ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย  
อรรถกถาเล่มที่ ๔ ภาษาบาลีอักษรไทย ที.อ. (สุมงฺคล.๑)

หน้าที่ ๒๐๓.

อายตึ อนุปฺปาทธมฺมตํ อาปชฺชเนน ขีณา, ตํ โส มคฺคภาวนาย ปหีนกิเลเส ปจฺจเวกฺขิตฺวา "กิเลสาภาเว วิชฺชมานํปิ กมฺมํ อายตึ อปฺปฏิสนฺธิกํว โหตี"ติ ชานนฺโต ปชานาติ. วุสิตนฺติ วุฏฺ ปริวุฏฺ. ๑- พฺรหฺมจริยนฺติ มคฺคพฺรหฺมจริยํ. ปุถุชฺชนกลฺยาณเกน หิสทฺธึ สตฺต เสขา ๒- พฺรหฺมจริยวาสํ วสนฺติ นาม, ขีณาสโว วุฏฺวาโส. ตสฺมา โส อตฺตโน พฺรหฺมจริยวาสํ ปจฺจเวกฺขนฺโต "วุสิตํ พฺรหฺมจริยนฺ"ติ ปชานาติ. กตํ กรณียนฺติ จตูสุ สจฺเจสุ จตูหิ มคฺเคหิ ปริญฺาปหานสจฺฉิกิริยาภาวนาวเสน โสฬสวิธํ กิจฺจํ นิฏฺาปิตํ. เตน เตน มคฺเคน ปหาตพฺพกิเลสา ปหีนา, ทุกฺขมูลํ สมุจฺฉินฺนนฺติ อตฺโถ. ปุถุชฺชนกลฺยาณกาทโย หิ ตํ กิจฺจํ กโรนฺติ, ขีณาสโว กตกรณีโย. ตสฺมา โส อตฺตโน กรณียํ ปจฺจเวกฺขนฺโต "กตํ เม กรณียนฺ"ติ ปชานาติ. นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ อิทานิ ปุน อิตฺถภาวาย เอวํ โสฬสกิจฺจภาวาย กิเลสกฺขยภาวาย วา กตฺตพฺพํ มคฺคภาวนากิจฺจํ เม นตฺถีติ ปชานาติ. อถวา อิตฺถตฺตายาติ อิตฺถภาวโต ๓- อิมสฺมา เอวํปการา อิทานิ วตฺตมานกฺขนฺธสนฺตานา อปรํ ขนฺธสนฺตานํ มยฺหํ นตฺถิ. อิเม ปน ปญฺจกฺขนฺธา ปริญฺาตา ติฏฺนฺติ ฉินฺนมูลกา รุกฺขา วิย, เต จริมกจิตฺตนิโรเธน อนุปาทาโน วิย ชาตเวโท นิพฺพายิสฺสนฺติ, อปณฺณตฺติกภาวํ จ คมิสฺสนฺตีติ ปชานาติ. [๒๔๙] ปพฺพตสงฺเขเปติ ปพฺพตมตฺถเก. อนาวิโลติ นิกฺกทฺทโม. สิปฺปิโย จ สมฺพุกา จ สิปฺปิสมฺพุกํ. สกฺขรา จกถลา ๔- จ สกฺขรกถลํ. มจฺฉานํ คุมฺพา ฆฏาติ มจฺฉคุมฺพํ. ติฏฺนฺตํปิ จรนฺตํปีติ เอตฺถ สกฺขรกถลํ ติฏฺติเยว, อิตรานิ จรนฺติปิ ติฏฺนฺติปิ. ยถา ปน อนฺตรนฺตรา ิตาสุปิ นิสินฺนาสุปิ วิชฺชมานาสุปิ "เอตา คาโว จรนฺตี"ติ จรนฺติโย อุปาทาย อิตราปิ จรนฺตีติ วุจฺจนฺติ, เอวํ ติฏฺนฺตเมว สกฺขรกถลมุปาทาย อิตรํปิ ทฺวยํ ติฏฺนฺตนฺติ วุตฺตํ. อิตรญฺจ ทฺวยํ จรนฺตํ อุปาทาย สกฺขรกถลํปิ จรนฺตนฺติ วุตฺตํ. ตตฺถ จกฺขุมโต ปุริสสฺส ตีเร ตฺวา ปสฺสโต สิปฺปิสมฺพุกาทีนํ วิภูตกาโล วิย @เชิงอรรถ: ฉ.ม. วุตฺถํ ปริวุตฺถํ ฉ.ม. เสกฺขา สี. อิตฺถมฺภาวโต @ ฉ.ม. กถลานิ, สี. กลานิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๔.

