ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๗ ภาษาบาลีอักษรไทย ม.อ. (ปปญฺจ.๑)

หน้าที่ ๑๔๙.

๕. อนงฺคณสุตฺตวณฺณนา [๕๗] เอวมฺเม สุตํ ฯเปฯ อายสฺมา สาริปุตฺโตติ อนงฺคณสุตฺตํ. ตตฺรายํ อนุตฺตานปทวณฺณนา:- ยถา เจตฺถ, เอวํ สพฺพสุตฺเตสุ. ตสฺมา อิโต ปรํ เอตฺตกํปิ อวตฺวา อปุพฺพปทวณฺณนํเยว กริสฺสาม. จตฺตาโรติ คณนปริจฺเฉโท. ปุคฺคลาติ สตฺตา นรา โปสา. เอตฺตาวตา จ ปุคฺคลวาที มหาเถโรติ น คเหตพฺพํ, อยญฺหิ อายสฺมา พุทฺธปุตฺตานํ เสฏฺโฐ, โส พุทฺธสฺส ภควโต เทสนํ อวิโลเมนฺโตเยว เทเสติ. สมฺมติ ๑- ปรมตฺถเทสนากถา พุทฺธสฺส ภควโต ทุวิธา เทสนา สมฺมติเทสนา ปรมตฺถเทสนา ๒- จาติ. ตตฺถ ปุคฺคโล สตฺโต อิตฺถี ปุริโส ขตฺติโย พฺราหฺมโณ เทโว มาโรติ เอวรูปา สมฺมติเทสนา. อนิจฺจํ ทุกฺขํ อนตฺตา ขนฺธา ธาตู อายตนา ๓- สติปฏฺฐานาติ เอวรูปา ปรมตฺถเทสนา. ตตฺถ ภควา เย สมฺมติวเสน เทสนํ สุตฺวา อตฺถํ ปฏิวิชฺฌิตฺวา โมหํ ปหาย วิเสสมธิคนฺตุํ สมตฺถา, เตสํ สมฺมติเทสนํ เทเสติ. เย ปน ปรมตฺถวเสน เทสนํ สุตฺวา อตฺถํ ปฏิวิชฺฌิตฺวา โมหํ ปหาย วิเสสมธิคนฺตุํ สมตฺถา, เตสํ ปรมตฺถเทสนํ เทเสติ. ตตฺถายํ อุปมา, ยถา หิ เทสภาสากุสโล ติณฺณํ เวทานํ อตฺถสํวณฺณโก ๔- อาจริโย เย ทมิฬภาสาย วุตฺเต อตฺถํ ชานนฺติ, เตสํ ทมิฬภาสาย อาจิกฺขติ. เย อนฺธกภาสาทีสุ อญฺญตราย, เตสํ ตาย ตาย ภาสาย. เอวนฺเต มาณวกา เฉกํ พฺยตฺตํ อาจริยมาคมฺม ขิปฺปเมว สิปฺปํ อุคฺคณฺหนฺติ. ตตฺถ อาจริโย วิย พุทฺโธ ภควา ตโย เวทา วิย กเถตพฺพภาเว ๕- ฐิตานิ ตีณิ ปิฏกานิ. เทสภาสาโกสลฺลมิว สมฺมติปรมตฺถโกสลฺลํ นานาเทสภาสามาณวกา วิย สมฺมติปรมตฺถเทสนา @เชิงอรรถ: ฉ.ม. สมฺมุติ...เอวมุปริปิ อิ. สมฺมุติปรมตฺถ...... ฉ.ม., อิ. @อายตนานิ ฉ.ม. อตฺถสํวณฺณนโก ฉ.ม. กเถตพฺพภาเวน

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๐.

