อรรถกถาเล่มที่ ๒๔ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ธ.อ.๗ มล-นาควคฺค

หน้าที่ ๘๐.
      ตตฺถ "อุจฺฉินฺทาติ: อรหตฺตมคฺเคน ฉินฺท. สารทิกนฺติ:
สรทกาเล นิพฺพตฺตํ. สนฺติมคฺคนฺติ: นิพฺพานคามึ อฏฺฐงฺคิกํ มคฺคํ.
พฺรูหยาติ: วฑฺฒย. นิพฺพานนฺติ นิพฺพานํ หิ สุคเตน เทสิตํ;
ตสฺมา ตสฺส มคฺคํ ภาเวหีติ อตฺโถ.
           เทสนาวสาเน โส ภิกฺขุ อรหตฺเต ปติฏฺฐหีติ.
               สารีปุตฺตตฺเถรสฺสสทฺธิวิหาริกวตฺถุ.
                      -----------
                ๘. มหาธนวาณิชวตฺถุ. (๒๑๐)
      "อิธ วสฺสนฺติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
มหาธนวาณิชํ นาม อารพฺภ กเถสิ.
      โส กิร พาราณสิโต กุสุมฺภรตฺตานํ วตฺถานํ ปญฺจ สกฏสตานิ
ปูเรตฺวา วณิชฺชาย สาวตฺถึ อาคโต. โส นทีตีรํ ปตฺวา "เสฺว นทึ
อุตฺตริสฺสามีติ ตตฺเถว สกฏานิ โมเจตฺวา วสิ. รตฺตึ มหาเมโฆ
อุฏฺฐหิตฺวา วสฺสิ. นที สตฺตาหํ อุทกสฺส ปูรา อฏฺฐาสิ. นคเรปิ
สตฺตาหํ นกฺขตฺตํ กีฬึสุ. กุสุมฺภรตฺเตหิ กิจฺจํ นตฺถิ. วาณิโช จินฺเตสิ
"อหํ ทูรมาคโต, สเจ ปุน คมิสฺสามิ, ปปญฺโจ ภวิสฺสติ, อิเธว
วสฺสญฺจ เหมนฺตญฺจ คิมฺหญฺจ มม กมฺมํ กโรนฺโต วสิตฺวา อิมานิ
วิกฺกีณิสฺสามีติ. สตฺถา นคเร ปิณฺฑาย จรนฺโต ตสฺส จิตฺตํ ญตฺวา
สิตํ ปาตุกริตฺวา อานนฺทตฺเถเรน สิตการณํ ปุฏฺโฐ อาห "ทิฏฺโฐ
เต อานนฺท มหาธนวาณิโชติ. "อาม ภนฺเตติ. "โส อตฺตโน
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๘๑.
ชีวิตนฺตรายํ อชานิตฺวา อิมํ สํวจฺฉรํ อิเธว วสิตฺวา ภณฺฑํ วิกฺกีณิตุํ
จิตฺตํ อกาสีติ. "กึ ปนสฺส ภนฺเต อนฺตราโย ภวิสฺสตีติ. สตฺถา
"อาม อานนฺท สตฺตาหเมว ชีวิตฺวา โส มจฺจุมุเข ปติฏฺฐหิสฺสตีติ
วตฺวา อิมา คาถา อภาสิ
       "อชฺเชว กิจฺจํ อาตปฺปํ,    โก ชญฺญา `มรณํ สุเว,'
        น หิ โน สงฺครนฺเตน     มหาเสเนน มจฺจุนา;
        เอวํ วิหารึ อาตาปึ      อโหรตฺตมตนฺทิตํ
        ตํ เว `ภทฺเทกรตฺโตติ    สนฺโต อาจิกฺขเต มุนีติ.
     "คจฺฉามิสฺส ภนฺเต อาโรเจสฺสามีติ. "วิสฺสฏฺโฐ คจฺฉ
อานนฺทาติ. เถโร สกฏฏฺฐานํ ๑- คนฺตฺวา ภิกฺขาย จริ. วาณิโช เถรํ
อาหาเรน ปฏิมาเนสิ. อถ นํ เถโร อาห "กิตฺตกํ กาลํ อิธ
วสิสฺสสีติ. "ภนฺเต อหํ ทูรโต อาคโต, สเจ ปุน คมิสฺสามิ,
ปปญฺโจ ภวิสฺสติ; อิมํ สํวจฺฉรํ อิธ วสิตฺวา ภณฺฑํ วิกฺกีณิตฺวา
คมิสฺสามีติ. "อุปาสก ทุชฺชาโน ชีวิตนฺตราโย, อปฺปมาทํ กาตุํ
วฏฺฏตีติ. "กึ ปน ภนฺเต อนฺตราโย ภวิสฺสตีติ. "อาม อุปาสก,
สตฺตาหเมว เต ชีวิตํ ปวตฺติสฺสตีติ. โส สํวิคฺคมานโส หุตฺวา
พุทฺธปฺปมุขํ ภิกฺขุสงฺฆํ นิมนฺเตตฺวา สตฺตาหํ มหาทานํ ทตฺวา
อนุโมทนตฺถาย ปตฺตํ คณฺหิ. อถสฺส สตฺถา อนุโมทนํ กโรนฺโต
"อุปาสก ปณฺฑิเตน นาม `อิเธว วสฺสาทีนิ วสิสฺสามิ, อิทญฺจิทญฺจ
กมฺมํ ปโยเชสฺสามีติ จินฺเตตุํ น วฏฺฏติ, อตฺตโน [๒]- ชีวิตนฺตรายเมว
@เชิงอรรถ: ๑. สี. ยุ. สกฏาวารํ. ๒. สี. ยุ. เอตฺถนฺตเร "ปนาติ อตฺถิ.
