อรรถกถาเล่มที่ ๕ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ที.อ. (สุมงฺคล.๒)

หน้าที่ ๔๒๙.
                         คูถภาริกูปมาวณฺณนา
      [๔๓๒] มม จ สูกรภตฺตนฺติ มม จ สูกรานํ อิทํ ภตฺตํ. อุคฺฆรนฺตนฺติ
อุปริ ฆรนฺตํ. ปคฺฆรนฺตนฺติ เหฏฺฐา ปริสฺสวนฺตํ. ตุเมฺห เขฺวตฺถ ภเณติ ตุเมฺห
โย เอตฺถ ภเณ. อยเมว วา ปาโฐ. ตถาหิ ปน เม สูกรภตฺตนฺติ ตถาหิ
ปน เม อยํ คูโถ สูกรานํ ภตฺตํ.
      [๔๓๔] อาคตาคตํ กลินฺติ อาคตาคตํ ปราชยคุลํ คิลติ. ปโชหิสฺสามีติ
ปโชหนํ กริสฺสามิ, พลิกมฺมํ กริสฺสามีติ อตฺโถ. อกฺเขหิ ทิพฺพิสฺสามาติ คุเลหิ
กีฬิสฺสาม. ปาสเกหิ ๑- กีฬิสฺสาม. ๑- ลิตฺตํ ปรเมน เตชสาติ ปรมเตเชน
วิเสน ลิตฺตํ.
      [๔๓๖] คามปชฺชนฺติ ๒- วุฏฺฐิตคามเทโส วุจฺจติ. "คามปทนฺ"ติปิ
ปาโฐ, อยเมว อตฺโถ. สาณภารนฺติ สาณวากภารํ. สุสนฺนทฺโธติ สุพทฺโธ. ตฺวํ
ปชานาหีติ ตฺวํ ปชาน, สเจ คณฺหิตุกาโมสิ, คณฺหาหีติ วุตฺตํ โหติ.
      โขมนฺติ โขมวากํ. อยสนฺติ ๓- กาฬโลหํ. โลหนฺติ ตมฺพโลหํ.
สชฺฌุนฺติ ๔- รชตํ. สุวณฺณนฺติ สุวณฺณมาสกํ. อภินนฺทึสูติ ตุสึสุ.
      [๔๓๗] อตฺตมโนติ สกมโน ตุฏฺฐจิตฺโต. อภิรทฺโธติ. อภิปฺปสนฺโน.
ปญฺหาปฏิภาณานีติ ปญฺหูปฏฺฐานานิ. ปจฺจนีกํ กาตพฺพนฺติ ๕- ปจฺจนีกํ ปฏิวิรุทฺธํ
วิย กตฺตพฺพํ. อวมญฺญิสฺสํ ปฏิโลมคาหํ คเหตฺวา อฏฺฐาสินฺติ อตฺโถ.
      [๔๓๘] สํฆาตํ อาปชฺชนฺตีติ ฆาตํ วินาสํ มรณํ อาปชฺชนฺติ.
น มหปฺผโลติ วิปากผเลน น มหปฺผโล โหติ. น มหานิสํโสติ คุณานิสํเสน
มหานิสํโส น โหติ. น มหาชุติโกติ อานุภาวชุติยา มหาชุติโก น โหติ.
น มหาวิปฺผาโรติ วิปากวิปฺผารตาย มหาวิปฺผาโร น โหติ. พีชนงฺคลนฺติ วีชญฺจ
นงฺคลญฺจ. ทุกฺเขตฺเตติ ทุฏฺฐุเขตฺเต นิสฺสารเขตฺเต. ทุพฺภูเมติ วิสมภูมิภาเค.
@เชิงอรรถ: ๑-๑ ฉ.ม.,อิ. ปาสเกหิ กิฬิสฺสามาติ น ทิสฺสติ.  ๒ ฉ.ม. คามปฏฺฏนฺติ,
@อิ. คามปทฺทนนฺติ  ๓ ฉ.ม.,สี. อยนฺติ  ๔ ฉ.ม. สชฺฌนฺติ   ๕ ฉ.ม. กตฺตพฺพนฺติ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๓๐.
