อรรถกถาเล่มที่ ๒๕ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ธ.อ.๘ ตณฺหา-พฺราหฺมณ

หน้าที่ ๓๖.
                 ๙. อุปกาชีวกวตฺถุ. (๒๔๘)
     "สพฺพาภิภูติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา อนฺตรามคฺเค อุปกํ
อาชีวกํ อารพฺภ กเถสิ.
     เอกสฺมึ หิ สมเย สตฺถา ปตฺตสพฺพญฺญุตญฺญาโณ
โพธิมณฺเฑ สตฺตสตฺตาหํ วีตินาเมตฺวา อตฺตโน ปตฺตจีวรมาทาย
ธมฺมจกฺกปฺปวตฺตนตฺถํ พาราณสึ ๑- สนฺธาย อฏฺฐารสโยชนมคฺคํ
ปฏิปนฺโน อนฺตรามคฺเค อุปกํ อาชีวกํ อทฺทส. โสปิ สตฺถารํ
ทิสฺวา "วิปฺปสนฺนานิ โข เต อาวุโส อินฺทฺริยานิ, ปริสุทฺโธ
ฉวิวณฺโณ ปริโยทาโต: กํสิ ตฺวํ อาวุโส อุทฺทิสฺส ปพฺพชิโต,
โก วา เต สตฺถา, กสฺส วา ตฺวํ ธมฺมํ โรเจสีติ ปุจฺฉิ.
อถสฺส สตฺถา "มยฺหํ อุปชฺฌาโย วา อาจริโย วา นตฺถีติ
วตฺวา อิมํ คาถมาห
               "สพฺพาภิภู สพฺพวิทูหมสฺมิ
                สพฺเพสุ ธมฺเมสุ อนูปลิตฺโต
                สพฺพญฺชโห ตณฺหกฺขเย วิมุตฺโต
                สยํ อภิญฺญาย กมุทฺทิเสยฺยนฺติ.
     ตตฺถ "สพฺพาภิภูติ: สพฺเพสํ เตภูมิกธมฺมานํ อภิภวิตา.
     สพฺพวิทูติ: วิทิตสพฺพจตุภูมิกธมฺโม.
     สพฺเพสุ ธมฺเมสูติ: สพฺเพสุปิ เตภูมิกธมฺเมสุ ตณฺหาทิฏฺฐีหิ
อนูปลิตฺโต.
@เชิงอรรถ: ๑. สี. ยุ. พาราณสิยํ.
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๗.
     สพฺพญฺชโหติ: สพฺเพ เตภูมิกธมฺเม ชหิตฺวา ฐิโต.
     ตณฺหกฺขเย วิมุตฺโตติ: ตณฺหกฺขยนฺเต อุปฺปาทิเต ตณฺหกฺขย-
สงฺขาเต อรหตฺเต อเสขาย วิมุตฺติยา วิมุตฺโต.
     สยํ อภิญฺญายาติ: อภิญฺเญยฺยาทิเภเท ธมฺเม สยเมว ชานิตฺวา.
     กมุทฺทิเสยฺยนฺติ: "อยํ เม อุปชฺฌาโย วา อาจริโย วาติ
กํ นาม อุทฺทิเสยฺยนฺติ.
     เทสนาวสาเน อุปโก อาชีวโก ตถาคตสฺส วจนํ เนวาภินนฺทิ
นปฺปฏิกฺโกสิ, สีสํ ปน จาเลตฺวา ชิวฺหํ นิลฺลาเลตฺวา เอกปทิกํ มคฺคํ
คเหตฺวา อญฺญตรํ ลุทฺทกนิวาสนฏฺฐานํ อคมาสีติ.
                      อุปกาชีวกวตฺถุ.
                       --------
                ๑๐. สกฺกเทวราชวตฺถุ. (๒๔๙)
     "สพฺพทานนฺติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
สกฺกํ เทวราชํ อารพฺภ กเถสิ.
     เอกสฺมึ หิ สมเย ตาวตึสเทวโลเก เทวตา สนฺนิปติตฺวา
จตฺตาโร ปญฺเห สมุฏฺฐาเปสุํ "กตรํ ทานํ นุ โข ทาเนสุ,
กตโร รโส รเสสุ, กตรา รติ รตีสุ เชฏฺฐกา, ตณฺหกฺขโยว
กสฺมา เชฏฺฐโกติ วุจฺจตีติ. เต ปญฺเห เอกา เทวตาปิ วินิจฺฉิตุํ
นาสกฺขิ. เอโก ปน เทโว เอกํ เทวํ ปุจฺฉติ, โสปิ อปรนฺติ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๘.
