บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๖

หน้าที่ ๑๔.

นาม. ตถาคเตติ ตถาคตํ อรหนฺตํ สมฺมาสมฺพุทฺธํ อาสาเทตพฺพํ ฆฏฺฏยิตพฺพํ. อถวา "ตถาคเต"ติ อาทีนิ อุปโยคพหุวจนาเนว. อาสาเทตพฺพนฺติ อิทํปิ พหุวจนเมว เอกวจนํ วิย วุตฺตํ. อาสาทนาติ อหํ พุทฺเธน สทฺธึ ปาฏิหาริยํ กริสฺสามีติ ฆฏฺฏนา. [๒๙] สเมกฺขิยานาติ สเมกฺขิตฺวา, มญฺญิตฺวาติ อตฺโถ. อมญฺญีติ ปุน อมญฺญิตฺถ. โกตฺถูติ สิงฺคาโล. [๓๐] อตฺตานํ วิฆาเส สเมกฺขิยาติ โสณฺฑิยํ อุจฺฉิฏฺโฐทเก ถูลํ อตฺตภาวํ ทิสฺวา. ยาว อตฺตานํ น ปสฺสตีติ ยาว อหํ สีหวิฆาสสํวฑฺฒิตโก ชรสิงฺคาโลติ เอวํ ยถาภูตํ อตฺตานํ น ปสฺสติ. พฺยคฺโฆติ มญฺญตีติ สีโหหมสฺมีติ มญฺญติ, สีเหน วา สมานพโล พฺยคฺโฆเยว อหนฺติ มญฺญติ. [๓๑] ภุตฺวาน เภเกติ อาวาฏมณฺฑุเก ขาทิตฺวา. ขลมูสิกาโยติ ขเลสุ มูสิกาโย จ ขาทิตฺวา. กฏสีสุ ขิตฺตานิ จ กูณปานีติ สุสาเนสุ ฉฑฺฑิตกุณปานิ จ ขาทิตฺวา. มหาวเนติ มหนฺเต มหาวนสฺมึ. สุญฺญวเนติ ตุจฺฉวเน. วิวฑฺโฒติ วฑฺฒิโต. ตเถว โส สิงฺคาลกํ อนทีติ เอวํ สํวฑฺโฒปิ มิคราชาหมสฺมีติ มญฺญิตฺวาปิ ยถา ปุพฺเพ ทุพฺพลสิงฺคาลกาเล, ตเถว โส สิงฺคาลรวํเยว อรวีติ. อิมายปิ คาถาย เภกาทีนิ ภุตฺวา วฑฺฒิตสิงฺคาโล วิย ลาภสกฺการคิทฺโธ ตฺวนฺติ ปาฏิกปุตฺตเมว ฆฏฺเฏสิ. นาเคหีติ หตฺถีหิ. [๓๔] มหาพนฺธนาติ มหตา กิเลสพนฺธนา โมเจตฺวา. มหาวิทุคฺคาติ มหาวิทุคฺคํ นาม จตฺตาโร โอฆา. ตโต อุทฺธริตฺวา นิพฺพานถเล ปติฏฺฐเปตฺวา. อคฺคญฺญปญฺญตฺติกถาวณฺณนา [๓๖] อิติ ภควา เอตฺตเกน กถามคฺเคน ปาฏิหาริยํ น กโรตีติ ปทสฺส อนุสนฺธึ ทสฺเสตฺวา อิทานิ "น อคฺคญฺญํ ปญฺญเปตี"ติ อิมสฺส อนุสนฺธึ ทสฺเสนฺโต อคฺคญฺญญฺจาหนฺติ เทสนํ อารภิ. ตตฺถ อคฺคญฺญญฺจาหนฺติ อหํ ภคฺคว อคฺคญฺญญฺจ ปชานามิ โลกุปฺปตฺติจริยวตฺตญฺจ. ตญฺจ ปชานามีติ น เกวลํ อคฺคญฺญเมว, ตญฺจ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕.