อาสวานํ ขยาย จิตฺตํ อภินีหริตฺวา นิสินฺนสฺส ภิกฺขุโน จตุนฺนํ สจฺจานํ วิภูตกาโล ทฏฺพฺโพติ. เอตฺตาวตา ๑- วิปสฺสนาาณํ, มโนมยาณํ, อิทฺธิวิธาณํ, ทิพฺพโสตาณํ, เจโตปริยาณํ, ปุพฺเพนิวาสาณํ, ทิพฺพจกฺขุวเสน นิปฺผนฺนํ อนาคตํสาณ- ยถากมฺมุปคาณทฺวยํ, ทิพฺพจกฺขุาณํ, อาสวกฺขยาณนฺติ ทส าณานิ นิทฺทิฏฺานิ โหนฺติ. เตสํ อารมฺมณวิภาโค ชานิตพฺโพ:- ตตฺถ วิปสฺสนาาณํ ปริตฺตมหคฺคตอตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนอชฺฌตฺตพหิทฺธาวเสน สตฺตวิธารมฺมณํ. มโนมยาณํ นิมฺมิตรูปายตนมตฺตเมว อารมฺมณํ กโรตีติ ปริตฺตปจฺจุปฺปนฺนพหิทฺธารมฺมณํ. อาสวกฺขยาณํ อปฺปมาณพหิทฺธาอวตฺตพฺพารมฺมณํ. ๒- อวเสสานํ อารมฺมณเภโท วิสุทฺธิมคฺเค วุตฺโต. อุตฺตริตรํ วา ปณีตตรํ วาติ เยน เกนจิ ปริยาเยน อิโต เสฏฺตรํ สามญฺผลํ นาม นตฺถีติ ภควา อรหตฺตนิกูเฏน เทสนํ นิฏฺาเปสิ. อชาตสตฺตุอุปาสกตฺตปฏิเวทนากถา [๒๕๐] ราชา ตตฺถ ตตฺถ สาธุการํ ปวตฺเตนฺโต อาทิมชฺฌปริโยสานํ สกฺกจฺจํ สุตฺวา "จิรํ วตมฺหิ อิเม ปเญฺห ปุถุสมณพฺราหฺมเณ ปุจฺฉนฺโต, ถุเส โกฏฺเฏนฺโต วิย กิญฺจิ สารํ นาลตฺถํ, อโห วต ภควโต คุณสมฺปทา, โย เม ทีปสหสฺสํ ชาเลนฺโต วิย มหนฺตํ อาโลกํ กตฺวา อิเม ปเญฺห วิสฺสชฺเชสิ. สุจิรํ วตมฺหิ ทสพลสฺส คุณานุกาวํ อชานนฺโต วญฺจิโต"ติ จินฺเตตฺวา พุทฺธ- คุณานุสฺสรสมฺภูตาย ปญฺจวิธาย ปีติยา ผุฏฺสรีโร อตฺตโน ปสาทํ อาวิกโรนฺโต อุปาสกตฺตํ ปฏิเวเทสิ. ตํ ทสฺเสตุํ "เอวํ วุตฺเต ราชา"ติอาทิ อารทฺธํ. ตตฺถ อภิกฺกนฺตํ ภนฺเตติ อยํ อภิกฺกนฺตสทฺโท ขยสุนฺทราภิรูปอพฺภนุโมทเนสุ ทิสฺสติ. "อภิกฺกนฺตา ภนฺเต รตฺติ, นิกฺขนฺโต ปโม ยาโม, จิรนิสินฺโน ภิกฺขุสํโฆ"ติ ๓- อาทีสุ หิ ขเย ทิสฺสติ. "อยํ เม ปุคฺคโล ขมติ, อิเมสํ จตุนฺนํ ปุคฺคลานํ อภิกฺกนฺตตโร จ ปณีตตโร จา"ติอาทีสุ ๔- สุนฺทเร. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. เอตฺตวตา ฉ.ม....นวตฺตพฺพารมฺมณํ @ วินย. จูฬ. ๗/๓๘๓/๒๐๔, องฺ. อฏฺก, ๒๓/๒๐/๒๐๗ (สฺยา), ขุ. อุทาน. ๒๕/๔๕/๑๖๔ @ องฺ. จตุกฺก ๒๑/๑๐๐/๑๑๓

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๕.

"โก เม วนฺทฺติ ปาทานิ อิทฺธิยา ยสสา ชลํ อภิกฺกนฺเตน วณฺเณน สพฺพา โอภาสยํ ทิสา"ติ ๑- อาทีสุ อภิรูเป. "อภิกฺกนฺตํ โภ โคตมา"ติอาทีสุ ๒- อพฺภนุโมทเน. อิธาปิ อพฺภนุโมทเนเยว. ยสฺมา จ อพฺภนุโมทเน, ตสฺมา สาธุ สาธุ ภนฺเตติ วุตฺตํ โหตีติ เวทิตพฺโพ. ภเย โกเธ ปสํสายํ ตุริเต โกตูหลจฺฉเร หาเส โสเก ปสาเท จ กเร อาเมณฺฑิตํ พุโธติ อิมินา จ ลกฺขเณน อิธ ปสาทวเสน ปสํสาวเสน จายํ ทฺวิกฺขตฺตุํ วุตฺโตติ เวทิตพฺโพ. อถวา อกิกฺกนฺตนฺติ อภิกฺกนฺตํ อติอิฏฺ อติมนาปํ, อติสุนฺทรนฺติ วุตฺตํ โหติ. เอตฺถ เอเกน อภิกฺกนฺตสทฺเทน เทสนํ โถเมติ, เอเกน อตฺตโน ปสาทํ. อยํ เหตฺถ อธิปฺปาโย:- อภิกฺกนฺตํ ภนฺเต ยทิทํ ภควโต ธมฺมเทสนา, อภิกฺกนฺตํ ยทิทํ ภควโต ธมฺมเทสนํ อาคมฺม มม ปสาโทติ. ภควโตเยว วา วจนํ เทฺว เทฺว อตฺเถ สนฺธาย โถเมติ. ภควโต วจนํ อภิกฺกนฺตํ โทสนาสนโต, อภิกฺกนฺตํ คุณาธิคมนโต. ตถา สทฺธาชนนโต ปญฺาชนนโต, สาตฺถโต สพฺยญฺชนโต, อุตฺตานปทโต คมฺภีรตฺถโต, กณฺณสุขโต หทยงฺคมโต, อนตฺตุกกํสนโต อปรวมฺภนโต, กรุณาสีตลโต ปญฺาวทาตโต, อาปาถรมณียโต วิมทฺทกฺขมโต, สุยฺยมานสุขโต, วีมํสิยมานหิตโตติ เอวมาทีหิ โยเชตพฺพํ. ตโต ปรํปิ จตูหิ อุปมาหิ เทสนํเยว โถเมติ. ตตฺถ นิกฺกุชฺชิตนฺติ อโธมุขปิตํ, เหฏฺามุขชาตํ วา. อุกฺกุชฺเชยฺยาติ อุปริ มุขํ กเรยฺย. ปฏิจฺฉนฺนนฺติ ติณปณฺณาทิจฺฉาทิตํ. วิวเรยฺยาติ อุคฺฆาเตยฺย. มูฬฺหสฺส วาติ ทิสามูฬฺหสฺส. มคฺคํ อาจิกฺเขยฺยาติ หตฺเถ คเหตฺวา "เอส มคฺโค"ติ วเทยฺย. อนฺธกาเรติ กาฬปกฺขจาตุทฺทสีอฑฺฒรตฺตฆนวนสณฺฑเมฆปฏเลหิ จตุรงฺคตเม, อยํ ตาว อนุตฺตานปทตฺโถ. อยํ ปน อธิปฺปายโยชนา:- ยถา โกจิ นิกฺกุชฺชิตํ อุกฺกุชฺเชยฺย, เอวํ สทฺธมฺมวิมุขํ อสฺสทฺธมฺเม ปติตํ มํ อสฺสทฺธมฺมา วุฏฺาเปนฺเตน, ยถา ปฏิจฺฉนฺนํ วิวเรยฺย, เอวํ กสฺสปสฺส ภควโต สาสนนฺตรธานา ปภูติ มิจฺฉาทิฏฺิคฺคหนปฏิจฺฉนฺนํ @เชิงอรรถ: ขุ. วิมาน. ๒๖/๘๕๗/๘๗ มณฺฑูกเทวปุตฺตวิมาน @ วินย. มหาวิ. ๑/๑๕/๗ เวรญฺชกณฺฑ, องฺ. อฏฺก. ๒๓/๑๐๑/๑๘๑ มหาวคฺค: วรญฺชสุตฺต

