บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๒๘

หน้าที่ ๓๐๗.

มนสิกโรนฺโต ปฏิปชฺชิตฺวา น จิรสฺเสว อรหตฺตํ สจฺฉากาสิ. ตสฺส จงฺกมนโกฏิยํ รุกฺเข อธิวตฺถา เทวตา ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสิ, ภควโตปิ าณํ อุทปาทิ. ภิกฺขู อชานนฺตา ตเถวายสฺมนฺตํ โจเทนฺติ, ภควา "น ภิกฺขเว อิทานิ นนฺโท เอวํ โจเทตพฺโพ"ติ ตสฺส ขีณาสวมุนิภาวํ ทีเปนฺโต เตสํ ภิกฺขูนํ ธมฺมเทสนตฺถํ อิมํ คาถมภาสิ. ตสฺสตฺโถ:- ทุกฺขสจฺจววตฺถานการเณน ^๑- ขนฺธาทิโลกํ อญฺาย ชานิตฺวา ววตฺถเปตฺวา นิโรธสจฺจสจฺฉิกิริยาย ปรมตฺถทสฺสึ สมุทยปฺปหาเนน จ จตุพฺพิธํ โอฆํ ปหีนสมุทยตฺตา รูปมทาทิเวคสหเนน จกฺขฺวาทิอายตนสมุทฺทํ จ ^๒- อติตริย อติตริตฺวา อติกฺกมิตฺวา มคฺคภาวนาย, "ตนฺนิทฺเทโส ตาทินฺ"ติ ^๓- อิมาย ตาทิลกฺขณปฺปตฺติยา ตาทึ. โย จายํ กามราคาทิกิเลสราสิเยว อวหนนตฺเถน โอโฆ, กุจฺฉิตคติปริยาเยน สมุทฺทนตฺเถน สมุทฺโท, ตํ สมุทยปฺปหาเนน ^๔- โอฆํ สมุทฺทํ จ อติตริย อติติณฺโณฆตฺตา อิทานิ ตุเมฺหหิ เอวํ วุจฺจมาเนปิ วิการมนาปชฺชนตาย ตาทินฺติ เอวเมตฺถ ^๕- อตฺโถ จ อธิปฺปาโย จ เวทิตพฺโพ. ตํ ฉินฺนคนฺถํ อสิตํ อนาสวนฺติ อิทํ ปนสฺส ถุติวจนเมว, อิมาย จตุสจฺจภาวนาย จตุนฺนํ คนฺถานํ ฉินฺนตฺตา ฉินฺนคนฺถํ, ทิฏฺิยา วา ตณฺหาย วา กตฺถจิ อนิสฺสิตตฺตา อสิตํ, จตุนฺนํ อาสวานํ อภาเวน อนาสวนฺติ วุตฺตํ โหติ. ตํ วาปิ ธีรา มุนิ เวทยนฺตีติ ตมฺปิ ธีรา วา ขีณาสวมุนึ เวทยนฺติ, ตุเมฺห ปน อเวทยมานา เอวํ ภณถาติ ทสฺเสติ. [๒๒๒] อสมา อุโภติ กา อุปฺปตฺติ? อญฺตโร ภิกฺขุ โกสลรฏฺเ ปจฺจนฺตคามํ นิสฺสาย อรญฺเ วิหรติ, ตสฺมึ จ คาเม มิคลุทฺทโก ตสฺส @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. ทุกฺขสจฺจววตฺถานถรเณน ^๒ ฉ.ม. จกฺขาทิอายตนสมุทฺทญฺจ @^๓ ฉ.ม. ตนฺนิทฺเทสา ตาทีติ ^๔ ฉ.ม. สมุทยปฺปหาเนเนว @^๕ ฉ.ม. เอวมฺเปตฺถ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๐๘.

