อรรถกถาเล่มที่ ๒๙ ภาษาบาลีอักษรไทย
 สุตฺต.อ.๒ (ปรมตฺถ.๒)

หน้าที่ ๑๘๔.
นิพฺพานปทาภิปตฺถยาโนติ อนุปาทิเสสขนฺธนิพฺพานปทํ ปตฺถยมาโน.
เสสมุตฺตานตฺถเมว.
      [๓๖๙] สตฺตมคาถาย อกุฏฺโฐติ ทสหิ อกฺโกสวตฺถูหิ อภิสตฺโต. น
สนฺธิเยถาติ น อุปนเยฺหถ น กุปฺเปยฺย. ลทฺธา ปรโภชนํ น มชฺเชติ ปเรหิ
ทินฺนํ สทฺธาเทยฺยํ ลภิตฺวา "อหํ ญาโต ยสสฺสี ลาภี"ติ น มชฺเชยฺย.
เสสมุตฺตานตฺถเมว.
      [๓๗๐] อฏฺฐมคาถาย โลภนฺติ วิสมโลภํ. ภวนฺติ กามภวาทึ. ๑- เอวํ
ทฺวีหิ ปเทหิ ภวโภคตณฺหา วุตฺตา. ปุริเมน วา สพฺพาปิ ตณฺหา, ปจฺฉิเมน
กามภโว. วิรโต เฉทพนฺธนา จาติ เอวเมเตสํ กมฺมกิเลสานํ ปหีนตฺตา
ปรสตฺตเฉทนา พนฺธนา จ วิรโตติ. เสสเมตฺถ ๒- วุตฺตนยเมว.
      [๓๗๑] นวมคาถาย สารุปฺปมตฺตโน วิทิตฺวาติ อตฺตโน ภิกฺขุภาวสฺส
ปติรูปํ ๓- อเนสนาทึ ปหาย สมฺมาเอสนาทิอาชีวปาริสุทฺธึ ๔- อญฺญญฺจ
สมฺมาปฏิปตฺตึ ตตฺถ ปติฏฺฐหเนน วิทิตฺวา. น หิ ญาณมตฺเตเนว ๕- กิญฺจิ
โหติ. ยถา ตถิยนฺติ ๖- ยถาตถํ ยถาภูตํ. ธมฺมนฺติ ขนฺธายตนาทิเภทํ ยถาภูตญาเณน,
จตุสจฺจธมฺมํ วา มคฺเคน วิทิตฺวา. เสสํ อุตฺตานตฺถเมว.
      [๓๗๒] ทสมคาถาย โส นิราโส อนาสิสาโนติ ยสฺส อริยมคฺเคน
วินาสิตตฺตา วินาสิตตฺตา อนุสยา จ น สนฺติ, อกุสลมูลา จ สมูหตา, โส
นิราโส นิตฺตโณฺห โหติ. ตโต อาสายาภาเวน กญฺจิ รูปาทิธมฺมํ นาสึสติ.
เตนาห "นิราโส อนาสิสาโน"ติ. เสสํ วุตฺตนยเมว.
      [๓๗๓] เอกาทสมคาถาย อาสวขีโณติ ขีณจตุราสโว. ปหีนมาโนติ
ปหีนนววิธมาโน. ราคปถนฺติ ราควิสยภูตํ เตภูมกธมฺมชาตํ. อุปาติวตฺโตติ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. กามภวาทิภวํ  ๒ ฉ.ม.,อิ. เสสํ  ๓ สี.,อิ. ภิกฺขุภาวสฺส อปฺปติรูปํ
@๔ ฉ.ม.,อิ....อาชีวสุทฺธึ  ๕ ฉ.ม. ญาตมตฺเตเนว  ๖ ก. ยถาตถนฺติ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๘๕.
ปริญฺญาปหาเนหิ อติกฺกนฺโต. ทนฺโตติ สพฺพทฺวารวิเสวนํ หิตฺวา อริเยน
ทมเถน ทนฺตภูมิปฺปตฺโต. ปรินิพฺพุโตติ กิเลสคฺคิวูปสเมน สีติภูโต. เสสํ
วุตฺตนยเมว.