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๖.

สาสนํ วิวรนฺเตน, ยถา มูฬหสฺส มคฺคํ อาจิกฺเขยฺย, เอวํ กุมฺมคฺคมิจฺฉามคฺค- ปฏิปนฺนสฺส ๑- เม สคฺคโมกฺขมคฺคํ อาวิกโรนฺเตน, ยถา อนฺธกาเร เตลปชฺโชตํ ธาเรยฺย, เอวํ โมหนฺธการนิมุคฺคสฺส เม พุทฺธาทิรตนรูปานิ อปสฺสโต ตปฺปฏิจฺฉาทกโมหนฺธการวิทฺธํสกเทสนาปชฺโชตธารเกน มยฺหํ ภควตา เอเตหิ ปริยาเยหิ ปกาสิตตฺตา อเนกปริยาเยน ธมฺโม ปกาสิโต. เอวํ เทสนํ โถเมตฺวา อิมาย เทสนาย รตนตฺตเย ปสนฺนจิตฺโต ปสนฺนาการํ กโรนฺโต "เอสาหนฺ"ติอาทิมาห. ตตฺถ เอสาหนฺติ เอโส อหํ. ภควนฺตํ สรณํ คจฺฉามีติ ภควา เม สรณํ ปรายนํ อฆสฺส ฆาตา, หิตสฺส จ วิธาตาติ อิมินา อธิปฺปาเยน ภควนฺตํ คจฺฉามิ ภชามิ เสวามิ ปยิรุปาสามิ, เอวํ วา ชานามิ พุชฺฌามีติ. เยสํ หิ ธาตูนํ คติ อตฺโถ, พุทฺธิปิ เตสํ อตฺโถ. ตสฺมา "คจฺฉามี"ติ อิมสฺส ชานามิ พุชฺฌามีติ อยเมวตฺโถ ๒- วุตฺโต. ธมฺมญฺจ ภิกฺขุสํฆญฺจาติ เอตฺถ ปน อธิคตมคฺเค สจฺฉิกตนิโรเธ ยถานุสิฏฺ ปฏิปชฺชมาเน จ จตูสุ อปาเยสุ อปตมาเน ธาเรตีติ ธมฺโม, โส อตฺถโต อริยมคฺโค เจว นิพฺพานํ จ. วุตฺตเญฺหตํ "ยาวตา ภิกฺขเว ธมฺมา สงฺขตา, อริโย อฏฺงฺคิโก มคฺโค เตสํ อคฺคมกฺขายตี"ติ ๓- วิตฺถาโร. น เกวลญฺจ อริยมคฺโค เจว นิพฺพานญฺจ. อปิจ โข อริยผเลหิ สทฺธึ ปริยตฺติธมฺโมปิ. วุตฺตํ เหตํ ฉตฺตมาณวกวิมาเน:- "ราควิราคมเนชมโสกํ ธมฺมมสงฺขตมปฺปฏิกูลํ มธุรมิมํ ปคุณํ สุวิภตฺตํ ธมฺมมิมํ สรณตฺถมุเปหี"ติ. ๔- เอตฺถ หิ ราควิราโคติ มคฺโค กถิโต. อเนชมโสกนฺติ ผลํ. ธมฺมมสงฺขตนฺติ นิพฺพานํ. อปฺปฏิกูลํ มธุรมิมํ ปคุณํ สุวิภตฺตนฺติ ปิฏกตฺตเยน วิภตฺตสพฺพธมฺมกฺขนฺธาติ. ๕- ทิฏฺิสีลสงฺฆาเตน สํหโตติ สํโฆ. โส อตฺถโต อฏฺอริยปุคฺคลสมูโห. วุตฺตํ เหตํ ตสฺมึเยว วิมาเน:- @เชิงอรรถ: ก. กุมฺมคฺคํ ปฏิปนฺนสฺส ฉ.ม. อยมฺปิ อตฺโถ @ องฺ. จตุกฺก. ๒๑/๓๔/๓๙, ขุ. อิติ. ๒๕/๙๐/๓๐๘ ขุ. วิมาน ๒๖/๘๘๗/๙๑ @ ฉ.ม. วิภตฺตา ธมฺมกฺขนฺธาติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๗.

