ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๔๔ ภาษาบาลีอักษรไทย ชา.อ.๑๐ มหานิปาต(๒)

หน้าที่ ๔๖๓.

เตสํ สงฺกปฺปมญฺญาย เทวินฺโท เอตทพฺรวิ สพฺเพ ชิตา เต ปจฺจุหา เย ทิพฺพา เย จ มานุสา นินฺนาทิตา เต ปฐวี สทฺโท เต ติทิวงฺคโต สมนฺตา วิชุตา อาคู คิรีนํ ปติสฺสุตา ตสฺส เต อนุโมทนฺติ อุโภ นารทปพฺพตา อินฺโท จ พฺรหฺมา จ ปชาปติ จ โสโม ยโม เวสฺสวณฺโณ จ ราชา สพฺเพ เทวา อนุโมทนฺติ ทุกฺกรํ หิ กโรติ โส ทุทฺททํ ททมานานํ ทุกฺกรํ กมฺมกุพฺพตํ อสนฺโต นานุกุพฺพนฺติ สตํ ธมฺโม ทุรนฺวโย ตสฺมา สตญฺจา สตญฺจ นานา โหติ อิโต คติ อสนฺโต นิรยํ ยนฺติ สนฺโต สคฺคปรายนา ยเมตํ กุมาเร อททา ภริยํ อททา วเน วสํ พฺรหฺมยานมโนกฺกมฺม สคฺเค เต ตํ วิปจฺจตูติ ฯ ตตฺถ ปจฺจุหาติ ปจฺจถิกา ฯ ทิพฺพาติ ทิพฺพสมฺปตฺติปฏิพาหกา ฯ มานุสาติ มนุสฺสสมฺปตฺติปฏิพาหกา ฯ เก ปน เตติ มจฺฉริยธมฺมา เต สพฺเพ ปุตฺตทารํ เทนฺเตน มหาสตฺเตน ชิตา ฯ เตนาห สพฺเพ ชิตา เต ปจฺจุหาติ ฯ ทุกฺกรํ หิ กโรติ โสติ โส เวสฺสนฺตโร ราชา เอกโกว อรญฺเญ วสนฺโต ภริยํ พฺราหฺมณสฺส เทนฺโต ทุกฺกรํ กโรตีติ เอวํ เต สพฺเพ เทวา อนุโมทนฺตีติ วทติ ฯ ยเมตนฺติ คาถํ อนุโมทนํ กโรนฺโต อาห ฯ วเน วสนฺติ วเน

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๖๔.

วสนฺโต ฯ พฺรหฺมยานนฺติ เสฏฺฐยานํ ติวิโธ หิ สุจริตธมฺโม เอวรูโป จ ทานธมฺโม อริยมคฺคสฺส ปจฺจโย โหตีติ พฺรหฺมยานนฺติ วุจฺจติ ฯ ตสฺมา ยนฺตํ อิทํ อชฺช ทานํ ททโต นิปฺผนฺนํ พฺราหฺมยานํ อปายภูมึ อโนกฺกมิตฺวา ฯ สคฺเค เต ตํ วิปจฺจตูติ วิปากปริโยสาเนว สพฺพญฺญุตญณสฺส ทายกํ โหตูติ ฯ เอวมสฺส สกฺโก อนุโมทนํ กตฺวา อิทานิ มยา อิเธว ปปญฺจํ อกตฺวา อิมํ อิมสฺเสว ทตฺวา คนฺตุํ วฏฺฏตีติ จินฺเตตฺวา อาห ททามิ โภโต ภริยํ มทฺทึ สพฺพงฺคโสภณํ ตวญฺเจว มทฺทิยา ฉนฺโน มทฺที จ ปตินา สห ยถา ปโย จ สงฺโข จ อุโภ สมานวณฺณิโน เอวํ ตุวญฺจ มทฺที จ สมานมนเจตสา อวรุทฺเธตฺถ อรญฺญสฺมึ อุโภ สมฺมถ อสฺสเม ขตฺติยา โคตฺตสมฺปนฺนา สุชาตา มาตุเปติโต ยถา ปุญฺญานิ กยิราถ ททนฺตา อปราปรนฺติ ฯ ตตฺถ ฉนฺโนติ อนุรูโป ฯ อุโภ สมานวณฺณิโนติ สมานวณฺณา อุโภปิ ปริสุทฺธาเยว ฯ สมานมนเจตสาติ อาจาราทีหิ สมาเนน มนสํขาเตน เจตสา สมนฺนาคตา ฯ อวรุทฺเธตฺถาติ รฏฺฐโต ปพฺพาชิตา หุตฺวา เอตฺถ อรญฺเญ วสถ ฯ ยถา ปุญฺญานีติ ยถา เชตุตฺตรนคเร โว พหูนิ ปุญฺญานิ กตานิ หิยฺโย ปุตฺตานํ อชฺช ภริยาย ทานวเสนปิ กตานีติ เอตฺตเกเนว ปริโตสํ อกตฺวา ตโต อุตฺตรึปิ อปราปรํ ททนฺตา ยถานุรูปานิ ปุญฺญานิ กเรยฺยาถ เยวาติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๖๕.

อถ สกฺโก มหาสตฺตสฺส มทฺทึ ปฏิจฺฉาเทตฺวา วรํ ทาตุํ อตฺตานํ อาจิกฺขนฺโต อาห สกฺโกหมสฺสมิ เทวินฺโท อาคโตสฺมิ ตวนฺติเก วรํ วรสฺสุ ราชิสิ วเร อฏฺฐ ททามิ เตติ ฯ กเถนฺโต กเถนฺโตเยว ทิพฺพตฺตภาเวน ชลนฺโต ตรุณสุริโย วิย อากาเส อฏฺฐาสิ ฯ ตโต โพธิสตฺโต วรํ คณฺหนฺโต อาห วรญฺเจ เม อโท สกฺก สพฺพภูตานมิสฺสร ปิตา มํ อนุโมเทยฺย อิโต ปตฺตํ สกํ ฆรํ อาสเนน นิมนฺเตยฺย ปฐเมตํ วรํ วเร ปุริสสฺส วธํ น โรเจยฺยํ อปิ กิพฺพิสการกํ วชฺชํ วธมฺหา โมเจยฺยํ ทุติเยตํ วรํ วเร เย วุฑฺฒา เย จ ทหรา เย จ มชฺฌิมโปริสา มเมว อุปชีเวยฺยุํ ตติเยตํ วรํ วเร ปรทารํ น คจฺเฉยฺยํ สทารปสุโต สิยํ ถีนํ วสํ น คจฺเฉยฺยํ จตุตฺเถตํ วรํ วเร ปุตฺโต เม สกฺก ชาเยถ โส จ ทีฆายุโก สิยํ ธมฺเมน ชิเน ปฐวึ ปญฺจเมตํ วรํ วเร ตโต รตฺยา วิวสเน สุริยสฺสุคฺคมนํ ปติ ทิพฺยา ภกฺขา ปาตุภเวยฺยุํ ฉฏฺฐเมตํ วรํ วเร ททโต เม น ขีเยถ ทตฺวา นานุตปฺเปยฺยหํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๖๖.

ททํ จิตฺตํ ปสาเทยฺยํ สตฺตเมตํ วรํ วเร อิโต วิมุจฺจมานาหํ สคฺคคามี วิเสสคู อนิพฺพตฺตี ตโต อสฺสํ อฏฺฐเมตํ วรํ วเรติ ฯ ตตฺถ อนุโมเทยฺยาติ สมฺปฏิจฺเฉยฺย น กุชฺเฌยฺย ฯ อิโต ปตฺตนฺติ อิมมฺหา อรญฺญา สกํ ฆรํ อนุปฺปตฺตํ ฯ อาสเนนาติ ราชาสเนน รชฺชํ เม เทตูติ วทติ ฯ อปิ กิพฺพิสการกนฺติ ราชา หุตฺวา ราชาปราธิกํปิ วชฺฌํ วธมฺหา โมเจยฺยํ เอวรูปสฺสปิ เม วโธ นาม มา รุจฺจตุ ฯ มเมว อุปชีเวยฺยุนฺติ สพฺเพ เต มมญฺเญว อุปชีเวยฺยุํ ฯ ธมฺเมน ชิเนติ ธมฺเมน ชิเนตุ สเมน รชฺชํ กาเรตูติ อตฺโถ ฯ วิเสสคูติ วิเสสคมโน หุตฺวา ตุสิตปุเร นิพฺพตฺตี โหมีติ วทติ ฯ อนิพฺพตฺตี ตโต อสฺสนฺติ ตโต ตุสิตภวนโต จวิตฺวา มนุสฺสตฺตํ อาคโตว ปุนพฺภเวว อนิพฺพตฺตี อสฺสํ สพฺพญฺญุตํ ปาปุเณยฺยนฺติ วทติ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห ตสฺส ตํ วจนํ สุตฺวา เทวินฺโท เอตทพฺรวิ อจิรํ วต เต ตาโต ปิตา ตํ ทฏฺฐุเมสฺสตีติ ฯ ตตฺถ ทฏฺฐุเมสฺสตีติ มหาราช ตว ปีตา อจิเรเนว ตํ ปสฺสิตุกาโม หุตฺวา อิธาคมิสฺสติ อาคนฺตฺวา จ ปน เต เสตจฺฉตฺตํ ทตฺวา เชตุตฺตรนครเมว เนสฺสติ สพฺเพ เต มโนรถา มตฺถกมฺปาปุนิสสนฺติ มา จินฺตยิ อปฺปมตฺโต โหหิ มหาราชาติ ฯ เอวํ มหาสตฺตสฺส โอวาทํ ทตฺวา สกฺโก สกฏฺฐานเมว คโต ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๖๗.

ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห อิทํ วตฺวาน มฆวา เทวราชา สุชมฺปติ เวสฺสนฺตเร วรํ ทตฺวา สคฺคกายํ อปกฺกมีติ ฯ ตตฺถ เวสฺสนฺตเรติ เวสฺสนฺตรสฺส ฯ อปกฺกมีติ คโต อนุปฺปตฺโตเยวาติ ฯ สกฺกปพฺพํ นิฏฺฐิตํ ฯ ตทา โพธิสตฺโต จ มทฺที จ สมฺโมทมานา สกฺกทตฺติเย อสฺสเม วสึสุ ฯ อถ ชูชโกปิ กุมาเร คเหตฺวา สฏฺฐีโยชนมคฺคํ ปฏิปชฺชิ ฯ เทวตา กุมารานํ อารกฺขมกรึสุ ฯ ชูชโกปิ สุริเย อตฺถงฺคมิเต กุมาเร คจฺเฉ พนฺธิตฺวา ภูมิยํ นิปชฺชาเปตฺวา สยํปิ จณฺฑวาฬมิคภเยน รุกฺขํ อารุยฺห สาขาวิฏปสฺสพฺภนฺตเร สยติ ฯ ตสฺมึ ขเณ เอโก เทวปุตฺโต เวสฺสนฺตรวณฺเณนาคนฺตฺวา อถ เอกาเทวธีตา มทฺทีวณฺเณนาคนฺตฺวา เทฺว กุมาเร โมเจตฺวา เตสํ หตฺถปาเท สมฺพาหิตฺวา นหาตฺวา มณฺเฑตฺวา ทิพฺพโภชนํ ภุญฺชาเปตฺวา สพฺพาลงฺกาเรน อลงฺกริตฺวา ทิพฺพสยเน สยาเปตฺวา ยาว อรุณุคฺคมนกาเล ปุน พนฺธากาเรเนว นิปชฺชาเปตฺวา อนฺตรธายนฺติ ฯ เอวํ เต เทวตาสงฺคเหน อโรคา หุตฺวา คจฺฉนฺติ ฯ เอตาย รตฺติยา วิภาตาย รุกฺขา โอรุยฺห มุโขทกํ ทนฺตกฏฺฐํ ขาทิตฺวา โส ผลาผลํ ปริภุญฺชิตฺวา ตทา ชูชโก เทฺว ทารเก คเหตฺวา เอกมคฺคํ คนฺตฺวา กาลิงฺครฏฺฐํ คจฺฉามีติ จินฺเตตฺวา คนฺตฺวา เทฺว มคฺเค ทิสฺวา เอกํ มคฺคํ กาลิงฺครฏฺฐํ เอกํ มคฺคํ เชตุตฺตรนครณฺจาติ เทวตาวิคหิโต หุตฺวา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๖๘.