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๘๒.
จินฺเตตุํ วฏฺฏตีติ วตฺวา อิมํ คาถมาห
       "อิธ วสฺสํ วสิสฺสามิ     อิธ เหมนฺตคิมฺหิสุ'
        อิติ พาโล วิจินฺเตติ    อนฺตรายํ น พุชฺฌตีติ.
      ตตฺถ "อิธ  วสฺสนฺติ: อิมสฺมึ ฐาเน อิทญฺจิทญฺจ กมฺมํ
กโรนฺโต จาตุมฺมาสํ วสฺสํ วสิสฺสามิ. เหมนฺตคิมฺหิสูติ: "เหมนฺตคิมฺเหสุปิ
จตฺตาโร ๑- มาเส อิทญฺจิทญฺจ กมฺมํ กโรนฺโต อิเธว วสิสฺสามีติ
เอวํ ทิฏฺฐธมฺมิกสมฺปรายิกํ อตฺถํ อชานนฺโต พาโล วิจินฺเตติ.
อนฺตรายนฺติ: "อสุกสฺมึ นาม กาเล วา เทเส วา วเย วา
มริสฺสามีติ อตฺตโน ชีวิตนฺตรายํ น พุชฺฌตีติ.
      เทสนาวสาเน โส วาณิโช โสตาปตติผเล ปติฏฺฐหิ, สมฺปตฺตานํปิ
สาตฺถิกา เทสนา อโหสิ. วาณิโชปิ สตฺถารํ อนุคนฺตฺวา นิวตฺติตฺวา
"สีสโรโค วิย เม อุปฺปนฺโนติ สยเน นิปชฺชิ, ตถานิปนฺโนว กาลํ
กตฺวา ตุสิตวิมาเน นิพฺพตฺตีติ.
                     มหาธนวาณิชวตฺถุ.
                        -------
@เชิงอรรถ: ๑. อาเมณฺฑิเตน ภวิตพฺพํ.
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๘๓.
                 ๙. กิสาโคตมีวตฺถุ. (๒๑๑)
      "ตํ ปุตฺตปสุสมฺมตฺตนฺติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน
วิหรนฺโต กิสาโคตมึ อารพฺภ กเถสิ.
      วตฺถุ สหสฺสวคฺเค
         "โย จ วสฺสสตํ ชีเว     อปสฺสํ อมตํ ปทํ,
          เอกาหํ ชีวิตํ เสยฺโย    ปสฺสโต อมตํ ปทนฺติ
คาถาวณฺณนาย วิตฺถาเรตฺวา กถิตํ. ตทา หิ สตฺถา "กิสาโคตมิ
ลทฺธา เต เอกจฺฉรมตฺตา สิทฺธตฺถกาติ อาห. "น ลทฺธา ภนฺเต,
สกลคาเม ชีวนฺเตหิ มตกาว พหุตราติ. อถ นํ สตฺถา "ตฺวํ
`มเมว ปุตฺโต มโตติ สลฺลกฺเขสิ, ธุวธมฺโม เอส สพฺพสตฺตานํ,
มจฺจุราชา หิ สพฺพสตฺเต อปริปุณฺณชฺฌาสเยเอว มโหโฆ วิย
ปริกฑฺฒมาโน อปายสมุทฺเท ปกฺขิปตีติ วตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺโต
อิมํ คาถมาห
         "ตํ ปุตฺตปสุสมฺมตฺตํ       พฺยาสตฺตมนสํ นรํ
          สุตฺตํ คามํ มโหโฆว     มจฺจุ อาทาย คจฺฉตีติ.
      ตตฺถ "ตํ ปุตฺตปสุสมฺมตฺตนฺติ: ตํ รูปพลาทิสมฺปนฺเน ปุตฺเต จ
ปสู จ ลภิตฺวา "มม ปุตฺตา อภิรูปา พลสมฺปนฺนา ปณฺฑิตา
สพฺพกิจฺจสมตฺถา, มม โคโณ อภิรูโป อโรโค มหาภารสโห,
มม คาวี พหุขีราติ เอวํ ปุตฺเตหิ จ ปสูหิ จ สมฺมตฺตํ ปมตฺตํ
นรํ. พฺยาสตฺตมนสนฺติ: หิรญฺญสุวณฺณาทีสุ วา ปตฺตจีวราทีสุ วา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๘๔.
