อรรถกถาเล่มที่ ๓๐ ภาษาบาลีอักษรไทย
 วิมาน.อ. (ปรมตฺถที.)

หน้าที่ ๔๐๐.
    #[๑๒๔๖]  อจินฺติโยติ อจินฺเตยฺยานุภาโว. นฬินฺยาติ เอวํ นามเก กีฬนฏฺ-
าเน ยถา เวสฺสวโณ มหาราชา, เอวํ ตฺวํ โมทสีติ โยชนา. ๑-
    #[๑๒๔๗]  อาสีติ อสิ ภวสิ. เทวินฺโทติ สกฺโก เทวราชา. มนุสฺสภูโตติ
มนุสฺเสสุ ภูโต มนุสฺสชาติโก. ยกฺโขติ เทวาทิภาวํ ปุจฺฉิตฺวาปิ ยกฺขภาวํ
อาสงฺกนฺตา วทนฺติ.
     อิทานิ โส เทวปุตฺโต อตฺตานํ ชานาเปนฺโต:-
     [๑๒๔๘]      "เสรีสโก นาม อหมฺหิ ๒- ยกฺโข
                  กนฺตาริโย วณฺณุปถมฺหิ คุตฺโต
                  อิมํ ปเทสํ อภิปาลยามิ
                  วจนกโร เวสฺสวณสฺส รญฺโ"ติ.
อาห. ๓- ตตฺถ อหมฺหิ ยกฺโขติ อหํ ยกฺโข อมฺหิ. กนฺตาริโยติ อารกฺขณตฺถํ
กนฺตาเร นิยุตฺโต. คุตฺโตติ โคปโก. เตนาห "อภิปาลยามี"ติ.
     อิทานิ วาณิชา ตสฺส กมฺมาทีนิ ปุจฺฉนฺตา อาหํสุ:-
     [๑๒๔๙]      "อธิจฺจลทฺธํ ปริณามชํ เต
                  สยํกตํ อุทาหุ เทเวหิ ทินฺนํ
                  ปุจฺฉนฺติ ตํ วาณิชา สตฺถวาหา
                  กถํ ตยา ลทฺธมิทํ มนุญฺนฺ"ติ.
     ตตฺถ อธิจฺจลทฺธนฺติ อธิจฺจสมุปฺปตฺติกํ, ยทิจฺฉกํ ลทฺธนฺติ อตฺโถ. ปริณามชํ
เตติ นิยติสงฺคติภาวปริณตํ, กาลปริณตํ วา. สยํกตนฺติ ตยา สยเมว กตํ,
@เชิงอรรถ: ๑ สี. ทสฺเสติ  ๒ สี. อหมฺปิ  ๓ ก. คาถมาห
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๐๑.
เทวิทฺธิยา ตยา สยเมว นิพฺพตฺติตนฺติ อตฺโถ. อุทาหุ เทเวหิ ทินฺนนฺติ ตยา
อาราธิเตหิ เทเวหิ ปสาทวเสน นิสฺสฏฺ.
     อิทานิ เทวปุตฺโต จตุโรปิ ปกาเร ปฏิกฺขิปิตฺวา ปุญฺเมว อปทิสนฺโต:-
     [๑๒๕๐]          "นาธิจฺจลทฺธํ น ปริณามชํ เม
                      น สยํกตํ น หิ เทเวหิ ทินฺนํ
                      สเกหิ กมฺเมหิ  อปาปเกหิ
                      ปุญฺเหิ เม ลทฺธมิทํ มนุญฺนฺ"ติ.
คาถมาห.
     ตํ สุตฺวา วาณิชา ปุน "นาธิจฺจลทฺธนฺ"ติ คาถายํ ปุญฺาธิกเมว เต
จตุโร ปกาเร อาโรเปตฺวา ปุญฺสฺส จ สรูปํ ปุจฺฉึสุ:-
     [๑๒๕๑]          "กึ เต วตํ กึ ปน พฺรหฺมจริยํ
                      กิสฺส สุจิณฺณสฺส อยํ วิปาโก
                      ปุจฺฉนฺติ ตํ วาณิชา สตฺถวาหา
                      กถํ ตยา ลทฺธมิทํ วิมานนฺ"ติ.
     ตตฺถ วตนฺติ วตสมาทานํ. พฺรหฺมจริยนฺติ เสฏฺจริยํ.