กาลิงฺครฏฺฐมคฺคํ ปหาย เอกมคฺคํ เชตุตฺตรนครํ ทิสฺวา อยํ กาลิงฺครฏฺฐํ คมนมคฺโคติ สญฺญาย เทฺว ทารเก อาเนสิ ฯ กาลิงฺครฏฺฐํ คจฺฉามีติ คิริทุคฺคานํ ปพฺพตปาทํ อติกฺกมฺม อฑฺฒมาเสน เชตุตฺตรนครํ สมฺปตฺโต ฯ ตํ ทิวสํ ปจฺจูสกาเล สญฺชโย สิวิมหาราชา สุปินํ ปสฺสิ ฯ เอวรูโปปิ สุปิโน อโหสิ รญฺโญ มหาวินิจฺฉเย นิสินฺนสฺส เอโก ปุริโส กณฺโห เทฺว ปทุมานิ อาหริตฺวา รญฺโญ หตฺเถ ฐเปสิ ฯ ราชา ตานิ คเหตฺวา ทฺวีสุ กณฺเณสุ ปิลนฺธติ เตสํ เรณู ภสฺสิตฺวา รญฺโญ อุเร ปตนฺติ ฯ โส ปพุชฺฌิตฺวา ปาโตว สุปินปาฐเก พฺราหฺมเณ ปกฺโกสาเปตฺวา ราชา ปุจฺฉิ ฯ เต พฺราหฺมณา จิรปฺปวุฏฺฐา เต เทว พนฺธวา อาคมิสฺสนฺตีติ พฺยากรึสุ ตํ สุตฺวา ราชา ตุฏฺโฐ เต อุยฺโยเชตฺวา ปาโตว สีสํ นฺหาตฺวา นานคฺครสโภชนํ ภุญฺชิตฺวา สพฺพาภรณาลงฺกาเรหิ อตฺตานํ อลิงฺกริตฺวา มหาวินิจฺฉเย นิสีทิ ฯ เทวตา พฺราหฺมณํ ทฺวีหิ กุมาเรหิ สทฺธึ อาเนตฺวา ราชงฺคเณ ฐปยึสุ ฯ ตสฺมึ ขเณ ราชา มคฺคํ โอโลเกนฺโต เทฺว กุมาเร ทิสฺวา อาห กสฺเสตํ มุขมาภาติ เหมํวุตฺตตฺตมคฺคินา นิกฺขํว ชาตรูปสฺส อุกฺกามุขปหํสิตํ อุโภ สทิสปจฺจงฺคา อุโภ สทิสลกฺขณา ชาลิสฺส สทิโส เอโก เอกา กณฺหาชินา ยถ สีหา วิลาว นิกฺขนฺตา อุโภ สมฺปตฺติรูปกา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๖๙.

ชาตรูปมยาเยว อิเม ทิสฺสนฺติ ทารกาติ ฯ ตตฺถ วุตฺตตฺตมคฺคินาติ อุตฺตตฺตํ อคฺคินา ฯ สีหา วิลาว นิกฺขนฺตาติ สุวณฺณคุหาโตว นิกฺขนฺตสีโห วิย ฯ เอวํ ราชา ตีหิ คาถาหิ กุมาเร วณฺเณตฺวา เอกํ อมจฺจํ พฺยตฺตํ สุสิกฺขิตํ อาณาเปสิ คจฺฉ ตฺวํ พฺราหฺมณํ ทฺวีหิ ทารเกหิ สทฺธึ อาเนหีติ ฯ โส ตํ สุตฺวา อุฏฺฐาย เวเคน คนฺตฺวา พฺราหฺมถํ ทวีหิ ทารเกหิ สทฺธึ อาเนตฺวา รญฺโญ ทสฺเสสิ ฯ อถ ราชา พฺราหฺมณํ ปุจฺฉนฺโต อาห กุโต นุ ตฺวํ ภารทฺวาช อิเม อาเนสิ ทารเก อชฺช รฏฺฐมนุปฺป กุโต อาคจฺฉสิ พฺราหฺมณาติ ฯ ชูชโก อาห มยฺหนฺเต ทารกา เทว ทินฺนา จิตฺเตน สญฺชย อชฺช ปณฺณรสา รตฺตี ยโต ลทฺธา เม ทารกาติ ฯ ตํ สุตฺวา ราชา สญฺชโย อาห เกน วาจาย เปยฺเยน สมฺมา ญาเยน สทฺทเห โก เต ตํ ทานมททา ปุตฺตเก ทานมุตฺตมนฺติ ฯ ตตฺถ ทินฺนา จิตฺเตนาติ ตุฏฺเฐน ปสนฺเนน ฯ อชฺช ปณฺณรสา รตฺตีติ มยา อิเมสํ ลทฺธทิวสโต ปฏฺฐายเยว อชฺช ปณฺณรสา รตฺตีติ วทติ ฯ ตตฺถ เกน วาจาย เปยฺเยนาติ พฺราหฺมณ เกน ปิยวจเนน เต ตยา ลทฺธา ฯ สมฺมา ญาเยน สทฺทเหติ มุสาวาทํ อกตฺวา สมฺมาเทว ญาเยน การเณน อมฺเห สทฺทหาเปยฺยาสิ ฯ ปุตฺตเกติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๗๐.

อตฺตโน ปิยปุตฺตเก อุตฺตมํ ทานํ กตฺวา โก เต เอตํ อททา ฯ ชูชโก อาห โย ยาจตํ ปติฏฺฐาสิ ภูตานํ ธรณีริว โส เม เวสฺสนฺตโร ราชา ปุตฺเตทาสิ วเน วสํ โย ยาจตํ คติ อาสิ สวนฺตีนํว สาคโร โส เม เวสฺสนฺตโร ราชา ปุตฺเตทาสิ วเน วสนฺติ ฯ ตตฺถ ปติฏฺฐาสีติ ปติฏฺฐา อาสิ ตํ สุตฺวา อมจฺจา เวสฺสนฺตรํ ครหมานา อาหํสุ ทุกฺกฏํ วต โภ รญฺญา สทฺเธน ฆรเมสินา กถํ นุ ปุตฺตเก ทชฺชา อรญฺเญ อวรุทฺธโก อิมํ โภนฺโต นิสาเมถ ยาวนฺเตตฺถ สมาคตา กถํ เวสฺสนฺตโร ราชา ปุตฺเตทาสิ วเน วสํ ทาสํ ทาสิญฺจ โส ทชฺชา อสฺสํ วาสฺสตรีรถํ หตฺถิญฺจ กุญฺชรํ ทชฺชา กถํ นุ ปุตฺตเก ทชฺชา สุวณฺณํ รชตํ สิลํ มุตฺตา เวฬุริยามณิ ปพาฬรตนํ ทชฺชา กถํ โส ทชฺชา ทารเกติ ฯ ตตฺถ สทฺเธนาติ โภ สทฺเธนาปิ สทฺธาย สมฺปนฺเนนปิ สตา ฯ ฆรเมสินาติ ฆราวาสํ วสนฺเตน รญฺญา อิทํ ทุกฺกฏํ วต อยุตฺตํ วต กตํ ฯ อวรุทฺธโกติ รฏฺฐา ปพฺพาชิโต เวสฺสนฺตโร อรญฺเญ วสนฺโต ฯ อิมํ โกนฺโตติ โภนฺโต นครวาสิโน ยาวนฺโต เอตฺถ สมาคตา สพฺเพ อิมํ นิสาเมถ อุปธาเรถ กถํ นาเมโส อตฺตโน ปุตฺตเก

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๗๑.

ทาเส กตฺวา อาทาสิ เกน นาเมน เอวรูปํ กตปุพฺพนฺติ อธิปฺปาเยเนวมาหํสุ ฯ ทชฺชาติ ทาสาทีสุ ยํกิญฺจิ ธนํ เทตุ ฯ กถํ โส ทชฺชา ทารเกติ อิเม ปน ทารเก เกน การเณน อทาสีติ อาหํสุ ฯ ตํ สุตฺวา กุมาโร ปิตุ ครหํ อสหนฺโต วาตาภิหตสฺส สิเนรุโน อตฺตโน พาหุนา อุปตฺถมฺเภนฺโต วิย อิมํ คาถมาห ยสฺส นาสฺส ฆเร ทาโส อสฺโส วาสฺสตรีรโถ หตฺถี จ กุญฺชโร นาโค กึ โส ทชฺชา ปิตามหา ยสฺส นาสฺสสฺสเม สิลํ สุวณฺณรชตํ มณิ ปพาฬหรตนํ เจว กึ โส ทชฺชา ปิตามหาติ ฯ ตํ สุตฺวา สญฺชโย อาห ทานมสฺส ปสํสาม นาวนินฺทาม โปตก กถํ นุ หทยํ อาสิ ตุมฺเห ทตฺวา วนิพฺพเกติ ฯ ตตฺถ ทานมสฺส ปสํสามาติ โปตก มยํ ตว ปิตุโน ทานํ ปสํสาม น นินฺทามาติ ฯ ตํ สุตฺวา กุมาโร อาห ปิตา มยฺหํ มหาราช อมฺเห ทตฺวา วนิพฺพเก สุตฺวาน กลูนํ วาจํ อจฺฉกณฺหาย ภาสิตํ ทุกฺขสฺส หทยํ อาสิ อโถ อุณฺหํปิ อสฺสสิ โรหิณีเหว ตามฺพกฺขี ปิตา อสฺสูนิ วตฺตยีติ ฯ ตตฺถ ทุกฺขสฺสาติ ปิตามหา มม ภคินิยา กณฺหาชินาย วุตฺตํ เอตํ วจนํ สุตฺวา ตสฺส หทยํ ทุกฺขํ อาสิ ฯ โรหิณีเหว ตามฺพกฺขีติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๗๒.

ตามฺพวณฺณา โรหิณี วิย ตามฺพกฺขีหิ มม ปิตา ตสฺมึ ขเณ โลหิตอสฺสูนิ ปวตฺตยีติ อิทานิ ตํ กณฺหาชินาย วจนํ ทสฺเสนฺโต อาห ยนฺตํ กณฺหาชินาโวจ อยํ มํ ตาต พฺราหฺมโณ ลฏฺฐิยา ปฏิโกเฏติ ฆเร ชาตํว ทาสิยํ น จายํ พฺราหฺมโณ ตาต ธมฺมิกา โหนฺติ พฺราหฺมณา ยกฺโข พฺราหฺมณวณฺเณน ขาทิตุํ ตาต เนติ โน นียมานา ปิสาเจน กินฺนุ ตาต อุทิกฺขสีติ ฯ อถ โส เต พฺราหฺมณสฺส หตฺถโต อมุญฺจนฺเตเยว ทิสฺวา ราชา คาถมาห ราชปุตฺตี จ โว มาตา ราชปุตฺโต จ โว ปิตา ปุพฺเพ เม องฺกมารุยฺห กินฺนุ ติฏฺฐถ อารกาติ ฯ ตตฺถ ปุพฺเพ เมติ ตุมฺเห อิโต ปุพฺเพ มํ ทิสฺวา เวเคนาคนฺตฺวา มม องฺกมารุยฺห อิทานิ กินฺนุ โข การณํ อารกา ติฏฺฐถาติ ฯ ชาลิกุมาโร อาห ราชปุตฺตี จ โน มาตา ราชปุตฺโต จ โน ปิตา ทาสา มยํ พฺราหฺมณสฺส ตสฺมา ติฏฺฐาม อารกาติ ฯ ตตฺถ ทาสา มยนฺติ ปุพฺเพ มยํ เทว ราชปุตฺตาติ ชานาม อิทานิ ปน มยํ พฺราหฺมณสฺส ทาสา น ตุมฺหากํ นตฺตาโรติ ฯ ราชา สญฺชโย อาห มา สมฺเมวํ อวจุตฺถ ทยฺหเต หทยํ มม

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๗๓.

