|
| บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
ตตฺถ ยถา อกฺขอพฺภญฺชนเตลํ ๑- น ชานาติ "อหํ อกฺขํ อพฺภญฺชิตฺวา ฐิตนฺ"ติ, นปิ อกฺโข ชานาติ "มํ เตลํ อพฺภญฺชิตฺวา ฐิตนฺ"ติ, เอวเมว น ลสิกา ชานาติ "อหํ อสีติสตสนฺธิโย อพฺภญฺชิตฺวา ฐิตา"ติ, นปิ อสีติสตสนฺธิโย ชานนฺติ "ลสิกา อเมฺห อพฺภญฺชิตฺวา ฐิตา"ติ. อาโภคปจฺจเวกฺขณวิรหิตา หิ เอเต ธมฺมา ฯเปฯ น ปุคฺคโลติ. ปริจฺเฉทโต ลสิกา ลสิกภาเคน ปริจฺฉินฺนาติ ววตฺถเปติ. อยเมติสฺสา สภาคปริจฺเฉโท, วิสภาคปริจฺเฉโท ปน เกสสทิโส เอวาติ. เอวํ ลสิกํ วณฺณาทิโต ววตฺถเปติ. ตโต ปรํ อนฺโตสรีเร มุตฺตํ วณฺณโต มาสขาโรทกวณฺณนฺติ ววตฺถเปติ. สณฺฐานโต อุทกํ ปูเรตฺวา อโธมุขฐปิตอุทกกุมฺภอพฺภนฺตรคตอุทกสณฺฐานํ. ทิสโต เหฏฺฐิมาย ทิสาย ชาตํ. โอกาสโต วตฺถิสฺสพฺภนฺตเร ฐิตนฺติ. วตฺถิ นาม วตฺถิปุโฏ วุจฺจติ, ยตฺถ เสยฺยถาปิ นาม จนฺทนิกาย ปกฺขิตฺเต อโธมุเข ๒- เปลาฆฏเก ๓- จนฺทนิการโส ปวิสติ, น จสฺส ปวิสนมคฺโค ปญฺญายติ, เอวเมว สรีรโต มุตฺตํ ปวิสติ, น จสฺส ปวิสนมคฺโค ปญฺญายติ นิกฺขมนมคฺโค เอว ตุ ปากโฏ โหติ, ยมฺปิ จ มุตฺตภริเต "ปสฺสาวํ กโรมา"ติ สตฺตานํ อายูหนํ โหติ. ตตฺถ ยถา จนฺทนิกาย ปกฺขิตฺเต อโธมุเข เปลาฆฏเก ฐิโต จนฺทนิการโส น ชานาติ "อหํ อโธมุเข เปลาฆฏเก ฐิโต"ติ, นปิ อโธมุโข เปลาฆฏโก ชานาติ "มยิ จนฺทนิการโส ฐิโต"ติ, เอวเมว น มุตฺตํ ชานาติ "อหํ วตฺถิมฺหิ ฐิตนฺ"ติ นปิ วตฺถิ ชานาติ "มยิ มุตฺตํ ฐิตนฺ"ติ. อาโภคปจฺจเวกฺขณวิรหิตา หิ เอเต ธมฺมา ฯเปฯ น ปุคฺคโลติ. ๔- ปริจฺเฉทโต มุตฺตํ มุตฺตภาเคน ๔- ปริจฺฉินฺนนฺติ ววตฺถเปติ. อยเมตสฺส สภาคปริจฺเฉโท, วิสภาคปริจฺเฉโท ปน เกสสทิโส เอวาติ เอวํ มุตฺตํ วณฺณาทิโต ววตฺถเปติ. เอวมยมิมํ ทฺวตฺตึสาการํ วณฺณาทิโต ววตฺถเปติ. ตสฺเสวมิมํ ทฺวตฺตึสาการํ วณฺณาทิวเสน ววตฺถเปนฺตสฺส ตํ ตํ ภาวนานุโยคํ อาคมฺม เกสาทโย ปคุณา โหนฺติ, โกฏฺฐาสภาเวน อุปฏฺฐหนฺติ. ยโต ๕- จสฺส เต ปคุณา โหนฺติ, ๕- ตโต ปภุติ เสยฺยถาปิ นาม จกฺขุมโต ปุริสสฺส ทฺวตฺตึสวณฺณานํ ปุปฺผานํ เอกสุตฺตคณฺฐิตมาลํ โอโลเกนฺตสฺส สพฺพปุปฺผานิ @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม., อิ. อพฺภนฺชนเตลํ ๒ ฉ.ม. อมุเข เอวมุปริปิ. ๓ ฉ.ม. เปฬาฆเฏ, เอวมุปริปิ @อิ. เปฬาฆฏเก. ๔-๔ ฉ.ม., อิ. ปริจฺเฉทโต วตฺถิอพฺภนฺตเรน เจว มุตฺตภาเคน @๕-๕ ฉ.ม., อิ. ยโต...โหนฺตีติ ปาโฐ น ทิสฺสติ.--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๘.
