อรรถกถาเล่มที่ ๕๕ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ปญฺจ.อ. (ปรมตฺถที.)

หตฺถิอสฺสาทิปิฏฺเฐสุ วา รเถสุ วา อุสฺสาปิตานํ ธชานํ อคฺคํ. อุสฺสาทนนฺติ ๑-
หตฺถิอสฺสรถาทีนญฺเจว พลกายสฺส จ อุจฺจาสทฺทมหาสทฺทํ. สมฺปหาเรติ สมาคเต
อปฺปมตฺตเกปิ ปหาเร. หญฺญตีติ วิหญฺญติ วิฆาตํ อาปชฺชติ. พฺยาปชฺชตีติ
วิปตฺตึ อาปชฺชติ ปกติภาวํ ปชหติ. สหติ สมฺปหารนฺติ เทฺว ตโย ปหาเร
ปตฺวาปิ สหติ อธิวาเสติ. ตเมว สงฺคามสีสนฺติ ตํเยว ชยขนฺธาวารฏฺฐานํ.
อชฺฌาวสตีติ สตฺตาหมตฺตํ อภิภวิตฺวา อาวสติ. กึการณา? ลทฺธปฺปหารานํ
ปหารชคฺคนตฺถญฺเจว กตกมฺมานํ วิเสสํ ญตฺวา ฐานนฺตรทานตฺถญฺจ
อิสฺสริยสุขานุภวนตฺถญฺจ.
     [๑๙๔] อิทานิ ยสฺมา สตฺถุ โยธาชีเวหิ กิจฺจํ นตฺถิ, อิมสฺมึ ปน สาสเน
ตถารูเป ปญฺจ ปุคฺคเล ทสฺเสตุํ อิทํ โอปมฺมํ อาภตํ, ตสฺมา เต ปุคฺคเล
ทสฺเสนฺโต เอวเมวนฺติอาทิมาห.
     ตตฺถ สํสีทตีติ มิจฺฉาวิตกฺกสฺมึ วิสีทติ อนุปวิสติ. น สกฺโกติ พฺรหฺมจรียํ
สนฺตาเนตุนฺติ ๒- พฺรหฺมจริยวาสํ อนุปจฺฉิชฺชมานํ โคเปตุํ น สกฺโกติ. สิกฺขา-
ทุพฺพลฺยํ อาวิกตฺวาติ สิกฺขาย ทุพฺพลภาวํ ปกาเสตฺวา. กิมสฺส รชคฺคสฺมินฺติ
กินฺตสฺส ปุคฺคลสฺส รชคฺคนฺนามาติ วทติ. อภิรูปาติ อภิรูปวตี. ทสฺสนียาติ
ทสฺสนโยคฺคา. ปาสาทิกาติ ทสฺสเนเนว จิตฺตสฺส ปสาทาวหา. ปรมายาติ อุตฺตมาย.
วณฺณโปกฺขรตายาติ สรีรวณฺเณน เจว องฺคสณฺฐาเนน จ.
     [๑๙๖] อูสหตีติ อวสหติ. อุลฺลปตีติ กเถติ. อุชฺชคฺฆตีติ ปาณึ ปหริตฺวา
มหาหสิตํ หสติ. อุปฺผณฺเฑตีติ อุปฺผณฺฑนกถํ กเถติ.
     [๑๙๗] อภินิสีทตีติ อภิภวิตฺวา สนฺติเก วา เอกาสเน วา นิสีทติ.
ทุติยปเทปิ เอเสว นโย. อชฺโฌตฺถรตีติ อวตฺถรติ.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อุสฺสารณนฺติ   ๒ ฉ.ม. สนฺธาเรตุนฺติ
     [๑๙๘] วินิเวเฐตฺวา วินิโมเจตฺวาติ คหิตฏฺฐานโต ตสฺส หตฺถํ
วินิเวเฐตฺวา เจว โมเจตฺวา จ. เสสเมตฺถ อุตฺตานตฺถเมว.