     ปุน เทวปุตฺโต เต ปฏิกฺขิปิตฺวา อตฺตานํ ยถูปจิตํ ปุญฺญฺจ
ทสฺเสนฺโต:-
     [๑๒๕๒]          "มมํ ปายาสีติ อหุ สมญฺา
                      รชฺชํ ยทา การยึ โกสลานํ
                      นตฺถิกทิฏฺิ กทริโย ปาปธมฺโม
                      อุจฺเฉทวาที จ ตทา อโหสึ.
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๐๒.
     [๑๒๕๓]           สมโณ จ โข อาสิ กุมารกสฺสโป
                      พหุสฺสุโต จิตฺตกถี อุฬาโร
                      โส เม ตทา ธมฺมกถํ อภาสิ ๑-
                      ทิฏฺิวิสูกานิ วิโนทยี เม.
     [๑๒๕๔]           ตาหํ ตสฺส ๒- ธมฺมกถํ สุณิตฺวา
                      อุปาสกตฺตํ ปฏิเวทยิสฺสํ
                      ปาณาติปาตา วิรโต อโหสึ
                      โลเก อทินฺนํ ปริวชฺชยิสฺสํ
                      อมชฺชโป โน จ มุสา อภาณึ
                      สเกน ทาเรน จ อโหสึ ตุฏฺโ.
     [๑๒๕๕]           ตํ เม วตํ ตํ ปน พฺรหฺมจริยํ
                      ตสฺส สุจิณฺณสฺส อยํ วิปาโก
                      เตเหว กมฺเมหิ อปาปเกหิ
                      ปุญฺเหิ เม ลทฺธมิทํ วิมานนฺ"ติ.
อาห. ตํ สุวิญฺเยฺยเมว.
     อถ วาณิชา เทวปุตฺตํ วิมานญฺจสฺส ปจฺจกฺขโต ทิสฺวา กมฺมผลํ สทฺทหิตฺวา
อตฺตโน กมฺมผเล สทฺธํ ปเวเทนฺตา:-
     [๑๒๕๖]          "สจฺจํ กิราหํสุ นรา สปญฺา
                      อนญฺถา วจนํ ปณฺฑิตานํ
                      ยหึ ยหึ คจฺฉติ ปุญฺกมฺโม
                      ตหึ ตหึ โมทติ กามกามี.
@เชิงอรรถ: ๑ สี. อกาสิ  ๒ ม. ตาหํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๐๓.
     [๑๒๕๗]           ยหึ ยหึ โสกปริทฺทโว จ
                      วโธ จ พนฺโธ จ ปริกฺกิเลโส
                      ตหึ ตหึ คจฺฉติ ปาปกมฺโม
                      น มุจฺจติ ทุคฺคติยา กทาจี"ติ.
คาถาทฺวยํ อโวจุํ. ตตฺถ โสกปริทฺทโวติ โสโก จ ปริเทโว ๑- จ. ปริกฺกิเลโสติ วุตฺตา
อนฏฺุปฺปตฺติ.
     เอวํ เตสุ กเถนฺเตสุเยว วิมานทฺวาเร สิรีสรุกฺขโต ปริปาเกน มุตฺตพนฺธนา
ปริปกฺกา สิปาฏิกา ปติ, เตน เทวปุตฺโต สปริชโน โทมนสฺสปฺปตฺโต อโหสิ.
ตํ ทิสฺวา วาณิชา:-
     [๑๒๕๘]          "สมฺมูฬฺหรูโปว ชโน อโหสิ
                      อสฺมึ มุหุตฺเต กลลีกโตว
                      ชนสฺสิมสฺส ตุยฺหญฺจ กุมาร
                      อปฺปจฺจโย เกน นุ โข อโหสี"ติ.
คาถมาหํสุ. ตตฺถ สมฺมูฬฺหรูโปวาติ โสกวเสน สพฺพโส มูฬฺหสภาโว วิย. ชโนติ
เทวชโน. อสฺมึ มุหุตฺเตติ อิมสฺมึ มุหุตฺตมตฺเต. กลลีกโตติ กลลํ วิย กโต,
กลลนิสฺสิตอุทกีภูโต วิย อาวิโลติ อธิปฺปาโย. ชนสฺสิมสฺส ตุยฺหญฺจาติ อิมสฺส ตว
ปริชนสฺส ตุยฺหญฺจ. อปฺปจฺจโยติ โทมนสฺสํ.