จิตกายํว เม กาโย อาสเน น สุขํ ลเภ มา สมฺเมวํ อวจุตฺถ ภิยฺโย โสกํ ชเนถ มํ นิกฺกีณิสฺสามิ ทพฺเพน น โว ทาสา ภวิสฺสถ กิมคฺฆิยํ หิ โว ตาต พฺราหฺมณสฺส ปิตา อทา ยถาภูตํ เม อกฺขาถ ปฏิปาเทนฺตุ พฺราหฺมณนฺติ ตตฺถ สมฺมาติ ปิยวจนํ ฯ จิตกายํว เม กาโยติ อิทานิ มม กาโย องฺคารจิตกายํ อาโรปิโต วิย ฯ ชเนถ มนฺติ ชเนถ เม อยเมว ปาโฐ ฯ นิกฺกีณิสฺสามิ ทพฺเพนาติ ธนํ ทตฺวา โมเจสฺสามิ ฯ กิมคฺฆิยนฺติ กึ อคฺฆํ กตฺวา ฯ ปฏิปาเทนฺตูติ ธนํ ปฏิจฺฉาเทนฺตุ ฯ ตํ สุตฺวา กุมาโร อาห สหสฺสคฺฆํ หิ มํ ตาต พฺราหฺมณสฺส ปิตา อทา อจฺฉํ กณฺหาชินํ กญฺญํ หตฺถิอาทิสเตน วาติ ฯ ตตฺถ สหสฺสคฺฆมฺหิ มนฺติ เทว มํ ตาโต นิกฺขสหสฺส อคฺฆาเปตฺวา ตสฺส อทาสิ ฯ อจฺฉนฺติ กนิฏฺฐํ ปน เม กณฺหาชินํ กญฺญํ ฯ หตฺถิอาทิสเตนาติ หตฺถินา อสฺเสน จ รเถน จาติ สพฺเพสํ เอเตสํ สตานํ สเตน อนฺตมโสปิ มญฺจปีฐเก อุปาทาย สพฺพสเตน อคฺฆาเปสีติ อาห ฯ ตํ สุตฺวา ราชา กุมารานํ นิกฺกยํ ทาเปนฺโต อาห อุฏฺเฐหิ กตฺเต ตรมาโน พฺราหฺมณสฺส อวากร ทาสีสตํ ทาสสตํ ควํ หตฺถูสภํ สตํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๗๔.

ชาตรูปสหสฺสญฺจ โปตานํ เทหิ นิกฺกยนฺติ ฯ ตตฺถ อวากราติ เทหิ ฯ นิกฺกยนฺติ อคฺฆสฺส มูลํ เทหิ ฯ ตํ สุตฺวา กตฺตา ตถา กตฺวา กุมารานํ อคฺฆสฺส มูลํ พฺราหฺมณสฺส ขิปฺปํ ทาเปสิ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห ตโต กตฺตา ตรมาโน พฺราหฺมณสฺส อวากริ ทาสีสตํ ทาสสตํ คฺวํ หตฺถุสภํ สตํ ชาตรูปสหสฺสญฺจ โปตานํทาสิ นิกฺกยนฺติ ฯ ตตฺถ อวากรีติ อทาสิ ฯ นิกฺกยนฺติ อคฺฆสฺส มูลํ เทหิ ฯ เอวํ พฺราหฺมณสฺส สพฺพสตญฺจ นิกฺขสหสฺสญฺจ กุมารานํ นิกฺกยํ อทาสิ ฯ สตฺตภูมิกญฺจ ปาสาทํ ตสฺส อทาสิ ฯ ตโต ปฏฺฐาย พฺราหฺมณสฺส มหาปริวาโร อโหสิ ฯ โส ธนํ ปฏิสาเมตฺวา ปาสาทํ อภิรุยฺห มหาปลฺลงฺเก นิสีทิตฺวา สาธุรสโภชนํ ภุญฺชิตฺวา มหาสยเน นิปชฺชิ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห ทาสีสตํ ทาสสตํ คฺวํ หตฺถุสภํ สตํ อสฺสตรีรถญฺเจว สพฺพโภเค สตํ สตํ ชาตรูปสหสฺสญฺจ พฺราหฺมณสฺส ธเนสิโน อจฺจายิกสฺส ลุทฺทสฺส โปตานํทาสิ นิกฺกยนฺติ ฯ อถ สญฺชโย มหาราชา กุมาเรปิ สีสํ นหาเปตฺวา โภชนํ ภุญฺชาเปตฺวา เทฺว กุมาเร อลงฺกริตฺวา สีสํ จุมฺพิตฺวา เอกํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๗๕.

อยฺยโก เอกํ อยฺยิกาติ เทฺว ขตฺติยา อุจฺจงฺเก อุปเวเสยฺยุํ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห นิกฺกีณิตฺวา นหาเปตฺวาน โภชยิตฺวาน ทารเก สมลงฺกริตฺวา ภณฺเฑหิ อุจฺจงฺเก อุปเวสยุํ สีสํ นหาเต สุจิวตฺเถ สพฺพาภรณภูสิเต ราชา องฺเก กริตฺวาน อยฺยโก ปริปุจฺฉถ กุณฺฑเล ฆุสิเต มาเล สพฺพาลงฺการภูสิเต ราชา องฺเก กริตฺวาน อิทํ วจนมพฺรวิ กจฺจิ อุโภ อโรคา เต ชาลิ มาตาปิตา ตว กจฺจิ อุญฺเฉน ยาเปนฺติ กจฺจิ มูลผลา พหู กจฺจิ ฑํสา จ มกสา อปฺปเมว สิรึสปา วเน พาฬมิคากิณฺเณ กจฺจิ หึสา น วิชฺชตีติ ฯ ตตฺถ กุณฺฑเลติ กุณฺฑลานิ ปิลนฺธาเปตฺวา ฯ ฆุสิเตติ อุคฺโฆสิเต มโนรมฺมรวํ รวนฺเต กุณฺฑเล ฯ มาเลติ อุโภ ตานิ ปุปฺผานิ ปิลนฺธาเปตฺวา ฯ องฺเก กริตฺวานาติ ชาลิกุมารํ องฺเก นิสีทาเปตฺวา ฯ ตํ สุตฺวา ชาลิกุมาโร อาห อโถ อุโภ อโรคา เต เทว มาตาปิตา มม อโถ อุญฺเฉน ยาเปนฺติ อโถ มูลผลา พหู อโถ ฑํสา จ มกสา อปฺปเมว สิรึสปา วเน พาฬมิคากิณฺเณ หึสา เนสํ น วิชฺชติ ขนนฺตาลุกลมฺพานิ วิฬานิตกฺกลานิ จ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๗๖.

โกลมฺพลา ตกฺกํ เวฬุํ สา โน อาหจฺจ โปสติ ยญฺเจว สา อาหรติ วนมูลผลหาริยา ตํ โน สพฺเพ สมาคนฺตฺวา รตฺตึ ภุญฺชาม โน ทิวา อมฺมา จ โน กีสา ปณฺฑุ อาหรนฺตี ทุมปฺผลํ วาตาตเปน สุขุมาลี ปทุมํ หตฺถคตมิว อมฺมาย ปตนูเกสา วิจรนฺตฺยา พฺรหาวเน วเน พาฬมิคากิณฺเณ ขคฺคทีปินิเสวิเต เกเสสุ ชฏํ พนฺธิตฺวา กจฺเฉ ชลฺลมธารยิ ธาเรนฺโต พฺราหฺมณวณฺณํ อาสทญฺจ มสญฺชฏํ จมฺมวาสี ฉมา เสติ ชาตเวทํ นมสฺสตีติ ฯ ตตฺถ ขนนฺตาลุกลมฺพานีติ อาลูนิ จ กลมฺพานิ จ ขนนฺติ อิมินา มาตาปิตูนํ กิจฺเฉน ชีวิตํ วณฺเณติ ฯ ตนฺโนติ เอตฺถ โนติ นิปาตมตฺตํ ฯ ปทุมํ หตฺถคตมิวาติ หตฺเถน ปริมทฺทิตํ ปทุมํ วิย ชาตา ฯ ปตนูเกสาติ เทว อมฺมาย เม พฺรหาวเน วิจรนฺติยา เต ภมรปตฺตวณฺณา กาฬเกสา รุกฺขสาขาทีหิ วิลุตฺตา ปตนูเกสา ชาตา ฯ ชลฺลมธารยีติ อุโภหิ กจฺเฉหิ ชลฺลิกํ ธาเรติ กิลิฏฺฐเวเสน วิจรตีติ ฯ โส เอวํ มาตุ ทุกฺขิตภาวํ กเถตฺวา ปุน อยฺยกํ โจเทนฺโต อิมํ คาถมาห ปุตฺตา ปิยา มนุสฺสานํ โลกสฺมึ อุทปชฺชึสุ น หิ นูนมฺหากํ อยฺยกสฺส ปุตฺเต สิเนโห อชายถาติ ฯ ตตฺถ อุทปชฺชึสูติ อุปฺปชฺชนฺติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๗๗.

ตโต ราชา อตฺตโน โทสํ อาวิกโรนฺโต อาห ทุกฺกฏญฺจ หิ โน โปต ภูนหจฺจํ กตํ มยา โยหํ สิวีนํ วจนา ปพฺพาเชสึ อทูสกํ ยํ เม กิญฺจิ อิธ อตฺถิ ธนธญฺญญฺจ วิชฺชติ เอตุ เวสฺสนฺตโร ราชา สิวิรฏฺเฐ ปสาสตูติ ฯ ตตฺถ โปตาติ โปต ชาลิกุมาร เอตํ อมฺหากํ ทุกฺกฏํ ฯ ภูนหจฺจนฺติ วุฑฺฒิฆาตกมฺมํ ฯ ยํ เม กิญฺจีติ ยํ เม กิญฺจิ อิธ อตฺถิ สพฺพเมตํ เต ปิตุโน เทมิ ฯ สิวิรฏฺเฐ ปสาสตูติ อิมสฺมึ นคเร โส ราชา หุตฺวา ปสาสตุ ฯ ชาลิกุมาโร อาห น เทว มยฺหํ วจนา เอหิติ สิวิสุตฺตโม สยเมว เทโว คนฺตฺวาน สิญฺจ โภเคหิ อตฺรชนฺติ ฯ ตตฺถ สิวิสุตฺตโมติ สิวิเสฏฺโฐ ฯ สิญฺจาติ มหาเมโฆ วิย วุฏฺฐิยา โภเคหิ อภิสิญฺจ ฯ โส ตสฺส วจนํ สุตฺวา เสนาคุตฺตํ ปกฺโกสาเปตฺวา มหาเภริญฺจาราเปตฺวา อาณาเปสิ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห ตโต เสนาปตึ ราชา สญฺชโย อชฺฌภาสถ หตฺถิ อสฺสา รถา ปตฺติ เสนา สนฺนาหยนฺตุ นํ เนคมา จ มํ อนฺเวนฺตุ พฺราหฺมณา จ ปุโรหิตา ตโต สฏฺฐีสหสฺสานิ โยธิโน จารุทสฺสนา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๗๘.