อปุพฺพาปริยมิว ปากฏานิ โหนฺติ, เอวเมว "อตฺถิ อิมสฺมึ กาเย เกสา"ติ อิมํ กายํ สติยา โอโลเกนฺตสฺส สพฺเพ เต ธมฺมา อปุพฺพาปริยมิว ปากฏา โหนฺติ. เกเสสุ อาวชฺชิเตสุ อสณฺฐหมานาว ๑- สติ ยาว มุตฺตํ, ตาว ปวตฺตตีติ ๒- เอเก. ๓- ตโต ปภุติ ตสฺส อาหิณฺฑนฺตา มนุสฺสา ติรจฺฉานาทโย จ สตฺตาการํ วิชหิตฺวา โกฏฺฐาสราสิวเสเนว อุปฏฺฐหนฺติ, เตหิ จ อชฺโฌหริยมานํ ปานโภชนาทิ โกฏฺฐาสราสิมฺหิ ปกฺขิปฺปมานมิว อุปฏฺฐาตีติ. เอตฺถาห "อถาเนน ตโต ปรํ กึ กาตพฺพนฺ"ติ? วุจฺจเต:- ตเทว นิมิตฺตํ อาเสวิตพฺพํ ภาเวตพฺพํ พหุลีกาตพฺพํ สุววตฺถิตํ ววตฺถเปตพฺพํ. กถํ ยนฺตํ ๔- นิมิตฺตํ อาเสวติ ภาเวติ พหุลีกโรติ สฺวาวฏฺฐิตํ ววตฺถเปตีติ? อยญฺหิ ตํ เกสาทีนํ โกฏฺฐาสภาเวน อุปฏฺฐานนิมิตฺตํ อาเสวติ, สติยา อลฺลียติ ภชติ อุปคจฺฉติ, ภาเวติ, สติคพฺภํ คณฺหาเปติ. ตตฺถ ลทฺธํ วา สตึ วฑฺเฒนฺโต ตํ ภาเวตีติ วุจฺจติ. พหุลีกโรตีติ ปุนปฺปนํ สติสมฺปยุตฺตํ วิตกฺกวิจารพฺภาหตํ กโรติ. สุววตฺถิตํ ววตฺถเปตีติ ยถา สุฏฺฐุ ววตฺถิตํ โหติ, น ปุน อนฺตรธานํ คจฺฉติ, ตถา ตํ สติยา ววตฺถเปติ, อุปธาเรติ อุปนิพนฺธติ. อถวา ยํ ปุพฺเพ อนุปุพฺพโต นาติสีฆโต นาติสณิกโต วิกฺเขปปฺ- ปฏิพาหนโต ๕- ปณฺณตฺติสมติกฺกมนโต อนุปุพฺพมุญฺจนโต สลฺลกฺขณโต ตโย จ สุตฺตนฺตาติ เอวํ ทสวิธํ มนสิการโกสลฺลํ วุตฺตํ, ตตฺถ อนุปุพฺพโต มนสิกโรนฺโต อาเสวติ, นาติสีฆโต นาติสณิกโต จ มนสิกโรนฺโต ภาเวติ, วิกฺเขปปฺปฏิพาหนโต ๕- มนสิกโรนฺโต พหุลีกโรติ, ปณฺณตฺติสมติกฺกมนาทิโต มนสิกโรนฺโต สุววตฺถิตํ ววตฺถเปตีติ เวทิตพฺโพติ. เอตฺถาห "กถมฺปนายํ อนุปุพฺพาทิวเสน เอเต ธมฺเม มนสิกโรตี"ติ? วุจฺจเต:- อยญฺหิ เกเส มนสิกริตฺวา