เอวํ อญฺญมญฺญํ ปุจฺฉนฺตา ทสสุ จกฺกวาฬสหสฺเสสุ ทฺวาทส
สํวจฺฉรานิ วิจรึสุ. เอตฺตเกนาปิ กาเลน ปญฺหานํ อตฺถํ อทิสฺวา
ทสสหสฺสจกฺกวาฬเทวตา สนฺนิปติตฺวา จตุนฺนํ มหาราชานํ สนฺติกํ
คนฺตฺวา, "กึ ตาตา มหาเทวสนฺนิปาโตติ วุตฺเต, "จตฺตาโร ปญฺเห
สมุฏฺฐาเปตฺวา วินิจฺฉิตุํ อสกฺโกนฺตา ตุมฺหากํ สนฺติกํ อาคตมฺหาติ.
"กึ ปญฺหา นาม ตาตาติ. "ทานรสรตีสุ กตรทานรสรติ นุ โข
เสฏฺฐา, ตณฺหกฺขโยว กสฺมา เสฏฺโฐติ อิเม ปญฺเห วินิจฺฉิตุํ
อสกฺโกนฺตา อาคตมฺหาติ [ตมตฺถํ อาโรเจสุํ]. "ตาตา มยํปิ
อิเมสํ อตฺถํ น ชานาม; อมฺหากํ ปน ราชา ชนสหสฺเสน
จินฺติเต อตฺเถ จินฺเตตฺวา ขเณเนว ชานาติ, โส อมฺเหหิ
ปญฺญาย จ ปุญฺเญน จ วิสิฏฺโฐ, เอตสฺส สนฺติกํ คจฺฉามาติ
ตเมว เทวคณํ อาทาย สกฺกสฺส เทวรญฺโญ สนฺติกํ คนฺตฺวา,
เตนาปิ "กึ ตาตา มหนฺโต เทวสนฺนิปาโตติ วุตฺเต, ตมตฺถํ
อาโรเจสุํ. สกฺโก "ตาตา อิเมสํ ปญฺหานํ อญฺโญ อตฺถํ ชานิตุํ
น สกฺโกติ, พุทฺธวิสยา เอเตติ วตฺวา "สตฺถา ปเนตรหิ กหํ
วสตีติ ปุจฺฉิตฺวา "เชตวเนติ สุตฺวา "เอถ ตสฺส สนฺติกํ
คมิสฺสามาติ เทวคเณน สทฺธึ รตฺติภาเค สกลํ เชตวนํ โอภาเสตฺวา
สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ ฐิโต, "กึ มหาราช
มหตา เทวคเณน สทฺธึ อาคโตสีติ วุตฺเต, "ภนฺเต เทวคเณน
อิเม นาม ปญฺหา สมุฏฺฐาปิตา, อญฺโญ อิเมสํ อตฺถํ ชานิตุํ
สมตฺโถ นาม นตฺถิ, อิเมสํ โน อตฺถํ ปกาเสถาติ อาห. สตฺถา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๙.
"สาธุ มหาราช มยา ตึส ปารมิโย ปูเรตฺวา มหาปริจฺจาเค
ปริจฺจชิตฺวา ตุมฺหาทิสานํ กงฺขาเฉทนตฺถเมว สพฺพญฺญุตญฺญาณํ
ปฏิวิทฺธํ, ตยา ปุจฺฉิตปญฺเห สุณาหิ: สพฺพทานานํ ธมฺมทานํ
เสฏฺฐํ, สพฺพรสานํ ธมฺมรโส เสฏฺโฐ, สพฺพรตีนํ ธมฺมรติ เสฏฺฐา,
ตณฺหกฺขโย ปน อรหตฺตํ สมฺปาปกตฺตา เสฏฺโฐเยวาติ วตฺวา
อิมํ คาถมาห
               "สพฺพทานํ ธมฺมทานํ ชินาติ,
                สพฺพรสํ ธมฺมรโส ชินาติ,
                สพฺพรตึ ธมฺมรติ ชินาติ,
                ตณฺหกฺขโย สพฺพทุกฺขํ ชินาตีติ.