"ยตฺถ จ ทินฺนํ มหปฺผลมาหุ จตูสุ สุจีสุ ปุริสยุเคสุ อฏฺ จ ปุคฺคลธมฺมทสา เต สํฆมิมํ สรณตฺถมุเปหี"ติ. ๑- ภิกฺขูนํ สํโฆ ภิกฺขุสํโฆ. เอตฺตาวตา ราชา ตีณิ สรณคมนานิ ปฏิเวเทสิ. สรณคมนกถา อิทานิ เตสุ สรณคมเนสุ โกสลฺลตฺถํ สรณํ, สรณคมนํ, โย จ สรณํ คจฺฉติ, สรณคมนปฺปเภโท, สรณคมนผลํ, สงฺกิเลโส, เภโทติ อยํ วิธิ เวทิตพฺโพ. เสยฺยถีทํ? สรณตฺถโต ๒- ตาว หึสตีติ สรณํ. สรณคตานํ เตเนว สรณคมเนน ภยํ สนฺตาสํ ทุกฺขํ ทุคฺคติปริกิเลสํ หนติ หึสติ ๓- วินาเสตีติ อตฺโถ, รตนตฺตยสฺเสเวตํ อธิวจนํ. อถวา:- หิเต ปวตฺตเนน อหิตา จ นิวตฺตเนน สตฺตานํ ภยํ หึสติ พุทฺโธ, ภวกนฺตารา อุตฺตารเณน อสฺสาสทาเนน จ ธมฺโม, อปฺปกานํปิ การานํ วิปุลผลปฏิลาภกรเณน สํโฆ. ตสฺมา อิมินาปิ ปริยาเยน รตนตฺตยํ สรณํ. ตปฺปสาทตคฺครุตาหิ วิหตกิเลโส ตปฺปรายนตาการปฺปวตฺโต จิตฺตุปฺปาโท สรณคมนํ. ตํสมงฺคีสตฺโต สรณํ คจฺฉติ. วุตฺตปฺปกาเรน จิตฺตุปฺปาเทน เอตานิ เม ตีณิ รตนานิ สรณํ, เอตานิ ปรายนนฺติ เอวํ อุเปตีติ อตฺโถ. เอวํ ตาว สรณํ, สรณคมนํ, โย จ สรณํ คจฺฉติ, อิทํ ตยํ เวทิตพฺพํ. สรณคมนปฺปเภเท ปน ทุวิธํ สรณคมนํ:- โลกุตฺตรํ โลกิยญฺจ. ตตฺถ โลกุตฺตรํ ทิฏฺสจฺจานํ มคฺคกฺขเณ สรณคมนุปกิเลสสมุจฺเฉเทน อารมฺมณโต นิพฺพานารมฺมณํ หุตฺวา กิจฺจโต สกเลปิ รตนตฺตเย อิชฺฌติ. โลกิยํ ปุถุชฺชนานํ สรณคมนุปกิเลสวิกฺขมฺภเนน อารมฺมณโต พุทฺธาทิคุณารมฺมณํ หุตฺวา อิชฺฌติ. ตํ อตฺถโต พุทฺธาทีสุ วตฺถูสุ สทฺธาปฏิลาโภ, สทฺธามูลิกา จ สมฺมาทิฏฺิ ทสสุ ปุญฺกิริยวตฺถูสุ ทิฏฺุชุกมฺมนฺติ ๔- วุจฺจติ. @เชิงอรรถ: ขุ, วิมาน. ๒๖/๘๘๘/๙๒ ก. ปทตฺถโต @ ฉ.ม., อิ. หึสตีติ ปทํ น ทิสฺสติ ฉ.ม. ทิฏฺชุกมฺมนฺติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๘.

ตยิทํ จตุธา วตฺตติ ๑-:- อตฺตสนฺนิยฺยาตเนน ตปฺปรายนตาย, สิสฺสภาวุปคมเนน ปาณิปาเตนาติ. ๒- ตตฺถ อตฺตสนฺนิยฺยาตนํ นาม "อชฺชาทึ กตฺวา อหํ อตฺตานํ พุทฺธสฺส นิยฺยาเทมิ, ธมฺมสฺส, สํฆสฺสา"ติ เอวํ พุทฺธาทีนํ อตฺตปริจฺจชนํ. ตปฺปรายนตา นาม "อชฺชาทึ กตฺวา `อหํ พุทฺธปรายโน, ธมฺมปรายโน, สํฆปรายโน'ติ มํ ธาเรถา"ติ เอวํ ตปฺปรายนภาโว. สิสฺสภาวุปคมนนฺนาม "อชฺชาทึ กตฺวา `อหํ พุทฺธสฺส อนฺเตวาสิโก, ธมฺมสฺส, สํฆสฺสา'ติ มํ ธาเรถา"ติ เอวํ สิสฺสภาวุปคโม. ปาณิปาโต ๓- นาม "อชฺชาทึ กตฺวา `อหํ อภิวาทนปจฺจุปฏฺานํ อญฺชลีกมฺมสามีจิกมฺมํ พุทฺธาทีนํเยว ติณฺณํวตฺถูนํ กโรมี'ติ มํ ธาเรถา"ติ เอวํ พุทฺธาทีสุ ปรมนิหจฺจกาโร. อิเมสํ หิ จตุนฺนํ อาการานํ อญฺตรํปิ กโรนฺเตน คหิตํเยว โหติ สรณํ. อปิจ ภควโต อตฺตานํ ปริจฺจชามิ, ธมฺมสฺส, สํฆสฺส อตฺตานํ ปริจฺจชามิ. ชีวิตํ ปริจฺจชามิ, ปริจฺจตฺโตเยว เม อตฺตา, ปริจฺจตฺตํเยว เม ชีวิตํ, ชีวิตปริยนฺติกํ พุทฺธํ สรณํ คจฺฉามิ, พุทฺโธ เม สรณํ เลณํ ตาณนฺติ เอวํปิ อตฺตสนฺนิยฺยาตนํ เวทิตพฺพํ. "สตฺถารญฺจ วตาหํ ปสฺเสยฺยํ ภควนฺตเมว ปสฺเสยฺยํ. สุคตญฺจ วตาหํปสฺเสยฺยํ ภควนฺตเมว ปสฺเสยฺยํ, สมฺมาสมฺพุทฺธญฺจ วตาหํ ปสฺเสยฺยํ ภควนฺตเมว ปสฺเสยฺยนฺ"ติ ๔- เอวํปิ มหากสฺสปสฺส สรณคมนํ ๕- วิย สิสฺสภาวุปคมนํ เวทิตพฺพํ. "โส อหํ วิจริสฺสามิ คามา คามํ ปุรา ปุรํ นมสฺสมาโน สมฺพุทฺธํ ธมฺมสฺส จ สุธมฺมตนฺ"ติ ๖- เอวํปิ อาฬวกาทีนํ สรณคมนํ วิย ตปฺปรายนตา เวทิตพฺพา. "อถโข พฺรหฺมายุ พฺราหฺมโณ อุฏฺายาสนา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา ภควโต ปาเทสุ สิรสา นิปติตฺวา ภควโต ปาทานิ มุเขน จ ปริจุมฺพติ, ปาณีหิ จปริสมฺพาหติ, นามญฺจ สาเวติ `พฺรหฺมายุ อหํ โภ โคตม พฺราหฺมโณ, พฺรหฺมายุ อหํ โภ โคตม พฺราหฺมโณ"ติ ๗- เอวํปิ ปาณิปาโต ทฏฺพฺโพ. @เชิงอรรถ: ก. ปวตฺตติ ฉ.ม. ปณิปาเตนาติ ฉ.ม. ปณิปาโต @ สํ. นิทาน. ๑๖/๑๕๔/๑๑๐ สี.,ม. สรณคมเน @ ขุ.สุ. ๒๕/๑๙๔/๓๗๑, สํ. สคา, ๑๕/๒๔๖/๒๕๙ ม.ม. ๑๓/๓๙๔/๓๗๗

