺลโภ โหตุกาโม, เตมาสํ เม วสฺสาวาสํ อธิวาเสถาติ. ภควา "อตฺถิ นุ โข คเตน อตฺโถ"ติ ๓- โอโลเกตฺวา "อตฺถี"ติ ทิสฺวา @เชิงอรรถ: ฉ.ม.,อิ. ทินฺนมฺปิ ฉ.ม.,อิ. อหมฺปิ @ ตตฺถ คเตน, สุ.วิ. ๒/๙๕/๘๘

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๕.

คาเร โข ราชกุมาร ตถาคตา อภิรมนฺตี"ติ อาห. กุมาโร "อญฺญาตํ ภควา, อญฺญาตํ สุคตา"ติ วตฺวา "อหํ ภนฺเต ปุริมตรํ คนฺตฺวา วิหารํ กาเรมิ, มยา เปสิเต ภิกฺขุสตสหสฺเสน สทฺธึ อาคจฺฉถา"ติ ปฏิญฺญํ คเหตฺวา ปิตุ สนฺติกํ คนฺตฺวา "ทินฺนา เม เทว ภควตา ปฏิญฺญา, มยา ปหิเต ภควนฺตํ เปเสยฺยาถา"ติ ปิตรํ วนฺทิตฺวา นิกฺขมิตฺวา โยชเน โยชเน วิหารํ กโรนฺโต ๑- วีสโยชนสตํ อทฺธานํ คโต. คนฺตฺวา อตฺตโน นคเร วิหารฏฺฐานํ วิจินนฺโต โสภณสฺส นาม กุฏุมฺพิกสฺส อุยฺยานํ ทิสฺวา สตสหสฺเสน กีนิตฺวา สตสหสฺสํ วิสฺสชฺเชตฺวา วิหารํ กาเรสิ. ตตฺถ ภควโต คนฺธกุฏึ เสสภิกฺขูนญฺจ รตฺติฏฺฐานทิวาฏฺฐานตฺถาย กุฏิเลณมณฺฑเป กาเรตฺวา ๒- ปาการปริกฺเขปํ ทฺวารโกฏฺฐกญฺจ นิฏฺฐาเปตฺวา ปิตุ สนฺติกํ เปเสสิ "นิฏฺฐิตํ มยฺหํ กิจฺจํ, สตฺถารํ ปหิณถา"ติ. ราชา ภควนฺตํ โภเชตฺวา "ภควา สุมนสฺส กิจฺจํ นิฏฺฐิตํ, ตุมฺหากํ คมนํ ๓- ปจฺจาสึสตี"ติ. ภควา สตสหสฺสภิกฺขุปริวาโร โยชเน โยชเน วิหาเรสุ วสมาโน อคมาสิ. กุมาโร "สตฺถา อาคจฺฉตี"ติ สุตฺวา โยชนํ ปจฺจุคฺคนฺตฺวา คนฺธมาลาทีหิ ปูชยมาโน วิหารํ ปเวเสตฺวา:- "สตสหสฺเสน เม กีตํ สตสหสฺเสน มาปิตํ โสภณํ นาม อุยฺยานํ ปฏิคฺคณฺห มหามุนี"ติ วิหารํ นิยฺยาเทสิ. โส วสฺสูปนายิกทิวเส ทานํ ทตฺวา อตฺตโน ปุตฺตทาเร จ อมจฺเจ จ ปกฺโกสาเปตฺวา อาห:- "สตฺถา อมฺหากํ สนฺติกํ ทูรโต อาคโต, พุทฺธา จ นาม ธมฺมครุโนว, น อามิสจกฺขุกา. ๔- ตสฺมา อหํ อิมํ เตมาสํ เทฺว สาฏเก นิวาเสตฺวา ทส สีลานิ สมาทิยิตฺวา อิเธว วสิสฺสามิ, ตุเมฺห ขีณาสวสตสหสฺสสฺส อิมินาว นีหาเรน เตมาสํ ทานํ ทเทยฺยาถา"ติ. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. กาเรตฺวา ฉ.ม. การาเปตฺวา @ ฉ.ม.,อิ. อาคมนํ ฉ.ม. นามิสครุกา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๖.

