บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๓๓

หน้าที่ ๑๘๐.

เอวํ ปริญฺญาภิสมยมุเขน วิเวกรตึ ทสฺเสตฺวา อิทานิ ปหานาภิสมยาทิมุเขนปิ ตํ ทสฺเสตุํ ทุติยาทิกา ติสฺโส คาถา อภาสิ. ตตฺถ ทุกฺขสฺสาวหนินฺติ ทุกฺขสฺส อายตึ ปวตฺตึ, ทุกฺขสฺส นิปฺผตฺติกนฺติ อตฺโถ. วิสตฺติกนฺติ ตณฺหํ. สา หิ วิสตาติ วิสตฺติกา, วิสาลาติ วิสตฺติกา, วิสฏาติ วิสตฺติกา, วิสกฺกตีติ วิสตฺติกา, วิสํ หรตีติ วิสตฺติกา, วิสํวาทิกาติ วิสตฺติกา, วิสมูลาติ วิสตฺติกา, วิสผลาติ วิสตฺติกา, วิสปริโภคาติ วิสตฺติกา, วิสาลา วา ปน สา ตณฺหา รูเป สทฺเท คนฺเธ รเส โผฏฺฐพฺเพ ธมฺเม กุเล คเณ วิตฺถตาติ วิสตฺติกาติ วุจฺจติ. ปปญฺจสงฺฆาตทุขาธิวาหินินฺติ สตฺตสนฺตานํ สํสาเร ปปญฺเจนฺติ วิตฺถาเรนฺตีติ ปปญฺจา, ราคาทโย มานาทโย จ. เต เอว ปวตฺติทุกฺขสฺส สงฺฆาตฏฺเฐน สงฺฆาตา, สทรถปริฬาหสภาวตฺตา ทุกฺขญฺจาติ ปปญฺจสงฺฆาตทุขํ, ตสฺส อธิวาหโต ^๑- นิพฺพตฺตนโต ปปญฺจสงฺฆาตทุขาธิวาหินี. ตํ ตณฺหํ ปหนฺตฺวานาติ อริยมคฺเคน สมุจฺฉินฺทิตฺวา. สิวนฺติ เขมํ, อเขมกรานํ กิเลสานํ สมุจฺฉินฺทเนน เตหิ อนุปทฺทุตนฺติ อตฺโถ. สมฺมาทิฏฺฐิอาทีนํ วเสน ทฺวิจตุรงฺโค ^๒- หุตฺวา อริเย นิพฺพานํ คเมตีติ เทฺวจตุรงฺคคามินํ, คาถาสุขตฺถํ เจตฺถ วิภตฺติอโลโป กโตติ ทฏฺฐพฺพํ. รูปูปปตฺติมคฺคาทีสุ สพฺเพสุ มคฺเคสุ อุตฺตมตฺตา มคฺคุตฺตมํ. เตนาห ภควา "มคฺคานฏฺฐงฺคิโก เสฏฺโฐ"ติอาทิ. ^๓- สพฺเพหิ กิเลสมเลห สตฺตานํ โสธนโต สพฺพกิเลสโสธนํ. ปญฺญาย ปสฺสิตฺวาติ ปฏิเวธปญฺญาย ภาวนาภิสมยวเสน อภิสเมจฺจ. โสกเหตูนํ อภาวโต ปุคฺคลสฺส จ โสกาภาวเหตุโต นตฺถิ เอตฺถ โสโกติ อโสกํ. ตถา วิคตราคาทิรชตฺตา วิรชํ. น เกนจิ ปจฺจเยน สงฺขตนฺติ อสงฺขตํ. สพฺเพสํ กิเลสานํ สพฺพสฺส จ ทุกฺขสฺส วูปสมภาวโต สํสารทุกฺขทฺทิเตหิ ปชฺชิตพฺพโต ^๔- อธิคนฺตพฺพโต จ สนฺตํ ปทํ. สพฺเพหิ กิเลสมเลหิ สตฺตสนฺตานสฺส โสธนนิมิตฺตโต สพฺพกิเลสโสธนํ. ภาเวตีติ สจฺฉิกิริยาภิสมยวเสน อภิสเมติ. พหุกฺขตฺตุํ หิ นิพฺพานํ @เชิงอรรถ: ^๑ สี.,อิ. อวิปฺปหานโต ^๒ สี.,อิ. ทฺวิจตุรงฺเค @^๓ ขุ.ธมฺม. ๒๕/๒๗๓/๖๔ ปญฺจสตภิกฺขุวตฺถุ ^๔ สี. ปชหิตพฺพโต

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๘๑.