ปฏิวิชฺฌนสมตฺถา เวเนยฺยสตฺตา. อาจริยสฺส ทมิฬภาสาทิอาจิกฺขนํ วิย ภควโต สมฺมติปรมตฺถวเสน เทสนา เวทิตพฺพา. อาห เจตฺถ:- "ทุเว สจฺจานิ อกฺขาสิ สมฺพุทฺโธ วทตํ วโร สมฺมตึ ปรมตฺถญจ ตติยํ นูปลพฺภติ. สงฺเกตวจนํ สจฺจํ โลกสมฺมติการณา ปรมตฺถวจนํ สจฺจํ ธมฺมานํ ภูตการณา. ตสฺมา โวหารกุสลสฺส โลกนาถสฺส สตฺถุโน สมฺมตึ โวหรนฺตสฺส มุสาวาโท น ชายตี"ติ. อปิจ อฏฺฐหิ การเณหิ ภควา ปุคฺคลกถํ กเถสิ ๑- หิโรตฺตปฺปทีปนตฺถํ, กมฺมสฺสกตาทีปนตฺถํ, ปจฺจตฺตปุริสการทีปนตฺถํ, อานนฺตริยทีปนตฺถํ, พฺรหฺมวิหารทีปนตฺถํ, ปุพฺเพนิวาสทีปนตฺถํ, ทกฺขิณาวิสุทฺธิทีปนตฺถํ, โลกสมฺมติยา อปฺปหานตฺถญฺจาติ. "ขนฺธธาตุอายตนานิ หิริยนฺติ โอตฺตปฺปนฺตี"ติ หิ วุตฺเต มหาชโน น ชานาติ, สมฺโมหมาปชฺชติ, ปฏิสตฺตุ โหติ "กิมิทํ ขนฺธธาตุอายตนานิ หิริยนฺติ โอตฺตปฺปนฺติ นามา"ติ. "อิตฺถี หิรียติ โอตฺตปฺปติ ปุริโส ขตฺติโย พฺราหฺมโณ เทโว มาโร"ติ วุตฺเต ปน ชานาติ, น สมฺโมหมาปชฺชติ, น ปฏิสตฺตุ โหติ. ตสฺมา ภควา หิโรตฺตปฺปทีปนตฺถํ ปุคฺคลกถํ กเถติ. "ขนฺธา กมฺมสฺสกา ธาตุโย อายตนานี"ติ วุตฺเตปิ จ ๒- เอเสว นโย. ตสฺมา ภควา กมฺมสฺสกตาทีปนตฺถํ ปุคฺคลกถํ กเถติ. เวฬุวนาทโย มหาวิหารา ขนฺเธหิ การาปิตา ธาตูหิ อายตเนหี"ติ วุตฺเตปิ เอเสว นโย. ตสฺมา ภควา ปจฺจตฺตปุริสการทีปนตฺถํ ปุคฺคลกถํ กเถติ. "ขนฺธา มาตรํ ชีวิตา โวโรเปนฺติ ปิตรํ อรหนฺตํ รุหิรุปฺปาทกมฺมํ กโรนฺติ, สํฆเภทกมฺมํ กโรนฺติ, ธาตุโย อายตนานี"ติ วุตฺเตปิ เอเสว นโย. ตสฺมา ภควา อานนฺตริยทีปนตฺถํ ปุคฺคลกถํ กเถติ. "ขนฺธา เมตฺตายนฺติ ธาตุโย อายตนานี"ติ วุตฺเตปิ เอเสว นโย. ตสฺมา ภควา พฺรหฺมวิหารทีปนตฺถํ ปุคฺคลกถํ กเถติ. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. กเถติ ฉ.ม. จ-สทฺโท น ทิสฺสติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๑.