ขิปฺปมายนฺตุ สนฺนทฺธา นานาวตฺเถหิ อลงฺกตา นีลวตฺถาธราเนเก ปีตาเนเก นิวาสิตา อญฺเญ โลหิตอุณฺหีสา สุทฺธาเนเก นิวาสิตา ขิปฺปมายนฺตุ สนฺนทฺธา นานาวตฺเถหิ อลงฺกตา หิมวา ยถา คนฺธโร ปพฺพโต คนฺธมาทโน นานารุกฺเขหิ สญฺฉนฺโน มหาภูตคณาลโย โอสเถหิ จ ทิพฺเพหิ ทิสา ภาติ ปวาติ จ ขิปฺปมายนฺตุ สนฺนทฺธา ทิสา ภนฺตุ ปวนฺตุ จ ตโต นาคสหสฺสานิ โยชยนฺตุ จตุทฺทส สุวณฺณกจฺเฉ มาตงฺเค เหมกปฺปนิวาสเส อารุฬฺเห คามณีเยภิ โตมรํ กุสปาณิภิ ขิปฺปมายนฺตุ สนฺนทฺธา หตฺถิขนฺเธหิ ทสฺสิตา ตโต อสฺสสหสฺสานิ โยชยนฺตุ จตุทฺทส อาชานิเย จ ชาติเย สินฺธเว สีฆวาหเน อารูฬฺเห คามณีเยภิ อิลฺลิยาจาปธาริภิ ขิปฺปมายนฺตุ สนฺนทฺธา อสฺสปิฏฺเฐ อลงฺกตา ตโต รถสหสฺสานิ โยชยนฺตุ จตุทฺทส อโยสุกตเนมิโย สุวณฺณจิตฺรโปกฺขเร อาโรเปนฺตุ ธเช ตตฺถ จมฺมานิ กวจานิ จ วิปฺผาเลนฺตุ จ จาปานิ ทฬฺหธมฺมา ปหาริโน ขิปฺปมายนฺตุ สนฺนทฺธา รเถสุ รถชีวิโนติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๗๙.

ตตฺถ สนฺนาหยนฺตูติ อาวุธานิ สนฺนยฺหนฺตุ ฯ สฏฺฐีสหสฺสานีติ มม ปุตฺเตน สหชาตา สฏฺฐีสหสฺสา อมจฺจา ฯ นีลวตฺถาธราเนเกติ เอเก นีลวตฺถาธรา นีลวตฺถานิ นิวาสิตา หุตฺวา อายนฺตุ ฯ มหาภูตคณาลโยติ ยกฺขคณานํ อาลโย ฯ ทิสา ภนฺตุ ปวนฺตุ จาติ วุตฺตปฺปการา หิมวา วิย อาภรณวิเลปนาทีหิ โอภาสยนฺตุ เจว ปวายนฺตุ จ ฯ หตฺถิกฺขนฺเธหีติ เต หตฺถิคามิโน หตฺถิกฺขนฺเธหิ ขิปฺปมายนฺตุ ฯ ทสฺสิตาติ ทสฺสิตวิภูสนา ฯ อโยสุกตเนมิโยติ อเยน สุฏฺฐุ ปริกฺขิตเนมิโย ฯ สุวณฺณจิตฺรโปกฺขเรติ สุวณฺเณน ขจิตโปกฺขเร เอวรูเป จตุทฺทสสหสฺสรเถ โยชยนฺตูติ วทติ ฯ วิปฺผาเลนฺตูติ อาโรเปนฺตุ ฯ เอวํ ราชา เสนางฺคํ ตํ วิจาเรตฺวา ปุตฺตสฺส เม เชตุตฺตรนครโต ยาว วงฺกตปพฺพตา อฏฺฐอุสภวิตฺถารโต อาคมนมคฺคํ สมตลํ อลงฺกริตฺวา มคฺคาลงฺการตฺถาย อิทญฺจิทญฺจ กโรถาติ อาณาเปนฺโต อาห ลาชา โอโลกิยา ปุปฺผา มาลาคนฺธวิเลปนา อคฺคิยานิ ปติฏฺฐนฺตุ เยน มคฺเคน เอหิติ คาเม คาเม สตํ กุมฺภา เมรยสฺส สุราย จ มคฺคมฺหิ ปติตา ฐนฺตุ เยน มคฺเคน เอหิติ มํสา ปูวา จ สํกุลฺยา กุมฺมาสา มจฺฉสํยุตา มคฺคมฺหิ ปติตา ฐนฺตุ เยน มคฺเคน เอหิติ สปฺปิ เตลํ ทธิ ขีรํ กงฺคุปิฏฺฐา พหู สุรา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๘๐.

มคฺคมฺหิ ปติตา ฐนฺตุ เยน มคฺเคน เอหิติ อาฬาริกา จ สูทา จ นฏฺฏนาฏกคายิกา ปาณิสฺสรา กุมฺภถูนิโย มุทฺทิกา โสกชฺฌายิกา อาหยนฺตุ สพฺพวีณาโย เภริโย ทินฺทิมานิ จ ขรมุขานิ ธมนฺตุ นทนฺตุ เอกโปกฺขรา มุทิงฺคา ปณฺฑวา สํขา โคธา ปริวเทนฺติกา ทินฺทิมานิ จ หญฺญนฺตุ กุฏุมฺพา ทินฺทิมานิ จาติ ฯ ตตฺถ ลาชา โอโลกิยา ปุปฺผาติ ลาเชหิ สทฺธึ ลาชปญฺจมากานิ ปุปฺผานิ โอกีรณปุปฺผานิ ปฏิยาเทถาติ อาณาเปสิ ฯ มาลาคนฺธวิเลปนา มคฺคมฺหิ วิตาเนสุ โอลมฺพกมาลานิ เจว คนฺธวิเลปนานิ จ ฯ อคฺฆิยานิ จาติ ปุปฺผคฺฆิยานิ จ รตนคฺฆิยานิ จ เยน มคฺเคน มม ปุตฺโต เอหิติ ตตฺถ มคฺเค ติฏฺฐนฺตุ ฯ คาเม คาเมติ คามทฺวาเร คามทฺวาเร ปติฏฺฐิเต ฯ ปติตา ฐนฺตูติ ปิปาสิตานํ ปิวนตฺถาย ปติยาทิตา หุตฺวา สุราเมรยกุมฺภาทีนิ ติฏฺฐนฺตุ ฯ มจฺฉสํยุตาติ มจฺเฉหิ สํยุตฺตา ฯ กงฺคุปิฏฺฐาติ กงฺคุปิฏฺฐมยา ฯ มุทฺทิกาติ มณฺฑกคายิกา ฯ โสกชฺฌายิกาติ มายาการา อญฺเญปิ วา เยเกจิ อุปนฺนโสกหรณสมตฺถา โสกชฺฌายิกาติ วุจฺจนฺติ ฯ ขรมุขานีติ สามุทฺทิกา มหาสํขา ทกฺขิณาวฏฺฏา ฯ สํขาติ มุฏฺฐิสํขา นาฬิกสํขาติ เทฺว สํขา ฯ โคธา ปริวเทนฺติกา ทินฺทิมานิ กุฏุมฺพานิ จาติ อิมานิ จตฺตาริ ตุริยาเนว ฯ เอวํ ราชา มคฺคาลงฺการํ วิจาเรสิ ฯ ตทา ชูชโกปิ ปมาณาติกฺกนฺตํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๘๑.

ภุญฺชิตฺวา ชิราเปตุํ อสกฺโกนฺโต ตตฺเถว กาลมกาสิ ฯ อถ ราชา ตสฺส สรีรกิจฺจํ การาเปตฺวา นคเร มหาเภริญฺจาราเปตฺวา เยเกจิ ตสฺส ญาตกา อิมานิ เต คณฺหนฺตูติ กิญฺจิ ตสฺส ญาตกํ อปสฺสิตฺวา สพฺพํ ธนํ ปุน อตฺตโนเยว โกฏฺฐาคาเร สํหราเปสิ ฯ อถ ราชา สตฺตเมว ทิวเส สพฺพา ทฺวาทสอกฺโขภิณี เสนาโย สนฺนิปตึสุ ฯ ราชา มหนฺเตน ปริวาเรน ชาลิกุมารํ มคฺคนายกํ กตฺวา เสนํ อาทาย นครา นิกฺขมิ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห สา เสนา มหตี อาสิ อุยฺยุตฺตา สิวิพาหิณี ชาลินา มคฺคนาเยน วงฺกํ ปายาสิ ปพฺพตํ โกญฺจํ นทติ มาตงฺโค กุญฺชโร สฏฺฐิหายโน กจฺฉาย พชฺฌมานาย โกญฺจํ นทติ วารโณ อาชานิยา หสิสฺสนฺติ เนมิโฆโส อชายถ นภํ รโช อจฺฉาเทหิ อุยฺยุตฺตา สิวิพาหิณี สา เสนา มหตี อาสิ อุยฺยุตฺตา หาริหารินี ชาลินา มคฺคนาเยน วงฺกํ ปายาสิ ปพฺพตํ เต ปาวึสุ พฺรหารญฺญํ พหุสาขํ มโหทกํ ปุปฺผรุกฺเขหิ สญฺฉนฺนํ ผลรุกฺเขหิ จูภยํ ตตฺถ วินฺทุสฺสรา วคฺคู นานาวณฺณา พหู ทิชา กูชนฺตมุปกูชนฺติ อุตุสํปุปฺผิเต ทุเม เต คนฺตฺวา ทีฆมทฺธานํ อโหรตฺตานมจฺจเยน

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๘๒.

ปเทสนฺตํ อุปคญฺฉุํ ยตฺถ เวสฺสนฺตโร อหูติ ฯ ตตฺถ มหตีติ ทฺวาทสอกฺโขภิณีสํขาตา เสนา ฯ อุยฺยุตฺตาติ ปยาตา ฯ โกญฺจํ นทตีติ ตทา กาลิงฺครฏฺฐวาสิโน พฺราหฺมณา อตฺตโน รฏฺเฐ เทเว วุฏฺเฐ ตํ มหานาคํ อาหริตฺวา สญฺชยสฺส อทํสุ ฯ โส สามิกํ วต ปสฺสิตุํ ลภิสฺสามีติ ตุฏฺโฐ โกญฺจนาทํ อกาสิ ฯ ตํ สนฺธาเยตํ วุตฺตํ ฯ ตตฺถ กจฺฉายาติ สุวณฺณกจฺฉาย พชฺฌมานายปิ ตุสิตฺวา โกญฺจํ นทติ ฯ หสิสฺสนฺตีติ มหาสทฺทํ อกํสุ ฯ หาริหารินีติ หริตพฺพหรณสมตฺถา ฯ ปาวึสูติ ปวิสึสุ ฯ พหุสาขนฺติ พหุรุกฺขสาขํ ฯ ทีฆมทฺธานนฺติ สฏฺฐีโยชนมคฺคํ ฯ อุปาคญฺฉุนฺติ ยตฺถ เวสฺสนฺตโร อโหสิ ตํ ปเทสํ อุปาคตาติ อตฺโถ ฯ มหาราชปพฺพํ นิฏฺฐิตํ ฯ ชาลิกุมาโรปิ มุจลินฺทสรตีเร ขนฺธาวารํ นิวาสาเปตฺวา จตุทฺทสถรสหสฺสานิ อาคตมคฺคาภิมุขาเนว ฐปาเปตฺวา ตสฺมึ ตสฺมึ ปเทเส สีหพฺยคฺฆทีปิขคฺคาทีสุ อารกฺขํ สํวิทหิ ฯ หตฺถิอาทีนํ สทฺโท มหา อโหสิ ฯ อถ มหาสตฺโต ตํ สทฺทํ สุตฺวา กินฺนุ โข เม ปจฺจามิตฺตา มม ปิตรํ ฆาเตตฺวา มมตฺถาย อาคตาติ มรณภยภีโต มทฺทึ อาทาย ปพฺพตํ อารุยฺห เสนํ โอโลเกสิ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห เตสํ สุตฺวาน นิคฺโฆสํ ภีโต เวสฺสนฺตโร อหุ ปพฺพตํ อภิรุหิตฺวา ภีโต เสนํ อุทิกฺขติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๘๓.