     ตํ สุตฺวา เทวปุตฺโต:-
     [๑๒๕๙]          "อิเม จ สิรีสวนา ๒- ตาตา
                      ทิพฺพา คนฺธา สุรภี สมฺปวนฺติ
@เชิงอรรถ: ๑ สี. ปริทฺทโว  ๒ สี. อิเม สิรีสูปวนา จ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๐๔.
                      เต สมฺปวายนฺติ อิมํ วิมานํ
                      ทิวา จ รตฺโต จ ตมํ นิหนฺตฺวา.
     [๑๒๖๐]           อิเมสญฺจ โข วสฺสสตจฺจเยน
                      สิปาฏิกา ผลติ เอกเมกา
                      มานุสฺสกํ วสฺสสตํ อตีตํ
                      ยทคฺเค กายมฺหิ อิธูปปนฺโน.
     [๑๒๖๑]           ทิสฺวานหํ วสฺสสตานิ ปญฺจ
                      อสฺมึ วิมาเน ตฺวาน ตาตา
                      อายุกฺขยา ปุญฺกฺขยา จวิสฺสํ
                      เตเนว โสเกน ปมุจฺฉิโตสฺมี"ติ ๑- อาห.
    #[๑๒๕๙]  ตตฺถ สิรีสวนาติ สิรีสวิปินโต. ๒- ตาตาติ วาณิเช อาลปติ. อิเม
ตุมฺหากํ มยฺหญฺจ ปจฺจกฺขภูตา ทิพฺพา คนฺธา สุรภี อติวิย สุคนฺธาเยว
สมนฺตโต ปวนฺติ ปวายนฺติ, เต ทิพฺพา คนฺธา เอวํ วายนฺตา อิมํ วิมานํ
สมฺปวายนฺติ สมฺมเทว คนฺธํ คาหาเปนฺติ, น เกวลํ สมฺปวายนเมว, อถ โข
อตฺตโน ปภาย ตมมฺปิ นิหนฺติ. เตนาห "ทิวา จ รตฺโต จ ตมํ
นิหนฺตฺวา"ติ.
    #[๑๒๖๐-๖๑]  อิเมสนฺติ สิรีสานํ. สิปาฏิกาติ ผลกุฏฺิลิกา. ผลตีติ ปจฺจิตฺวา
วณฺฏโต มุจฺจติ, ปุฏเภทํ วา ปตฺวา สิสฺสติ. มานุสฺสกํ วสฺสสตํ อตีตนฺติ ยสฺมา
วสฺสสตสฺส อจฺจเยน อิมสฺส สิรีสสฺส สิปาฏิกา ผลติ, อยญฺจ ผลิตา, ตสฺมา
มยฺหํ มานุสฺสกํ วสฺสสตํ อตีตํ, ยทคฺเค ยโต ปฏฺาย กายมฺหิ อิธ อิมสฺมึ
เทวนิกาเย อุปปนฺโน นิพฺพตฺโต. มยฺหญฺจ เทวคณนาย ปญฺจ วสฺสสตานิ อายุ,
@เชิงอรรถ: ๑ อิ. สมุจฺฉิโตสฺมีติ  ๒ สี. สิรีสูปวนาติ สิรีสูปวนโต
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๐๕.
ตสฺมา ขียติ เม อายูติ โสกวเสน สมฺปมูโฬฺหติ ทสฺเสติ. เตนาห "ทิสฺวาน'หํ
วสฺสสตานิ ปญฺจ ฯเปฯ เตเนว โสเกน ปมุจฺฉิโตสฺมี"ติ.
     อถ นํ วาณิชา สมสฺสาเสนฺตา:-
     [๑๒๖๒]       "กถํ นุ โสเจยฺย ตถาวิโธ โส
                   ลทฺธา วิมานํ อตุลํ จิราย
                   เย จาปิ โข อิตฺตรมุปปนฺนา
                   เต นูน โสเจยฺยุํ ปริตฺตปุญฺา"ติ
อาหํสุ. ตตฺถ ยาทิเสหิ อปฺปายุเกหิ ๑- มรณํ ปฏิจฺจ โสจิตพฺพํ สิยา, ตาทิโส
ปน เอวํ ทิพฺพานุภาวสมฺปนฺโน นวุติวสฺสสตสหสฺสายุโก กถํ นุ โสเจยฺย, น
โสจิตพฺพเมวาติ อธิปฺปาโย.