ตทนนฺตรํ โลเม มนสิกโรติ, น นเข. ตถา โลเม มนสิกริตฺวา ตทนนฺตรํ นเข มนสิกโรติ, น ทนฺเต. เอส นโย สพฺพตฺถ กสฺมา? อุปฺปฏิปาฏิยา หิ มนสิกโรนฺโต เสยฺยถาปิ นาม อกุสโล ปุริโส ทฺวตฺตึสปทํ นิสฺเสณึ อุปฺปฏิปาฏิยา อาโรหนฺโต กิลนฺตกาโย ตโต @เชิงอรรถ: ๑ สี. ตนฺตูสํหนมานาว, อิ. สงฺกุสํหมานาว ๒ ฉ.ม., อิ. ปวตฺตติ. ๓ ฉ.ม., อิ. อยํ @สทฺโท น ทิสฺสติ. ๔ ฉ.ม. ปนายํ ตํ ๕-๕ ฉ.ม., อิ. วิกฺเขปปฺปหานโต--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๙.
นิสฺเสณิโต ปปตติ, น อาโรหนํ สมฺปาเทติ, เอวเมว ภาวนาสมฺปตฺติวเสน อธิคนฺตพฺพสฺส อสฺสาทสฺส อนธิคมนโต กิลนฺตจิตฺโต ทฺวตฺตึสาการภาวนาโต ปปตติ, น ภาวนํ สมฺปาเทตีติ. อนุปุพฺพโต มนสิกโรนฺโตปิจ เกสา โลมาติ นาติสีฆโต มนสิกโรติ. อติสีฆโต หิ มนสิกโรนฺโต เสยฺยาถาปิ นาม อทฺธานํ คจฺฉนฺโต ปุริโส สมวิสมรุกฺขถลนินฺนฏฺฐานปฺปถาทีนิ ๑- มคฺคนิมิตฺตานิ อุปลกฺเขตุํ น สกฺโกติ, ตโต น มคฺคกุสโล โหติ, อทฺธานญฺจ ปริกฺขยํ เนติ, เอวเมว วณฺณสณฺฐานาทีนิ ทฺวตฺตึสาการนิมิตฺตานิ อุปลกฺเขตุํ น สกฺโกติ, ตโต น ทฺวตฺตึสากาเร กุสโล โหติ, กมฺมฏฺฐานญฺจ ปริกฺขยํ เนติ. ยถา จ นาติสีฆโต, เอวํ นาติสณิกโตปิ มนสิกโรติ. อติสณิกโต หิ มนสิกโรนฺโต เสยฺยถาปิ นาม ปุริโส ทีฆมทฺธานมคฺคปฏิปนฺโน อนฺตรามคฺเค รุกฺขปพฺพตตฬากาทีสุ วิลมฺพมาโน อิจฺฉิตปฺปเทสํ อปาปุณนฺโต อนฺตรามคฺเคเยว สีหพฺยคฺฆาทีหิ อนยพฺยสนํ ปาปุณาติ, เอวเมว ทฺวตฺตึสาการภาวนาสมฺปทํ อปาปุณนฺโต ภาวนาวิจฺเฉเทน อนฺตราเยว กามวิตกฺกาทีหิ อนยพฺยสนํ ปาปุณาติ. นาติสณิกโต มนสิกโรนฺโตปิ จ วิกฺเขปปฺปหานโตปิ มนสิกโรติ. วิกฺเขปปฺปหานโต หิ ๒- ยถา อญฺเญสุ นวกมฺมาทีสุ จิตฺตํ น วิกฺขิปติ, ตถา มนสิกโรติ. พหิทฺธา วิกฺขิปฺปมานจิตฺโต หิ เกสาทีสฺเวว อสมาหิตเจโตวิตกฺโก ภาวนาสมฺปทํ อปาปุณิตฺวา อนฺตราว อนยพฺยสนํ อาปชฺชติ ตกฺกสิลาคมเน โพธิสตฺตสฺส สหายกา วิย. อวิกฺขิปฺปมานจิตฺโต ปน เกสาทีสฺเวว สมาหิตเจโตวิตกฺโก ภาวนาสมฺปทํ ปาปุณาติ โพธิสตฺโต วิย ตกฺกสิลารชฺชสมฺปทนฺติ. ตสฺเสวํ วิกฺเขปปฺปหานโต มนสิกโรโต อธิการจริยาธิมุตฺตีนํ วเสน เต ธมฺมา อสุภโต วา วณฺณโต วา สุญฺญโต วา อุปฏฺฐหนฺติ. อถ ปณฺณตฺติสมติกฺกมนโต เต ธมฺเม มนสิกโรติ. ปณฺณตฺติสมติกฺกมนโต ๓- หิ เกสา โลมาติ เอวมาทิโวหารํ สมตกฺกมิตฺวา วิสฺสชฺเชตฺวา ยถูปฏฺฐิตานํ อสุภาทีนํเยว วเสน มนสิกโรติ. กถํ? ยถา อรญฺญนิวาสูปคตา มนุสฺสา อปริจิตภูมิภาคตฺตา อุทกฏฺฐานสญฺชานนตฺถํ สาขาภงฺคาทีหิ นิมิตฺตํ กตฺวา @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม., อิ....นินฺนเทฺวธาปถาทีนิ. ๒ ฉ.ม., อิ. นาม ๓ ฉ.ม., @อิ. ปณฺณตฺติสมติกฺกมนโตติ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๐.
ตทนุสาเรน อาคนฺตฺวา ๑- อุทกํ ปริภุญฺชนฺนิ, ยถา ๒- ปน ปริจิตภูมิภาคา โหนฺติ, อถ ตํ นิมิตฺตํ วิสฺสชฺเชตฺวาว มนสิกริตฺวาว ๓- อุทกฏฺฐานํ อุปสงฺกมิตฺวา อุทกํ ปริภุญฺชนฺติ, เอวเมว เกสา โลมาติ อาทินา ตํตํโวหารสฺส วเสน ปฐมํ เต ธมฺเม มนสากาสิ, เตสุ ธมฺเมสุ อสุภาทีนํ อญฺญตรวเสน อุปฏฺฐหนฺเตสุ ตํตํโวหารํ สมฺติกฺกมิตฺวา วิสฺสชฺเชตฺวา อสุภาทิโตว มนสิกโรติ. เอตฺถาห "กถมฺปนสฺส เอเต ธมฺมา อสุภาทิโต อุปฏฺฐหนฺติ, กถํ วณฺณโต, กถํสุญฺญโต วา, กถญฺจายเมเต อสุภโต มนสิกโรติ, กถํ วณฺณโต, กถํ สุญฺญโต วา"ติ? วุจฺจเต ๔- เกสา ตาวสฺส วณฺณสณฺฐานคนฺธาสโยกาสวเสน