โส สุมนตฺเถรสฺส วสนฏฺฐานสภาเคเยว ฐาเน วสนฺโต ยํ เถโร ภควโต วตฺตํ กโรติ, ตํ สพฺพํ ทิสฺวา "ฐาเน ๑- เอกนฺตวลฺลโภ เอส เถโร, เอตสฺเสว เม ๒- ฐานนฺตรํ ปตฺเถตุํ วฏฺฏตี"ติ จินฺเตตฺวา อุปกฏฺฐาย ปวารณาย คามํ ปวิสิตฺวา สตฺตาหํ มหาทานํ ทตฺวา สตฺตเม ทิวเส ภิกฺขุสตสหสฺสสฺส ปาทมูเล ติจีวรํ ฐเปตฺวา ภควนฺตํ วนฺทิตฺวา "ภนฺเต ยเทตํ มหามคฺเค ๓- โยชนโยชนวิหารการาปนโต ๔- ปฏฺฐาย ปุญฺญํ กตํ, ตนฺเนว สกฺกสมฺปตฺตึ, น มารพฺรหฺมสมฺปตฺตึ ปตฺถยนฺเตน, พุทฺธสฺส ปน อุปฏฺฐากภาวํ ปตฺเถนฺเตน กตํ. ตสฺมา อหมฺปิ ภควา อนาคเต สุมนตฺเถโร วิย เอกสฺส พุทฺธสฺส อุปฏฺฐาโก โหมี"ติ ปญฺจปติฏฺฐิเตน ๕- วนฺทิตฺวา นิปนฺโน. ภควา "มหนฺตํ กุลปุตฺตสฺส จิตฺตํ อิชฺฌิสฺสติ นุ โข, โน"ติ ๖- โอโลเกนฺโต "อนาคเต อิโต สตสหสฺสิเม กปฺเป โคตโม นาม พุทฺโธ อุปฺปชฺชิสฺสติ, ตสฺเสว อุปฏฺฐาโก ภวิสฺสตี"ติ ญตฺวา:- "อิจฺฉิตํ ปตฺถิตํ ตุยฺหํ สพฺพเมว ๗- สมิชฺฌตุ สพฺเพ ปูเรนฺตุ สงฺกปฺปา จนฺโท ปณฺณรโส ยถา"ติ อาห. กุมาโร สุตฺวา "พุทฺธา นาม อเทฺวชฺฌกถา โหนฺตี"ติ ทุติยทิวเสเยว ตสฺส ภควโต ปตฺตจีวรํ คเหตฺวา ปิฏฺฐิโต ปิฏฺฐิโต คจฺฉนฺโต วิย อโหสิ. โส ตสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท วสฺสสตสหสฺสํ ทานํ ทตฺวา สคฺเค นิพฺพตฺติตฺวา กสฺสปพุทฺธกาเลปิ ปิณฺฑาย จรโต เถรสฺส ปตฺตคฺคหณตฺถํ อุตฺตริสาฏกํ ทตฺวา ปูชํ อกาสิ. ปุน สคฺเค นิพฺพตฺติตฺวา ตโต จุโต พาราณสีราชา หุตฺวา อฏฺฐนฺนํ ปจฺเจกพุทฺธานํ ปณฺณสาลาโย กาเรตฺวา มณิอาธารเก อุปฏฺฐเปตฺวา จตูหิ ปจฺจเยหิ ทสวสฺสสหสฺสานิ อุปฏฺฐานํ อกาสิ. เอตานิ ปากฏฏฺฐานานิ. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. อิมสฺมึ ฐาเน ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ @ ฉ.ม.,อิ. มยา มคฺเค ฉ.ม.,อิ. โยชนนฺตริกวิหารการาปนโต @ ฉ.ม.,อิ. ปญฺจปติฏฺฐิเตน ปติตฺวา @ สี.,อิ. น นุ โขติ สิ. ขิปฺปเมว

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๗.