"ขนฺธา เม ปุพฺเพนิวาสมนุสฺสรนฺติ ธาตุโย อายตนานี"ติ วุตฺเตปิ เอเสว นโย. ตสฺมา ภควา ปุพฺเพนิวาสทีปนตฺถํ ปุคฺคลกถํ กเถติ. "ขนฺธา ทานํ ปฏิคณฺหนฺติ ธาตุโย อายตนานี"ติ วุตฺเตปิ มหาชโน น ชานาติ, สมฺโมหมาปชฺชติ, ปฏิสตฺตุ โหติ "กิมิทํ ขนฺธธาตุอายตนานิ ปฏิคณฺหนฺติ นามา"ติ. "ปุคฺคลา ปฏิคณฺหนฺติ สีลวนฺโต กลฺยาณธมฺมา"ติ วุตฺเต ปน ชานาติ, น สมฺโมหมาปชฺชติ, น ปฏิสตฺตุ โหติ, ตสฺมา ภควา ทกฺขิณาวิสุทฺธิทีปนตฺถํ ปุคฺคลกถํ กเถติ. โลกสมฺมติญฺจ พุทฺธา ภควนฺโต น ปชหนฺติ, โลกสมญฺญาย โลกนิรุตฺติยา โลกาภิลาเป ฐิตาเยว ธมฺมํ เทเสนฺติ. ตสฺมา ภควา โลกสมฺมติยา อปฺปหานตฺถํปิ ปุคฺคลกถํ กเถติ. ตสฺมา อยํปิ อายสฺมา โลกโวหารกุสลตาย พุทฺธสฺส ภควโต เทสนํ อวิโลเมนฺโต โลกสมฺมติยํ ฐตฺวา จตฺตาโร เม อาวุโส ปุคฺคลาติ อาทิมาห. ตสฺมา เอตฺถ ปรมตฺถวเสน อคฺคเหตฺวา สมฺมติวเสเนว ๑- ปุคฺคโล เวทิตพฺโพ. สนฺโต สํวิชฺชมานาติ โลกสงฺเกตวเสน อตฺถิ อุปลพฺภมานา. โลกสฺมินฺติ สตฺตโลเก. สงฺคโณว สมาโนติอาทีสุ ปน องฺคณนฺติ กตฺถจิ กิเลสา วุจฺจนฺติ. ยถาห "ตตฺถ กตมานิ ตีณิ องฺคณานิ, ราโค องฺคณํ, โทโส องฺคณํ, โมโห องฺคณนฺ"ติ. ๒- กตฺถจิ ยํ กิญฺจิ มลํ วา ปงฺโก วา, ยถาห "ตสฺเสว รชสฺส วา องฺคณสฺส วา ปหานาย วายมตี"ติ. กตฺถจิ ตถารูโป ภูมิภาโค, โส โพธิยงฺคณํ เจติยงฺคณนฺติ อาทิวเสน เวทิตพฺโพ. อิธ ปน นานปฺปการา ติพฺพกิเลสา "องฺคณนฺ"ติ อธิปฺเปตา. ตถาหิ วกฺขติ "ปาปกานํ โข เอตํ อาวุโส อกุสลานํ อิจฺฉาวจรานํ อธิวจนํ ยทิทํ องฺคณนฺ"ติ. ๓- สห องฺคเณน สงฺคโณ. ๔- สงฺคโณว สมาโนติ สกิเลโสเยว สนฺโต. อตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ องฺคณนฺติ ยถาภูตํ นปฺปชานาตีติ มยฺหํ อตฺตนิ จิตฺตสนฺตาเน กิเลสา อตฺถีติปิ น ชานาติ. "อิเม กิเลสา นาม กกฺขฬา วาฬา ปชหิตพฺพา น คเหตพฺพา @เชิงอรรถ: ฉ.ม. สมฺมุติ...เอวมุปริปิ อภิ. วิภงฺค. ๓๕/๙๒๔/๔๔๙ ขุทฺทกวตฺถุวิภงฺค @ ม.มู. ๑๒/๖๐/๓๕ อนงฺคณสุตฺต ฉ.ม. สางฺคโณ เอวมุปริปิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๒.