ปญฺจธา อสุภโต อุปฏฺฐหนฺติ, ปญฺจธา เอว จายเมเต ๕- อสุภโต มนสิกโรติ. เสยฺยถีทํ? เกสา นาเมเต วณฺณโต อสุภา ปรมปฏิกฺกูลเชคุจฺฉา. ตถา หิ มนุสฺสา ทิวา ปานโภชเน ปติตํ เกสวณฺณํ วากํ วา สุตฺตํ วา ทิสฺวา เกสสญฺญาย มโนรมมฺปิ ปานโภชนํ ฉฑฺเฑนฺติ วา ชิคุจฺฉนฺติ วา. สณฺฐานโตปิ อสุภา. ตถา หิ รตฺตึ ปานโภชเน ปติตํ เกสสณฺฐานํ วากํ วา สุตฺตํ วา ฉุปิตฺวา ๖- เกสสญฺญาย มโนรมมฺปิ ปานโภชนํ ฉฑฺเฑนฺติ วา ชิคุจฺฉนฺติ วา. คนฺธโตปิ อสุภา. ตถา หิ เตลมกฺขนปุปฺผธูมาทิอภิสงฺขาเรหิ วิรหานํ ๗- เกสานํ คนฺโธ ปรมเชคุจฺโฉ โหติ, อคฺคิมฺหิ ปกฺขิตฺตสฺส เกสสฺส คนฺธํ ฆายิตฺวา สตฺตา นาสิกํ ปิเธนฺติ, มุขมฺปิ วิกุชฺเชนฺติ. อาสยโตปิ อสุภา. ตถา หิ นานาวิเธน มนุสฺสา สุจินิสฺสนฺเทน สงฺการฏฺฐาเน ตณฺฑุเลยฺยกาทีนิ วิย ปิตฺตเสมฺหปุพฺพโลหิต- นิสฺสนฺทนโต ๘- อาจิตา วุฑฺฒึ วิรุฬฺหึ เวปุลุลํ คมิตาติ. โอกาสโตปิ อสุภา. ตถา หิ สงฺการฏฺฐาเน วิย ตณฺฑุเลยฺยกาทีนิ ปรมเชคุจฺเฉ โลมาทิเอกตฺตึสกุณปราสิมตฺถเก มนุสฺสานํ สีสปลิเวฐเก อลฺลจมฺเม ชานาติ. เอเสว นโย โลมาทีสุ. เอวนฺตาว อยเมเต ธมฺเม อสุภโต อุปฏฺฐหนฺเต อสุภโต มนสิกโรติ. ยทิ ปนสฺส วณฺณโต อุปฏฺฐหนฺติ อถ เกสา นีลกสิณวเสน อุปฏฺหนฺติ. ตถา โลมา นขา ๙- ทนฺตา โอทาตกสิณวเสนาติ. เอส นโย สพฺพตฺถ. @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม., อิ. คนฺตฺวา ๒ ฉ.ม., อิ. ยทา ๓ ฉ.ม. อมนสิกริตฺวาว @๔ ฉ.ม., อิ. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ. ๕ ฉ.ม. อยเมเต. ๖ ฉ.ม. ผุสิตฺวา @๗ ฉ.ม., อิ. วิรหิตานํ ๘ ฉ.ม....นิสฺสนฺเทน เต @๙ ฉ.ม., อิ. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๑.