     ตตฺถ "สพฺพทานนฺติ: สเจ หิ จกฺกวาฬคพฺเภ ยาว พฺรหฺมโลกา
นิรนฺตรํ กตฺวา นิสินฺนานํ พุทฺธปจฺเจกพุทฺธขีณาสวานํ กทลิคพฺภสทิสานิ
ติจีวรานิ ทเทยฺย. ตสฺมึ สมาคเม จตุปฺปทิกาย คาถาย กตา
อนุโมทนาว เสฏฺฐา; ตํ หิ ทานํ ตสฺสา คาถาย โสฬสึ
กลํ น อคฺฆติ; เอวํ ธมฺมสฺส เทสนาปิ วาจนาปิ สวนมฺปิ
มหนฺตํ, เยน จ ปุคฺคเลน ธมฺมสฺสวนํ การิตํ, ตสฺเสว มหานิสํโส.
ตถารูปายเอว ปริสาย ปณีตปิณฺฑปาตสฺส ปตฺเต ปูเรตฺวา
ทินฺนทานโตปิ สปฺปิเตลาทีนํ ปตฺเต ปูเรตฺวา ทินฺนเภสชฺชทานโตปิ
มหาวิหารสทิสานํ วิหารานํ โลหปาสาทสทิสานญฺจ ปาสาทานํ อเนกานิ
สตสหสฺสานิ กาเรตฺวา ทินฺนเสนาสนทานโตปิ อนาถปิณฺฑิกาทีหิ
วิหาเร อารพฺภ กตปริจฺจาคโตปิ อนฺตมโส จตุปฺปทิกาย คาถาย
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๐.
อนุโมทนวเสนาปิ ปวตฺติตํ ธมฺมทานเมว เสฏฺฐํ. กึการณา?
เอวรูปานิ หิ ปุญฺญานิ กโรนฺตา ธมฺมํ สุตฺวาว กโรนฺติ, โน
อสฺสุตฺวา; สเจ หิ อิเม สตฺตา ธมฺมํ น สุเณยฺยุํ, อุฬุงฺกมตฺตํ
ยาคุํปิ กฏจฺฉุมตฺตํ ภตฺตํปิ น ทเทยฺยุํ; อิมินา การเณน สพฺพทาเนหิ
ธมฺมทานเมว เสฏฺฐํ, อปิจ ฐเปตฺวา พุทฺเธ จ ปจฺเจกพุทฺเธ
จ สกลกปฺปํ เทเว วสฺสนฺเต อุทกพินฺทูนิ คเณตุํ สมตฺถาย
ปญฺญาย สมนฺนาคตา สารีปุตฺตาทโยปิ อตฺตโน ธมฺมตาย
โสตาปตฺติผลาทีนิ อธิคนฺตุํ นาสกฺขึสุ; อสฺสชิตฺเถราทีหิ กถิตํ ธมฺมํ
สุตฺวาว โสตาปตฺติผลํ สจฺฉิกรึสุ, สตฺถุ ธมฺมเทสนาย
สาวกปารมีญาณญฺจ สจฺฉิกรึสุ; อิมินาปิ การเณน มหาราช ๑-
ธมฺมทานเมว เสฏฺฐํ. เตน วุตฺตํ "สพฺพทานํ ธมฺมทานํ ชินาตีติ.
     สพฺเพ ปน ขนฺธรสาทโย รสา อุกฺกํสโต เทวตานํ
สุธาโภชนรโสปิ สํสารวฏฺเฏ ปาเตตฺวา ทุกฺขานุภวนสฺเสว ปจฺจโย;
โย ปเนส สตฺตตฺตึสโพธิปกฺขิยธมฺมสงฺขาโต จ นวโลกุตฺตร-
ธมฺมสงฺขาโต จ ธมฺมรโส, อยเมว สพฺพรสานํ เสฏฺโฐ. เตน
วุตฺตํ "สพฺพรสํ ธมฺมรโส ชินาตีติ.