อคฺคญฺญํ ปชานามิ. ตโต จ อุตฺตริตรํ สีลสมาธิโต ปฏฺฐาย ยาว สพฺพญฺญุตญาณา ปชานามิ. ตญฺจ ปชานนํ น ปรามสามีติ ตญฺจ ปชานนฺโตปิ อหํ อิทํ นาม ปชานามีติ ตณฺหาทิฏฺฐิมานวเสน น ปรามสามิ. นตฺถิ ตถาคตสฺส ปรามาโสติ ทีเปติ. ปจฺจตฺตํเยว นิพฺพุติ วิทิตาติ อตฺตนาเยว อตฺตนิ กิเลสนิพฺพานํ วิทิตํ. ยทภิชานํ ตถาคโตติ ยํ กิเลสนิพฺพานํ ชานํ ชานนฺโต. ตถาคโต. โน อนยํ อาปชฺชตีติ อวิทิตนิพฺพานา ติตฺถิยา วิย อนยํ ทุกฺขํ พฺยสนํ นาปชฺชติ. [๓๗] อิทานิ ยนฺตํ ติตฺถิยา อคฺคญฺญํ ปญฺญเปนฺติ, ตํ ทสฺเสนฺโต สนฺติ ภคฺควาติ อาทิมาห. ตตฺถ อิสฺสรกุตฺตํ พฺรหฺมกุตฺตนฺติ อิสฺสรกตํ พฺรหฺมกตํ, อิสฺสรนิมฺมิตํ ^๑- พฺรหฺมนิมฺมิตนฺติ อตฺโถ. พฺรหฺมาเอว หิ เอตฺถ อาธิปจฺจภาเวน อิสฺสโรติ เวทิตพฺโพ. อาจริยกนฺติ อาจริยภาวํ อาจริยวาทํ. ตตฺถ อาจริยวาโท อคฺคญฺญํ. อคฺคญฺญํ ปน เอตฺถ เทสิตนฺติ กตฺวา โส อคฺคญฺญนฺเตฺวว วุตฺโต. กถํวิหิตกนฺติ เกน วิหิตํ กินฺติ วิหิตํ. เสสํ พฺรหฺมชาเล วิตฺถาริตนเยเนว เวทิตพฺพํ. [๔๑] ขิฑฺฑาปโทสิกนฺติ ขิฑฺฑาปโทสิกมูลํ. [๔๗] อสตาติ อวิชฺชาเนน, อวิชฺชมานฏฺเฐนาติ อตฺโถ. ตุจฺฉาติ ตุจฺเฉน อนฺโตสารวิรหิเตน. มุสาติ มุสาวาเทน. อภูเตนาติ ภูตตฺถวิรหิเตน. อพฺภาจิกฺขนฺตีติ อภิอาจิกฺขนฺติ. วิปรีโตติ วิปรีตสญฺโญ วิปรีตจิตฺโต. ภิกฺขโว จาติ น เกวลํ สมโณ โคตโมเยว, เย จ อสฺส อนุสิฏฺฐึ กโรนฺติ, เต ภิกฺขู จ วิปรีตา. อถ ยํ สนฺธาย วิปรีโตติ วทนฺติ, ตํ ทสฺเสตุํ สมโณ โคตโมติ อาทิ วุตฺตํ. สุภํ วิโมกฺขนฺติ วณฺณกสิณํ. อสุภนฺเตฺววาติ สุภณฺจ อสุภญฺจ สพฺพํ อสุภนฺติ เอวํ ปชานาติ. สุภนฺเตฺวว ตสฺมึ สมเยติ สุภนฺติเอว จ ตสฺมึ สมเย ปชานาติ, น อสุภํ. ภิกฺขโว จาติ เย เต เอวํ วทนฺติ, เตสํ ภิกฺขโว จ อนฺเตวาสิกสมณา วิปรีตา. ปโหตีติ สมตฺโถ ปฏิพโล. @เชิงอรรถ: ^๑ สี. อิสฺสรนิมิตฺตํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖.

[๔๘] ทุกฺกรํ โขติ อยํ ปริพฺพาชโก ยทิทํ "เอวํ ปสนฺโน อหํ ภนฺเต"ติ อาทิมาห, ตํ สาเฐยฺเยน โกหญฺเญน อาห. เอวํ กิรสฺส อโหสิ "สมโณ โคตโม มยฺหํ เอตฺตกํ ธมฺมกถํ กเถสิ, ตมหํ สุตฺวาปิ ปพฺพชิตุํ น สกฺโกมิ, มยา เอตสฺส สาสนํ ปฏิปนฺนสทิเสน ภวิตุํ วฏฺฏตี"ติ. ตโต โส สาเฐยฺเยน โกหญฺเญน เอวมาห. เตนสฺส ภควา มมฺมํ ^๑- ฆฏฺเฏนฺโต วิย "ทุกฺกรํ โข เอตํ ภคฺคว ตยา อญฺญทิฏฺฐิเกนา"ติ อาทิมาห. ตํ โปฏฺฐปาทสุตฺเต วุตฺตตฺถเมว. สาธุกมนุรกฺขาติ สุฏฺฐุ อนุรกฺข. อิติ ภควา ปสาทมตฺตานุรกฺขเน ปริพฺพาชกํ นิโยเชสิ. โสปิ เอวํ มหนฺตํ สุตฺตนฺตํ สุตฺวาปิ นาสกฺขิ กิเลสกฺขยํ กาตุํ. เทสนา ปนสฺส อายตึ วาสนาย ปจฺจโย อโหสิ. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติ. อิติ สุมงฺคลวิลาสินิยา ทีฆนิกายฏฺฐกถาย ปาฏิกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา. -----------------

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๖ หน้า ๑๔-๑๖. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=6&A=336&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=6&A=336&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=11&i=1 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=11&A=1 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=11&A=1 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=11&A=1 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๑ http://84000.org/tipitaka/read/?index_11