ตํตํกสิณวเสเนว จายเมเต มนสิกโรติ, เอวํ วณฺณโต อุปฏฺฐหนฺเต วณฺณโต มนสิกโรติ. ยทิ ปนสฺส สุญฺญโต อุปฏฺฐหนฺติ, อถ เกสา ฆนวินิพฺโภคววตฺถาเนน โอชฏฺฐมกสมูหวเสน อุปฏฺฐหนฺติ. ตถา โลมาทโย, ยถา อุปฏฺฐหนฺเต ๑- จายเมเต ตเถว มนสิกโรติ. เอวํ สุญฺญโต อุปฏฺฐหนฺเต สุญฺญโต มนสิกโรติ. เอวํ มนสิกโรนฺโต จายเมเต ธมฺเม อนุปุพฺพมุญฺจนโต มนสิกโรติ. อนุปุพฺพมุญฺจนโต ๒- หิ อสุภาทีนํ อญฺญตรวเสน อุปฏฺฐิเต เกเส มุญฺจิตฺวา โลเม มนสิกโรนฺโต เสยฺยถาปิ นาม ชลูกา นงฺคุฏฺเฐน คหิตปฺปเทเส สาเปกฺขาว หุตฺวา ตุณฺเฑน อญฺญํ ปเทสํ คณฺหาติ, คหิเต จ ตสฺมึ อิตรํ มุญฺจติ, เอวเมว เกเสสุ สาเปกฺโขว หุตฺวา โลเม มนสิกโรติ, โลเมสุ ๓- จ อุปฏฺฐิเตสุ เต มนสิกโรติ เกเส มุญฺจติ. ๓- เอส นโย สพฺพตฺถ. เอวญฺหิสฺส อนุปุพฺพมุญฺจนโต มนสิกโรโต อสุภาทีสุ อญฺญตรวเสน เต ธมฺมา อุปฏฺฐหนฺตา อนวเสสโต อุปฏฺฐหนฺติ, ปากฏตรุปฏฺฐานา จ โหนฺติ อถ ยสฺส เต ธมฺมา อสุภโต อุปฏฺฐหนฺติ, ปากฏตรุปฏฺฐานา จ โหนฺติ, ตสฺส เสยฺยถาปิ นาม มกฺกโฏ ทฺวตฺตึสตาลเก ตาลวเน พฺยาเมน ๔- ปริปาติยมาโน เอกรุกฺเขปิ อสณฺฐหนฺโต ปริธาวิตฺวา ยทา นิชฺฌตฺโต ๕- โหติ กิลนฺโต, อถ เอกเมว ฆนตาลปณฺณปริเวฐิตํ ตาลสูจึ นิสฺสาย ติฏฺฐติ, เอวเมว จิตฺตมกฺกโฏ ทฺวตฺตึสโกฏฺฐาสเก อิมสฺมึ กาเย เตเนว โยคินา ปริปาติยมาโน เอกโกฏฺฐาสเกปิ อสณฺฐหนฺโต ปริธาวิตฺวา ยทา อเนการมฺมณวิธาวเน อภิลาสาภาเวน นิชฺฌตฺโต ๕- โหติ กิลนฺโต. อถ ยฺวาสฺส เกสาทีสุ ธมฺโม ปคุณตโร จริตานุรูปตโร วา, ยตฺถ วา ปุพฺเพ กตาธิกาโร โหติ, ตํ นิสฺสาย อุปจารวเสน ติฏฺฐติ. อถ ตเมว นิมิตฺตํ ปุนปฺปุนํ ตกฺกาหตํ วิตกฺกาหตํ กริตฺวา ยถากฺกมํ ปฐมชฺฌานํ อุปฺปาเทติ, ตตฺถ ปติฏฺฐาย วิปสฺสนํ อารภิตฺวา อริยภูมึ ปาปุณาติ. ยสฺส ปน เต ธมฺมา วณฺณโต อุปฏฺฐหนฺติ, ตสฺสาปิ เสยฺยถาปิ นาม มกฺกโฏ ฯเปฯ อถ ยฺวาสฺส เกสาทีสุ ธมฺโม ปคุณตโร จริตานุรูปตโร วา, ยตฺถ วา ปุพฺเพ กตาธิกาโร โหติ, ตํ นิสฺสาย อุปจารวเสน ติฏฺฐติ. อถ ตเมว @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม., อิ. อุปฏฐหนฺติ. ๒ ฉ.ม., อิ. อนุปุพฺพมุญฺจนโตติ @๓-๓ ฉ.ม., อิ. โลเมสุ จปติฏฺฐิเต มนสิกาเร เกเส มุญฺจติ ๔ ฉ.ม., อิ. พฺยาเธน @๕-๕ ฉ.ม., อิ. นิวตฺโต--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๒.