     ยา ปเนสา ปุตฺตรติ ธีตุรติ ธนรติ อิตฺถีรติ นจฺจคีตวาทิตาทิ-
รติปฺปเภทา จ อเนกปฺปเภทา รติ, สาปิ สํสารวฏฺเฏ ปาเตตฺวา
ทุกฺขานุภวนสฺเสว ปจฺจโย; ยา ปเนสา ธมฺมํ กเถนฺตสฺส วา
สุณนฺตสฺส วา วาเจนฺตสฺส วา อนฺโต อุปฺปชฺชมานา ปีติ
@เชิงอรรถ: ๑. อติเรกปเทน ภวิตพฺพํ น หิ สกฺกา อีทิสํ อตฺถํ สตฺถุ วจนํ กาตุํ.
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๑.
อุทคฺคภาวํ ชเนติ อสฺสูนิ ปวตฺเตติ โลมหํสํ ชเนติ, สา สํสารวฏฺฏสฺส
อนฺตํ กตฺวา อรหตฺตปริโยสานา โหติ; สพฺพรตีนํ เอวรูปา ธมฺมรติเยว
เสฏฺฐา. เตน วุตฺตํ "สพฺพรตึ ธมฺมรติ ชินาตีติ.
     ตณฺหกฺขโย ปน ตณฺหาย ขยนฺเต อุปฺปนฺนํ อรหตฺตํ, ตํ
สกลสฺสาปิ วฏฺฏทุกฺขสฺส อภิภวนโต สพฺพเสฏฺฐเมว. เตน วุตฺตํ
"ตณฺหกฺขโย สพฺพทุกฺขํ ชินาตีติ.
     เอวํ สตฺถริ อิมิสฺสา คาถาย อตฺถํ กเถนฺเตเยว, จตุราสีติยา
ปาณสหสฺสานํ ธมฺมาภิสมโย อโหสิ. สกฺโกปิ สตฺถุ ธมฺมกถํ สุตฺวา
สตฺถารํ วนฺทิตฺวา อาห "ภนฺเต เอวํ เชฏฺฐเก นาม ธมฺมทาเน
กิมตฺถํ อมฺหากํ ปตฺตึ น ทาเปถ? อิโต ปฏฺฐาย โน ภิกฺขุสงฺฆสฺส
กเถตฺวา ปตฺตึ ทาเปถ ภนฺเตติ. สตฺถา ตสฺส วจนํ สุตฺวา ภิกฺขุสงฺฆํ
สนฺนิปาตาเปตฺวา "ภิกฺขเว อชฺช อาทึ กตฺวา มหาธมฺมสฺสวนํ วา
ปกติธมฺมสฺสวนํ วา อุปนิสินฺนกถํ วา อนฺตมโส อนุโมทนํปิ
กเถตฺวา สพฺพสตฺตานํ ปตฺตึ ทเทยฺยาถาติ อาหาติ.
                     สกฺกเทวราชวตฺถุ.
                       ---------
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๒.
                ๑๑. อปุตฺตกเสฏฺฐิวตฺถุ. (๒๕๐)
     "หนนฺติ โภคา ทุมฺเมธนฺติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน
วิหรนฺโต อปุตฺตกเสฏฺฐึ นาม อารพฺภ กเถสิ.
     ตสฺส กิร กาลกิริยํ สุตฺวา ราชา ปเสนทิโกสโล "อปุตฺตกํ
สาปเตยฺยํ กสฺส ปาปุณาตีติ ปุจฺฉิตฺวา "รญฺโญติ สุตฺวา สตฺตหิ
ทิวเสหิ ตสฺส เคหโต ธนํ ราชกุลํ อภิหราเปตฺวา สตฺถุ สนฺติกํ
อุปสงฺกมิตฺวา, "หนฺท กุโต นุ ตฺวํ มหาราช อาคจฺฉสิ ทิวาทิวสฺสาติ
วุตฺเต, "อิธ ภนฺเต สาวตฺถิยํ เสฏฺฐี คหปติ กาลกโต,
ตมหํ อปุตฺตกํ สาปเตยฺยํ ราชนฺเตปุรํ อภิหริตฺวา อาคจฺฉามีติ
อาห. สพฺพํ สุตฺเต อาคตนเยเนว เวทิตพฺพํ. "โส กิร,
สุวณฺณปาฏิยา นานคฺครสโภชเน อุปนีเต, `เอวรูปํ นาม มนุสฺสา
ภุญฺชนฺติ, กึ ตุมฺเห มยา สทฺธึ อิมสฺมึ เคเห เกลึ กโรถาติ
โภชเน อุปฏฺฐิเต, ๑- เลฑฺฑุทณฺฑาทีหิ ปหริตฺวา ปลาเปตฺวา `อิทํ
มนุสฺสานํ โภชนนฺติ กาณาชกํ พิลงฺคทุติยํ ภุญฺชติ, วตฺถยานจฺฉตฺเตสุปิ
มนาเปสุ อุปฏฺฐาปิเตสุ, มนุสฺเส เลฑฺฑุทณฺฑาทีหิ ปหรนฺโต
ปลาเปตฺวา สาณานิ ธาเรติ, ชชฺชรรถเกน ยาติ ปณฺณจฺฉตฺเตน
ธาริยมาเนนาติ เอวํ รญฺญา อาโรจิเต, สตฺถา ตสฺส ปุพฺพกมฺมํ กเถสิ:
     ภูตปุพฺพํ โส มหาราช ๒- เสฏฺฐี คหปติ ตครสิขึ นาม
@เชิงอรรถ: ๑. อิโต ปรํ "มนุสฺเสติ ปทํ นฏฺฐํ ภเวยฺย.