กิญฺจิเทว ลภิตฺวา ตโต อุตฺตริตรํ ปตฺถนตาย อาสตฺตมานสํ.
จกฺขุวิญฺเญยฺยาทีสุ อารมฺมเณสุ วุตฺตปฺปกาเรสุ วา ปริกฺขาเรสุ
ยํ ยํ ลทฺธํ โหติ ตตฺถ ตตฺเถว ลคฺคนตาย พฺยาสตฺตมานสํ วา.
สุตฺตํ คามนฺติ: นิทฺทํ อุปคตํ สตฺตนิกายํ. มโหโฆวาติ: ยถา
เอวรูปํ คามํ คมฺภีรวิตฺถโต มหนฺโต มหานทีโอโฆ อนฺตมโส
สุนขํปิ อเสเสตฺวา สพฺพํ อาทาย คจฺฉติ; เอวํ วุตฺตปฺปการํ นรํ
มจฺจุ อาทาย คจฺฉตีติ อตฺโถ.
      เทสนาวสาเน กิสาโคตมี โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐหิ, สมฺปตฺตานํปิ
สาตฺถิกา เทสนา อโหสีติ.
                      กิสาโคตมีวตฺถุ.
                      -----------
                 ๑๐. ปฏาจาราวตฺถุ. (๒๑๒)
      "น สนฺติ ปุตฺตาติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
ปฏาจารํ อารพฺภ กเถสิ.
      วตฺถุ สหสฺสวคฺเค
        "โย จ วสฺสสตํ ชีเว    อปสฺสํ อุทยพฺพยํ,
         เอกาหํ ชีวิตํ เสยฺโย   ปสฺสโต อุทยพฺพยนฺติ
คาถาวณฺณนาย วิตฺถาเรตฺวา กถิตํ. ตทา หิ สตฺถา ปฏาจารํ
ตนุภูตโสกํ ญตฺวา "ปฏาจาเร ปุตฺตาทโย นาม ปรโลกํ คจฺฉนฺตสฺส
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๘๕.
ตาณํ วา เลนํ ๑- วา ภวิตุํ น สกฺโกนฺติ; ตสฺมา วิชฺชมานาปิ
เต น สนฺติเยว; ปณฺฑิเตน ปน สีลํ วิโสเธตฺวา อตฺตโน
นิพฺพานคามิมคฺคเมว โสเธตุํ วฏฺฏตีติ วตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺโต
อิมา คาถา อภาสิ
        "น สนฺติ ปุตฺตา ตาณาย,  น ปิตา, นปิ พนฺธวา,
         อนฺตเกนาธิปนฺนสฺส      นตฺถิ ญาตีสุ ตาณตา'
         เอตมตฺถวสํ ญตฺวา      ปณฺฑิโต สีลสํวุโต
         นิพฺพานคมนํ มคฺคํ       ขิปฺปเมว วิโสธเยติ.
      ตตฺถ "ตาณายาติ: ตาณภาวาย ปติฏฺฐานตฺถาย. พนฺธวาติ:
ปุตฺเต จ มาตาปิตโร จ ฐเปตฺวา อวเสสา ญาติสุหชฺชา.
อนฺตเกนาธิปนฺนสฺสาติ: มรเณน อภิภูตสฺส. ปวตฺติยํ หิ ปุตฺตาทโย
อนฺนปานาทิทาเนน เจว อุปฺปนฺนกิจฺจนิตฺถรเณน จ ตาณํ หุตฺวาปิ
มรณกาเล เกนจิ อุปาเยน มรณํ ปฏิพาหิตุํ อสมตฺถตาย ตาณตฺถาย
เลนตฺถาย น สนฺติ นาม; เตเนว วุตฺตํ "นตฺถิ ญาตีสุ ตาณตาติ.
เอตมตฺถวสนฺติ: เอตํ เตสํ อญฺญมญฺญสฺส ตาณํ ภวิตุํ อสมตฺถ-
ภาวสงฺขาตํ การณํ ชานิตฺวา ปณฺฑิโต จตุปาริสุทฺธิสีเลน สํวุโต
รกฺขิโต โคปิโต หุตฺวา นิพฺพานคมนํ อฏฺฐงฺคิกํ มคฺคํ สีฆํ สีฆํ
วิโสเธยฺยาติ อตฺโถ.
@เชิงอรรถ: ๑. สี. เลนํ วา สรณํ. ยุ. สรณํ วา เลนํ วา.
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๘๖.
      เทสนาวสาเน ปฏาจารา โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐหิ, อญฺเญปิ
พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสูติ.
                      ปฏาจาราวตฺถุ.
                   มคฺควคฺควณฺณนานิฏฺฐิตา.
                      วีสติโม วคฺโค.
                       --------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๔ หน้า ๘๐-๘๖.
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=24&A=1600&modeTY=2&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=24&A=1600&modeTY=2&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=30
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=986
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=987
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=987
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕
http://84000.org/tipitaka/read/?index_25