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๙.

โส ปเนส าติภยาจิรยทกฺขิเณยฺยวเสน จตุพฺพิโธ โหติ. ตตฺถ ทกฺขิเณยฺยปาณิปาเตน สรณคมนํ โหติ, น อิตเรหิ. เสฏฺวเสเนว หิ สรณํ คณฺหาติ, เสฏฺวเสน จ ภิชฺชติ. ตสฺมา โย สากิโย วา โกลิโย วา "พุทฺโธ อมฺหากํ าตโก"ติ วนฺทติ, อคฺคหิตเมว โหติ สรณํ. โย วา "สมโณ โคตโม ราชปูชิโต มหานุภาโว อวนฺทิยมาโน อนตฺถํปิ กเรยฺยา"ติ ภเยน วนฺทติ, อคฺคหิตเมว โหติ สรณํ. โย วา ๑- โพธิสตฺตกาเล ภควโตสนฺติเก กิญฺจิ อุคฺคหิตํ สรมาโน, พุทฺธกาเล วา "จตุธา วิภเช โภเค ปณฺฑิโต ฆรมาวสํ เอเกน โภคํ ภุญฺเชยฺย ทฺวีหิ กมฺมํ ปโยชเย จตุตฺถญฺจ นิธาเปยฺย, อาปทาสุ ภวิสฺสตี"ติ ๒- เอวรูปํ อนุสาสนึ อุคฺคเหตฺวา "อาจริโย เม"ติ วนฺทติ, อคฺคหิตเมว โหติ สรณํ. โย ปน "อยํ โลเก อคฺคทกฺขิเณยฺโย"ติ วนฺทติ, เตเนว คหิตํ โหติ สรณํ. เอวํ คหิตสรณสฺส จ อุปาสกสฺส วา อุปาสิกาย วา อญฺติตฺถิเยสุ ปพฺพชิตํปิ าตึ "าตโก เม อยนฺ"ติ วนฺทโต สรณคมนํ นภิชฺชติ, ปเคว อปพฺพชิตํ. ตถา ราชานํ ภยวเสน วนฺทโต. โส หิ รฏฺปูชิตตฺตา อวนฺทิยมาโน อนตฺถํปิ กเรยฺยาติ. ตถา ยํ กิญฺจิ สิปฺปํ สิกฺขาปกํ ติตฺถิยํปิ "อาจริโย เม อยนฺ"ติ วนฺทโตปิ น ภิชฺชติ, เอวํ สรณคมนปฺปเภโท เวทิตพฺโพ. เอตฺถ จ โลกุตฺตรสฺส สรณคมนสฺส จตฺตาริ สามญฺผลานิ วิปากผลํ, สพฺพทุกฺขกฺขโย อานิสํสผลํ. วุตฺตเญฺหตํ "โย จ พุทฺธญฺจ ธมฺมญฺจ สํฆญฺจ สรณํ คโต จตฺตาริ อริยสจฺจานิ สมฺมปฺปญฺาย ปสฺสติ. ทุกฺขํ ทุกฺขสมุปฺปาทํ ทุกฺขสฺส จ อติกฺกมํ อริยญฺจฏฺงฺคิกํ มคฺคํ ทุกฺขู ปสมคามินํ. เอตํ โข สรณํ เขมํ เอตํ สรณมุตฺตมํ เอตํ สรณมาคมฺม สพฺพทุกฺขา ปมุจฺจตี"ติ ๓- @เชิงอรรถ: สี., ม. โยปิ ที. ปาฏิ. ๑๑/๒๖๕/๑๖๓ ขุ. ธมฺม. ๒๕/๑๙๐/๑๙๒

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑๐.

