อรรถกถาเล่มที่ ๒๔ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ธ.อ.๗ มล-นาควคฺค

หน้าที่ ๑๕๘.
จรติ; เอวํ เอกโกว จเรยฺยาติ. มาตงฺครญฺเญว นาโคติ: ยถา จ
"อหํ โข อากิณฺโณ วิหรามิ หตฺถีหิ หตฺถินีหิ หตฺถิกุลเภหิ ๑-
หตฺถิจฺฉาเปหิ, ฉินฺนคฺคานิ เจว ติณานิ ขาทามิ, โอภคฺโคภคฺคญฺจ [๒]-
สาขาภงฺคํ ขาทนฺติ, อาวิลานิ จ ปานียานิ ปิวามิ, โอคาหนฺตสฺส จ
เม อุตฺติณฺณสฺส จ หตฺถินิโย กายํ อุปนิฆํสนฺติโย คจฺฉนฺติ; ยนฺนูนาหํ
เอกโกว คณมฺหา วูปกฏฺโฐ วิหเรยฺยนฺติ ๓- เอวํ ปฏิสญฺจิกฺขิตฺวา
มเตน ๔- คมนโต "มาตงฺโคติ ลทฺธนาโม อิมสฺมึ อรญฺเญ
อยํ หตฺถินาโค ยูถํ ปหาย สพฺพิริยาปเถสุ เอกโกว สุขํ จรติ;
เอวํปิ  เอโกว จเรยฺยาติ อตฺโถ. เอกสฺสาติ: ปพฺพชิตสฺส หิ
ปพฺพชิตกาลโต ปฏฺฐาย เอกีภาวาภิรตสฺส เอกกสฺเสว จริตํ เสยฺโย.
นตฺถิ พาเล สหายตาติ: "จุลฺลสีลํ มชฺฌิมสีลํ มหาสีลํ ทส
กถาวตฺถูนิ เตรส ธุตงฺคคุณา วิปสฺสนาญาณํ จตฺตาโร มคฺคา
จตฺตาริ ผลานิ ติสฺโส วิชฺชา ฉ อภิญฺญา อมต มหานิพฺพานนฺติ
อยํ หิ สหายตา นาม. สา พาเล นิสฺสาย อธิคนฺตุํ น สกฺกาติ
นตฺถิ พาเล สหายตาติ. เอโกติ: อิมินา การเณน สพฺพิริยาปเถสุ
เอกโกว หุตฺวา จเรยฺย, อปฺปมตฺตกานิปิ น จ ปาปานิ กยิรา. [๕]-
เอโส อปฺโปสฺสุโก นิราลโย อิมสฺมึ อรญฺเญ มาตงฺคนาโค
อิจฺฉิติจฺฉิตฏฺฐาเน สุขํ จรติ, เอวํ เอกโกว หุตฺวา จเรยฺย,
อปฺปมตฺตกานิปิ น จ ปาปานิ กเรยฺยาติ อตฺโถ. ตสมา "ตุมฺเหหิปิ
@เชิงอรรถ: ๑. ม. สี. หตฺถิกลเภหิ. ๒. ปาลิยํ เอตฺถนฺตเร เมติ อตฺถิ.
@๓.วิ. มหาวคฺค. ๕/๓๔๑-๓๔๒.   ๔. ม. สี. ยุ. มเตนาติ นตฺถิ.
@๕. ม. สี. ยุ. เอตฺถนฺตเร "ยถาติ อตฺถิ.
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๕๙.
เอวรูปํ สหายํ อลภนฺเตหิ เอกจารีเหว ภวิตพฺพนฺติ อิมมตฺถํ
ทสฺเสนฺโต สตฺถา เตสํ ภิกฺขูนํ อิมํ ธมฺมเทสนํ เทเสสิ.
     เทสนาวสาเน ปญฺจสตาปิ เต ภิกฺขู อรหตฺเต ปติฏฺฐหึสูติ.
                     สมฺพหุลภิกฺขุวตฺถุ.
                      ----------
                   ๘. มารวตฺถุ. (๒๓๘)
     "อตฺถมฺหีติ อิมํ ธมมเทสนํ สตฺถา หิมวนฺตปสฺเส อรญฺญกุฏิกายํ
วิหรนฺโต มารํ อารพฺภ กเถสิ.
     ตสฺมึ กิร กาเล ราชาโน มนุสฺเส ปีเฬตฺวา รชฺชํ กาเรนฺติ.
