บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๑๖

หน้าที่ ๓๓๖.

อิติ สพฺพสตฺตานํปิ ิติเหตุ อาหาโร นาม เอโก ธมฺโม, ตสฺมึ เอกธมฺเม. นนุ จ เอวํ สนฺเต ยํ วุตฺตํ "อสญฺีสตฺตา ^๑- เทวา อเหตุกา อนาหารา อผสฺสกา"ติอาทิ, ^๒- ตํ วิรุชฺฌตีติ. น วิรุชฺฌติ. เตสญฺหิ ฌานํ อาหาโร โหติ. เอวํ สนฺเตปิ "จตฺตาโรเม ภิกฺขเว อาหารา"ติ ^๓- อิทํปิ วิรุชฺฌตีติ. อิทํปิ น วิรุชฺฌติ. เอตสฺมิญฺหิ สุตฺเต นิปฺปริยาเยน อาหารลกฺขณาว ธมฺมา อาหาราติ วุตฺตา, อิธ ปน ปริยาเยน ปจฺจยา อาหาราติ วุตฺตา. ^๔- สพฺพธมฺมานญฺหิ ปจฺจโย ลทฺธุํ วฏฺฏติ. โส จ ยํ ยํ ผลํ ชเนติ, ตํ ตํ อาหรติ นาม. ตสฺมา อาหาโรติ วุจฺจติ. เตเนวาห "อวิชฺชมฺปาหํ ภิกฺขเว อาหารํ วทามิ, โน อนาหารํ. โก จ ภิกฺขเว อวิชฺชาย อาหาโร, ปญฺจนีวรณาติสฺส วจนียนฺ"ติ. ^๕- อยํ อิธ อธิปฺเปโต, เอกสฺมิญฺหิ ปจฺจยาหาเร คหิเต ปริยายาหาโรปิ นิปฺปริยายาหาโรปิ สพฺโพ คหิโตว โหติ. ตตฺถ อสญฺีภเว ปจฺจยาหาโร ลพฺภติ. อนุปฺปนฺเน หิ พุทฺเธ ติตฺถายตเน ปพฺพชิตา วาโยกสิเณ ปริกมฺมํ กตฺวา จตุตฺถชฺฌานํ นิพฺพตฺเตตฺวา ตโต วุฏฺาย "ธิ จิตฺตํ, ธิ วเตตํ จิตฺตํ, จิตฺตสฺส นาม อภาโวเยว สาธุ. จิตฺตญฺหิ นิสฺสาย วธพนฺธาทิปจฺจยํ ทุกฺขํ อุปฺปชฺชติ. จิตฺเต อสติ นตฺเถตนฺ"ติ ขนฺตึ รุจึ อุปฺปาเทตฺวา อปริหีนชฺฌานา กาลํ กตฺวา อสญฺีภเว นิพฺพตฺตนฺติ. โย ยสฺส อิริยาปโถ มนุสฺสโลเก ปณิหิโต อโหสิ, โส เตน อิริยาปเถน นิพฺพตฺติตฺวา จิตฺตรูปสทิโส หุตฺวา ปญฺจกปฺปสตานิ ติฏฺติ. เอตฺตกํ อทฺธานํ สยิโต วิย ^๖- โหติ. เอวรูปานมฺปิ สตฺตานํ ปจฺจยาหาโร ลพฺภติ. เต หิ ยํ ฌานํ ภาเวตฺวา นิพฺพตฺตา, ตเทว เนสํ ปจฺจโย โหติ. ยถา ชิยาเวเคน ขิตฺตสโร ยาว ชิยาเวโค อตฺถิ, ตาว คจฺฉติ. เอวํ ยาว ฌานปจฺจโย อตฺถิ, ตาว ติฏฺนฺติ. ตสฺมึ นิฏฺิเต ขีณเวโค วิย สโร ปตติ. จวนกาเล จ เตสํ โส รูปกาโย อนฺตรธายติ, กามาวจรสญฺา อุปฺปชฺชติ, เตน สญฺุปฺปาเทน เต เทวา ตมฺหา กายา จุตาติ ปญฺายนฺติ. @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. อสญฺสตฺตา ^๒ อภิ.วิ. ๓๕/๑๐๑๗/๕๑๑ ธมฺมหทยวิภงฺค @^๓ สํ.นิ. ๑๖/๑๑/๑๒ อาหารสุตฺต ^๔ ฉ.ม. ปจฺจโย อาหาโรติ วุตฺโต @^๕ องฺ. ทสก. ๒๔/๖๑/๑๒๐ อาหารสุตฺต (สฺยา) ^๖ ม. ปฏฺยิโก วิย

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๓๗.

เย ปน เต เนรยิกา เนว วุฏฺานผลูปชีวี, น ปุญฺผลูปชีวิติ วุตฺตา, เตสํ โก อาหาโรติ? เตสํ กมฺมเมว อาหาโร. กึ ปญฺจ อาหารา อตฺถีติ? ปญฺจ, น ปญฺจาติ อิทํ น วตฺตพฺพํ, นนุ "ปจฺจโย อาหาโร"ติ วุตฺตเมตํ. ตสฺมา เยน กมฺเมน นิรเย นิพฺพตฺตนฺติ, ตเทว เตสํ ิติปจฺจยตฺตา อาหาโร โหติ. ยํ สนฺธาย อิทํ วุตฺตํ "น จ ตาว กาลํ กโรติ, ยาว น ตํ ปาปกมฺมํ พฺยนฺตีโหตี"ติ. ^๑- กวฬิงฺการํ อาหารํ อารพฺภาปิ เจตฺถ วิวาโท น กาตพฺโพ. มุเข อุปฺปนฺนเขโฬปิ หิ เตสํ อาหารกิจฺจํ สาเธติ. เขโฬ หิ นิรเย ทุกฺขเวทนีโย หุตฺวา ปจฺจโย โหติ, สคฺเค สุขเวทนีโย. อิติ กามภเว นิปฺปริยาเยน จตฺตาโร อาหารา, รูปารูปภเวสุ เปตฺวา อสญฺ ^๒- เสสานํ ตโย อสญฺานญฺเจว อวเสสานญฺจ ปจฺจยาหาโรติ อิมินา นีหาเรน ^๓- สพฺเพ สตฺตา อาหารฏฺิติกาติ เวทิตพฺพา. ตตฺถ จตฺตาโร อาหารา โย วา ปน โกจิ ^๔- ปจฺจยาหาโร ทุกฺขสจฺจํ, อาหารสมุฏฺาปิกา ปุริมตณฺหา สมุทยสจฺจํ, อุภินฺนํ อปฺปวตฺติ นิโรธสจฺจํ, นิโรธปชานนา ปญฺา มคฺคสจฺจนฺติ เอวํ จตุสจฺจวเสน สพฺพฏฺาเนสุ โยชนา กาตพฺพา.

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๖ หน้า ๓๓๖-๓๓๗. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=16&A=7554&modeTY=1&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=16&A=7554&modeTY=1&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=24&i=27 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=24&A=1226 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=24&A=1049 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=24&A=1049 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๒ http://84000.org/tipitaka/read/?index_24