     เทวปุตฺโต ตตฺตเกเนว สมสฺสาเสตฺวา เตสํ วจนํ สมฺปฏิจฺฉนฺโต เตสญฺจ
อุปเทสํ เทนฺโต ๒-:-
     [๑๒๖๓]       "อนุจฺฉวึ โอวทิยญฺจ เม ตํ
                   ยํ มํ ตุเมฺห เปยฺยวาจํ วเทถ
                   ตุเมฺห จ โข ตาตา มยานุคุตฺตา
                   เยนิจฺฉกํ เตน ปเลถ โสตฺถินฺ"ติ
คาถมาห. ตตฺถ อนุจฺฉวินฺติ อนุจฺฉวิกํ, ตุมฺหากเมว ตํ ยุตฺตรูปํ. โอวทิยญฺจ
เม ตนฺติ เม มยฺหํ ตุเมฺหหิ โอวทิยํ โอวาทวเสน วตฺตพฺพเมตํ. ยํ ยสฺมา มํ
มยฺหํ ตุเมฺห "กถํ นุ โสเจยฺยนฺ"ติอาทินา เปยฺยวาจํ ปิยวจนํ วเทถ, ยํ วา
เปยฺยวาจาย วทนํ กถนํ, ตํ ตุมฺหากเมว อนุจฺฉวิกนฺติ โยชนา. อถ วา ยํ
@เชิงอรรถ: ๑ อิ. ยาทิเสหิ อปฺปปุญฺเหิ, ก. ยาทิเสหิ อปฺปายุเกหิ อปฺปปุญฺเหิ
@๒ สี.,อิ. อุปเทเสนฺโต
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๐๖.
ยสฺมา ตุเมฺห เปยฺยวาจํ วเทถ, ตสฺมา อนุจฺฉวิกํ โอวทิยญฺจ โอวทิตพฺพํ
โอวาทานุรูปํ กาตพฺพญฺจ เม มยา กตํ, กึ ปน ตนฺติ อาห "ตุเมฺห จ โข
ตาตา"ติอาทิ. ตตฺถ มยานุคุตฺตาติ อิมสฺมึ อมนุสฺสปริคฺคเห มรุกนฺตาเร ยาว
กนฺตาราติกฺกมา มยา อนุคุตฺตา รกฺขิตา เยนิจฺฉกํ ยถารุจิเตน โสตฺถึ เขเมน
ปเลถ คจฺฉถาติ อตฺโถ.
     อถ วาณิชา กตญฺุภาวํ ปกาเสนฺตา:-
     [๑๒๖๔]       "คนฺตฺวา มยํ สินฺธุโสวีรภูมึ
                   ธนตฺถิกา อุทฺทยํ ปตฺถยานา
                   ยถาปโยคา ปริปุณฺณจาคา
                   กาหาม เสรีสมหํ ๑- อุฬารนฺ"ติ
คาถมาหํสุ. ตตฺถ ยถาปโยคาติ อิทานิ กตปฏิญฺานุรูปปโยคา. ปริปุณฺณจาคาติ
สมตฺตจาคา, อุฬารสฺส มหสฺส ปริยตฺตปริจฺจาคา. มหนฺติ อุสฺสวปูชํ.
     ปุน เทวปุตฺโต มหกรณํ ปฏิกฺขิปนฺโต กตฺตพฺเพสุ จ เต นิโยเชนฺโต:-
     [๑๒๖๕]       "มา เจว เสรีสมหํ อกตฺถ
                   สพฺพญฺจ โว ภวิสฺสติ ยํ วเทถ
                   ปาปานิ กมฺมานิ วิวชฺชยาถ
                   ธมฺมานุโยคญฺจ อธิฏฺหาถา"ติ
คาถมาห. ตตฺถ ยํ วเทถาติ ยํ ตุเมฺห เขเมน สินฺธุโสวีรเทสปตฺตึ ตตฺถ จ
วิปุลํ อุทฺทยํ ลาภํ ปจฺจาสีสนฺตา "คนฺตฺวา มยนฺ"ติอาทีนิ วทถ, สพฺพํ ตํ โว
ตุมฺหากํ ตเถว ภวิสฺสติ, ตตฺถ นิกฺกงฺขา โหถ. ตุเมฺห ปน อิโต ปฏฺาย ปาปานิ
@เชิงอรรถ: ๑ สี. เสริสฺสมหํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๐๗.
กมฺมานิ ปาณาติปาตาทีนิ วิวชฺชยาถ ปริวชฺเชถ. ธมฺมานุโยคนฺติ ทานาทิกุสล-
ธมฺมสฺส อนุยุญฺชนํ. อธิฏฺหาถาติ อนุสิกฺขถ อิทํ เสรีสกมหนฺติ ทสฺเสติ.