วิสทฏฺฐสลฺลสทิสา"ติ เอวํ ยาถาวสรสโตปิ น ชานาติ. โย อตฺถีติ จ ชานาติ, เอวญฺจ ชานาติ. โส "อตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ องฺคณนฺ"ติ ยถาภูตํ ปชานาตีติ วุจฺจติ. ยสฺส ปน มคฺเคน สมูหตา กิเลสา, น จ อุปฺปชฺชนฺติ เยน วา เตน วา วาริตตฺตา, อยมิธ อนงฺคโณติ อธิปฺเปโต. นตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ องฺคณนฺติ ยถาภูตํ นปฺปชานาตีติ "มยฺหํ กิเลสา เยน วา เตน วา นิวาริตตฺตา นตฺถิ, น มคฺเคน สมูหตตฺตา"ติ น ชานาติ, "เต อุปฺปชฺชมานา มหาอนตฺถํ กริสฺสนฺติ กกฺขฬา วาฬา ปชหิตพฺพา น คเหตพฺพา วิสทฏฺฐสลฺลสทิสา"ติ เอวํ ยาถาวสรสโตปิ น ชานาติ. โย ปน "อิมินา การเณน นตฺถี"ติ จ ชานาติ, เอวญฺจ ชานาติ, โส "นตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ องฺคณนฺ"ติ ยถาภูตํ ปชานาตีติ วุจฺจติ. ตตฺราติ เตสุ จตูสุ ปุคฺคเลสุ เตสุ วา ทฺวีสุ สงฺคเณสุ. ยฺวายนฺติ โย อยํ, ยายนฺติปิ ปาโฐ. [๕๘] โก นุ โข อาวุโส สาริปุตฺต เหตุ โก ปจฺจโยติ อุภเยนาปิ การณเมว ปุจฺฉติ, เยนิเมสนฺติ เยน เหตุนา เยน ปจฺจเยน อิเมสํ ทฺวินฺนํ เอโก เสฏฺฐปุริโส เอโก หีนปุริโส อกฺขายติ, โส โก เหตุ โก ปจฺจโยติ เอวเมตฺถ สมฺพนฺโธ เวทิตพฺโพ. ตตฺถ กิญฺจาปิ "นปฺปชานาติ ปชานาตี"ติ เอวํ วุตฺตํ, ปชานนา นปฺปชานนาติ อิทเมว อุภยํ เหตุ เจว ปจฺจโย จ. [๕๙] เถโร ปน อตฺตโน วิจิตฺรปฏิภาณตาย ตํ ปากฏตรํ กตฺวา ทสฺเสตุํ ปุน ตตฺราวุโสติอาทิมาห. ตตฺถ ตสฺเสตํ ปาฏิกงฺขนฺติ ตสฺส ปุคฺคลสฺส เอตํ ปาฏิกงฺขิตพฺพํ. อิทเมว เอส ปาปุณิสฺสติ, น อญฺญนฺติ อิจฺฉิตพฺพํ, อวสฺสํ ภาวีติ วุตฺตํ โหติ. "น ฉนฺทํ ชเนสฺสตี"ติอาทินา นเยน วุตฺตํ อฉนฺทชนนาทึ สนฺธายาห. ตตฺถ ปน ๑- น ฉนฺทํ ชเนสฺสตีติ อปฺปชานนฺโต ตสฺส องฺคณสฺส ปหานตฺถํ กตฺตุกมฺยตาฉนฺทํ น ชเนสฺสติ. น วายมิสฺสตีติ ตโต พลวตรํ วายามํปิ น กริสฺสติ, น วิริยํ อารภิสฺสตีติ ถามคตวิริยํ ปน เนว อารภิสฺสติ, นปฺปวตฺเตสฺสตีติ วุตฺตํ โหติ. สงฺคโณติ อิเมหิ ราคาทีหิ องฺคเณหิ สงฺคโณ. สงฺกิลิฏฺฐจิตฺโตติ เตหิเยว สุฏฺฐุตรํ กิลิฏฺฐจิตฺโต มลินจิตฺโต ๒- วิพาธิตจิตฺโต อุปตาปิตจิตฺโตว หุตฺวา. กาลํ กริสฺสตีติ มริสฺสติ. @เชิงอรรถ: ฉ.ม., อิ. จ ฉ.ม. มลีนจิตฺโต

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๓.