อิงฺฆ มทฺทิ นิสาเมหิ นิคฺโฆโส ยาทิโส วเน อาชานียา หสิสฺสนฺติ ธชคฺคาเนว ทิสฺสเร อิเม นูน อรญฺญมฺหิ มิคสํฆานิ ลุทฺทกา วาคุราหิ ปริกฺขิตฺวา โสพฺเภ ปาเตตฺวา ตาวเท วิกฺโกสมานา ติปฺปาหิ หนฺติ เนสํ วรํ วรํ ตถา มยํ อทูสกา อรญฺเญ อวรุทฺธกา อมิตฺตหตฺถฏฺฐคตา ปสฺส ทุพฺพลฆาตกนฺติ ฯ ตตฺถ อิงฺฆาติ โจทนตฺเถ นิปาโต ฯ นิสาเมหีติ สกเสนา วา ปรเสนา วาติ โอโลเกหิ อุปทาเรหิ ฯ อิเม นูน อรญฺญมฺหีติ อาทีนํ อฑฺฒเตยฺยคาถานํ เอวํ อตฺถสมฺพนฺโธ เวทิตพฺโพ ฯ มทฺทิ ยถา อรญฺญมฺหิ มิคสํฆานิ ลุทฺทกา วาคุราหิ ปริกฺขิปิตฺวา อถ วา โสพฺเภ ปาเตตฺวา ตาวเทว หนถ อเร ทุฏฺฐมิเคติ วิกฺโกสมานา ติปฺปาหิ มิคมารณสตฺตีหิ เนสํ มิคานํ วรํ วรํ หนฺติ หนนฺติ ฯ อิเม นูน ตเถว อมฺเห อสพฺภาหิ วาจาหิ วิกฺโกสมานา ติปฺปาหิ สตฺตีหิ หนิสฺสนฺติ มยญฺจ อทูสกา อรญฺเญ อวรุทฺธกา รฏฺฐา ปพฺพาชิตา วสาม เอวํ สนฺเตปิ ฯ อมิตฺตหตฺถฏฺฐคตาติ อมิตฺตานํ หตฺถฏฺฐคตา ฯ ปสฺส ทุพฺพลฆาตกนฺติ เอวํ มรณภเยน ปริเทวิ ฯ สา ตสฺส วจนํ สุตฺวา เสนํ โอโลเกตฺวา สกเสนาย ภวิตพฺพนฺติ มหาสตฺตํ อสฺสาเสนฺตี อิมํ คาถมาห อมิตฺตา นปฺปสเหยฺยุํ อคฺคิว อุทกณฺณเว ตเทว ตฺวํ วิจินฺเตหิ อปิ โสตฺถิ อิโต สิยาติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๘๔.

ตตฺถ อคฺคิว อุทกณฺณเวติ ยถา ติณุกฺกาทิวเสน อุปฺปนีโต อคฺคิ อณฺณวสํขาตานิ ปุถุลคมฺภีรานิ อุทกานิ นปฺปสหติ ตาเปตุํ น สกฺโกติ ตถา ปจฺจามิตฺตา นปฺปสเหยฺยุํ นาภิภวิสฺสนฺติ ฯ ตเทวาติ ยํ ปน สกฺเกน ตุยฺหํ วรํ ทตฺวา มหาราช นจิรสฺเสว เต ปิตา เอหิตีติ วุตฺตํ ตเทว ตฺวํ วิจินฺเตหิ อปิจ นาม อิโต พลนิกายโต อมฺหากํ โสตฺถิ สิยาติ มหาสตฺตํ อสฺสาเสสิ ฯ อถ มหาสตฺโต โสกํ ตนุํ ปนุทิตฺวา ตาย สทฺธึ ปพฺพตา โอรุยฺห ปณฺณสาลทฺวาเร นิสีทิ อิตราปิ อตฺตโน ปณฺณสาลทฺวาเร นิสีทิ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห ตโต เวสฺสนฺตโร ราชา โอโรหิตฺวาน ปพฺพตา นิสีทิ ปณฺณสาลายํ ทฬฺหํ กตฺวาน มานสนฺติ ฯ ตตฺถ ทฬฺหํ กตฺวาน มานสนฺติ มยํ ปพฺพชิตา นาม อมฺหากํ โกจิ กึ กริสฺสตีติ ถิรํ หทยํ กตฺวา นิสีทิ ฯ ตสฺมึ ขเณ สญฺชโย เทวึ อามนฺเตตฺวา ภทฺเท ผุสฺสติ อมฺเหสุ สพฺเพสุ เอกโต คเตสุ โสโก มหา ภวิสฺสติ ปฐมนฺตาว อหํ คจฺฉามิ ตโต อิทานิ โสกํ วิโนเทตฺวา นิสินฺนา ภวิสฺสนฺตีติ สลฺลกฺเขตฺวา ตฺวํ มหนฺเตน ปริวาเรน คจฺเฉยฺยาสิ อถ โถกํ กาลํ วีตินาเมตฺวา ชาลี จ กณฺหาชินา จ ปจฺฉโต อาคจฺฉนฺตูติ วตฺวา รถํ วิวตฺตาเปตฺวา อาคตมคฺคาภิมุขํ กตฺวา ตตฺถ ตตฺถ อารกฺขํ สํวิทหิตฺวา อลงฺกตหตฺถิกฺขนฺธวรคโต โอรุยฺห ปุสฺตสฺส สนฺติกํ อคมาสิ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๘๕.

นิวตฺตยิตฺวาน รถํ วุฏฺฐาเปตฺวาน เสนิโย เอกํ อรญฺเญ วิหรนฺตํ ปิตา ปุตฺตํ อุปาคมิ หตฺถิกฺขนฺธโต โอรุยฺห เอกํโส ปญฺชลีกโต ปริกิณฺโณ อมจฺเจหิ ปุตฺตํ สิญฺจิตุมาคมิ ตตฺถทฺทส กุมารํ โส รมฺมรูปํ สมาหิตํ นิสินฺนํ ปณฺณสาลายํ ฌายนฺตํ อกุโตภยนฺติ ฯ ตตฺถ วุฏฺฐาเปตฺวาน เสนิโยติ อารกฺขณตฺถาย พลนิกาเย วุฏฺฐาเปตฺวา ฯ เอกํโสติ เอกํสํ กตอุตราสงฺโค ฯ สิญฺจิตุมาคมีติ รชฺเช อภิสิญฺจิตุํ อุปาคมิ ฯ รมฺมรูปนฺติ อนญฺชิตมณฺฑิตํ ตญฺจ ทิสฺวาน อายนฺตํ ปิตรํ ปุตฺตคิทธินํ เวสฺสนฺตโร จ มทฺที จ ปจฺจุคคนฺตฺวา อวนฺทิสุํ มทฺที จ สิรสา ปาเท สสุรสฺสาภิวาทยิ มทฺที อหญฺจ เต เทว ปาเท วนฺทามิ เต หุสา เตสุ ตตฺถ ปลิสชฺช ปาณินา ปริมชฺชถาติ ฯ ตตฺถ ปาเท วนฺทามิ เต หุสาติ เทว อหํ เต สุณิสา ปาเท วนฺทามีติ เอวํ วตวา วนฺทิ ฯ เตสุ ตตฺถาติ เต อุโภปิ ชเน ตสฺมึ สกฺกทตฺติเย อสฺสเม ฯ ปลิสชฺชาติ หทเย นิปชฺชาเปตฺวา สีเส ปริจุมฺพิตฺวา มุทุเกน ปาณินา ปริมชฺชถ ปิฏฺฐิโย เนสํ ปริมชฺชิ ฯ ตโต ราชา โรทิตฺวา ปริเทวิตฺวา โสเก ปรินิพฺพุเต เตหิ สทฺธึ ปฏิสนฺถารํ กโรนฺโต อาห กจฺจิ โว กุสลํ ปุตฺต กจฺจิ ปุตฺต อนามยํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๘๖.

กจฺจิ อุญฺเฉน ยาเปถ กจฺจิ มูลผลา พหู กจฺจิ ฑํสา จ มกสา อปฺปเมว สิรึสปา วเน พาฬมิคากิณฺเณ กจฺจิ หึสา น วิชฺชตีติ ฯ ปิตุ วจนํ สุตฺวา มหาสตฺโต อาห อตฺถิ โน ชีวิกา เทว สา จ ยาทิสิ กีทิสา กสิรา ชีวิกา โหม อุญฺฉาจริยาย ชีวิตํ อนิทฺธินํ มหาราช ทเมตฺยสฺสํว สารถิ ตฺยมฺหา อนิทฺธิกา ทนฺตา อสมิทฺธิ ทเมติ โน อปิ โน กีสานิ มํสานิ ปิตุ มาตุ อทสฺสนา อวรุทฺธานํ มหาราช อรญฺเญ ชีวิโสกินนฺติ ฯ ตตฺถ ยาทิสิ กีทิสาติ ยา วา สา วา ลามกาติ อตฺโถ ฯ กสิรา ชีวิกา โหมาติ ตาต อมฺหากํ อุญฺฉาจริยาย ชีวิตนฺนาม กีทิสํ ทุกฺขา โน ชีวิกา อโหสิ ฯ อนิทฺธินนฺติ มหาราช อนิทฺธิ อสมิทฺธินํ ทลิทฺทํ ปุริสํ นาม ทเมติ สา จ อนิทฺธิ เฉโก สารถิ อสฺสํ วิย ทเมติ นิพฺพิเสวนํ กโรติ เต มยํ อิธ วสนฺตา อนิทฺธิกา ทนฺตา นิพฺพิเสวนา กตา อสมิทฺธิเยว โน ทเมตีติ ฯ ทเมถ โนติปิ ปาโฐ ทมยิตฺถ โนติ อตฺโถ ฯ ชีวิโสกินนฺติ อวิคตโสกานํ อรญฺเญ วสนฺตานํ กินฺนาม อมฺหากํ สุขนฺติ วทติ ฯ เอวญฺจ ปน วตฺวา ปุน ปุตฺตานํ ปวุตฺตึ ปจฺฉนฺโต อาห เยปิ เต สิวิเสฏฺฐสฺส ทายาทปฺปตฺตมานสา ชาลี กณฺหาชินา จุโภ พฺราหฺมณสฺส วสานุคา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๘๗.

อจฺจายิกสฺส ลุทฺทสฺส โย เน คาโวว สุมฺภติ เต ราชปุตฺติยา ปุตฺเต ยทิ ชานาถ สํสถ ปริยาปุณาถ โน ขิปฺปํ สปฺปทฏฺฐํว มาณวนฺติ ฯ ตตฺถ ทายาทปฺปตฺตมานสาติ มหาราช เย เต ตว สิวิเสฏฺฐสฺส ทายาทาว อปฺปตฺตมานสา อสมฺปุณฺณมโนรถา หุตฺวา พฺราหฺมณสฺส วสานุคา ชาตา เต เทฺว กุมารา โย โส พฺราหฺมโณ คาโว วิยปิ สุมฺภติ เต ราชปุตฺติยา ปุตฺเต ยทิ ทิฏฺฐวเสน วา สุตวเสน วา ชานาถ สํสถ ฯ สปฺปทฏฺฐํว มาณวนฺติ วิสนิมฺมทนตฺถาย สปฺปทฏฺฐํ มาณวํ ติกิจฺฉนฺโต วิย ขิปฺปํ โน ปริยาปุณาถ กเถถาติ วทติ ฯ ราชา อาห เอเต กุมารา นิกฺกีตา ชาลี กณฺหาชินา จุโภ พฺราหฺมณสฺส ธนํ ทตฺวา ปุตฺต มา ภายิ อสฺสสีติ ฯ ตตฺถ นิกฺกีตาติ นิกฺกยํ ทตฺวา คหิตา ฯ ตํ สุตฺวา มหาสตฺโต ปฏิลทฺธสฺสาโส ปิตรา สทฺธึ ปฏิสนฺถารํ กโรนฺโต อาห กจฺจิ นุ ตาต กุสลํ กจฺจิ ตาต อนามยํ กจฺจิ นุ ตาต เม มาตุ จกฺขุ น ปริหายตีติ ฯ ตตฺถ จกฺขูติ ปุตฺตโสเกน โรทนฺติยา จกฺขุ น ปริหายตีติ ปุจฺฉิ ฯ ราชา อาห

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๘๘.

กุสลญฺเจว เม ปุตฺต อโถ ปุตฺต อนามยํ อโถ จ ปุตฺต เต มาตุ จกฺขุ น ปริหายตีติ ฯ มหาสตฺโต อาห กจฺจิ อโรคํ โยคฺคนฺเต กจฺจิ วหติ วาหนํ กจฺจิ ผีโต ขนปโท กจฺจิ วุฏฺฐิ น ฉิชฺชตีติ ฯ ตตฺถ วุฏฺฐีติ เทโว ฯ ราชา อาห อโถ อโรคํ โยคฺคมฺเม อโถ วหติ วาหนํ อโถ ผีโต ชนปโท อโถ วุฏฺฐิ น ฉิชฺชตีติ ฯ เอวํ เตสํ สลฺลปนฺตานญฺเจว ผุสฺสตีปิ โข เทวี อิทานิ เต ตโย โสกํ ตนุกํ กตฺวา นิสินฺนา ภวิสฺสนฺตีติ สลฺลกฺเขตฺวา มหนฺเตน ปริวาเรน สทฺธึ ปุตฺตสฺส สนฺติกํ อคมาสิ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห อิจฺเจว มนฺตยนฺตานํ มาตา เนสํ อทิสฺสถ ราชปุตฺตี คิริทฺวาเร ปตฺติกา อนุปาหนา ตญฺจ ทิสฺวาน อายนฺตึ มาตรํ ปุตฺตคิทฺธินึ เวสฺสนฺตโร จ มทฺที จ ปจฺจุคฺคนฺตฺวา อวนฺทิสุํ มทฺที จ สิรสา ปาเท สสฺสุยา อภิวาทยิ มทฺที อหญฺหิ เต อยฺเย ปาเท วนฺทามิ หุสาติ ฯ เตสํ หิ ผุสฺสตึ เทวึ วนฺทิตฺวา ฐิตกาเล เทฺว ปุตฺตา กุมารกุมาริกาหิ ปริวุตา อาคมึสุ ฯ มทฺที จ เตสํ อาคมนมคฺคํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๘๙.

โอโลเกนฺตีเยว อฏฺฐาสิ ฯ สา ปุตฺเต โสตฺถินา อาคจฺฉนฺเต ทิสฺวา สกภาเวน สนฺฐาเรตุํ อสกฺโกนฺตี ตรุณวจฺฉา วิย คาวี ปริเทวมานา ตโต ปายาสิ ฯ เตปิ ตํ ทิสฺวา ปริเทวนฺตา ตทภิมุขาว ธาวึสุ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห มทฺทิญฺจ ปุตฺตกา ทิสฺวา ทูรโต โสตฺถิมาคตา กนฺทนฺตา อภิธาวึสุ วจฺฉา พาลาว มาตรํ มทฺที จ ปุตฺตเก ทิสฺวา ทูรโต โสตฺถิมาคเต วารุณีว ปเวเธนฺติ ถนธาราภิสิญฺจถาติ ฯ ตตฺถ กนฺทนฺตา อภิธาวึสูติ กนฺทนฺตา อภิธาวึสุ ฯ วารุณีว ปเวเธนฺตีติ ยกฺขปวิฏฺฐา อิกฺขณิกา วิย ปเวธมานา ฯ ถนธาราภิสิญฺจถาติ ขีรธารา ทฺวีหิ ถเนหิ อภิสิญฺจถ ฯ สา กิร มหนฺเตน สทฺเทน ปริเทวิตฺวา กมฺปมานา วิสญฺญี หุตฺวา ทีฆโต ปฐวิยํ ปตติ ฯ กุมาราปิ เวเคนาคนฺตฺวา มาตรํ ปตฺวา วิสญฺญิโน หุตฺวา มาตุ อุปริเยว ปติตา ฯ ตสฺมึ ขเณ ตสฺสา ทฺวีหิ ถเนหิ เทฺว ขีรธารา นิกฺขมิตฺวา เตสํ มุเขเยว ปวิสึสุ ฯ สเจ กิร เอตฺตโก อสฺสาโส นาภวิสฺส เทฺว กุมารา สุกฺขหทยา หุตฺวา อนสฺสึสุ ฯ เวสฺสนฺตโรปิ ปิยปุตฺเต ทิสฺวา โสกํ สณฺฐาเรตุํ อสกฺโกนฺโต วิสญฺญี หุตฺวา ตตฺเถว ปตติ ฯ มาตาปิตโรปิสฺส วิสญฺญิโน หุตฺวา ตตฺเถว ปตึสุ ฯ ตถา มหาสตฺตสฺส สหชาตา สฏฺฐีสหสฺสา อมจฺจา เต ทิสฺวา วิสญฺญิโน หุตฺวา ตตฺเถว ปตึสุ ฯ ตํ การุญฺญํ ปสฺสนฺเตสุ เตสุ เอโกปิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๙๐.

สกภาเวน สณฺฐาเรตุํ นาสกฺขิ ฯ สกลํ อสฺสมปทํ ยุคนฺตวาตมทฺทิตํ วิย สาลวนํ อโหสิ ฯ ตสฺมึ ขเณ ปพฺพตา นทึสุ มหาปฐวี กมฺปิ มหาสมุทฺโท สํขุภิ สิเนรุปพฺพตราชา โอนมิ ฉกามาวจรเทวโลกา เอกโกลาหลา อเหสุํ ฯ อถ สกฺโก เทวราชา ฉ ขตฺติยา สปริสา วิสญฺญิโน ชาตา เตสุ เอโกปิ อุฏฺฐาย กสฺสจิ สรีเร อุทฺกํ สิญฺจิตุํ สมตฺโถ นาม นตฺถิ หนฺททานิ เนสํ โปกฺขรวสฺสํ วสฺสาเปสฺสามีติ จินฺเตตฺวา ฉกฺขตฺติยสมาคเม โปกฺขรวสฺสํ วสฺสาเปสิ ฯ ตตฺถ เย เตมิตุกามา เต เตเมนฺติ อเตมิตุกามานํ อุปริ เอกวินฺทุมตฺตมฺปิ น สณฺฐาติ ปทุมปตฺตโต อุทกํ วิย วินิวตฺติตฺวา คจฺฉติ ฯ อิติ โปกฺขรปตฺเต ปติตวสฺสํ วิย ตํ โปกฺขรวสฺสํ อโหสิ ฯ ตทา ฉ ขตฺติยา อสฺสาสํ ปฏิลภึสุ ฯ มหาชโน มหาสตฺตสฺส ญาติสมาคเม โปกฺขรวสฺสํ วสฺสิ มหาปฐวี กมฺปีติ อจฺฉิริยํ ปเวเทสิ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห สมาคตานํ ญาตีนํ มหาโฆโส อชายถ ปพฺพตา สมนาทึสุ มหี อากมฺปิตา อหุ วุฏฺฐิธารํ ปวตฺเตนฺโต เทโว ปาวสฺสิ ตาวเท อถ เวสฺสนฺตโร ราชา ญาตีหิ สมคจฺฉถ นตฺตาโร สุณิสา ปุตฺโต ราชา เทวี จ เอกโต ยทา สมาคตา อาสุํ ตทาสิ โลมหํสนํ ปญฺชลิกา ตสฺส ยาจนฺติ โรทนฺตา เภรเว วเน

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๙๑.

เวสฺสนฺตรญฺจ มทฺทิญฺจ สพฺเพ รฏฺฐา สมาคตา ตฺวํ โนสิ อิสฺสโร ราชา รชฺชํ กาเรถ โน อุโภติ ฯ ตตฺถ โฆโสติ การุญฺญโฆโส ฯ ปญฺชลิกาติ สพฺเพ นาครา เจว เนคมา จ ชานปทา จ ปคฺคหิตญฺชลี หุตฺวา ฯ ตสฺส ยาจนฺตีติ ตสฺส ปาเทสุ ปติตฺวา โรทิตฺวา กนฺทิตฺวา เทว ตฺวํ โน สามิโก อิสฺสโร ปิตา เต อิเธว อภิญฺจิตฺวา นครํ เนตุกาโม หุตฺวา กุลสนฺตกํ เสตจฺฉตฺตํ ปฏิจฺฉถาติ ยาจนฺตีติ ฯ ฉกฺขตฺติยปพฺพํ นิฏฺฐิตํ ฯ ตํ สุตฺวา มหาสตฺโต ปิตรา สทฺธึ สลฺลปนฺโต อิมํ คาถมาห ธมฺเมน รชฺชํ กาเรนฺตํ รฏฺฐา ปพฺพาชยิตฺถ มํ ตวญฺจ ชานปทา เจว เนคมา จ สมาคตาติ ฯ ตโต ราชา อตฺตโน โทสํ ปุตฺตํ ขมาเปนฺโต อาห ทุกฺกฏญฺจ หิ โน ปุตฺต ภูนหจฺจํ กตํ มยา โยหํ สิวีนํ วจนา ปพฺพาเชสึ อทูสกนฺติ ฯ อิมํ คาถํ วตฺวา อตฺตโน ทุกฺขหรณตฺถํ ปุตฺตํ ยาจนฺโต อิตรํ คาถมาห เยน เกนจิ วณฺเณน ปิตุ ทุกฺขํ อุทพฺพเห มาตุยา ภคินิยาปิ อปิ ปาเณหิ อตฺตโนติ ฯ ตตฺถ อุทพฺพเหติ หเรยฺย ฯ อปิ ปาเณหิ อตฺตโนติ ตาต ปุตฺเตน นาม ชีวิตํ ปริจฺจชิตฺวาปิ มาตาปิตูนํ โสกทุกฺขํ หริตพฺพํ ตสฺมา มม โทสํ หทเย อกตฺวา มม วจนํ กโรหิ อิมํ อิสิลิงฺคํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๙๒.

นีหริตฺวา ราชเวสํ คณฺห ตาตาติ อิมินา กิร ตํ อธิปฺปาเยเนวมาห โพธิสตฺโต รชฺชํ กาเรตุกาโมปิ เอตฺตเก ปน วจเน อกถิเต ครุกนฺนาม น โหติ ตสฺมา รญฺญา สทฺธึ กเถสิ ฯ ราชา มหาสตฺตํ อาราเธสิ ฯ มหาสตฺโต สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิ ฯ อถสฺส อธิวาสนํ วิทิตฺวา สหชาตา สฏฺฐีสหสฺสา อมจฺจา นหานกาโล มหาราช รโชชลฺลํ ปวาหยาติ วทึสุ ฯ อถเน มหาสตฺโต โถกํ อธิวาเสถาติ วตฺวา ปณฺณสาลํ ปวิสิตฺวา อิสิภณฺฑํ โอมุญฺจิตฺวา ปฏิสาเมตฺวา สงฺขวณฺณํ สาฏกํ นิวาเสตฺวา ปณฺณสาลโต นิกฺขมิตฺวา อิทํ มยา นวมาเส อฑฺฒมาสญฺจ สมณธมฺมสฺส กตฏฺฐานํ ปารมีกูฏํ คณฺหนเตน ทานํ ทตฺวา ปฐวิยา กมฺปิตฏฺฐานนฺติ ปณฺณสาลํ ติกฺขตฺตุํ ปทกฺขิณํ กตฺวา ปญฺจางฺคปติฏฺฐิเตน วนฺทิตฺวา อฏฺฐาสิ ฯ อถสฺส กปฺปกาทโย เกสมสฺสุกมฺมาทีนิ กรึสุ ฯ ตตฺเถว นํ สพฺพาภรณภูสิตํ เทวราชมิว วิราชมานํ รชฺเช อภิสิญฺจึสุ ฯ เตน วุตฺตํ ตโต เวสฺสนฺตโร ราชา รโชชลฺลํ ปวาหยิ สพฺพํ วตฺตํ จเชตฺวาน ราชเวสมธารยีติ ฯ ตตฺถ ปวาหยีติ หาเรสิ หาเรตฺวา จ ปน ราชเวสํ คณฺหีติ อตฺโถ ฯ อถสฺส ยโส มหา อโหสิ ฯ เตน โอโลกิโตโลกิตฏฺฐานํ กมฺปิ ฯ มุขมงฺคลิกา มงฺคลานิ โฆสยึสุ ฯ สพฺพตุริยานิ ปคฺคณฺหึสุ ฯ มหาสมุทฺทกุจฺฉิยํ เมฆตชฺชิตนิคฺโฆโส วิย ตุริยนิคฺโฆโส

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๙๓.