     ยํ ปน อุปาสกํ อนุคฺคณฺหนฺโต เตสํ รกฺขาวรณํ กาตุกาโม อโหสิ, ตสฺส
คุณํ กิตฺเตตฺวา ตํ เตสํ อุทฺทิสนฺโต อิมา คาถาโย อาห:-
     [๑๒๖๖]       "อุปาสโก อตฺถิ อิมมฺหิ สํเฆ
                   พหุสฺสุโต สีลวตูปปนฺโน
                   สทฺโธ จ จาคี จ สุเปสโล จ
                   วิจกฺขโณ สนฺตุสิโต มุตีมา.
     [๑๒๖๗]        สญฺชานมาโน น มุสา ภเณยฺย
                   ปรูปฆาตาย น เจตเยยฺย
                   เวภูติกํ เปสุณํ ๑- โน กเรยฺย
                   สณฺหญฺจ วาจํ สขิลํ ภเณยฺย.
     [๑๒๖๘]        สคารโว สปฺปติสฺโส วินีโต
                   อปาปโก อธิสีเล วิสุทฺโธ
                   โส มาตรํ ปิตรญฺจาปิ ชนฺตุ
                   ธมฺเมน โปเสติ อริยวุตฺติ.
     [๑๒๖๙]        มญฺเ โส มาตาปิตูนํ การณา
                   โภคานิ ปริเยสติ น อตฺตเหตุ
                   มาตาปิตูนญฺจ โย อจฺจเยน
                   เนกฺขมฺมโปโณ จริสฺสติ พฺรหฺมจริยํ.
@เชิงอรรถ: ๑ ก. ปิสุณํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๐๘.
     [๑๒๗๐]        อุชู อวงฺโก อสโ อมาโย
                   น เลสกปฺเปน จ โวหเรยฺย
                   โส ตาทิโส สุกตกมฺมการี
                   ธมฺเม ิโต กินฺติ ลเภถ ทุกฺขํ.
     [๑๒๗๑]        ตํการณา ปาตุกโตมฺหิ อตฺตนา
                   ตสฺมา ธมฺมํ ปสฺสถ วาณิชาเส
                   อญฺตฺร เตนิห ภสฺมี ภเวถ
                   อนฺธากุลา วิปฺปนฏฺา อรญฺเ
                   ตํ ขิปฺปมาเนน ลหุํ ปเรน
                   สุโข หเว สปฺปุริเสน สงฺคโม"ติ.
    #[๑๒๖๖]  ตตฺถ สํเฆติ สตฺตสมูเห. วิจกฺขโณติ ตตฺถ ตตฺถ กตฺตพฺพตาย
กุสโล. สนฺตุสิโตติ สนฺตุฏฺโ. มุตีมาติ กมฺมสฺสกตาณาทินา อิธโลกปรโลกหิตานํ
มุนนโต ๑- มุติมา.
    #[๑๒๖๗]  สญฺชานมาโน น มุสา ภเณยฺยาติ สมฺปชานมุสา น ภาเสยฺย. ๒-
เวภูติกนฺติ สหิตานํ วินาภาวกรณโต "เวภูติกนฺ"ติ ลทฺธนามํ ปิสุณํ โน กเรยฺย
น วเทยฺย.
    #[๑๒๖๘]  สปฺปติสฺโสติ ปติสฺสโย ครุฏฺานิเยสุ นิวาตวุตฺติกตฺตา โสรจฺจํ,
สห ปติสฺเสนาติ สปฺปติสฺโส. อธิสีเลติ อุปาสเกน รกฺขิตพฺพอธิสีลสิกฺขาย.
อริยวุตฺตีติ ปริสุทฺธวุตฺติ.
    #[๑๒๖๙]  เนกฺขมฺมโปโณติ นิพฺพานนินฺโน. จริสฺสติ พฺรหฺมจริยนฺติ ปพฺพชฺชํ
สาสนพฺรหฺมจริยํ จริสฺสติ.
@เชิงอรรถ: ๑ ก. มุนมโต  ๒ ก. ภเณยฺย
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๐๙.
    #[๑๒๗๐]  เลสกปฺเปนาติ กปฺปิยเลเสน. น จ โวหเรยฺยาติ มายาสาเยฺยวเสน
วจนํ น นิจฺฉาเรยฺย. ธมฺเม ิโต กินฺติ ลเภถ ทุกฺขนฺติ เอวํ วุตฺตนเยน ธมฺเม
ิโต ธมฺมจารี สมจารี กินฺติ เกน ปกาเรน ทุกฺขํ ลเภถ ปาปุเณยฺย.