อถ ภควา อธมฺมิกราชูนํ รชฺเช ทณฺฑกรณปีฬิเต มนุสฺเส ทิสฺวา
การุญฺญวเสน เอวํ จินฺเตสิ "สกฺกา นุ โข รชฺชํ กาเรตุํ อหนํ
อฆาตยํ อชินํ อชาปยํ อโสจํ อโสจาปยํ ธมฺเมนาติ. ๑- มาโร
ปาปิมา ตํ ภควโต ปริวิตกฺกํ ญตฺวา "สมโณ โคตโม `สกฺกา
นุ โข รชฺชํ กาเรตุนฺติ จินฺเตสิ, อิทานิ รชฺชํ กาเรตุกาโม ภวิสฺสติ,
รชฺชญฺจ นาเมตํ ปมาทฏฺฐานํ, ตํ กาเรนฺตสฺส สกฺกา โอกาสํ
ลภิตุํ; คจฺฉามิ, อุสฺสาหมสฺส ชเนสฺสามีติ จินฺเตตฺวา สตฺถารํ
อุปสงฺกมิตฺวา อาห "กาเรตุ ภนฺเต ภควา รชฺชํ, กาเรตุ สุคโต
รชฺชํ, อหนํ อฆาตยํ อชินํ อชาปยํ อโสจํ อโสจาปยํ ธมฺเมนาติ. ๒-
อถ นํ สตฺถา "กึ ปน เม ตฺวํ ปาปิม ปสฺสสิ, ยํ มํ ตฺวํ
@เชิงอรรถ: ๑-๒. สํ. ส. ๑๕/๑๗๔. สารตฺถปฺปกาสินี. ๑/๒๑๒.
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๖๐.
เอวํ วเทสีติ วตฺวา, "ภควตา โข ภนฺเต จตฺตาโร อิทฺธิปาทา
สุภาวิตา, อากงฺขมาโน หิ ภควา หิมวนฺตํ ปพฺพตราชํ `สุวณฺณนฺติ
อธิมุจฺเจยฺย, ตญฺจ สุวณฺณเมว อสฺส, อหํปิ โว ธเนน ธนกรณียํ
กริสฺสามิ, อิติ ตุมฺเห ธมฺเมน รชฺชํ กาเรสฺสถาติ เตน วุตฺเต,
     "ปพฺพตสฺส สุวณฺณสฺส         ชาตรูปสฺส เกวลี, ๑-
      ทฺวิตาปิ นาลเมกสฺส'       อิติ วิทฺธา สมํ จเร.
             โย ทุกฺขมทฺทกฺขิ ยโตนิทานํ,
             กาเมสุ โส ชนฺตุ กถํ นเมยฺย;
             อุปธึ วิทิตฺวา [๒]- `สงฺโคติ โลเก
             ตสฺเสว ชนฺตุ วินยาย สิกฺเขติ
อิมาหิ คาถาหิ ๓- สํเวเชตฺวา "อญฺโญเอว โข ปาปิม ตว โอวาโท,
อญฺโญ มม, ตยา สทฺธึ ธมฺมสมฺมนฺตนา นาม นตฺถิ, อหํ หิ
เอวํ โอวทามีติ วตฺวา อิมา คาถา อภาสิ
           "อตฺถมฺหิ ชาตมฺหิ สุขา สหายา,
            ตุฏฺฐี สุขา ยา อิตรีตเรน,
            ปุญฺญํ สุขํ ชีวิตสงฺขยมฺหิ,
            สพฺพสฺส ทุกฺขสฺส สุขํ ปหานํ.
     สุขา มตฺเตยฺยตา โลเก,     อโถ  เปตฺเตยฺยตา สุขา.
     สุขา สามญฺญตา โลเก,      อโถ พฺรหฺมญฺญตา สุขา.
@เชิงอรรถ: ๑. ปาลิยํ "เกวลาติ ทิสฺสติ. ๒. ปาลิยเมว เอตฺถนฺตเร นาติ อตฺถิ.
@๓. สํ. ส. ๑๕/๑๗๐. สารตฺถปฺปกาสินี. ๑/๒๑๒-๒๑๓.
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๖๑.
        สุขํ ยาว ชรา สีลํ,     สุขา สทฺธา ปติฏฺฐิตา,
        สุโข ปญฺญาปฏิลาโภ     ปาปานํ อกรณํ สุขนฺติ.
     ตตฺถ "อตฺถมฺหีติ: ปพฺพชิตสฺสาปิ หิ จีวรกรณาทิเก วา
อธิกรณวูปสมนาทิเก วา, คิหิโนปิ กสิกมฺมาทิเก วา พลวปกฺข-
สนฺนิสฺสิเตหิ อภิภวนาทิเก วา กิจฺเจ อุปฺปนฺเน, เย ตํ กิจฺจํ
นิปฺผาเทตุํ วา วูปสเมตุํ วา สกฺโกนฺติ, เอวรูปา สุขา สหายาติ
อตฺโถ. ตุฏฺฐี สุขาติ: ยสฺมา ปน คิหิโนปิ สเกน อสนฺตุฏฺฐา
สนฺธิจฺเฉทาทีนิ อารภนฺติ, ปพฺพชิตาปิ นานปฺปการํ อเนสนํ, อิติ
เต สุขํ น วินฺทนฺติเยว; ตสฺมา ยา อิตริตเรน ปริตฺเตน วา
วิปุเลน วา อตฺตโน สนฺตเกน สนฺตุฏฺฐิ, อยเมว สุขาติ อตฺโถ.