นิมิตฺตํ ปุนปฺปุนํ ตกฺกาหตํ วิตกฺกาหตํ กริตฺวา ยถากฺกมํ นีลกสิณวเสน วา ปีตกสิณวเสน วา ปญฺจปิ รูปาวจรชฺฌานานิ อุปฺปาเทติ, เตสญฺจ ยตฺถ กตฺถจิ ปติฏฺฐาย วิปสฺสนํ อารภิตฺวา อริยภูมึ ปาปุณาติ. ยสฺส ปน เต ธมฺมา สุญฺญโต อุปฏฺฐหนฺติ, โส ลกฺขณโต มนสิกโรติ, ลกฺขณโต มนสิกโรโต ๑- ตตฺถ จตุธาตุววตฺถานวเสน อุปจารชฺฌานํ ปาปุณาติ. อถ มนสิกโรนฺโต เต ธมฺเม อนิจฺจทุกฺขานตฺตสุตฺตนฺตนยวเสน ๒- มนสิกโรติ. อยมสฺส วิปสฺสนานโย. โส อิมํ วิปสฺสนํ อารภิตฺวา ยถากฺกมญฺจ ปฏิปชฺชิตฺวา อริยภูมึ ปาปุณาตีติ. เอตฺตาวตา จ ยํ วุตฺตํ "กถมฺปนายํ อนุปุพฺพาทิวเสน เอเต ธมฺเม มนสิกโรตี"ติ, ตํ พฺยากตํ โหติ. ยญฺจาปิ วุตฺตํ "ภาวนาวเสน ปนสฺส เอวํ วณฺณนา เวทิตพฺพา"ติ ตสฺสตฺโถ ปกาสิโต โหตีติ. --------- ปกิณฺณกนโย อิทานิ อิมสฺมึเยว ทฺวตฺตึสากาเร วณฺณนาปริจยปาฏวตฺถํ อยํ ปกิณฺณกนโย เวทิตพฺโพ:- นิมิตฺตโต ลกฺขณโต ธาตุโต สุญฺญโตปิจ ขนฺธาทิโต จ วิญฺเญยฺโย ทฺวตฺตึสาการนิจฺฉโยติ. ตตฺถ นิมิตฺตโตติ เอวํ วุตฺตปฺปกาเร อิมสฺมึ ทฺวตฺตึสากาเร สฏฺฐีสตนิมิตฺตานิ โหนฺติ, เยสํ วเสน โยคาวจโร ทฺวตฺตึสาการํ โกฏฺฐาสโต ปริคฺคณฺหาติ. เสยฺยถีทํ? เกสสฺส วณฺณนิมิตฺตํ สณฺฐานนิมิตฺตํ ทิสานิมิตฺตํ โอกาสนิมิตฺตํ ปริจฺเฉทนิมิตฺตนฺติ ปญฺจนิมิตฺตานิ โหนฺติ. เอวํ โลมาทีสุ. ลกฺขณโตติ ทฺวตฺตึสากาเร อฏฺฐวีสติสตลกฺขณานิ โหนฺติ, เยสํ วเสน โยคาวจโร ทฺวตฺตึสาการํ ลกฺขณโต มนสิกโรติ. เสยฺยถีทํ? เกเสสุ ๓- ถทฺธลกฺขณํ อาพนฺธตฺตลกฺขณํ ๔- อุณฺหตฺตลกฺขณํ สมุทีรณลกฺขณนฺติ จตฺตาริ ลกฺขณานิ โหนฺติ. เอวํ โลมาทีสุ. @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. มนสิกโรนฺโต ๒ ฉ.ม., อิ....สุตฺตตฺตยวเสน @๓ ฉ.ม., อิ. เกสสฺส ๔ ฉ.ม., อิ. อาพนฺธน...--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๓.