      [๓๗๔] ทฺวาทสมคาถาย สทฺโธติ พุทฺธาทิคุเณสุ ปรปฺปจฺจยวิรหิตตฺตา
สพฺพาการสมฺปนฺเนน อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต, น ปรสฺส สทฺธาย
ปฏิปตฺติยํ คมนภาเวน. ๑- ยถาห "น ขฺวาหํ ภนฺเต เอตฺถ ภควโต สทฺธาย
คจฺฉามี"ติ. ๒- สุตวาติ โวสิตสุตกิจฺจตฺตา ปรมตฺถิกสุตสมนฺนาคโต. นิยามทสฺสีติ
สํสารกนฺตารมูเฬฺห โลเก อมตปุรคามิโน สมฺมตฺตนิยามภูตสฺส มคฺคสฺส ทสฺสาวี,
ทิฏฺฐมคฺโคติ วุตฺตํ โหติ. วคฺคคเตสุ น วคฺคสารีติ วคฺคคตา นาม ทฺวาสฏฺฐิ-
ทิฏฺฐิคติกา อญฺญมญฺญํ ปฏิโลมตฺตา, เอวํ วคฺคาหิ ทิฏฺฐีหิ คเตสุ สตฺเตสุ น
วคฺคสารี "อิทํ อุจฺฉิชฺชิสฺสติ, อิทํ ตเถว ภวิสฺสตี"ติ เอวํ ทิฏฺฐิวเสน อคมนโต.
ปฏิฆนฺติ ปฏิฆาตกํ, จิตฺตฆฏฺฏกนฺติ ๓- วุตฺตํ โหติ. โทสวิเสสนเมเวตํ. วิเนยฺยาติ
วิเนตฺวา. เสสํ วุตฺตนยเมว.
      [๓๗๕] เตรสมคาถาย สํสุทฺธชิโนติ สํสุทฺเธน อรหตฺตมคฺเคน วิชิตกิเลโส.
วิวฏจฺฉโทติ วิวฏราคโทสโมหจฺฉทโน. ธมฺเมสุ วสีติ จตุสจฺจธมฺเมสุ วสิปฺปตฺโต.
น หิ ๔- สกฺกา เต ธมฺมา ยถา ญาตา เกนจิ อญฺญถา กาตุํ, เตน ขีณาสโว
"ธมฺเมสุ วสี"ติ วุจฺจติ. ปารคูติ ปารํ วุจฺจติ นิพฺพานํ, ตํ คโต, สอุปาทิเสสวเสน
อธิคโตติ วุตฺตํ โหติ. อเนโชติ อปคตตณฺหาจลโน. สงฺขารนิโรธญาณกุสโลติ
สงฺขารนิโรโธ วุจฺจติ นิพฺพานํ, ตมฺหิ ญาณํ อริยมคฺคปญฺญา, ตตฺถ
กุสโล, จตุกฺขตฺตุํ ภาวิตตฺตา เฉโกติ วุตฺตํ โหติ.
@เชิงอรรถ: ๑ สี. คมนาภาเวน  ๒ องฺ.ปญฺจก. ๒๒/๓๔/๔๒ (สฺยา)
@๓ ฉ.ม. จิตฺตวิฆาตกนฺติ  ๔ ฉ.ม.,อิ. น หิสฺส
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๘๖.
      [๓๗๖] จุทฺทสมคาถาย อตีเตสูติ ปวตฺตึ ปตฺวา อติกฺกนฺเตสุ ปญฺจกฺขนฺเธสุ.
อนาคเตสูติ ปวตฺตึ อปฺปตฺเตสุ ปญฺจกฺขนฺเธสุ เอว. กปฺปาตีโตติ "อหํ มมนฺ"ติ
กปฺปนํ สพฺพมฺปิ วา ตณฺหาทิฏฺฐิกปฺปํ อตีโตติ. ๑- อติจฺจสุทฺธิปญฺโญติ อตีว
สุทฺธิปญฺโญ, อติกฺกมิตฺวา วา สุทฺธิปญฺโญ. กึ อติกฺกมิตฺวา? อทฺธตฺตยํ. อรหา หิ
ยฺวายํ อวิชฺชาสงฺขารสงฺขาโต อตีโต อทฺธา, ชาติชรามรณสงฺขาโต อนาคโต
อทฺธา, วิญฺญาณาทิภวปริยนฺโต ปจฺจุปฺปนฺโน จ อทฺธา, ตํ สพฺพมฺปิ อติกฺกมฺม
กงฺขํ วิตริตฺวา ปรมสุทฺธิปฺปตฺตปญฺโญ หุตฺวา ฐิโต. เตน วุจฺจติ
"อติจฺจสุทฺธิปญฺโญ"ติ. สพฺพายตเนหีติ ทฺวาทสหายตเนหิ. อรหา หิ เอวํ กปฺปาตีตตฺตา
อติจฺจสุทฺธิปญฺญตฺตา จ อายตึ น กิญฺจิ อายตนํ อุเปติ. เตนาห "สพฺพายตเนหิ
วิปฺปมุตฺโต"ติ.
