บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๒๙

หน้าที่ ๑๘๖.

[๓๗๖] จุทฺทสมคาถาย อตีเตสูติ ปวตฺตึ ปตฺวา อติกฺกนฺเตสุ ปญฺจกฺขนฺเธสุ. อนาคเตสูติ ปวตฺตึ อปฺปตฺเตสุ ปญฺจกฺขนฺเธสุ เอว. กปฺปาตีโตติ "อหํ มมนฺ"ติ กปฺปนํ สพฺพมฺปิ วา ตณฺหาทิฏฺฐิกปฺปํ อตีโตติ. ^๑- อติจฺจสุทฺธิปญฺโญติ อตีว สุทฺธิปญฺโญ, อติกฺกมิตฺวา วา สุทฺธิปญฺโญ. กึ อติกฺกมิตฺวา? อทฺธตฺตยํ. อรหา หิ ยฺวายํ อวิชฺชาสงฺขารสงฺขาโต อตีโต อทฺธา, ชาติชรามรณสงฺขาโต อนาคโต อทฺธา, วิญฺญาณาทิภวปริยนฺโต ปจฺจุปฺปนฺโน จ อทฺธา, ตํ สพฺพมฺปิ อติกฺกมฺม กงฺขํ วิตริตฺวา ปรมสุทฺธิปฺปตฺตปญฺโญ หุตฺวา ฐิโต. เตน วุจฺจติ "อติจฺจสุทฺธิปญฺโญ"ติ. สพฺพายตเนหีติ ทฺวาทสหายตเนหิ. อรหา หิ เอวํ กปฺปาตีตตฺตา อติจฺจสุทฺธิปญฺญตฺตา จ อายตึ น กิญฺจิ อายตนํ อุเปติ. เตนาห "สพฺพายตเนหิ วิปฺปมุตฺโต"ติ. [๓๗๗] ปณฺณรสมคาถาย อญฺญาย ปทนฺติ เย เต "สจฺจานํ จตุโร ปทา"ติ วุตฺตา, เตสุ เอเกกํ ปทํ ปุพฺพภาคสจฺจววตฺถาปนปญฺญาย ญตฺวา. สเมจฺจ ธมฺมนฺติ ตโต ปรํ จตูหิ อริยมคฺเคหิ จตุสจฺจธมฺมํ สเมจฺจ. วิวฏํ ทิสฺวาน ปหานมาสวานนฺติ อถ ปจฺจเวกฺขณญาเณน อาสวากฺขยสญฺญิตํ นิพฺพานํ วิวฏํ ปากฏมนาวฏํ ทิสฺวาน. สพฺพูปธีนํ ปริกฺขยาติ สพฺเพสํ ขนฺธกามคุณ- กิเลสาภิสงฺขารเภทานํ อุปธีนํ ปริกฺขีณตฺตา กตฺถจิ อสชฺชมาโน ภิกฺขุ สมฺมา โส โลเก ปริพฺพเชยฺย วิหเรยฺย, อนลฺลียนฺโต โลกํ คจฺเฉยฺยาติ เทสนํ นิฏฺฐาเปสิ. [๓๗๘] ตโต โส นิมฺมิโต เทสนํ ^๒- โถเมนฺโต "อทฺธา หิ ภควา"ติ อิมํ คาถมาห. ตตฺถ โย โส เอวํวิหารีติ โย โส มงฺคลาทีนิ สมูหนิตฺวา สพฺพมงฺคลโทสปฺปหานวิหารี, โยปิ โส ทิพฺพมานุสเกสุ กาเมสุ ราคํ วิเนยฺย ภวาติกฺกมฺม ธมฺมาภิสมยวิหารีติ เอว ตาย ตาย คาถาย นิทฺทิฏฺฐภิกฺขุํ ทสฺเสนฺโต @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม.,อิ. อตีโต ^๒ ฉ.ม.,อิ. ธมฺมเทสนํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๘๗.

อาห. เสสํ อุตฺตานตฺถเมว. ^๑- อยํ ปน โยชนา:- อทฺธา หิ ภควา ตเถว เอตํ ยํ ตฺวํ "ยสฺส มงฺคลา สมูหตา"ติอาทีนิ วตฺวา ตสฺสา ตสฺสา คาถาย ปริโยสาเน "สมฺมา โส โลเก ปริพฺพเชยฺยา"ติ อวจ. กึการณํ? โย โส เอวํวิหารี ภิกฺขุ, โส อุตฺตเมน ทมเถน ทนฺโต, สพฺพานิ จ ทสปิ สํโยชนานิ จตุโร จ โยเค วีติวตฺโต โหติ. ตสฺมา สมฺมา โส โลเก ปริพฺพเชยฺย, นตฺถิ เม เอตฺถ วิจิกิจฺฉา"ติ อิติ เทสนาโถมนคาถมฺปิ วตฺวา อรหตฺตนิกูเฏเนว เทสนํ นิฏฺฐาเปสิ. สุตฺตปริโยสาเน โกฏิสตสหสฺสเทวตานํ อคฺคผลุปฺปตฺติ ^๒- อโหสิ, โสตาปตฺติสกทาคามิอนาคามิผลปฺปตฺตา ปน คณนโต อสงฺเขฺยยฺยาติ. ปรมตฺถโชติกาย ขุทฺทกฏฺฐกถาย สุตฺตนิปาตฏฺฐกถาย สมฺมาปริพฺพาชนียสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา. -----------

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๙ หน้า ๑๘๖-๑๘๗. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=29&A=4179&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=29&A=4179&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=331 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=8220 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=8191 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=8191 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25