@๒. สุตฺตโต อาเนนฺเตน นีหริตุํ ปมฺมุสฺสิตฺวา ปมาเทน ลิขิตํ.
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๓.
ปจฺเจกพุทฺธํ ๑- ปิณฺฑปาเตน ปฏิปาเทสิ, "เทถ สมณสฺส ปิณฺฑนฺติ
วตฺวา อุฏฺฐายาสนา ปกฺกามิ. ตสฺมึ กิร อสฺสทฺเธ พาเล เอวํ
วตฺวา ปกฺกนฺเต, ตสฺส ภริยา สทฺธา ปสนฺนา "จิรสฺสํ วต เม
อิมสฺส มุขโต `เทหีติ วจนํ สุตํ, อชฺช มม มโนรโถ ปูเรติ,
ปิณฺฑปาตํ ทสฺสามีติ ปจฺเจกพุทฺธสฺส ปตฺตํ คเหตฺวา ปณีต-
โภชนสฺส ปูเรตฺวา อทาสิ. โสปิ นิวตฺตมาโน ตํ ทิสฺวา "กึ
สมณ กิญฺจิ เต ลทฺธนฺติ ปตฺตํ คเหตฺวา ปณีตปิณฺฑปาตํ
ทิสฺวา วิปฺปฏิสารี หุตฺวา เอวํ จินฺเตติ "วรเมตํ ปิณฺฑปาตํ
ทาสา วา กมฺมกรา วา ภุญฺเชยฺยุํ, เต หิ อิมํ ภุญฺชิตฺวา
มยฺหํ กมฺมํ กริสฺสนฺติ; อยํ ปน คนฺตฺวา ภุญฺชิตฺวา นิทฺทายิสฺสติ;
นฏฺโฐ เม ปิณฺฑปาโตติ. [โส] ภาตุ ปน เอกปุตฺตกํ สาปเตยฺยสฺส
การณา ชีวิตา โวโรเปสิ. โส กิรสฺส องฺคุลึ คเหตฺวา
วิจรนฺโต "อิทํ มยฺหํ ปิตุ สนฺตกํ ยานกํ, อยํ ตสฺส โคโณติ
อาห. อถ นํ เสฏฺฐี "อิทานิ ตาเวส เอวํ วเทติ, อิมสฺส ปน
วุฑฺฒิปฺปตฺตกาเล อิมสฺมึ เคเห โภเค โก รกฺขิสฺสตีติ ตํ
อรญฺญํ เนตฺวา เอกสฺมึ คจฺฉมูเล คีวายํ คเหตฺวา มูลกนฺทํ
วิย คีวํ ปีเฬตฺวา มาเรตฺวา ตตฺเถว ฉฑฺเฑสิ. อิทมสฺส ปุพฺพกมฺมํ.
เตน วุตฺตํ "ยํ โข โส มหาราช เสฏฺฐี คหปติ ตครสิขึ
ปจฺเจกพุทฺธํ ๒- ปิณฺฑปาเตน ปฏิปาเทสิ, ตสฺส กมฺมสฺส วิปาเกน
@เชิงอรรถ: ๑. ปาลิยญฺหิ "ปจฺเจกสมฺพุทฺธนฺติ ทิสฺสติ. สํ. สคาถ. ๑๕/๑๓๓. ญ. ว.