ภิกฺขุโน วสโนกาสํ คนฺตฺวา มิเค พนฺธติ. โส อรญฺ ปวิสนฺโต เถรํ คามํ ปิณฺฑาย ปวิสนฺตมฺปิ ปสฺสติ, อรญฺา อาคจฺฉนฺโต คามโต นิกฺขมนฺตมฺปิ ปสฺสติ. เอวํ อภิณฺหทสฺสเนน เถเร ชาตสิเนโห อโหสิ. โส ยทา พหุมํสํ ลภติ, ตทา เถรสฺสาปิ รสปิณฺฑปาตํ เทติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ "อยํ ภิกฺขุ `อมุกสฺมึ ปเทเส มิคา ติฏฺนฺติ จรนฺติ ปานียํ ปิวนฺตี'ติ ลุทฺทกสฺส อาโรเจติ, ตโต ลุทฺทโก มิเค มาเรติ, เตน อุโภ สงฺคมฺม ชีวิกํ กปฺเปนฺตี"ติ. อถ ภควา ชนปทจาริกํ จรมาโน ตํ ชนปทํ อคมาสิ, ภิกฺขู คามํ ปิณฺฑาย ปวิสนฺตา ตํ ปวตฺตึ สุตฺวา ภควโต อาโรเจสุํ. ภควา ลุทฺทเกน สทฺธึ สมานชีวิกาภาวสาธกํ ตสฺส ภิกฺขุโน ขีณาสวมุนิภาวํ ทีเปนฺโต เตสํ ภิกฺขูนํ ธมฺมเทสนตฺถํ อิมํ คาถมภาสิ. ตสฺสตฺโถ:- โย จ ภิกฺขเว ภิกฺขุ, โย จ ลุทฺทโก, เอเต อสมา อุโภ. ยํ มนุสฺสา ภณนฺติ "สมานชีวิกา"ติ, ตํ มิจฺฉา. กึการณา? ทูรวิหารวุตฺติโน, ทูเร วิหาโร จ วุตฺติ จ เนสนฺติ ทูรวิหารวุตฺติโน. วิหาโรติ วสโนกาโส, โส จ ภิกฺขุโน อรญฺเ, ลุทฺทกสฺส จ คาเม. วุตฺตีติ ชีวิกา, สา จ ภิกฺขุโน คาเม สปทานภิกฺขาจริยา, ลุทฺทกสฺส จ อรญฺเ มิคสกุณมารณา ปุน จปรํ คิหี ทารโปสี, โส ลุทฺทโก เตน กมฺเมน ปุตฺตทารํ โปเสติ, อมโม จ สุพฺพโต, ปุตฺตทาเรสุ ตณฺหาทิฏฺิมมตฺตวิรหิโต สุจิวตตฺตา สุนฺทรวตตฺตา จ สุพฺพโต ขีณาสโว ภิกฺขุ. ปุน จปรํ ปรปาณโรธาย คิหี อสญฺโต, โส ลุทฺทโก คิหี ปรปาณโรธาย เตสํ ปาณานํ ชีวิตินฺทฺริยุปจฺเฉทาย กายวาจาจิตฺเตหิ อสํยโต. นิจฺจํ มุนิ รกฺขติ ปาณิเน ยโต, อิตโร ปน ขีณาสวมุนิ กายวาจาจิตฺเตหิ นิจฺจํ ยโต สํยโต ปาณิโน รกฺขติ. เอวํ สนฺเต เต กถํ สมานชีวิกา ภวิสฺสนฺตีติ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๐๙.