มหา อโหสิ ฯ หตฺถิรตนํ อลงฺกริตฺวา อมจฺจา อุปนยึสุ ฯ โส ขคฺครตนํ พนฺธิตฺวา หตฺถิรตนํ อภิรุหิ ฯ ตาวเทว นํ สพฺเพ สหชาตา สฏฺฐีสหสฺสา อมจฺจา สพฺปาลงฺการปฏิมณฺฑิตา ปริวารยึสุ ฯ สพฺพา กญฺญาโย มทฺทึปิ เทวึ นหาเปตฺวา อลงฺกริตฺวา อภิสิญฺจิตฺวา สีเส จ ปนสฺสา อภิเสโกทกํ อภิสิญฺจิยมานา เวสฺสนฺตโร อภิปาเลตูติ อาทีนิ มงฺคลานิ วทึสุ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห สีสนหาโต สุจิวตฺโถ สพฺพาลงฺการภูสิโต ปจฺจยํ นาคมารุยฺห ขคฺคํ พนฺธิ ปรนฺตปํ ตโต สฏฺฐีสหสฺสานิ โยธิโน จารุทสฺสนา สหชาตา ปริกรึสุ นนฺทยนฺตา รเถสภํ ตโต มทฺทึ นหาเปสุํ สิวิกญฺญา สมาคตา เวสฺสนฺตโรตํ ปาเลตุ ชาลี กณฺหาชินา จุโภ อโถปิ ตํ มหาราช สญฺชโย อภิรกฺขตูติ ฯ ตตฺถ ปจฺจยํ นาคมารุยฺหาติ ตํ อตฺตโน ชาตทิวเส อุปนฺนํ หตฺถินาคํ ฯ ปรนฺตปนฺติ อมิตฺตตาปนํ ฯ ปกรึสูติ ปริวารยึสุ ฯ นนฺทยนฺตาติ โตเสนฺตา ฯ สิวิกญฺญาติ สิวิรญฺโญ ปชาปติโย สนฺนิปติตฺวา คนฺโธทเกน นหาเปสุํ ฯ ชาลี กณฺหาชินา จุโภติ อิเม เต ปุตฺตาปิ มาตรํ รกฺขนฺตูติ ฯ อิทญฺจ ปจฺจยํ ลทฺธา ปุพฺเพ กิเลสมตฺตโน อานนฺทิยํ ปริจรึสุ รมฺมณีเย คิริพฺพเช

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๙๔.

อิทญฺจ ปจฺจยํ ลทฺธา ปุพฺเพ กิเลสมตฺตโน อานนฺทจิตฺตา สุมนา ปุตฺเต สงฺคมฺม ลกฺขณา อิทญฺจ ปจฺจยํ ลทฺธา ปุพฺเพ กิเลสมตฺตโน อานนฺทจิตฺตา ปีติตา สห ปุตฺเตหิ ลกฺขณาติ ฯ ตตฺถ อิทญฺจ ปจฺจยํ ลทฺธาติ ภิกฺขเว เวสฺสนฺตโร จ มทฺที จ อิทํ ปจฺจยํ อิทํ ปติฏฺฐํ ลภิตฺวา รชฺเช ปติฏฺฐหิตฺวาติ อตฺโถ ฯ ปุพฺเพติ อิโต ปุพฺเพ อตฺตโน วนวาสํ กิเลสํ อนุสฺสริตฺวา อานนฺทิยํ เภรึ อาจรึสุ ฯ รมฺมณีเย คิริพฺพเชติ รมฺมณีเย วงฺกตคิริกุจฺฉิมฺหิ เวสฺสนฺตรสฺส รญฺโญ อาณาติ กญฺจนลตาวินทฺธํ อานนฺทเภริญฺจาราเปตฺวา อานนฺทฉณํ กรึสุ ฯ อานนฺทจิตฺตา สุมนาติ ลกฺขณสมฺปนฺนา ฯ มทฺที ปุตฺเต สงฺคมฺม ปาปุณิตฺวา จิตฺตา สุมนา หุตฺวา อติวิย นนฺทิตฺวาติ อตฺโถ ฯ ปีติตาติ ปวตฺตปีติโสมนสฺสา หุตฺวา ฯ เอวํ ปีติตา หุตฺวา จ ปน ปุตฺเต อาห เอกภตฺตา ปุเร อาสึ นิจฺจํ ถณฺฑิลสายินี อิติ เมตํ วตํ อาสิ ตุมฺหํ กามา หิ ปุตฺตกา ตเมว ตํ สมิทฺธชฺช ตุมฺเห สงฺคมฺม ปุตฺตกา มาตุชํปิ ตํ ปาเลตุ ปิตุชํปิ จ ปุตฺตกา อโถปิ ตํ มหาราชา สญฺชโย อภิรกฺขตุ ยํกิญฺจิตฺถิ กตํ ปุญฺญํ มยฺหญฺเจว ปิตุ จ เต สพฺเพน เตน กุสเลน อชโร ตฺวํ อมโร ภวาติ ฯ ตตฺถ ตุมฺหํ กามา หิ ปุตฺตกาติ ปุตฺตกา อหํ ตุมฺเห

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๙๕.

ปตฺถยมานา ปุเร ตุมฺเหสุ พฺราหฺมเณน นีเตสุ เอกภตฺตํ ภุญฺชิตฺวา ภูมิยํ สยึ อิติ เม ตุมฺหากํ กามา เอตํ วตํ อาสีติ วทติ ฯ สมิทฺธชฺชาติ ตเมว วตํ อชฺช สมิทฺธํ ฯ มาตุชํปิ ตํ ปาเลตุ ปิตุชํปิ จ ปุตฺตกาติ ปุตฺตกา มาตุชาตํ โสมนสฺสํ ปิตุชาตํ โสมนสฺสํปิ ปาเลตุ มาตาปิตูนํ สนฺตกํ ปุญฺญํ ตํ ปาเลตูติ อตฺโถ ฯ เตเนวาห ยํกิญฺจิตฺถิ กตํ ปุญฺญนฺติ ฯ ผุสฺสตีปิ โข เทวี อิโต ปฏฺฐาย มม สุณฺหา อิมาเนว วตฺถานิ นิวาเสตุ อิมานิ จ อาภรณานิ ธาเรตูติ สุวณฺณสมุคฺเค ปูเรตฺวา ปหิณิ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห กปฺปาสิกญฺจ โกเสยฺยํ โขมโกทุมฺพรานิ จ สสฺสู สุณฺหาย ปาเหสิ เยหิ มทฺที อโสภถ ตโต โขมญฺจ กายูรํ องฺคทํ มณิเมขลํ สสฺสู สุณฺหาย ปาเหสิ เยหิ มทฺที อโสภถ ตโต โขมญฺจ กายูรํ คีเวยฺยํ รตนามยํ สสฺสู สุณฺหาย ปาเหสิ เยหิ มทฺที อโสภถ อุณฺณตํ มุขผุลฺลญฺจ นานารตฺเต จ มาณิเย สสฺสู สุณฺหาย ปาเหสิ เยหิ มทฺที อโสภถ อุคฺคตฺถนํ คิงฺคมกํ เมขลํ ปฏิปาทุกํ สสฺสู สุณฺหาย ปาเหสิ เยหิ มทฺที อโสภถ สุตตญฺจ สุตฺตวชฺชญฺจ อุปนิชฺฌาย เสยฺยสิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๙๖.

อโสภถ ราชปุตฺตี เทวกญฺญาว นนฺทเน สีสนหาตา สุจิวตฺถา สพฺพาภรณภูสิตา อโสภถ ราชปุตฺตี ตาวตึสาว อจฺฉรา กทลี วาตจฺฉุปิตา ชาตา จิตฺตลตาวเน ทนฺตาวรณสมฺปนฺนา ราชปุตฺตี อโสภถ สกุณี มานุสินีว ชาตา จิตฺตปฺปตฺตา ปติ นิโคฺรธปกฺกพิมฺโพฏฺฐี ราชปุตฺตี อโสภถาติ ฯ ตตฺถ โขมญฺจ กายูรนฺติ สุวณฺณมยํ ขชฺชูรีผลสณฺฐานํ คีวาปสาธนเมว ฯ รตนามยนฺติ อปรํปิ รตนมยํ คีเวยฺยํ ฯ องฺคทํ มณิเมขลนฺติ องฺคทาภรณญฺจ มณิมยเมขลญฺจ ฯ อุณฺณตนฺติ เอกํ ปสาธนํ ฯ มุขผุลฺลนฺติ นลาตนฺเต ติลกมาลาภรณํ ฯ นานารตฺเตติ นานาวณฺเณ ฯ มาณิเยติ มณิมเย ฯ อุคฺคตฺถนํ คิงฺคมกนฺติ เอตานิปิ เทฺว อาภรณานิ ฯ เมขลนฺติ สุวณฺณรชตมยํ เมขลํ ฯ ปฏิปาทุกนฺติ ปาทปสาธนํ ฯ สุตฺตญฺจ สุตฺตวชฺชญฺจาติ สุตฺตารุฬฺหญฺจ อสุตฺตารุฬฺหญฺจ ปสาธนํ ฯ ปาลิยํ ปน สุปฺปญฺจ สุปฺปวชฺชญฺจาติปิ ลิขิตํ ฯ อุปนิชฺฌาย เสยฺยสีติ เอตํ สุตฺตารุฬฺหญฺจ อสุตฺตารุฬฺหํ อาภรณํ ตํ ตํ โอนฏฺฐานํ โอโลเกตฺวา อลงฺกริตฺวา ฐิตา เสยฺยสิ อุตฺตมรูปธรา มทฺที เทวี เทวกญฺญาว นนฺทวเน อโสภถ ฯ วาตจฺฉุปิตาติ จิตฺตลตาวเน ชาตา วาตสํผุฏฺฐาสุวณฺณกทลี วิย ตํ ทิวสํ สา วิชิมฺหมานา อโสภถ ฯ ทนฺตาวรณสมฺปนฺนาติ พิมฺพผลสทิเสหิ รตฺตทนฺตาวรเณหิ สมนฺนาคตา ฯ สกุณี มานุสินีว ชาตา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๙๗.