ปติฏฺฐาเปยฺยาติ ฐเปยฺย. ขณฺฑานีติ ฉินฺนภินฺนานิ. ปูตีนีติ นิสฺสารานิ.
วาตาตปหตานีติ วาเตน จ อาตเปน จ หตานิ ปริยาทินฺนเตชานิ. อสารทานีติ
ตณฺฑุลสารทานวิรหิตานิ ปลาสานิ. ๑- อสุขสยิตานีติ ยานิ สุกฺขาเปตฺวา โกฏฺเฐ
อากิริตฺวา ฐปิตานิ, ตานิ สุขสยิตานิ นาม. เอตานิ ปน น ตาทิสานิ. น
อนุปฺปเวจฺเฉยฺยาติ น อนุปฺปเวเสยฺย, น สมฺมา วสฺเสยฺย, อนวฑฺฒมาสํ อนุทสาหํ
อนุปญฺจาหํ น วสฺเสยฺยาติ อตฺโถ. อปิ นุ ตานีติ อปิ นุ เอวํ เขตฺเต
พีชวุฏฺฐิโทเส สติ ตานิ พีชานิ องฺกุรมูลปตฺตาทีหิ อุทฺธํ วุฑฺฒึ เหฏฺฐา วิรุฬฺหึ
สมนฺตโต จ เวปุลฺลํ อาปชฺเชยฺยุนฺติ. เอวรูโป โข ราชญฺญ ยญฺโญติ เอวรูปํ
ราชญฺญ ทานํ ปรูปฆาเตน อุปฺปาทิตปจฺจยโตปิ  ทายกโตปิ ปฏิคฺคาหกโตปิ
อวิสุทฺธตฺตา น มหปฺผลํ โหติ.
      เอวรูโป โข ราชญฺญ ยญฺโญติ เอวรูปํ ราชญฺญ ทานํ อปรูปฆาเตน
อุปฺปนฺนปจฺจยโตปิ อปรูปฆาติตาย สีลวนฺตทายกโตปิ สมฺมาทิฏฺฐิอาทิ-
คุณสมฺปนฺนปฏิคฺคาหกโตปิ มหปฺผลํ โหติ. สเจ ปน คุณาติเรกํ นิโรธา วุฏฺฐิตํ
ปฏิคฺคาหกํ ลภติ, เจตนา จ วิปุลา โหติ, ทิฏฺเฐว ธมฺเม วิปากํ เทตีติ.
      [๔๓๙] อิมํ ปน เถรสฺส ธมฺมกถํ สุตฺวา ปายาสิ ราชญฺโญ เถรํ
นิมนฺเตตฺวา สตฺตาหํ เถรสฺส มหาทานํ ทตฺวา ตโต ปฏฺฐาย สพฺพชนสฺส
ทานํ ปฏฺฐเปสิ. ตํ สนฺธาย อถโข ปายาสิ ราชญฺโญติ อาทิ วุตฺตํ. ตตฺถ
กณาชกนฺติ สกุณฺฑกํ อุตฺตณฺฑุลภตฺตํ. พิลงฺคทุติยนฺติ กญฺชิกทุติยํ. โจรกานิ ๒-
จ วตฺถานีติ ถูลสุตฺตานิ ๓- จ วตฺถานิ. คุฬวาลกานีติ คุฬทสานิ, ปุญฺชปุญฺชวเสน
ฐิตมหนฺตทสานีติ อตฺโถ. เอวมนุทฺทิสตีติ เอวํ อุปทิสติ. ปาทาปีติ ๔- ปาเทนปิ ๔-
      [๔๔๐] อสกฺกจฺจนฺติ สทฺธาวิรหิตํ อสทฺธทานํ. อสหตฺถาติ น
สหตฺเถน. อจิตฺตีกตนฺติ จิตฺตีการวิรหิตํ, น จิตฺตีการํ ปจฺจุปฏฺฐเปตฺวา น ปณีตํ
กตฺวา อทาสิ. อปวิทฺธนฺติ ฉฑฺฑิตํ วิปฺปติตํ. สุญฺญํ เสรีสกนฺติ เสรีสกํ นาม
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ปลาลานิ, อิ. ปลาปานิ.         ๒ ฉ.ม. โธรกานิ, สี., อิ. เถรกานิ.
