บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๑๕

หน้าที่ ๓๐๐.

ยสฺส วาจาย ^๑- สชฺฌายิตํ พุทฺธวจนํ มนสา จินฺเตนฺตสฺส ตตฺถ ตตฺถ ปากฏํ โหติ, มหาทีปํ ชาเลตฺวา ฐิตสฺส รูปคตํ วิย ปญฺญายติ, ตํ สนฺธาเยตํ วุตฺตํ. ทิฏฺฐิยา สุปฺปฏิวิทฺธาติ อตฺถโต จ การณโต จ ปญฺญาย สุปฺปฏิวิทฺธา. อาภิเจตสิกานนฺติ อภิเจโตติ อภิกฺกนฺตํ วิสุทฺธจิตฺตํ วุจฺจติ, อธิจิตฺตํ วา, อภิเจตสิ ชาตานิ อาภิเจตสิกานิ, อภิเจโตสนฺนิสฺสิตานีติ วา อาภิเจตสิกานิ. ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารานนฺติ ทิฏฺฐธมฺเม สุขวิหารานํ. ทิฏฺฐธมฺโมติ ปจฺจกฺโข อตฺตภาโว วุจฺจติ, ตตฺถ สุขวิหารภูตานนฺติ อตฺโถ. รูปาวจรชฺฌานานเมตํ อธิวจนํ. ตานิ หิ อปฺเปตฺวา นิสินฺนา ฌายิโน อิมสฺมึเยว อตฺตภาเว อสงฺกิลิฏฺฐํ เนกฺขมฺมสุขํ วินฺทนฺติ, ตสฺมา "ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารานนฺ"ติ ^๒- วุจฺจติ. นิกามลาภีติ นิกาเมน ลาภี, อตฺตโน อิจฺฉาวเสน ลาภี, อิจฺฉิติจฺฉิตกฺขเณ สมาปชฺชิตุํ สมตฺโถติ วุตฺตํ โหติ. อกิจฺฉลาภีติ สุเขเนว ปจฺจนีกธมฺเม วิกฺขมฺเภตฺวา สมาปชฺชิตุํ สมตฺโถติ วุตฺตํ โหติ. อกสิรลาภีติ อกสิรานํ ลาภี วิปุลานํ, ยถาปริจฺเฉเทน วุฏฺฐาตุํ สมตฺโถติ วุตฺตํ โหติ. เอกจฺโจ หิ ลาภีเยว โหติ, น ปน อิจฺฉิติจฺฉิตกฺขเณ สมาปชฺชิตุํ สกฺโกติ. เอกจฺโจ สกฺโกติ ตถาสมาปชฺชิตุํ, ปาริปนฺถิเก จ ปน กิจฺเฉน วิกฺขมฺเภติ. เอกจฺโจ ตถา จ สมาปชฺชติ, ปาริปนฺถิเก จ อกิจฺเฉเนว วิกฺขมฺเภติ, น ปน ^๓- สกฺโกติ นาฬิกยนฺตํ วิย ยถาปริจฺเฉเทเยว วุฏฺฐาตุํ. ยสฺส ปน อยํ ติวิธาปิ สมฺปทา อตฺถิ, โส "อกิจฺฉลาภี อกสิรลาภี"ติ วุจฺจติ. อาสวานํ ขยาติอาทีนิ วุตฺตตฺถาเนว. เอวมิธ สีลมฺปิ ^๔- ขีณาสวสฺเสว สีลํ พาหุสจฺจมฺปิ ขีณาสวสฺเสว พาหุสจฺจํ, ^๔- ฌานานิปิ ขีณาสวสฺเสว วฬญฺชนกชฺฌานานิ กถิตานิ. "อาสวานํ ขยา"ติอาทีหิ ปน อรหตฺตํ กถิตํ. ผเลน เจตฺถ มคฺคกิจฺจํ ปกาสิตนฺติ เวทิตพฺพํ. @เชิงอรรถ: ^๑ ม. ยสฺส วา ตสฺส วา @^๒ ฉ.ม. ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารานีติ ^๓ ฉ.ม. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ @^๔-๔ ฉ.ม. พาหุสจฺจมฺปิ ขีณาสวสฺเสว สีลํ พาหุสจฺจญฺจ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๐๑.

อุทฺธเตนาติ อุทฺธจฺจสหคเตน. สมฺผญฺจาติ สมฺผปฺปลาปํ. ^๑- อสมาหิตสงฺกปฺโปติ อฏฺฐปิตสงฺกปฺโป. มโคติ มคสทิโส. ^๒- อาราติ ทูเร. ถาวเรยฺยมฺหาติ ถาวรภาวโต. ^๓- ปาปทิฏฺฐีติ ลามกทิฏฺฐิ. อนาทโรติ อาทรรหิโต. สุตวาติ สุเตน อุปคโต. ปฏิภาณวาติ ทุวิเธน ปฏิภาเณน สมนฺนาคโต. ปญฺญายตฺถํ วิปสฺสตีติ สห วิปสฺสนาย มคฺคปญฺญาย จตุนฺนํ สจฺจานํ อตฺถํ วินิวิชฺฌิตฺวา ปสฺสติ. ปารคู สพฺพธมฺมานนฺติ สพฺเพสํ ขนฺธาทิธมฺมานํ ปารํ คโต, อภิญฺญาปารคู ปริญฺญาปารคู ปหานปารคู ภาวนาปารคู สจฺฉิกิริยาปารคู สมาปตฺติปารคูติ เอวํ ฉพฺพิเธน ปารคมเนน สพฺพธมฺมานํ ปารํ ปริโยสานํ คโต. อขิโลติ ราคขิลาทิวิรหิโต. ปฏิภาณวาติ ทุวิเธเนว ปฏิภาเณน สมนฺนาคโต. พฺรหฺมจริยสฺส เกวลีติ สกลพฺรหฺมจริโย. เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวาติ.

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๕ หน้า ๓๐๐-๓๐๑. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=15&A=6934&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=15&A=6934&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=21&i=22 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=21&A=555 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=21&A=572 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=21&A=572 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๐ http://84000.org/tipitaka/read/?index_21