จิตฺตปตฺตา ปตีติ ยถา มนุสฺสสรีเรน ชาตา มานุสินี นาม สกุณีปิ จิตฺตปฺปตฺตา อากาเส ปตฺตมานา ปกฺเข ปสาเรตฺวา คจฺฉนฺตี โสภติ เอวํ สา รตฺตโอฏฺฐตาย นิโคฺรธพิมฺพปกฺกสทิสโอฏฺฐา อโสภถ ตสฺสา จ นาคมาเนสุํ นาติวุฑฺฒํว กุญฺชรํ สตฺติกฺขมํ สรกฺขมํ อีสาทนฺตํ อุรุฬฺหวํ สา มทฺที นาคมารุหิ นาติวุฑฺฒํว กุญฺชรํ สตฺติกฺขมํ สรกฺขมํ อีสาทนฺตํ อุรุฬฺหวนฺติ ฯ ตตฺถ ตสฺสา จาติ ภิกฺขเว ตสฺสา จ มทฺทิยา สพฺพาลงฺการ ปฏิมณฺฑิตํ กตฺวา นาติวุฑฺฒํ ตรุณํ มชฺฌิมวยํ สตฺติสรปหารกฺขมํ เอกํ ตรุณหตฺถึ อุปเนสุํ ฯ นาคมารุหีติ หตฺถิปิฏฺฐึ อภิรุหิ ฯ อิติ เต อุโภปิ มหนฺเตน ยเสน ขนฺธาวารํ อคมํสุ ฯ สญฺชยราชาปิ ทฺวาทสหิ อกฺโขภิณีหิ สทฺธึ มาสมตฺตํ ปพฺพตกีฬญฺจ วนกีฬญฺจ กีฬิ ฯ มหาสตฺตสฺส เตเชน ตาว มหนฺเต อรญฺเญ โกจิ พาฬมิโค วา ปกฺขี วา น กิญฺจิ สตฺตํ วิเหเฐติ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห สพฺพมฺหิ ตํ อรญฺญมฺหิ ยาวนฺเตตฺถ มิคา อหุ เวสฺสนฺตรสฺส เตเชน นาญฺญมญฺญํ วิเหฐยุํ ฯ สพฺพมฺหิ ตํ อรญฺญมฺหิ ยาวนฺเตตฺถ ทิชา อหุ เวสฺสนฺตรสฺส เตเชน นาญฺญมญฺญํ วิเหฐยุํ สพฺพมฺหิ ตํ อรญฺญมฺหิ ยาวนฺเตตฺถ มิคา อหุ เอกชฺฌํ สนฺนิปตึสุ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๙๘.

เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ สิวีนํ รฏฺฐวฑฺฒเน สพฺพมฺหิ ตํ อรญฺญมฺหิ ยาวนฺเตตฺถ ทิชา อหุ เอกชฺฌํ สนฺนิปตึสุ เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ สิวีนํ รฏฺฐวฑฺฒเน สพฺพมฺหิ ตํ อญฺญมฺหิ ยาวนฺเตตฺถ มิคาอหุ นาสฺส มญฺชูนิ กูชึสุ เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ สิวีนํ รฏฺฐวฑฺฒเน สพฺพมฺหิ ตํ อรญฺญมฺหิ ยาวนฺเตตฺถ ทิชา อหุ นาสฺส มญฺชูนิ กูชึสุ เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ สิวีนํ รฏฺฐวฑฺฒเนติ ฯ ตตฺถ ยาวนฺเตตฺถาติ ยาวนฺโต เอตฺถ ฯ เอกชฺฌํ สนนิปตึสูติ เอกสฺมึ ฐาเน สนฺนิปตึสุ ฯ สนฺนิปติตฺวา จ ปน อิโต ปฏฺฐาย อิทานิ อมฺหากํ อญฺญมญฺญํ ลชฺชา วา สํวโร วา น ภวิสฺสตีติ โทมนสฺสปฺปตฺตา อเหสุํ ฯ นาสฺส มญฺชูนิ กูชึสูติ มหาสตฺตสฺส วิโยคทุกฺขิตา มธุรรวํ น รวึสุ ฯ สญฺชยนรินฺโท ทฺวทสหิ อกฺโขภิณีหิ สทฺธึ มาสมตฺตํ ปพฺพตกีฬนฺจ วนกีฬญฺจ กีฬิตฺวา เสนาคุตฺตํ ปกฺโกสาเปตฺวา ตาตา จิรํ โน อรญฺเญ วุฏฺฐามฺหา กินเต มม ปุตฺตสฺส คมนมคฺโค อลงฺกโตติ ปุจฺฉิตฺวา อาม เทว กาโล โว คมนายาติ วุตฺเต เวสฺสนฺตรสฺส อาโรเจตฺวา เภริญฺจาราเปตฺวา เสนํ อาทาย นิกฺขมิ ฯ วงฺกตคิริกุจฺฉิโต ยาว เชตุตฺตรนครา สฏฺฐีโยชนํ อลงฺกตมคฺคํ มหาสตฺโต

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๙๙.

มหนฺเตน ปริวาเรน ปฏิปชฺชิ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห ปฏิยตฺโต ราชมคฺโค วิจิตฺโต ปุปฺผสณฺฐโต วสิ เวสฺสนฺตโร ราชา ยตฺถ ยาว เชตุตฺตรา ตโต สฏฺฐีสหสฺสานิ โยธิโน จารุทสฺสนา สมนฺตา ปริกรึสุ เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ สิวีนํ รฏฺฐวฑฺฒเน โอโรธา จ กุมารา จ เวสิยานา จ พฺราหฺมณา สมนฺตา ปริกรึสุ เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ สิวีนํ รฏฺฐวฑฺฒเน หตฺถาโรหา อนีกฏฺฐา รถิกา ปตฺติการกา สมนฺตา ปริกรึสุ เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ สิวีนํ รฏฺฐวฑฺฒเน กโรฏิยา จมฺมธรา ลิลฺลิหตฺถา สุวมฺมิกา ปุรโต ปฏิปชฺชึสุ เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ สิวีนํ รฏฺฐวฑฺฒเน สมาคตา ชานปทา เนคมา จ สมาคตา สมนฺตา ปริกรึสุ เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ สิวีนํ รฏฺฐวฑฺฒเนติ ฯ ตตฺถ ปฏิยตฺโตติ วิสาขปุณฺณมีปูชากาเล วิย อลงฺกโต ฯ วิจิตฺโตติ กทลีปุณฺณฆฏธชปฏากาทีหิ วิจิตฺโต ฯ ปุปฺผสณฺฐโตติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๐๐.

ลาชปญฺจมเกหิ ปุปฺเผหิ สณฺฐโต ฯ ยตฺถาติ ยสฺมึ วงฺกตปพฺพเต เวสฺสนฺตโร วสิ ตโต ปฏฺฐาย ยาว เชตุตฺตรนครา นิรนฺตรํ อลงฺกตปฏิยตฺโต อโหสิ ฯ กโรฏิยาติ สีสกโรฏิโกติ ลทฺธนามา สีเส ปฏิมุกฺกกโรฏิกา โยธา ฯ จมฺมธราติ กณฺฐวารณจมฺมธรา ฯ สุวมฺมิกาติ วิจิตฺราหิ ชาลิกาหิ สุฏฺฐุวมฺมิกา ฯ ปุรโต ปฏิปชฺชึสูติ เอวรูปา มตฺตหตฺถีสุปิ อาคจฺฉนฺเตสุ อนิวตฺติโน สุรโยธา รญฺโญ เวสฺสนฺตรสฺส ปูรโต ปฏิปชฺชึสุ ฯ ราชา สฏฺฐีโยชนมคฺคํ ทฺวีหิ มาเสหิ อติกมฺม เชตุตฺตรนครํ ปตฺโต อลงฺกตปฏิยตฺตนครํ ปวิสิตฺวา ปาสาทํ อภิรุหิ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห เต ปาวึสุ ปุรํ รมฺมํ พหุปาการโตรณํ อุเปตํ อนฺนปาเนหิ นจฺจคีเตหิ จูภยํ จิตฺตา ชานปทา อาสุํ เนคมา จ สมาคตา อนุปฺปตฺเต กุมารมฺหิ สิวีนํ รฏฺวฑฺฒเน เจลุกฺเขโป ปวตฺเตตฺถ อาคเต ธนทายเก นนฺทิปฺปเวสิ นคเร พนฺธโมกฺโข อโฆสถาติ ฯ ตตฺถ พหุปาการโตณนฺติ พหุเกหิ อุจฺเจหิ ปากาเรหิ จ อฏฺฏาลเกหิ โตรเณหิ จ สมนฺนาคตํ ฯ นจฺจคีเตหิ จูภยนฺติ นจฺเจหิ จ คีเตหิ จ อุภเยหิ สมนฺคตํ ฯ จิตฺตาติ ตุฏฺฐา โสมนสฺสปฺปตฺตา ฯ อาคเต ธนทายเกติ มหาชนสฺส ธนทายเก มหาสตฺเต อาคเต ฯ นนฺทิปฺปเวสีติ เวสฺสนฺตรสฺส มหาราชสฺส อาณาติ นคเร

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๐๑.

นนฺทิเภริญฺจริ ฯ พนฺธโมกฺโข อโฆสถาติ สพฺพสตฺตานํ พนฺธนา โมกฺโข อุคฺโฆสิโต อนฺตมโส วิฬารํ อุปาทาย เวสฺสนฺตรมหาราชา สพฺพสตฺเต พนฺธนา วิสชฺชาเปสิ ฯ โส นครํ ปวิฏฺฐทิวเสเยว ปจฺจูสกาเล จินฺเตสิ เสฺว วิภาตาย รตฺติยา สมาคตภาวํ สุตฺวา ยาจกา อาคมิสฺสนฺติ เตสาหํ กึ ทสฺสามีติ ฯ ตสฺมึ ขเณ สกฺกสฺส ภวนํ อุณฺหาการํ ทสฺเสสิ ฯ โส อาวชฺเชนฺโต ตํ การณํ ญตฺวา ตาวเทว ราชนิเวสนสฺส ปุริมวตฺถุญฺจ ปจฺฉิมวตฺถุญฺจ กฏิปฺปมาณํ ปูเรนฺโต ฆนเมโฆ วิย สตฺตรตนวสฺสํ วสฺสาเปสิ ฯ สกลนคเร ชาณุปฺปมาณํ วสฺสาเปสิ ฯ ปุนทิวเส มหาสตฺโต เตสํ เตสํ กุลานํ ปุริมปจฺฉิมวตฺถูสุ วุฏฺฏธนํ เตสญฺเญว โหตูติ ทาเปตฺวา อวเสสํ อาหราเปตฺวา อตฺตโน เคหวตฺถุสฺมึ ธเนน สทฺธึ โกฏฺฐาคาเรสุ โอกีราเปตฺวา ทานมุเข ปฏฺฐเปสิ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห ชาตรูปมยํ วสฺสํ เทโว ปาวสฺสิ ตาวเท เวสฺสนฺตเร ปวิฏฺฐมฺหิ สิวีนํ รฏฺฐวฑฺฒเน ตโต เวสฺสนฺตโร ราชา ทานํ ทตฺวาน ขตฺติโย กายสฺส เภทา สปญฺโญ สคฺคํ โส อุปฺปชฺชถาติ ฯ ตตฺถ สคฺคํ โส อุปปชฺชถาติ ตโต จุโต ทุติยจิตฺเตน ตุสิตปุเร อุปปชฺชิ ฯ สตฺถา อิมํ คาถาสหสฺสปฏิมณฺฑิตํ มหาเวสฺสนฺตรธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา เอวํ ภิกฺขเว ปุพฺเพปิ มม ญาติสมาคเม มหาเมโฆ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๐๒.

โปกฺขรวสฺสํ วสฺสิเยวาติ วตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ฯ ตทา ชูชโก เทวทตฺโต อโหสิ อมิตฺตตาปนา จิญฺจมาณวิกา เจตปุตฺโต ฉนฺโน อจฺจุตตาปโส สาริปุตฺโต สกฺโก อนุรุทฺโธ สญฺชยนรินฺโท สุทฺโธทนมหาราชา ผุสฺสตี เทวี มหามายา มทฺที เทวี ราหุลมาตา ชาลิกุมาโร ราหุโล กณฺหาชินา อุปลวณฺณา เสสปริสา พุทฺธปริสา เวสฺสนฺตโร ราชา ปน อหเมว สมฺมาสมฺพุทฺโธติ ฯ นครกณฺฑํ นิฏฺฐิตํ ฯ เวสฺสนฺตรชาตกวณฺณนา สมตฺตา ฯ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๔ หน้า ๔๖๓-๕๐๒. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=44&A=9640&modeTY=2&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=44&A=9640&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=28&i=1045              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=28&A=6511              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=28&A=7624              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=28&A=7624              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๘ http://84000.org/tipitaka/read/?index_28

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]