@๓ ฉ.ม., อิ. ถูลานิ.        ๔-๔ ม. ปาทาสีติ ปาเทสิ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๓๑.
เอกํ ตุจฺฉํ รชตวิมานํ อุปคโต. ตสฺส กิร ทฺวาเร มหาสิรีสรุกฺโข, เตน ตํ
"เสรีสกนฺ"ติ วุจฺจติ.
      [๔๔๑] อายสฺมา ควมฺปตีติ เถโร กิร ปุพฺเพ มนุสฺสโลเก
โคปาลทารกานํ เชฏฺฐโก หุตฺวา มหนฺตํ ๑- สิรีสรุกฺขมูลํ โสเธตฺวา วาลิกํ
โอกิริตฺวา เอกํ ปิณฺฑปาติกตฺเถรํ รุกฺขมูเล นิสีทาเปตฺวา อตฺตนา ลทฺธํ อาหารํ
ทตฺวา ตโต จุโต  ตสฺสานุภาเวน ตสฺมึ รชตวิมาเน นิพฺพตฺติ. สิรีสรุกฺโข
วิมานทฺวาเร อฏฺฐาสิ. โส ปญฺญาสาย วสฺเสหิ ผลติ, ตโต ปญฺญาส วสฺสานิ
คตานีติ เทวปุตฺโต สํเวคํ อาปชฺชติ. โส อปเรน สมเยน อมฺหากํ ภควโต กาเล
มนุสฺเสสุ นิพฺพตฺติตฺวา สตฺถุ ธมฺมกถํ สุตฺวา อรหตฺตํ ปตฺโต. ปุพฺพาจิณฺณวเสน
ปน ทิวาวิหารตฺถาย ตเทว วิมานํ อภิญฺหํ คจฺฉติ, ตํ กิรสฺส อุตุสุขํ โหติ.
ตํ สนฺธาย "เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา ควมฺปตี"ติ อาทิ วุตฺตํ.
      โส สกฺกจฺจํ ทานํ ทตฺวาติ โส ปรสฺส สนฺตกํปิ ทานํ สกฺกจฺจํ
ทตฺวา. เอวมาโรเจสีติ ๒- "สกฺกจฺจํ ทาน เทถา"ติ อาทินา นเยน อาโรเจสิ.
ตญฺจ ปน เถรสฺส อาโรจนํ สุตฺวา มหาชโน สกฺกจฺจํ ทานํ ทตฺวา เทวโลเก
นิพฺพตฺโต. ปายาสิสฺส ปน ราชญฺญสฺส ปริจาริกา สกฺกจฺจํ ทานํ ทตฺวาปิ
นิกฺกนฺติวเสน คนฺตฺวา ตสฺเสว สนฺติเก นิพฺพตฺตา. ตํ กิร ทิสาจาริกวิมานํ
วฏฺฏนิอฏวิยํ อโหสิ. ปายาสิเทวปุตฺโต จ เอกทิวสํ วาณิชกานํ ทสฺเสตฺวา อตฺตโน
กตกมฺมํ กเถสีติ.
                  อิติ สุมงฺคลวิลาสินิยา ทีฆนิกายฏฺฐกถาย
                    ปายาสิราชญฺญสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                   นิฏฺฐิตา จ มหาวคฺคสฺส อตฺถวณฺณนา.
                       มหาวคฺคฏฺฐกถา นิฏฺฐิตา.
                         ---------------
             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕ หน้า ๔๒๙-๔๓๑.
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=5&A=10956&modeTY=2&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=5&A=10956&modeTY=2&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=10&i=301
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=10&A=6765
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=10&A=7414
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=10&A=7414
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๐
http://84000.org/tipitaka/read/?index_10