@๒. ปาลิยญฺหิ "ปจฺเจกสมฺพุทฺธนฺติ ทิสฺสติ.
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๔.
สตฺตกฺขตฺตุํ สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชิ; ตสฺเสว กมฺมสฺส วิปากาวเสเสน
อิมิสฺสาเยว สาวตฺถิยา สตฺตกฺขตฺตุํ เสฏฺฐิตฺตํ กาเรสิ. ยํ โข
โส มหาราช เสฏฺฐี คหปติ ทานํ ๑- ทตฺวา ปจฺฉา วิปฺปฏิสารี
อโหสิ `วรเมตํ ปิณฺฑปาตํ ทาสา วา กมฺมกรา วา ภุญฺเชยฺยุนฺติ,
ตสฺส กมฺมสฺส วิปาเกน นาสฺสูฬาราย ภตฺตโภคาย จิตฺตํ
นมติ นาสฺสูฬาราย วตฺถโภคาย ๒- นาสฺสูฬาราย ยานโภคาย ๓-
นาสฺสูฬารานํ ปญฺจนฺนํ กามคุณานํ โภคาย จิตฺตํ นมติ. ยํ โข
โส มหาราช เสฏฺฐี คหปติ ภาตุ ๔- เอกปุตฺตกํ สาปเตยฺยสฺส
การณา ชีวิตา โวโรเปสิ, ตสฺส กมฺมสฺส วิปาเกน พหูนิ วสฺสานิ
พหูนิ วสฺสสตานิ พหูนิ วสฺสสหสฺสานิ พหูนิ วสฺสสตสหสฺสานิ
นิรเย ปจฺจิตฺถ; ตสฺเสว กมฺมสฺส วิปากาวเสเสน อิทํ สตฺตมํ
อปุตฺตกํ สาปเตยฺยํ ราชโกสํ ปเวเสนฺติ. ตสฺส โข ปน
มหาราช เสฏฺฐิสฺส คหปติสฺส ปุราณญฺจ ปุญฺญํ ปริกฺขีณํ นวญฺจ
ปุญฺญํ อนุปจิตํ, อชฺช จ ๕- ปน มหาราช เสฏฺฐี คหปติ
มหาโรรุเว นิรเย ปจฺจตีติ.
     ราชา สตฺถุ วจนํ สุตฺวา "อโห ภนฺเต ภาริยํ กมฺมํ,
เอตฺตเก นาม โภเค วิชฺชมาเน, เนว อตฺตนา ปริภุญฺชิ, น
ตุมฺหาทิเส พุทฺเธ ธุรวิหาเร วิหรนฺเต, ปุญฺญกมฺมํ อกาสีติ อาห.
สตฺถา "เอวเมวํ มหาราช ทุมฺเมธปุคฺคลา นาม โภเค ลภิตฺวา
@เชิงอรรถ: ๑. "ทานนฺติ น ทิสฺสติ. ๒-๓. เอตฺถนฺตเร จ "จิตฺตํ นมตีติ ทิสฺสติ.  ๔. "จ ปนาติ
@ ทิสฺสติ.  ๕. จสทฺโท นตฺถิ. สํ. สคาถ. ๑๕/๑๓๔. ญ. ว.
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๕.
นิพฺพานํ น คเวสนฺติ, โภเค นิสฺสาย อุปฺปนฺนตณฺหา ปเนเต
ทีฆรตฺตํ หนตีติ วตฺวา อิมํ คาถมาห
        "หนนฺติ โภคา ทุมฺเมธํ,     โน จ ปารคเวสิโน;
         โภคตณฺหาย ทุมฺเมโธ       หนฺติ อญฺเญว อตฺตนนฺติ.
     ตตฺถ "โน จ ปารคเวสิโนติ: เย ปน นิพฺพานปารคเวสิโน
ปุคฺคลา, น เต โภคา หนนฺติ.
     หนฺติ อญฺเญว อตฺตนนฺติ: โภเค นิสฺสาย อุปฺปนฺนาย
ตณฺหาย ทุปฺปญฺโญ ปุคฺคโล ปเร วิย อตฺตานเมว หนตีติ อตฺโถ.
         เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสูติ.
                     อปุตฺตกเสฏฺฐิวตฺถุ.