กปฺปสตสหสฺสํ ปน ทานํ ททมาโนว จ อมฺหากํ โพธิสตฺเตน สทฺธึ ตุสิตปุเร นิพฺพตฺติตฺวา ตโต จุโต อมิโตทนสฺส สกฺยสฺส ๑- เคเห ปฏิสนฺธึ คเหตฺวา อนุปุพฺเพน กตาภินิกฺขมโน สมฺมาสมฺโพธึ ปตฺวา ปฐมคมเนน กปิลวตฺถุํ อาคนฺตฺวา ตโต นิกฺขมนฺเต ๒- ภควติ ภควโต ปริวารตฺถํ ราชกุมาเรสุ ปพฺพชนฺเตสุ ภทฺทิยาทีหิ สทฺธึ นิกฺขมิตฺวา ภควโต สนฺติเก ปพฺพชิตฺวา ๓- นจิรสฺเสว อายสฺมโต ปุณฺณสฺส มนฺตานิปุตฺตสฺส สนฺติเก ธมฺมกถํ สุตฺวา โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐหิ. เอวเมส อายสฺมา ปุพฺพูปนิสฺสยสมฺปนฺโน, ตสฺสิมาย สมฺปตฺติยา ๔- คมฺภีโรปิ ปฏิจฺจสมุปฺปาโท อุตฺตานโก วิย อุปฏฺฐาสิ. ติตฺถวาโสติ ปน ครูนํ สนฺติเก อุคฺคหณสวนปริปุจฺฉนธารณานิ วุจฺจนฺติ. โส เถรสฺส อติวิย ปริสุทฺโธ. เตนาปิสฺสายํ คมฺภีโรปิ อุตฺตานโก วิย อุปฏฺฐาสิ. โสตาปนฺนานญฺจ นาม ปจฺจยากาโร อุตฺตานโก หุตฺวา อุปฏฺฐาสิ, อยํ ปนายสฺมา ๕- โสตาปนฺโน. พหุสฺสุตานํ จตุหตฺเถ โอวรเก ปทีเป ชลมาเน มญฺจปีฐํ วิย นามรูปปริจฺเฉโท ปากโฏ โหติ, อยญฺจ อายสฺมา พหุสฺสุตานมคฺโค. อิติ พาหุสจฺจภาเวนปิสฺส คมฺภีโรปิ ปจฺจยากาโร อุตฺตานโก วิย อุปฏฺฐาสิ. ปฏิจฺจสมุปฺปาโท จตูหิ คมฺภีรตาหิ คมฺภีโร. สา ปนสฺส คมฺภีรตา วิสุทฺธิมคฺเค วิตฺถาริตาว. สา สพฺพาปิ ๖- เถรสฺส อุตฺตานกา วิย อุปฏฺฐาสิ. เตน ภควา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อุสฺสาเทนฺโต มา เหวนฺติอาทิมาห. อยํ เหตฺถ อธิปฺปาโย:- อานนฺท ตฺวํ มหาปญฺโญ วิสทญาโณ, เตน เต คมฺภีโรปิ ปฏิจฺจสมุปฺปาโท อุตฺตานโก วิย ขายติ, ตสฺมา "มยฺหมฺปิ ๗- นุ โข เอส อุตฺตานโก วิย หุตฺวา อุปฏฺฐาติ, อุทาหุ อญฺเญสมฺปี"ติ มา เอวํ อวจ. @เชิงอรรถ: ฉ.ม.,อิ. อมิโตทนสกฺกสฺส สี.,อิ. นิกฺขนฺเต @ สี.,อิ. ปพฺพชิโต ฉ.ม.,อิ. ปุพฺพูปนิสฺสยสมฺปตฺติยา @ ฉ.ม. อยญฺจ อายสฺมา สี.,อิ. โส สพฺโพปิ @ ฉ.ม. มยฺหเมว, อิ. มยฺเหว

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๘.