    #[๑๒๗๑]  ตํการณาติ ตนฺนิมิตฺตํ ตสฺส อุปาสกสฺส เหตุ. ปาตุกโตมฺหิ
อตฺตนาติ สยเมว ตุมฺหากํ อหํ ปาตุรโหสึ. "อตฺตานนฺ"ติปิ ปาโ, มม อตฺตานํ
ตุมฺหากํ ปาตฺวากาสินฺติ อตฺโถ. ตสฺมาติ ยสฺมา อหํ ธมฺมํ อปจายมาโน ตํ
รกฺขนฺโต ตุเมฺหปิ รกฺขามิ, ตสฺมา ธมฺมํ ปสฺสถ ธมฺมเมว จริตพฺพํ กตฺวา
โอโลเกถ. อญฺตฺร เตนิห ภสฺมี ภเวถาติ เตน อุปาสเกน วินา เจ อาคตา,
อิมสฺมึ มรุกนฺตาเร อนาถา อปฺปฏิสรณา ภสฺมภาวํ คจฺเฉยฺยาถ. ขิปฺปมาเนนาติ
เอวํ ขิปฺปนฺเตน วมฺภนฺเตน ๑- ปีฬนฺเตน. ลหุนฺติ สุกรํ. ปเรนาติ อธิกํ, อญฺเน
วา. ตสฺมา สุโข หเว สปฺปุริเสน สงฺคโมติ. โส หิ ขนฺติโสรจฺเจ นิวิฏฺโ
เกนจิ กิญฺจิ วุตฺโตปิ น ปฏิปฺผรตีติ อธิปฺปาโย.
     เอวํ สามญฺโต กิตฺติตํ สรูปโต าตุกามา วาณิชา:-
     [๑๒๗๒]       "กึ นาม โส กิญฺจ กโรติ กมฺมํ
                   กึ นามเธยฺยํ กึ ปน ตสฺส โคตฺตํ
                   มยมฺปิ นํ ทฏฺุกามมฺห ยกฺข
                   ยสฺสานุกมฺปาย อิธาคโตสิ
                   ลาภา หิ ตสฺส ยสฺส ตุวํ ปิเหสี"ติ
คาถมาหํสุ. ตตฺถ กึ นาม โสติ นามโต โส ชนฺตุ สตฺโต โก นาม. กิญฺจ
กโรติ กมฺมนฺติ กสิวณิชฺชาทีสุ กีทิสํ กมฺมํ กโรติ. กึ นามเธยฺยนฺติ มาตาปิตูหิ
กตํ ปน "ติสฺโส ผุสฺโส"ติอาทีสุ ตสฺส กึ นามเธยฺยํ. "ภคฺคโว ภารทฺวาโช"ติ-
อาทีสุ กึ วา ตสฺส โคตฺตํ. ยสฺส ตุวํ ปิเหสีติ ยํ ตุวํ ปิยายสิ.
@เชิงอรรถ: ๑ อิ. วมฺเภนฺเตน
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๑๐.
     อิทานิ เทวปุตฺโต ตํ นามโคตฺตาทิวเสน ทสฺเสนฺโต:-
     [๑๒๗๓]       "โย กปฺปโก สมฺภวนามเธยฺโย
                   อุปาสโก โกจฺฉผลูปชีวี
                   ชานาถ นํ ตุมฺหากํ เปสิโย โส
                   มา โข นํ หีฬิตฺถ สุเปสโล โส"ติ.
อาห. ตตฺถ กปฺปโกติ นฺหาปิโต. สมฺภวนามเธยฺโยติ สมฺภโวติ เอวํนาโม.
โกจฺฉผลูปชีวีติ โกจฺฉญฺจ ผลญฺจ อุปนิสฺสาย ชีวนโก. ตตฺถ โกจฺฉํ นาม อาฬกาทิ-
สณฺาปนตฺถํ เกสาทีนํ อุลฺลิขนสาธนํ. เปสิโยติ เปสนการโก เวยฺยาวจฺจกโร.
     อิทานิ วาณิชา ตํ สญฺชานิตฺวา อาหํสุ:-
     [๑๒๗๔]       "ชานามเส ยํ ตฺวํ ปวเทสิ ๑- ยกฺข
                   น โข นํ ชานาม ส เอทิโสติ
                   มยมฺปิ นํ ปูชยิสฺสาม ยกฺข
                   สุตฺวาน ตุยฺหํ วจนํ อุฬารนฺ"ติ.