ธาตุโตติ ทฺวตฺตึสากาเร "จตุธาตุโร ๑- ภิกฺขเว อยํ ปุริสปุคฺคโล"ติ ๒- เอตฺถ วุตฺตาสุ ธาตูสุ อฏฺฐวีสติสตธาตุโย โหนฺติ, ยาสํ วเสน โยคาวจโร ทฺวตฺตึสาการํ ธาตุโต ๓- ปริคฺคณฺหาติ. เสยฺยถึทํ? ยา เกเสสุ ๔- ถทฺธตา, สา ปฐวีธาตุ. ยา อาพนฺธนตา, สา อาโปธาตุ. ยา ปริปาจนตา, สา เตโชธาตุ. ยา วิตฺถมฺภนตา, สา วาโยธาตูติ จตสฺโส ธาตุโย โหนฺติ. เอวํ โลมาทีสุ สุญฺญโตติ ทฺวตฺตึสากาเร อฏฺฐวีสติสตสุญฺญตา โหนฺติ, ยาสํ วเสน โยคาวจโร ทฺวตฺตึสาการํ สุญฺญโต วิปสฺสติ. เสยฺยถีทํ? เกเสสุ ๔- ตาว ปฐวีธาตุ อาโปธาตฺวาทีหิ สุญฺญตา, ตถา อาโปธาตฺวาทโย ปฐวีธาตฺวาทีหีติ จตสฺโส สุญฺญตา โหนฺติ. เอวํ โลมาทีสุ. ขนฺธาทิโตติ ทฺวตฺตึสากาเร เกสาทีสุ ขนฺธาทิวเสน สงฺคยฺหมาเนสุ "เกสา กติ ขนฺธา โหนฺติ, กติ อายตนานิ, กติ ธาตุโย, กติ สจฺจานิ, กติ สติปฏฺฐานานี"ติ เอวมาทินา นเยน วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพ. เอวญฺจสฺส วิชานโต ติณกฏฺฐสมูโห วิย กาโย ขายติ. ยถาห:- นตฺถิ สตฺโต นโร โปโส ปุคฺคโล นูปลพฺภติ สุญฺญภูโต อยํ กาโย ติณกฏฺฐสมูปโมติ. อถสฺส ยา สา:- สุญฺญาคารํ ปวิฏฺฐสฺส สนฺตจิตฺตสฺส ภิกฺขุโน ๕- อมานุสี รตี โหติ สมฺมา ธมฺมํ วิปสฺสโตติ ๖- เอวํ อมานุสี รติ วุตฺตา, สา อทูรตรา โหติ. ตโต ยนฺตํ:- ยโต ยโต สมฺมสติ ขนฺธานํ อุทยพฺพยํ ลภตี ปีติปาโมชฺชํ อมตนฺตํ วิชานตนฺติ ๖- เอวํ วิปสฺสนามยปีติปาโมชฺชามตํ วุตฺตํ, ตํ อนุภวมาโน นจิเรเนว อริยชนเสวิตํ อชรามรณํ นิพฺพานามตํ สจฺฉิกโรตีติ. อิติ ปรมตฺถโชติกาย ขุทฺทกฏฺฐกถาย ทฺวตฺตึสาการวณฺณนา นิฏฺฐิตา. ------------- @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม., อิ. ฉ ธาตุโร ๒ ม. อุปริ. ๑๔/๓๔๓/๓๐๖ ๓ สี. ธาตุโส ๔-๔ ฉ.ม., @อิ. เกเส ๕ ฉ.ม., อิ. ตาทิโน ๖-๖ ขุ. ธมฺมปท. ๒๕/๓๗๔/๘๒ สมฺพหุลภิกฺขุวตฺถุอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๗ หน้า ๕๗-๖๓. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=17&A=1471&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=17&A=1471&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=3 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=27 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=26 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=26 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25
![อ่านหน้า[ต่าง] แรก](go1.gif) ![อ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้ว](go2.gif)   ![อ่านหน้า[ต่าง] ถัดไป](go3.gif) ![อ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย](go4.gif)   |
|
บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]