ปุญฺญนฺติ: มรณกาเล ปน ยถาอชฺฌาสเยน ปฏฺฐเปตฺวา กตํ
ปุญฺญกมฺมเมว สุขํ. สพฺพสฺสาติ: สกลสฺส ปน วฏฺฏทุกฺขสฺส
ปหานสงฺขาตํ อรหตฺตเมว อิมสฺมึ โลเก สุขํ นาม.
     มตฺเตยฺยตาติ: มาตริ สมฺมาปฏิปตฺติ. เปตฺเตยฺยตาติ: ปิตริ
สมฺมาปฏิปตฺติ. อุภเยนาปิ มาตาปิตูนํ อุปฏฺฐานเมว กถิตํ.
มาตาปิตโร หิ ปุตฺตานํ อนุปฏฺฐหนภาวํ ญตฺวา อตฺตโน สนฺตกํ
ภูมิยํ วา นิทหนฺติ ปเรสํ วา วิสฺสชฺเชนฺติ, "มาตาปิตโร น
อุปฏฺฐหนฺตีติ จ เตสํ นินฺทา ปวตฺตติ, กายสฺส เภทา คูถนิรเยปิ
นิพฺพตฺตนฺติ; เย ปน มาตาปิตโร สกฺกจฺจํ อุปฏฺฐหนฺติ, เต เตสํ
สนฺตกํ ธนํ ปาปุณนฺติ ปสํสํปิ ลภนฺติ, กายสฺส เภทา สคฺเค
นิพฺพตฺตนฺติ; ตสฺมา อุภยํเปตํ "สุขนฺติ วุตฺตํ. สามญฺญตาติ:
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๖๒.
ปพฺพชิเตสุ สมฺมาปฏิปตฺติ. พฺรหฺมญฺญตาติ: วาหิตปาเปสุ พุทฺธ-
ปจฺเจกพุทฺธพุทฺธสาวเกสุ สมฺมาปฏิปตฺติเยว. อุภเยนาปิ เตสํ จตูหิ
ปจฺจเยหิ ปฏิชคฺคนภาโว กถิโต. อิทํปิ โลเก สุขํ นาม กถิตํ.
     สีลนฺติ: มณิกุณฺฑลรตฺตวตฺถาทโย หิ อลงฺการา ตสฺมึ ตสฺมึ
วเย ฐิตานํเยว โสภนฺติ, น ทหรานํ อลงฺกาโร มหลฺลกกาเล
มหลฺลกานํ วา อลงฺกาโร ทหรกาเล โสภติ, "อุมฺมตฺตโก เอส
มญฺเญติ ครหุปฺปาทเน ๑- ปน โทสเมว ชเนติ; ปญฺจสีลทสสีลาทิเภทํ
ปน สีลํ ทหรสฺสาปิ มหลฺลกสฺสาปิ สพฺพวเยสุ โสภติเยว, "อโห
วตายํ สีลวาติ ปสํสุปฺปาทเนน โสมนสฺสเมว อาวหติ; เตน วุตฺตํ "สุขํ
ยาว ชรา สีลนฺติ. สทฺธา ปติฏฺฐิตาติ: โลกิยโลกุตฺตรา ทุวิธาปิ
สทฺธา นิจฺจลา หุตฺวา ปติฏฺฐิตาว สุขา. สุโข ปญฺญาปฏิลาโภติ:
โลกิยโลกุตฺตรายปิ ปญฺญาย ปฏิลาโภ สุโข. ปาปานํ อกรณนฺติ:
เสตุฆาต วเสน ปน ปาปานํ อกรณํ อิมสฺมึ โลเก สุขนฺติ อตฺโถ.
     เทสนาวสาเน พหูนํ เทวตานํ ธมฺมาภิสมโย อโหสีติ.
                      มารวตฺถุ.
                 นาควคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                    เตวีสติโม วคฺโค.
                      ---------
             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๔ หน้า ๑๕๘-๑๖๒.
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=24&A=3171&modeTY=2&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=24&A=3171&modeTY=2&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=33
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=1118
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=1114
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=1114
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕
http://84000.org/tipitaka/read/?index_25