ยํ ปน วุตฺตํ "อปสาเทนฺโต"ติ, ตตฺถ อยมาธิปาโย:- อานนฺท "อถ จ ปน เม อุตฺตานกุตฺตานโก วิย ขายตี"ติ มา เหวํ อวจ. ยทิ หิ เต เอส อุตฺตานกุตฺตานโก วิย ขายติ, กสฺมา ตฺวํ อตฺตโน ธมฺมตาย โสตาปนฺโน นาโหสิ. มยา จ ๑- ทินฺนนเย ฐตฺวา โสตาปตฺติมคฺคํ ปฏิวิชฺฌิ. อานนฺท อิทํ นิพฺพานเมว คมฺภีรํ, ปจฺจยากาโร ปน อุตฺตานโก ชาโต, อถ กสฺมา โอฬาริกํ กามราคสญฺโญชนํ ปฏิฆสญฺโญชนํ, โอฬาริกํ กามราคานุสยํ ปฏิฆานุสยนฺติ อิเม จตฺตาโร กิเลเส สมุคฺฆาเตตฺวา สกทาคามิผลํ น สจฺฉิกโรสิ, เตเยว อนุสหคเต จตฺตาโร กิเลเส สมุคฺฆาเตตฺวา อนาคามิผลํ น สจฺฉิกโรสิ, รูปราคาทีนิ ปญฺจ สํโยฺนานิ, มานานุสยํ ภวราคานุสยํ อวิชฺชานุสยนฺติ อิเม อฏฺฐ กิเลเส สมุคฆาเตตฺวา อรหตฺตํ น สจฺฉิกโรสิ. กสฺมา วา สตสหสฺสกปฺปาธิกํ เอกํ อสงฺเขยฺยํ ปูริตปารมิโน สาริปุตฺตโมคฺคลฺลานา วิย สาวกปารมีญาณํ น ปฏิวิชฺฌสิ, สตสหสฺสกปฺปาธิกานิ เทฺว อสงฺเขยฺยานิ ปูริตปารมิโน ปจฺเจกพุทฺธา วิย ๒- ปจฺเจกโพธิญาณํ น ปฏิวิชฺฌสิ. ๓- ยทิ วา เต สพฺพถาปิ ๔- เอส อุตฺตานโก หุตฺวา อุปฏฺฐาติ, อถ กสฺมา สตสหสฺสกปฺปาธิกานิ จตฺตาริ อฏฺฐ โสฬส วา อสงฺเขยฺยานิ ปูริตปารมิโน พุทฺธา วิย สพฺพญฺญุตญาณํ น สจฺฉิกโรสิ, กึ อนตฺถิโกสิ เอเตหิ วิเสสาธิคเมหิ, ปสฺส ยาว จ เต อปรทฺธํ, ตฺวํ นาม สาวกปเทสญาเณ ฐิโต อติคมฺภีรํ ปจฺจยาการํ "อุตฺตานโก วิย เม อุปฏฺฐาตี"ติ วทสิ, ตสฺส เต อิทํ วจนํ พุทฺธานํ กถาย ปจฺจนีกํ โหติ, ตาทิเสน นาม ภิกฺขุนา พุทฺธานํ กถาย ปจฺจนีกํ กเถตพฺพนฺติ น ยุตฺตเมตํ. นนุ มยฺหํ อานนฺท อิมํ ปจฺจยาการํ ปฏิวิชฺฌิตุํ วายมนฺตสฺเสว กปฺปสตสหสฺสาธิกานิ จตฺตาริ อสงฺเขยฺยานิ อติกฺกนฺตานิ. ปจฺจยาการปฏิวิชฺฌนตฺถาย จ ปน เม @เชิงอรรถ: ฉ. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ ฉ.ม.,อิ. วิย จ @ ม. น สจฺฉิกโรสิ ฉ.ม.,อิ. สพฺพถาว

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๙.