อปิจ นิจฺจาทิโต ๑- อนุปคมนาทิวเสนเปตสฺส อานิสํสผลํ เวทิตพฺพํ. วุตฺตํ เหตํ "อฏฺานเมตํ อนวกาโส, ยํ ทิฏฺิสมฺปนฺโน ปุคฺคโล กญฺจิ สงฺขารํ นิจฺจโต อุปคจฺเฉยฺย ฯเปฯ กญฺจิ สงฺขารํ สุขโต ฯเปฯ กญฺจิ ธมฺมํ อตฺตโต อุปคจฺเฉยฺย ฯเปฯ มาตรํ ชีวิตา โวโรเปยฺย ฯเปฯ ปิตรํ. อรหนฺตํ. ปทุฏฺจิตฺโต ตถาคตสฺส โลหิตํ อุปฺปาเทยฺย ฯเปฯ สํฆํ ภินฺเทยฺย ฯเปฯ อญฺ สตฺถารํ อุทฺทิเสยฺย, เนตํ านํ วิชฺชตี"ติ. ๒- โลกิยสฺส ปน สรณคมนสฺส ภวสมฺปทาปิ โภคสมฺปทาปิ ผลเมว. วุตฺตํ เหตํ:- "เยเกจิ พุทฺธํ สรณํ คตาเส น เต คมิสฺสนฺติ อปายภูมึ ปหาย มานุสํ เทหํ เทวกายํ ปริปูเรสฺสนฺตี"ติ. ๓- อปรํปิ วุตฺตํ "อถโข สกฺโก เทวานมินฺโท อสีติยา เทวตาสหสฺเสหิ สทฺธึ เยนายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน เตนุปสงฺกมิ ฯเปฯ เอกมนฺตํ ิตํ โข สกฺกํ เทวานมินฺทํ อายสฺมา มหาโมคฺคลาโน เอตทโวจ "สาธุ โข เทวานมินฺท พุทฺธสรณคมนํ โหติ. พุทฺธสรณคมนเหตุ โข เทวานมินฺท เอวมิเธกจฺเจ สตฺตา กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชนฺตี'ติ เต อญฺเ เทเว ทสหิ าเนหิ อธิคฺคณฺหนฺติ:- ทิพฺเพน อายุนา, ทิพฺเพน วณฺเณน, ทิพฺเพน สุเขน, ทิพฺเพน ยเสน, ทิพฺเพน อธิปเตยเยน, ทิพฺเพหิ รูเปหิ, สทฺเทหิ คนฺเธหิ รเสหิ โผฏฺพฺเพหี"ติ. ๔- เอส นโย ธมฺเม จ สํเฆ จ. อปิจ เวลามสุตฺตาทิวเสนาปิ ๕- สรณคมนสฺส ผลวิเสโส เวทิพฺโพ. เอวํ สรณคมนผลํ เวทิตพฺพํ. ตตฺถ จ โลกิยสรณคมนํ ตีสุ วตฺถูสุ อญฺาณสํสยมิจฺฉาาณาทีหิ สํกิลิสฺสติ, น หมาชุติกํ โหติ น มหาวิปฺผารํ. โลกุตฺตรสฺส นตฺถิ สํกิเลโส. โลกิยสฺส จ สรณคมนสฺส ทุวิโธ เภโท สาวชฺโช จ อนวชฺโช จ. ตตฺถ สาวชฺโช อญฺสตฺถาราทีสุ อตฺตสนฺนิยฺยาตนาทีหิ โหติ, โส จ อนิฏฺผโล. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. อนิจฺจโต ม. อุปริ. ๑๔/๑๒๗/๑๑๔, อภิ. วิภงฺค. ๓๕/๘๐๙/๔๐๙ @ สํ. สคา. ๑๕/๓๗/๓๐ สํ. สฬา. ๑๘/๕๓๐/๓๓๗(สฺยา) องฺ. นวก. ๒๓/๒๒๔/๔๐๖

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑๑.

อนวชฺโช กาลกิริยาย โหติ, โส อวิปากตฺตา อผโล. โลกุตฺตรสฺส ปน เนวตฺถิ เภโท, ภวนฺตเรปิ หิ อริยสาวโก อญฺ สตฺถารํ น อุทฺทิสตีติ. เอวํ สรณคมนสฺส สํกิเลโส จ เภโท จ เวทิตพฺโพ อุปาสกํ มํ ภนฺเต ภควา ธาเรตูติ มํ ภควา "อุปาสโก อยนฺ"ติ เอวํ ธาเรตุ, ชานาตูติ อตฺโถ. อุปาสกวิธิกถา อุปาสกวิธิโกสลฺลตฺถํ ปเนตฺถ โก อุปาสโก, กสฺมา อุปาสโกติ วุจฺจติ, กิมสฺส สีลํ, โก อาชีโว, กา วิปตฺติ, กา สมฺปตฺตีติ อิทํ ปกิณฺณกํ เวทิตพฺพํ. ตตฺถ โก อุปาสโกติ โย โกจิ สรณคโต คหฏฺโ. วุตฺตํ เหตํ "ยโต โข มหานาม พุทฺธํ สรณํ คโต โหติ, ธมฺมํ สํฆํ สรณํ คโต โหติ. เอตฺตาวตา โข มหานาม อุปาสโก โหตี"ติ ๑- กสฺมา อุปาสโกติ รตนตฺตยํ ๒- อุปาสนโต. โส หิ พุทฺธํ อุปาสตีติ อุปาสโก. ตถา ธมฺมํ สํฆํ. กิมสฺส สีลนฺติ ปญฺจ เวรมณิโย. ยถาห "ยโต โข มหานาม อุปาสโก ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ, อทินฺนาทานา, กาเมสุมิจฺฉาจารา, มุสาวาทา, สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺานา ปฏิวิรโต โหติ. เอตฺตาวตา โข มหานาม อุปาสโก สีลวา โหตี"ติ. ๓- โก อาชีโวติ ปญฺจ มิจฺฉาวณิชฺชา ปหาย ธมฺเมน สเมน ชีวิกกปฺปนํ. วุตฺตํ เหตํ "ปญฺจิมา ภิกฺขเว วณิชฺชา อุปาสเกน อกรณียา. กตมา ปญฺจ? สตฺถวณิชฺชา สตฺตวณิชฺชา มํสวณิชฺชา มชฺชวณิชฺชา. อิมาโข ภิกฺขเว ปญฺจ วณิชฺชา อุปาสเกน อกรณียา"ติ. ๔- กา วิปตฺตีติ ยา ตสฺเสว สีลสฺส จ อาชีวสฺส จ วิปตฺติ, อยมสฺส วิปตฺติ. อปิจ ยาย เอส จณฺฑาโล เจว โหติ มลญฺจ ปฏิกิฏฺโ ๕- จ, สาปิสฺส วิปตฺตีติ เวทิตพฺพา. เต จ อตฺถโต อสฺสทฺธิยาทโย ปญฺจ ธมฺมา โหนฺติ. ยถาห @เชิงอรรถ: องฺ. อฏฺก. ๒๓/๑๑๕/๒๒๓ (สยา.), สํ. มหา. ๑๙/๑๐๓๓/๓๔๓ มหานามสุตฺต @ ฉ.ม. รตนตฺตยสฺส องฺ. อฏฺก. ๒๓/๑๑๕/๒๒๓ (สยา.) สํ. มหา. ๑๙/๑๐๓๓/๓๔๓ @ องฺ. ปญฺจก. ๒๒/๑๗๗/๒๓๒ (สยา.) ฉ.ม. ปติกิฏฺโ ม. ปติกุฏฺโ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑๒.

"ปญฺจหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต อุปาสโก อุปาสกจณฺฑาโล จ โหติ อุปาสกมลญฺจ อุปาสกปฏิกิฏฺโ จ. กตเมหิ ปญฺจหิ? อสฺสทฺโธ โหติ, ทุสฺสีโล โหติ, โกตุหลมงฺคลิโก โหติ, มงฺคลํ ปจฺเจติ, โน กมฺมํ, อิโต จ พหิทฺธา ทกฺขิเณยฺยํ ปริเยสติ, ตตฺถ จ ปุพฺพการํ กโรตี"ติ. ๑- กา สมฺปตฺตีติ สมฺปตฺติ. ยา จสฺส สีลสมฺปทา เจว อาชีวสมฺปทา จ, สา สมฺปตฺติ เย จสฺส รตนภาวาทิกรา สทฺธาทโย ปญฺจ ธมฺมา. ยถาห "ปญฺจหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต อุปาสโก อุปาสกรตนญฺจ โหติ อุปาสกปทุมญฺจ อุปาสกปุณฺฑริกญฺจ. กตเมหิ ปญฺจหิ? สทฺโธ โหติ, สีลวา โหติ, น โกตุหลมงฺคลิโก โหติ, กมฺมํ ปจฺเจติ, โน มงฺคลํ, น อิโต พหิทฺธา ทกฺขิเณยฺยํ คเวสติ, อิธ จ ปุพฺพการํ กโรตี"ติ. ๒- อชฺชตคฺเคติ เอตฺถายํ อคฺคสทฺโท อาทิโกฏิโกฏฺาสเสฏฺเสุ ทิสฺสติ. "อชฺชตคฺเค สมฺม โทวาริก อาวรามิ ทฺวารํ นิคณฺานํ นิคณฺีนนฺ"ติ ๓- อาทีสุ อาทิมฺหิ ทิสฺสติ. "เตเนว องฺคุลคฺเคน ตํ องฺคุลคฺคํ ปรามเสยฺย. ๔- อุจฺฉคฺคํ เวฬคฺคนฺ"ติ อาทีสุ โกฏิยํ. "อมฺพิลคฺคํ วา มธุรคฺคํ วา ติตฺตกคฺคํ วา. ๕- อนุชานามิ ภิกฺขเว วิหารคฺเคน วา ปริเวณคฺเคน วา ภาเชตุนฺ"ติ ๖- อาทีสุ โกฏฺาเส. "ยาวตา ภิกฺขเว สตฺตา อปทา วา ฯเปฯ ตถาคโต เตสํ อคฺคมกฺขายตี"ติ ๗- อาทีสุ เสฏฺเ. อิธ ปนายํ อาทิมฺหิ ทฏฺพฺโพ. ตสฺมา อชฺชคฺเคติ อชฺชตํ อาทึ กตฺวาติ เอวเมตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพ. อชฺชตนฺติ อชฺชภาวํ. อชฺชทคฺเคติ วา ปาโ, ทกาโร ปทสนฺธิกโร. อชฺช อคฺคํ กตฺวาติ อตฺโถ. ๘- ปาณุเปตนฺติ ปาเณหิ อุเปตํ ยาว เม ชีวิตํ ปวตฺตติ, ตาว อุเปตํ อนญฺสตฺถุกํ ตีหิ สรณคมเนหิ สรณคตํ อุปาสกํ กปฺปิยการกํ มํ ภควา ธาเรตุ @เชิงอรรถ: องฺ. ปญฺจก. ๒๒/๑๗๕/๒๓๐ อ. ปญฺจก. ๒๒/๑๗๕/๒๓๐ @ ม.ม. ๑๓/๗๐/๔๗ อุปาลิวาทสุตฺต อภิ. กถา. ๓๗/๑๐๗๓/๓๔๓ @ สํ. มหา. ๑๙/๓๗๔/๑๓๑ สูทสุตฺต วิ. จูฬ. ๗/๓๑๘/๘๙ @ องฺ. จตุกฺก. ๒๑/๓๔/๓๙, สํ. มหา. ๑๙/๑๓๙/๓๙, ขุ. อิติ. ๒๕/๙๐/๓๐๘ @ อคฺคปฺปสาทสุตฺต ม. อชฺช อคฺคนฺติ อตฺโถ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑๓.