     ตตฺถ ชานามเสติ ยํ ตฺวํ วเทสิ, ตํ มยํ สรูปโต ชานาม. เอทิโสตีติ
คุณโต ปน ยถา ตยา กิตฺติตํ, เอวํ เอทิโสติ ตํ น โข ชานาม, ยถา
ตํ อวิทฺทสุโนติ อธิปฺปาโย.
     อิทานิ เทวปุตฺโต เต อตฺตโน วิมานํ อาโรเปตฺวา อนุสาสนตฺถํ
คาถมาห:-
     [๑๒๗๕]       "เย เกจิ อิมสฺมึ สตฺเถ มนุสฺสา
                   ทหรา มหนฺตา อถ วาปิ มชฺฌิมา
@เชิงอรรถ: ๑ สี.,ก. วเทสิ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๑๑.
                   สพฺเพว เต อาลมฺพนฺตุ วิมานํ
                   ปสฺสนฺตุ ปุญฺานํ ผลํ กทริยา"ติ.
     ตตฺถ มหนฺตาติ วุฑฺฒา. อาลมฺพนฺตูติ อาโรหนฺตุ. กทริยาติ มจฺฉริโน
อทานสีลา. ๑-
     อิทานิ ปริโยสาเน ฉ คาถา ธมฺมสงฺคาหเกหิ วุตฺตา:-
     [๑๒๗๖]       "เต ตตฺถ สพฺเพว อหํ ปุเรติ
                   ตํ กปฺปกํ ตตฺถ ปุรกฺขตฺวา ๒-
                   สพฺเพว เต อาลมฺพึสุ วิมานํ
                   มสกฺกสารํ วิย วาสวสฺส.
     [๑๒๗๗]        เต ตตฺถ สพฺเพว อหํ ปุเรติ
                   อุปาสกตฺตํ ปฏิเวทยึสุ
                   ปาณาติปาตา วิรตา อเหสุํ
                   โลเก อทินฺนํ ปริวชฺชยึสุ
                   อมชฺชปา โน จ มุสา ภณึสุ
                   สเกน ทาเรน จ อเหสุํ ตุฏฺา.
     [๑๒๗๘]        เต ตตฺถ สพฺเพว อหํ ปุเรติ
                   อุปาสกตฺตํ ปฏิเวทยิตฺวา
                   ปกฺกามิ สตฺโถ อนุโมทมาโน
                   ยกฺขิทฺธิยา อนุมโต ปุนปฺปุนํ.
@เชิงอรรถ: ๑ ก. อจาคสีลา  ๒ สี. ปุรกฺขิปิตฺวา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๑๒.
     [๑๒๗๙]        คนฺตฺวาน เต สินฺธุโสวีรภูมึ
                   อนตฺถิกา อุทฺทยํ ๑- ปตฺถยานา
                   ยถาปโยคา ปริปุณฺณลาภา
                   ปจฺจาคมุํ ปาฏลิปุตฺตมกฺขตํ.
     [๑๒๘๐]        คนฺตฺวาน เต สํฆรํ โสตฺถิวนฺโต
                   ปุตฺเตหิ ทาเรหิ สมงฺคิภูตา
                   อานนฺที วิตฺตา สุมนา ปตีตา
                   อกํสุ เสรีสมหํ อุฬารํ
                   เสรีสกํ เต ปริเวณํ มาปยึสุ.
     [๑๒๘๑]        เอตาทิสา สปฺปุริสาน เสวนา
                   มหตฺถิกา ธมฺมคุณาน เสวนา
                   เอกสฺส อตฺถาย อุปาสกสฺส
                   สพฺเพว สตฺตา สุขิตา ๒- อเหสุนฺ"ติ.
    #[๑๒๗๖]  ตตฺถ อหํ ปุเรติ อหํ ปุริมํ อหํ ปุริมนฺติ อหมหํกราติ ๓- อตฺโถ.
เต ตตฺถ สพฺเพวาติ วตฺวา ปุน "สพฺเพว เต"ติ วจนํ "สพฺเพว เต ยถา
วิมานสฺส อารุหเน อุสฺสุกฺกชาตา อเหสุํ, ตถา สพฺเพว ตํ อารุหึสุ, น กสฺสจิ
อารุหเน อนฺตราโย อโหสี"ติ ทสฺสนตฺถํ วุตฺตํ. มสกฺกสารํ วิย วาสวสฺสาติ
"มสกฺกสารนฺ"ติ จ ตาวตึสภวนํ วุจฺจติ, สพฺพํ วา เทวภวนํ, อิธ ปน สกฺกภวนํ
เวทิตพฺพํ. เตนาห "มสกฺกสารํ วิย วาสวสฺสา"ติ.