อทินฺนํ นาม ทานํ นตฺถิ, อปูริตปารมี นาม นตฺถิ. "อชฺช ปจฺจยาการํ ปฏิวิชฺฌิสฺสามี"ติ จ ๑- ปน เม นิรุสฺสาหํ วิย มารพลํ วิธมนฺตสฺส อยํ มหาปฐวี ทฺวงฺตคุลมตฺตมฺปิ นากมฺปิ, ตถา ปฐมยาเม ปุพฺเพนิวาสํ มชฺฌิมยาเม จ ๑- ทิพฺพจกฺขุํ สมฺปาเทนฺตสฺส. ปจฺฉิมยาเม ปน เม พลวปจฺจูสสมเย "อวิชฺชา สงฺขารานํ นวหิ อากเรหิ ปจฺจโย โหตี"ติ ทิฏฺฐมตฺเตน ๒- ทสสหสฺสโลกธาตุ อยทณฺเฑน อาโกฏิตกํสตาโล วิย ๓- วิรวสตํ วิรวสหสฺสํ มุญฺจมานา วาตาหเต ปทุมินิปณฺเณ อุทกพินฺทุ วิย อกมฺปิตฺถ. ๔- เอวํ คมฺภีโร จายํ อานนฺท ปฏิจฺจสมุปฺปาโท คมฺภีราวภาโส จ, เอตสฺส อานนฺท ธมฺมสฺส อนนุโพธา ฯเปฯ นาติวตฺตติ. ๕- เอตสฺส ธมฺมสฺสาติ เอตสฺส ปจฺจยธมฺมสฺส. อนนุโพธาติ ญาตปริญฺญาวเสน อนนุพุชฺฌนา. อปฺปฏิเวธาติ ตีรณปหานปริญฺญาวเสน อปฺปฏิวิชฺฌนา. ตนฺตากุลชาตาติ ตนฺตํ วิย อากุลชาตา. ยถา นาม ทุนฺนิกฺขิตฺตํ มูสิกจฺฉินฺนํ เปสการานํ ตนฺตํ ตหึ ตหึ อากุลํ โหติ, "อิทํ อคฺคํ อิทํ มูลนฺ"ติ อคฺเคน วา อคฺคํ มูเลน วา มูลํ สมาเนตุํ ทุกฺกรํ โหติ, เอวเมว สตฺตา อิมสฺมึ ปจฺจยากาเร ขลิตา อากุลา พฺยากุลา โหนฺติ, น สกฺโกนฺติ ปจฺจยาการํ อุชุํ กาตุํ. ตตฺถ ตนฺตํ ปจฺจตฺตปุริสกาเร ฐตฺวา สกฺกาปิ ภเวยฺย อุชุํ กาตุํ, ฐเปตฺวา ปน เทฺว โพธิสตฺเต อญฺโญ สตฺโต อตฺตโน ธมฺมตาย ปจฺจยาการํ อุชุํ กาตุํ สมตฺโถ นาม นตฺถิ. ยถา ปน อากุลํ ตนฺตํ กญฺชิกํ ทตฺวา โกจฺเฉน ปหตํ ตตฺถ ตตฺถ คุฬกชาตํ โหติ คณฺฐิพทฺธํ, เอวมิเม สตฺตา ปจฺจเยสุ ปกฺขลิตฺวา ปจฺจเย อุชุํ กาตุํ อสกฺโกนฺตา ทฺวาสฏฺฐิทิฏฺฐิคตวเสน คุฬกชาตา โหนฺติ @เชิงอรรถ: ฉ.ม.,อิ. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ @ ฉ.ม. ทิฏฺฐมตฺเตเยว ฉ.ม., อาโกฏิตกํสถาโล @ ฉ.ม. ปกมฺปิตฺถ ฉ.ม.,อิ. นาติวตฺตตีติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๐.