     [๑๙๙] ปิณฺฑปาติเกสุ มนฺทตฺตา โมมูหตฺตาติ เนว สมาทานํ ชานาติ,
น อานิสํสํ, อตฺตโน ปน มนฺทตฺตา โมมูหตฺตา อญฺญาเณเนว ปิณฺฑปาติโก
โหติ. ปาปิจฺโฉ อิจฺฉาปกโตติ "ปิณฺฑปาติกสฺส เม สโต `อยํ ปิณฺฑปาติโก'ติ
จตุปจฺจยสกฺการํ กริสฺสนฺติ, ลชฺชี อปฺปิจฺโฉติอาทีหิ จ คุเณหิ สมฺภาเวสฺสนฺตี"ติ
เอวํ ปาปิกาย อิจฺฉาย ฐตฺวา ตาย ปาปิจฺฉาย อภิภูโต หุตฺวา ปิณฺฑปาติโก
โหติ. อุมฺมาทวเสน ปิณฺฑาย จรนฺโต ปน อุมฺมาทา จิตฺตวิกฺเขปา ปิณฺฑปาติโก
นาม โหติ. วณฺณิตนฺติ "อิทํ ปิณฺฑปาติกงฺคํ นาม พุทฺเธหิ จ พุทฺธสาวเกหิ
จ วณฺณิตํ ปสฏฺฐนฺ"ติ ปิณฺฑปาติโก โหติ. อปฺปิจฺฉตํเยว นิสฺสายาติอาทีสุ "อิติ
อปฺปิจฺโฉ ภวิสฺสามิ, อิทํ เม ปิณฺฑปาติกงฺคํ อปฺปิจฺฉตาย สํวตฺติสฺสติ, อิติ
สนฺตุฏฺโฐ ภวิสฺสามิ, อิทํ เม ปิณฺฑปาติกงฺคํ สนฺตุฏฺฐิยา สํวตฺติสฺสติ, อิติ
กิเลเส สลฺเลขิสฺสามิ, อิทํ เม ปิณฺฑปาติกงฺคํ กิเลสสลฺเลขนตฺถาย สํวตฺติสฺสตี"ติ
ปิณฺฑปาติโก โหติ. อิทมตฺถิตนฺติ อิมาย กลฺยาณาย ปฏิปตฺติยา อตฺถิกภาวํ,
อิมินา วา ปิณฺฑปาตมตฺเตน อตฺถิกภาวํ, ยํ ยํ ลทฺธํ, เตน เตเนว ยาปนภาวํ
นิสฺสายาติ อตฺโถ. อคฺโคติ เชฏฺฐโก. เสสานิ ตสฺเสว เววจนานิ.
     ควา ขีรนฺติ คาวิโต ขีรํ นาม โหติ, น วินา คาวิยา. ขีรมฺหา
ทธีติอาทีสุปิ เอเสว นโย. เอวเมวนฺติ ยถา เอเตสุ ปญฺจสุ โครเสสุ สปฺปิมณฺโฑ
อคฺโค, เอวเมวํ อิเมสุ ปญฺจสุ ปิณฺฑปาติเกสุ ยฺวายํ อปฺปิจฺฉตาทีนิ นิสฺสาย
ปิณฺฑปาติโก โหติ, อยํ อคฺโค จ เชฏฺโฐ ๑- จ ปาโมกฺโข จ อุตฺตโม จ ปวโร
จ. อิเมสุ ปน ปญฺจสุ ปิณฺฑปาติเกสุ เทฺว ชนา ปิณฺฑปาติกา, ตโย น
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. เสฏฺโฐ
ปิณฺฑปาติกา. นามมตฺเตน ปน ปิณฺฑปาติกาติ เวทิตพฺพา. ขลุปจฺฉาภตฺติกาทีสุปิ
เอเสว นโย.
                      ปญฺจกนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                         --------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๕ หน้า ๑๑๔-๑๑๖.
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=55&A=2559&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=55&A=2559&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=36&i=656
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=36&A=4545
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=36&A=4434
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=36&A=4434
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_36