      [๓๗๗] ปณฺณรสมคาถาย อญฺญาย ปทนฺติ เย เต "สจฺจานํ จตุโร
ปทา"ติ วุตฺตา, เตสุ เอเกกํ ปทํ ปุพฺพภาคสจฺจววตฺถาปนปญฺญาย ญตฺวา.
สเมจฺจ ธมฺมนฺติ ตโต ปรํ จตูหิ อริยมคฺเคหิ จตุสจฺจธมฺมํ สเมจฺจ. วิวฏํ
ทิสฺวาน ปหานมาสวานนฺติ อถ ปจฺจเวกฺขณญาเณน อาสวากฺขยสญฺญิตํ นิพฺพานํ
วิวฏํ ปากฏมนาวฏํ ทิสฺวาน. สพฺพูปธีนํ ปริกฺขยาติ สพฺเพสํ ขนฺธกามคุณ-
กิเลสาภิสงฺขารเภทานํ อุปธีนํ ปริกฺขีณตฺตา กตฺถจิ อสชฺชมาโน ภิกฺขุ สมฺมา โส
โลเก ปริพฺพเชยฺย วิหเรยฺย, อนลฺลียนฺโต โลกํ คจฺเฉยฺยาติ เทสนํ นิฏฺฐาเปสิ.
      [๓๗๘] ตโต โส นิมฺมิโต เทสนํ ๒- โถเมนฺโต "อทฺธา หิ ภควา"ติ
อิมํ คาถมาห. ตตฺถ โย โส เอวํวิหารีติ โย โส มงฺคลาทีนิ สมูหนิตฺวา
สพฺพมงฺคลโทสปฺปหานวิหารี, โยปิ โส ทิพฺพมานุสเกสุ กาเมสุ ราคํ วิเนยฺย
ภวาติกฺกมฺม ธมฺมาภิสมยวิหารีติ เอว ตาย ตาย คาถาย นิทฺทิฏฺฐภิกฺขุํ ทสฺเสนฺโต
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม.,อิ. อตีโต  ๒ ฉ.ม.,อิ. ธมฺมเทสนํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๘๗.
อาห. เสสํ อุตฺตานตฺถเมว. ๑- อยํ ปน โยชนา:- อทฺธา หิ ภควา ตเถว
เอตํ ยํ ตฺวํ "ยสฺส มงฺคลา สมูหตา"ติอาทีนิ วตฺวา ตสฺสา ตสฺสา คาถาย
ปริโยสาเน "สมฺมา โส โลเก ปริพฺพเชยฺยา"ติ อวจ. กึการณํ?  โย โส
เอวํวิหารี ภิกฺขุ, โส อุตฺตเมน ทมเถน ทนฺโต, สพฺพานิ จ ทสปิ สํโยชนานิ
จตุโร จ โยเค วีติวตฺโต  โหติ. ตสฺมา สมฺมา โส โลเก ปริพฺพเชยฺย, นตฺถิ
เม เอตฺถ วิจิกิจฺฉา"ติ อิติ เทสนาโถมนคาถมฺปิ วตฺวา อรหตฺตนิกูเฏเนว
เทสนํ นิฏฺฐาเปสิ. สุตฺตปริโยสาเน โกฏิสตสหสฺสเทวตานํ อคฺคผลุปฺปตฺติ ๒-
อโหสิ, โสตาปตฺติสกทาคามิอนาคามิผลปฺปตฺตา ปน คณนโต อสงฺเขฺยยฺยาติ.
                     ปรมตฺถโชติกาย  ขุทฺทกฏฺฐกถาย
                          สุตฺตนิปาตฏฺฐกถาย
                   สมฺมาปริพฺพาชนียสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                           -----------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๙ หน้า ๑๘๔-๑๘๗.
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=29&A=4134&modeTY=2&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=29&A=4134&modeTY=2&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=331
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=8220
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=8191
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=8191
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕
http://84000.org/tipitaka/read/?index_25