อารพฺภ สจฺฉิกิริยาภิสมยํ ปวตฺเตนฺตสฺส อาลมฺพเก ^๑- ลพฺภมานวิเสสกํ อาลมฺพิตพฺเพ ^๒- อาโรเปตฺวา เอวํ วุตฺตํ. สญฺโญชนสงฺขาตานํ พนฺธนานํ เฉทนโต สญฺโญชน- พนฺธนจฺฉิทํ. นิมิตฺตํ เหตฺถ กตฺตุภาเวน อุปจาริตํ, ยถา อริยภาวกรานิ สจฺจานิ อริยสจฺจานีติ. ยถา ปุริมคาถาสุ ยทา ฌายติ, ตทา ตโต รตึ ปรมตรํ น วินฺทตีติ โยชนา. เอวํ อิธ ยทา ภาเวติ, ตทา ตโต รตึ ปรมตรํ น วินฺทตีติ โยชนา. เอวํ เถโร จตูหิ คาถาหิ อตฺตานํ อนุปเนตฺวาว จตุสจฺจปฏิเวธกิตฺตเนน อญฺญํ พฺยากริตฺวา อิทานิ อตฺตนา วสิตฏฺฐานสฺส วิวิตฺตภาเวน ผาสุตํ ทสฺเสนฺโต "ยทา นเภ"ติอาทิกา คาถา อภาสิ. ตตฺถ นเภติ อากาเส. สินิทฺธคมฺภีรนิคฺโฆสตาย เมโฆเยว ทุนฺทุภิ เมฆทุนฺทุภิ. สมนฺตโต ปคฺฆรนฺตีหิ ธาราหิ อากุลาติ ธารากุลา. วิหงฺคานํ ปกฺขีนํ คมนมคฺคตฺตา วิหงฺคปเถ นเภติ โยชนา. ตโตติ ฌานรติโต. กุสุมากุลานนฺติ ตรูหิ คฬิตกุสุเมหิ สโมหิตานํ. วิจิตฺตวาเนยฺยวฏํสกานนฺติ วเน ชาตตฺตา วาเนยฺยานิ วนปุปฺผานิ, วิจิตฺตานิ วาเนยฺยานิ วฏํสกานิ เอตาสนฺติ วิจิตฺตวาเนยฺยวฏํสกา, นทิโย, ^๓- ตาสํ นานาวิธวนปุปฺผวฏํสกานนฺติ อตฺโถ. อุตฺตริ- มนุสฺสธมฺมวเสน สุนฺทโร มโน เอตสฺสาติ สุมโน ฌายติ. นิสีเถติ รตฺติยํ. รหิตมฺหีติ ชนสมฺพาธวิรหิเต วิวิตฺเต. เทเวติ เมเฆ. คฬนฺตมฺหีติ วุฏฺฐิธาราโย ปคฺฆรนฺเต วสฺสนฺเต. ทาฐิโนติ สีหพฺยคฺฆาทโย ปฏิปกฺข- สตฺตา. เต หิ ทาฐาวุธาติ ^๔- "ทาฐิโน"ติ วุจฺจนฺติ, นทนฺติ ทาฐิโนติ อิทมฺปิ ชนวิเวกทสฺสนตฺถเมว คหิตํ. วิตกฺเก อุปรุนฺธิยตฺตโนติ อตฺตสนฺตานปริยาปนฺนตาย อตฺตโน กามวิตกฺกาทิเก มิจฺฉาวิตกฺเก ปฏิปกฺขพเลน นิเสเธตฺวา. อตฺตโนติ วา อิทํ วินฺทตีติ อิมินา โยเชตพพํ @เชิงอรรถ: ^๑ สี.,อิ. อลพฺภโต ^๒ สี.,อิ. อลพฺภิตพฺเพ ^๓ สี. วฏํสกาโย, อิ. วฏํสกาทโย @^๔ สี.,อิ. เตหิ ทาฐาหิ วุยฺหนฺตีติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๘๒.

"ตโต รตึ ปรมตรํ อตฺตนา น วินฺทตี"ติ. นคนฺตเรติ ปพฺพตนฺตเร. นควิวรนฺติ ปพฺพตคุหํ ปพฺภารํ วา. สมสฺสิโตติ นิสฺสิโต อุปคโต. วีตทฺทโรติ วิคตกิเลสทรโถ. วีตขิโลติ ปหีนเจโตขิโล. สุขีติ ฌานาทิสุเขน สุขิโต. มลขิลโสกนาสโนติ ราคาทีนํ มลานํ ปญฺจนฺนํ จ เจโตขิลานํ ญาติวิโยคาทิเหตุกสฺส โสกสฺส จ ปหายโก. นิรคฺคโฬติ อคฺคฬํ วุจฺจติ อวิชฺชา นิพฺพานปุรปเวสนิวารณโต, ตทภาวโต นิรคฺคโฬ. นิพฺพนโถติ นิตโณฺห. วิสลฺโลติ วิคตราคาทิสลฺโล. สพฺพาสเวติ กามาสวาทิเก สพฺเพปิ อาสเว. พฺยนฺติกโตติ พฺยนฺติกตาวี อริยมคฺเคน วิคตนฺเต กตฺวา ฐิโต ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารตฺถํ ยทา ฌายติ, ตโต ฌานรติโต ปรมตรํ รตึ น วินฺทตีติ โยชนา. เอวํ ปน วตฺวา เถโร อชกรณีตีรเมว คโต. ภูตตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา. ปรมตฺถทีปนิยา เถรคาถาสํวณฺณนาย นวกนิปาตสฺส อตฺถวณฺณนา นิฏฺฐิตา. -------------------

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๓ หน้า ๑๘๐-๑๘๒. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=33&A=4129&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=33&A=4129&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=369 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=6874 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=7001 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=7001 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26