[๒๒๓] สิขี ยถาติ กา อุปฺปตฺติ? ภควติ กปิลวตฺถุสฺมึ วิหรนฺเต สากิยานํ กถา อุทปาทิ "ปมโสตาปนฺโน ^๑- ปจฺฉา โสตาปตฺตึ ปตฺตสฺส ธมฺเมน วุฑฺฒตโร โหติ, ตสฺมา ปจฺฉา โสตาปนฺเนน ภิกฺขุนา ปมโสตาปนฺนสฺส คิหิโน อภิวาทนาทีนิ กตฺตพฺพานี"ติ. ตํ กถํ อญฺตโร ปิณฺฑปาตจาริโก ^๒- ภิกฺขุ สุตฺวา ภควโต อาโรเจสิ. ภควา "อญฺา เอว หิ อยํ ชาติ, ปูชเนยฺยวตฺถุ ลิงฺคนฺ"ติ สนฺธาย "อนาคามีปิ เจ ภิกฺขเว คิหี โหติ, เตน ตทหุปพฺพชิตสฺสาปิ สามเณรสฺส อภิวาทนาทีนิ กตฺตพฺพาเนวา"ติ วตฺวา ปุน ปจฺฉา โสตาปนฺนสฺสาปิ ภิกฺขุโน ปมโสตาปนฺนคหฏฺโต อติมหนฺตํ วิเสสํ ทสฺเสนฺโต ภิกฺขูนํ ธมฺมเทสนตฺถํ อิมํ คาถมภาสิ. ตสฺสตฺโถ:- ยฺวายํ มตฺถเก ชาตาย สิขาย สพฺภาเวน สิขี, มณิทณฺฑสทิสาย คีวาย นีลคีโวติ จ มยูโร วิหงฺคโม วุจฺจติ, โส ยถา หริตหํสตมฺพหํสขีรหํสกาฬ- หํสปากหํสสุวณฺณหํเสสุ ยฺวายํ สุวณฺณหํโส, ตสฺส หํสสฺส ชเวน โสฬสิมฺปิ กลํ น อุเปติ. สุวณฺณหํโสปิ ^๓- มุหุตฺตเกน โยชนสหสฺสมฺปิ คจฺฉติ, โยชนมฺปิ อสมตฺโถ อิตโร ทิสฺสติ. ^๔- ทสฺสนียตฺตา ^๕- ปน อุโภปิ ทสฺสนียา โหนฺติ, เอวํ คิหี ปมโสตาปนฺโนปิ กิญฺจาปิ มคฺคทสฺสเนน ทสฺสนีโย โหติ, อถ โข โส ปจฺฉา โสตาปนฺนสฺสาปิ มคฺคทสฺสเนน ตุลฺยทสฺสนียภาวสฺสาปิ ภิกฺขุโน ชเวน นานุกโรติ. กตเมน ชเวน? อุปริมคฺควิปสฺสนาาณชเวน. คิหิโน หิ ตํ าณํ ทนฺธํ โหติ ปุตฺตทาราทิชฏิตาย ^๖- ชฏิตตฺตา, ภิกฺขุโน ปน ติกฺขํ โหติ ตสฺสา ชฏาย วิชฏิตตฺตา. สฺวายมตฺโถ ภควตา "มุนิโน @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. ปมกโสตาปนฺโน ^๒ ฉ.ม. ปิณฺฑจาริโก @^๓ ฉ.ม. สุวณฺณหํโส หิ ^๔ ฉ.ม. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ @^๕ ฉ.ม. ทสฺสนียตาย ^๖ ฉ.ม. ปุตฺตทาราทิชฏาย

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๑๐.

วิวิตฺตสฺส วนสฺมึ ฌายโต"ติ อิมินา ปเทน เทสิโต. ^๑- อยํ หิ เสกฺขมุนิ ภิกฺขุ กายจิตฺตวิเวเกน จ วิวิตฺโต โหติ, ลกฺขณารมฺมณูปนิชฺฌาเนน จ นิจฺจํ วนสฺมึ ฌายติ, กุโต คิหิโน เอวรูโป วิเวโก จ ฌานํ จาติ อยํ หิ เอตฺถ อธิปฺปาโยติ. ปรมตฺถโชติกาย ขุทฺทกฏฺกถาย สุตฺตนิปาตฏฺกถาย มุนิสุตฺตวณฺณนา นิฏฺิตา. นิฏิโต จ ปโม วคฺโค อตฺถวณฺณนานยโต. นาเมน อุรควคฺโคติ. ----------------

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๘ หน้า ๓๐๗-๓๑๐. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=28&A=7206&modeTY=1&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=28&A=7206&modeTY=1&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=313 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=7600 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=7543 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=7543 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25