คณฺฐิพทฺธา. เย หิ เกจิ ทิฏฺฐิโย นิสฺสิตา, ๑- สพฺเพ เต ปจฺจยํ อุชุํ กาตุํ อสกฺโกนฺตาเยว. คุฬีคณฺฐิกชาตาติ ๒- คุฬีคณฺฐิกํ ๓- วุจฺจติ เปสการกญฺชิยสุตฺตํ. คุฬา ๓- นาม สกุณิกา, ตสฺสา กุฬาวโกติปิ เอเก. ยถา หิ ตทุภยมฺปิ อากุลํ อคฺเคน วา อคฺคํ มูเลน วา มูลํ มาเนตุํ ทุกฺกรนฺติ ปุริมนเยเนว โยเชตพฺพํ. มุญฺชปพฺพชภูตาติ มุญฺชติณํ วิย ปพฺพชติณํ ๔- วิย จ ภูตา ตาทิสา ชาตา. ยถา หิ ตานิ ติณานิ โกฏฺเฏตฺวา กตรชฺชุ ฉินฺนกาเล ๕- กตฺถจิ ปติตํ คเหตฺวา เตสํ ติณานํ "อิทํ อคฺคํ, อิทํ มูลนฺ"ติ อคฺเคน วา อคฺคํ มูเลน วา มูลํ สมาเนตุํ ทุกฺกรมฺปิ, ๖- ปจฺจตฺตปุริสกาเร ๗- ฐตฺวา สกฺกา ภเวยฺย อุชุํ กาตุํ, ฐเปตฺวา ปน เทฺว โพธิสตฺเต อญฺโญ สตฺโต อตฺตโน ธมฺมตาย ปจฺจยาการํ อุชุํ กาตุํ สมตฺโถ นาม นตฺถิ, เอวมยํ ปชา ปจฺจยํ อุชุํ กาตุํ อสกฺโกนฺตี ทิฏฺฐิคตวเสน คุฬีคณฺฐิกชาตา ๘- หุตฺวา อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ สํสารํ นาติวตฺตติ. ตตฺถ อปาโยติ นิรยติรจฺฉานโยนิปิตฺติวิสยอสุรกายา. สพฺเพปิ หิ เต วฑฺฒิสงฺขาตสฺส อยสฺส อภาวโต "อปาโย"ติ วุจฺจนฺติ, ๙- ตถา ทุกฺขสฺส คติภาวโต ทุคฺคติ, สุขสมุสฺสยโต วินิปติตตฺตา วินิปาโต. อิตโร ปน:- ขนฺธานญฺจ ปฏิปาฏิ ธาตุอายตนาน จ อพฺโพจฺฉินฺนํ วตฺตมานา สํสาโรติ ปวุจฺจติ. ตํ สพฺพมฺปิ นาติวตฺตติ นาติกฺกมติ, อถโข จุติโต ปฏิสนฺธึ, ปฏิสนฺธิโต จุตินฺติ เอวํ ปุนปฺปุนํ จุติปฏิสนฺธิโย คณฺหมานา ตีสุ ภเวสุ จตูสุ โยนีสุ @เชิงอรรถ: ฉ.ม.,อ. สนฺนิสฺสิตา สี. คุฬาคณฺฐิกชาตา, ฉ.ม. กุลาคณฺฐิกชาตาติ @ ฉ.ม. กุลา สี. พพฺพชติณํ @ ฉ.ม.,อิ....ชิณฺณกาเล ฉ.ม.,อิ. ปิ-สทฺโท น ทิสฺสติ @ ฉ.ม.,อิ. ตมฺปิ ปจฺจตฺต.... @ ฉ.ม.,อิ. คณฺฐิกชาตา ฉ.ม. วุจฺจติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๑.

ปญฺจสุ คตีสุ สตฺตสุ วิญฺญาณฏฺฐิตีสุ นวสุ สตฺตาวาเสสุ มหาสมุทฺเท วาตุกฺขิตฺตา ๑- นาวา วิย ยนฺเต ยุตฺตโคโณ วิย จ ปริพฺภมติเยว. อิติ สพฺพเมตํ ภควา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อปสาเทนฺโต อาห. เสสเมตฺถ วุตฺตนยเมวาติ. ทสมํ. ทุกฺขวคฺโค ฉฏฺโฐ. ------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๒ หน้า ๙๘-๑๑๑. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=12&A=2167&modeTY=2&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=12&A=2167&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=16&i=224              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=16&A=2468              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=16&A=2234              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=16&A=2234              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_16

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]