                       --------
               ๑๒. องฺกุรเทวปุตฺตวตฺถุ. (๒๕๑)
     "ติณโทสานิ เขตฺตานีติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา ปณฺฑุกมฺพลสิลายํ
วิหรนฺโต องฺกุรํ อารพฺภ กเถสิ.
     วตฺถุ "เย ฌานปฺปสุตา ธีราติ คาถาย วิตฺถาริตเมว.
วุตฺตญฺเหตํ ตตฺถ อินฺทกํ อารพฺภ "โส กิร อนุรุทฺธตฺเถรสฺส
อนฺโตคามํ ปิณฺฑาย ปวิฏฺฐสฺส อตฺตโน อาภตํ กฏจฺฉุภิกฺขํ
ทาเปสิ, ตทสฺส ปุญฺญํ องฺกุเรน ทสวสฺสสหสฺสานิ ทฺวาทสโยชนิกํ
อุทฺธนปนฺตึ กตฺวา ทินฺนทานโต มหปฺผลตรํ ชาตํ; ตสฺมา เอวมาห.
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๖.
เอวํ วุตฺเต, สตฺถา "องฺกุร ทานนฺนาม วิเจยฺย ทาตุํ วฏฺฏติ,
เอวนฺตํ สุกฺเขตฺเต สุวุตฺตพีชํ วิย มหปฺผลํ โหติ, ตฺวํ ปน น
ตถา อกาสิ, เตน เต ทานํ น มหปฺผลํ ชาตนฺติ อิมมตฺถํ
วิภาเวนฺโต
        "วิเจยฺย ทานํ ทาตพฺพํ,   ยตฺถ ทินฺนํ มหปฺผลํ.
                วิเจยฺย ทานํ สุคตปฺปสตฺถํ;
                เย ทกฺขิเณยฺยา อิธ ชีวโลเก,
                เอเตสุ ทินฺนานิ มหปฺผลานิ,
                วีชานิ วุตฺตานิ ยถา สุเขตฺเตติ
วตฺวา อุตฺตรึ ธมฺมํ เทเสนฺโต อิมา คาถา อภาสิ
        "ติณโทสานิ เขตฺตานิ,      ราคโทสา อยํ ปชา;
         ตสฺมา หิ วีตราเคสุ       ทินฺนํ โหติ มหปฺผลํ.
         ติณโทสานิ เขตฺตานิ,      โทสโทสา อยํ ปชา;
         ตสฺมา หิ วีตโทเสสุ       ทินฺนํ โหติ มหปฺผลํ.
         ติณโทสานิ เขตฺตานิ,      โมหโทสา อยํ ปชา;
         ตสฺมา หิ วีตโมเหสุ       ทินฺนํ โหติ มหปฺผลํ.
         ติณโทสานิ เขตฺตานิ,      อิจฺฉาโทสา อยํ ปชา;
         ตสฺมา หิ วีคติจฺเฉสุ       ทินฺนํ โหติ มหปฺผลนฺติ.
     ตตฺถ "ติณฺโทสานีติ: สามากาทีนิ หิ ติณานิ อุฏฺฐหนฺตานิ
ปุพฺพณฺณาปรณฺณกฺเขตฺตานิ ทูเสนฺติ, เตน ตานิ น พหุฏฺฐานิ โหนฺติ;
สตฺตานํปิ อนฺโต ราโค อุปฺปชฺชนฺโต สตฺเต ทูเสติ, เตน เตสุ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๗.
ทินฺนํ มหปฺผลํ น โหติ, ขีณาสเวสุ ทินฺนํ ปน มหปฺผลํ โหติ:
เตน วุตฺตํ
        "ติณโทสานิ เขตฺตานิ,      ราคโทสา อยํ ปชา;
         ตสฺมา หิ วีตราเคสุ       ทินฺนํ โหติ มหปฺผลนฺติ.
     เสสคาถาสุปิ เอเสว นโย. เทสนาวสาเน องฺกุโร จ อินฺทโก
จ โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐหึสุ, สมฺปตฺตานํปิ สาตฺถิกา เทสนา
อโหสีติ.
                    องฺกุรเทวปุตฺตวตฺถุ.
                  ตณฺหาวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                     จตุวีสติโม วคฺโค.
                      ----------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๕ หน้า ๓๖-๔๗.
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=25&A=717&modeTY=2&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=25&A=717&modeTY=2&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=34
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=1162
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=1160
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=1160
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕
http://84000.org/tipitaka/read/?index_25