    #[๑๒๗๗-๘]  อถ เต วาณิชา วิมานํ ปสฺสิตฺวา ปสนฺนจิตฺตา ตสฺส เทว-
ปุตฺตสฺส โอวาเท ตฺวา สรเณสุ จ สีเลสุ จ ปติฏฺาย ตสฺส อานุภาเวน
@เชิงอรรถ: ๑ อิ. อุทย  ๒ อิ. สุขิโน  ๓ ม. อหํการาติ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๑๓.
โสตฺถินา อิจฺฉิตํ เทสํ อคมํสุ. เตน วุตฺตํ "เต ตตฺถ สพฺเพวา"ติอาทิ. ตตฺถ
อนุมโต ปกฺกามิ สตฺโถ ยกฺขิทฺธิยา ปุนปฺปุนํ อนุโมทมาโนติ โยชนา. เกน ปน
อนุมโตติ? ยกฺเขนาติ ปากโฏยมตฺโถ.
    #[๑๒๗๙]  ยถาปโยคาติ ยถาอชฺฌาสยํ กตปโยคา. ปริปุณฺณลาภาติ สมิทฺธ-
ลาภา. อกฺขตนฺติ อนุปทฺทุตํ ปาฏลิปุตฺตํ. อกฺขตนฺติ วา อนาพาธํ อนุปฺปีฬํ,
อนนฺตราเยนาติ อตฺโถ.
    #[๑๒๘๐]  สํฆรนฺติ สกํ เคหํ. โสตฺถิวนฺโตติ โสตฺถิภาเวน ยุตฺตา เขมิโน.
อานนฺทีติอาทีหิปิ ๑- จตูหิ ปเทหิ โสมนสฺสิตภาวเมว วทติ. เสรีสกํ เต ปริเวณํ
มาปยึสูติ กตญฺุตาย ตฺวา ปฏิสฺสวโมจนตฺถญฺจ เทวปุตฺตสฺส นาเมน เสรีสกํ
นาม ปริจฺเฉทวเสเนว ๒- เวณิยโต เปกฺขิตพฺพโต ปริเวณํ ปาสาทกูฏาคารรตฺติฏฺานาทิ-
สมฺปนฺนํ ปาการปริกฺขิตฺตํ ทฺวารโกฏฺกยุตฺตํ อาวาสํ อกํสุ.
    #[๑๒๘๑]  เอตาทิสาติ เอทิสี, เอวํ อนตฺถปฏิพาหินี อตฺถสาธิกา จ. มหตฺถิกาติ
มหาปโยชนา มหานิสํสา. ธมฺมคุณานนฺติ อวิปรีตคุณานํ. เอกสฺส สตฺตสฺส
หิตตฺถํ สพฺเพว สตฺตา สพฺเพ เอว เต สตฺถปริยาปนฺนา สตฺตา สุขิตา ๓- สุขปฺปตฺตา
เขมปฺปตฺตา อเหสุํ.
     สมฺภโว ปน อุปาสโก ปายาสิสฺส เทวปุตฺตสฺส เตสญฺจ วาณิชานํ
วจนปฏิวจนวเสน ปวตฺตํ คาถาพนฺธํ สุตนิยาเมเนว อุคฺคเหตฺวา เถรานํ อาโรเจสิ.
ปายาสิเทวปุตฺโต อายสฺมโต สมฺภวตฺเถรสฺส กเถสีติ อปเร. ตํ ยสตฺเถรปฺปมุขา
มหาเถรา ทุติยสงฺคีติยํ สงฺคหํ อาโรเปสุํ. สมฺภโว ปน อุปาสโก มาตาปิตูนํ
อจฺจเยน ปพฺพชิตฺวา อรหตฺเต ปติฏฺาสิ.
                     เสรีสกวิมานวณฺณนา  นิฏฺิตา.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อาทีหิ  ๒ ฉ.ม. เอว-สทฺโท น ทิสฺสติ  ๓ อิ. สุขิโน

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๐ หน้า ๔๐๐-๔๑๓.
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=30&A=8426&modeTY=1&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=30&A=8426&modeTY=1&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=84
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=2771
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=2896
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=2896
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26