ชานาตุ. อหํ หิ สเจปิ เม ติขิเณน อสินา สีสํ ฉินฺเทยฺย, เนว พุทฺธํ "น พุทฺโธ"ติ วา, ธมฺมํ "น ธมฺโม"ติ วา, สํฆํ "น สํโฆ"ติ วา วเทยฺยนฺติ. เอวํ อตฺตสนฺนิยฺยาตเนน สรณํ คนฺตฺวา อตฺตนา กตํ อปราธํ ปกาเสนฺโต "อจฺจโย มํ ภนฺเต"ติ อาทิมาห. ตตฺถ อจฺจโยติ อปราโธ. มํ อจฺจคมาติ มํ อติกฺกมฺม อภิภวิตฺวา ปวตฺโต. ธมฺมิกํ ธมฺมราชานนฺติ เอตฺถ ธมฺมํ จรตีติ ธมฺมิโก. ธมฺเมเนว ราชา ชาโต, น ปิตุฆาตนาทินา อธมฺเมนาติ ธมฺมราชา. ชีวิตา โวโร เปสินฺติ ชีวิตา วิโยเชสึ. ปฏิคฺคณฺหาตูติ ขมตุ. อายตึ สํวรายาติ อนาคเต สํวรตฺถาย. ปุน เอวรูปสฺส อปราธสฺส โทสสฺส ขลิตสฺส อกรณตฺถาย. [๒๕๑] ตคฺฆาติ เอกํเส นิปาโต. ยถาธมฺมํ ปฏิกโรสีติ ยถา ธมฺโม ิโต, ตเถว กโรสิ, ขมาเปสีติ วุตฺตํ โหติ. ตนฺเต มยํ ปฏิคฺคณฺหามาติ ตํ ตว อปราธํ มยํ ขมาม. วุฑฺฒิ เหสา มหาราช อริยสฺส วินเยติ เอสา มหาราช อริยสฺส วินเย พุทฺธสฺส ภควโต สาสเน วุฑฺฒิ นาม. กตมา? ยายํ อจฺจยํ อจฺจยโต ทิสฺวา ยถาธมฺมํ ปฏิกริตฺวา อายตึ สํวราปชฺชนา, เทสนํ ปน ปุคฺคลาธิฏฺานํ กโรนฺโต "โย อจฺจยํ อจฺจยโต ทิสฺวา ยถาธมฺมํ ปฏิกโรติ, อายตึ สํวรํ อาปชฺชตี"ติ อาห. [๒๕๒] เอวํ วุตฺเตติ เอวํ ภควตา วุตฺเต. หนฺท จทานิ มยํ ภนฺเตติ เอตฺถ หนฺทาติ ววสฺสคฺคตฺเถ ๑- นิปาโต. โส หิ คมนวจสายํ ๒- กตฺวา เอวมาห. พหุกิจฺจาติ พลวกิจฺจา. พหุกรณียาติ ตสฺเสว เววจนํ. ยสฺสทานิ ตฺวนฺติ ยสฺส อิทานิ ตฺวํ มหาราช คมนสฺส กาลํ มญฺสิ ชานาสิ, ตสฺส กาลํ ตฺวเมว ชานาสีติ วุตฺตํ โหติ. ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามีติ ติกฺขตฺตุํ ปทกฺขิณํ กตฺวา ทสนขสโมธานสมุชฺชลํ อญฺชลึ สิรสิ ปติฏฺเปตฺวา ยาว ทสฺสนวิสยา ๓- ภควโต อภิมุโขว ปฏิกฺกมิตฺวา ทสฺสนวิชหนฏฺานภูมิยํ ปญฺจปติฏฺิเตน วนฺทิตฺวา ปกฺกามิ. @เชิงอรรถ: ก. วจสายตฺเถ สี. คมนววสฺสายํ ฉ.ม. ทสฺสนวิสยํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑๔.

[๒๕๓] ขตายํ ภิกฺขเว ราชาติ ขโต อยํ ภิกฺขเว ราชา. อุปหตายนฺติ อุปหโต อยํ. อิทํ วุตฺตํ โหติ:- อยํ ภิกฺขเว ราชา ขโต อุปหโต ภินฺนปติฏฺโ ชาโต, ตถาเนน อตฺตนาว อตฺตา ขโต, ยถา อตฺตโนว ปติฏฺา น ชาโตติ. วิรชนฺติ ราครชาทิวิรหิตํ. ราคมลาทีนํเยว วิคตตฺตา วีตมลํ. ธมฺมจกฺขุนฺติ ธมฺเมสุ วา จกฺขุํ, อญฺเสุ าเนสุ ติณฺณํ มคฺคานํ เอตํ อธิวจนํ. อิธ ปน โสตาปตฺติมคฺคสฺเสว. อิทํ วุตฺตํ โหติ:- สเจ อิมินา ปิตา ฆาติโต นาภวิสฺส, อิทานิ อิเธวาสเน นิสินฺโน โสตาปตฺติมคฺคํ ปตฺโต อภวิสฺส, ปาปมิตฺตสํสคฺเคน ปนสฺส อนฺตราโย ชาโต. เอวํ สนฺเตปิ, ยสฺมา อยํ ตถาคตํ อุปสงฺกมิตฺวา รตนตฺตยํ สรณํ คโต ตสฺมา มม จ สาสนสฺส มหนฺตตาย ยถา นาม โกจิ กสฺสจิ วธํ กตฺวา ปุปฺผมุฏฺิมตฺเตน ทณฺเฑน มุจฺเจยฺย, เอวเมว โลหกุมฺภิยํ นิพฺพตฺติตฺวา ตึสวสฺสสหสฺสานิ อโธ ปปตนฺโต เหฏฺิมตลํ ปตฺวา ตึสวสฺสสหสฺสานิ อุทฺธํ คจฺฉนฺโต ปุนปิ อุปริมตลํ ปาปุณิตฺวา มุจฺจิสฺสตีติ อิทํปิ กิร ภควตา วุตฺตเมว, ปาลิยํ ปน น อารุฬหํ. อิทํ ปน สุตฺตํ สุตฺวา รญฺา โกจิ อานิสํโส ลทฺโธติ? มหานิสํโส ลทฺโธ. อยํ หิ ปิตุ มาริตกาลโต ปฏฺาย เนว รตฺตึ น ทิวานิทฺทํ ลภติ, สตฺถารํ ปน อุปสงฺกมิตฺวา อิมาย มธุราย โอชวนฺติยา ธมฺมเทสนาย สุตกาลโต ปฏฺาย นิทฺทํ อุเปติ. ๑- ติณฺณํ รตนานํ มหาสกฺการํ อกาสิ. โปถุชฺชนิกาย สทฺธาย สมนฺนาคโต นาม อิมินา รญฺา สทิโส นาโหสิ. อนาคเต ปน ชีวิตวิเสโส ๒- นาม ปจฺเจกพุทฺโธ หุตฺวา ปรินิพฺพายิสฺสตีติ. อิทมโวจ ภควา. อตฺตมนา เต ภิกฺขู ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทุนฺติ. อิติ สุมงฺคลวิลาสินิยา ทีฆนิกายฏฺกถาย สามญฺผลสุตฺตวณฺณนา นิฏฺิตา. ----------------- @เชิงอรรถ: ฉ.ม. ลภิ, ม. ลภติ ฉ.ม. วิชิตาวี, อิ. วิทิตวิเสโส

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔ หน้า ๒๐๓-๒๑๔. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=4&A=5327&modeTY=1&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=4&A=5327&modeTY=1&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=9&i=91              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=9&A=1072              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=9&A=1199              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=9&A=1199              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๙ http://84000.org/tipitaka/read/?index_9

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]