เสยฺยถาปีติ ยถา นาม. กํสปาตีติ กํสโลหภาชนํ. อาภตาติ อานีตา. อาปณา วา กมฺมารกุลา วาติ อาปณโต วา กํสปาติการกานํ กมฺมารานํ ฆรโต วา. รเชนาติ อาคนฺตุกรเชน ปํสุอาทินา. มเลนาติ ตตฺเถว อุฏฺฐิเตน โลหมเลน. ปริโยนทฺธาติ สญฺฉนฺนา. น เจว ปริภุญฺเชยฺยุนฺติ อุทกขาทนียปกฺขิปนาทีหิ ปริโภคํ น กเรยฺยุํ. น จ ปริโยทเปยฺยุนฺติ โธวนฆํสนาทีหิ น ปริสุทฺธํ การาเปยฺยุํ. รชาปเถติ รชปเถ, อยเมว ปาโฐ, รชสฺส อาคมนฏฺฐาเน วุฏฺฐานฏฺฐาเน วา เหฏฺฐามญฺเจ วา ถูสโกฏฺฐเก วา ภาชนนฺตเร วา, ยถา ๑- รเชน โอกิรียตีติ อตฺโถ. สงฺกิลิฏฺฐตรา อสฺส มลคฺคหิตาติ เอตฺถ รชปเถ นิกฺขิปเนน สงฺกิลิฏฺฐตรา, อปริโภคอปริโยทปเนหิ มลคฺคหิตา ๒- มลคฺคหิตตราติ วุตฺตํ โหติ, ปฏิปุจฺฉาวจนํ เจตํ. เตนสฺส เอวมตฺโถ เวทิตพฺโพ, อาวุโส สา กํสปาตี เอวํ กริยมานา อปเรน กาเลน สงฺกิลิฏฺฐตรา จ มลคฺคหิตตรา จ มตฺติกปาตีติ วา กํสปาตีติ วาปิ ๓- ทุชฺชานา ๓- ภเวยฺย นุ โข โนติ, เถโร ตํ ปฏิชานนฺโต อาห "เอวมาวุโส"ติ. ปุน ธมฺมเสนาปติ โอปมฺมํ สมฺปฏิปาเทนฺโต เอวเมว โขติอาทิมาห. ตตฺเถวํ โอปมฺมสํสนฺทนา เวทิตพฺพา:- กิลิฏฺฐกํสปาติสทิโส สงฺคโณ ปุคฺคโล. สงฺกิลิฏฺฐกํสปาติยา น ปริภุญฺชนมาทึ กตฺวา รชาปถนิกฺเขโป วิย ตสฺส ปุคฺคลสฺส ปพฺพชฺชํ ลภมานสฺส เวชฺชกมฺมาทีสุ ปสุตปุคฺคลสนฺติเก ปพฺพชฺชาปฏิลาโภ. สงฺกิลิฏฺฐกํสปาติยา ปุน สงฺกิลิฏฺฐตรภาโว วิย ตสฺส ปุคฺคลสฺส อนุกฺกเมน อาจริยูปชฺฌายานํ อนุสิกฺขโต เวชฺชกมฺมาทิกรณํ, เอตฺถ ฐิตสฺส สงฺคณกาลกิริยา. อถวา อนุกฺกเมน ทุกฺกฏทุพฺภาสิตวีติกฺกมนํ, เอตฺถ ฐิตสฺส สงฺคณกาลกิริยา. อถวา อนุกฺกเมน ปาจิตฺติยถุลฺลจฺจยวีติกฺกมนํ, สงฺฆาทิเสสวีติกฺกมนํ, ปาราชิกวีติกฺกมนํ, มาตุฆาตาทิอนนฺตริยกรณํ, เอตฺถ ฐิตสฺส สงฺคหนกาลกิริยาติ. สงฺกิลิฏฺฐจิตฺโต กาลํ กริสฺสตีติ เอตฺถ จ อกุสลจิตฺเตน กาลํ กริสฺสตีติ น เอวํ อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพ. สพฺพสตฺตา หิ ปกติจิตฺเตน ภวงฺคจิตฺเตเนว กาลํ กโรนฺติ. อยํ ปน อวิโสเธตฺวา จิตฺตสนฺตานํ กาลํ กริสฺสตีติ เอตมตฺถํ สนฺธาย เอวํ วุตฺโตติ เวทิตพฺโพ. @เชิงอรรถ: ฉ.ม., อิ. ยตฺถ ฉ.ม. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ ๓-๓ ฉ.ม. วา อิติปิ ทุชฺชานา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๔.

ทุติยวาเร ปริโยทเปยฺยุนฺติ โธวนฆํสนสณฺหฉาริกาปริมชฺชนาทีหิ ปริสุทฺธํ อาทาสมณฺฑลสทิสํ กเรยฺยุํ. น จ นํ รชาปเถติ ปุพฺเพ วุตฺตปฺปกาเร ฐาเน อนิกฺขิปิตฺวา กรณฺฑกมญฺชุสาทีสุ วา ฐเปยฺยุํ, ปลิเวเฐตฺวา วา นาคทนฺเต ลคฺเคยฺยุํ. เสสํ วุตฺตนยานุสาเรเนว คเหตพฺพํ. โอปมฺมสํสนฺทนา ๑- เจตฺถ เอวํ เวทิตพฺพา:- กิลิฏฺฐกํสปาติสทิโส สงฺคณภพฺพปุคฺคโล. กิลิฏฺฐกํสปาติยา ปริภุญฺชนมาทึ กตฺวา สุทฺธฏฺฐาเน ฐปนํ วิย ตสฺส ปุคฺคลสฺส ปพฺพชฺชํ ลภมานสฺส เปสลภิกฺขูนํ สนฺติเก ปพฺพชฺชาปฏิลาโภ. เย โอวทนฺติ อนุสาสนฺติ อปฺปมตฺตกํปิ ปมาทํ ทิสฺวา ทณฺฑกมฺมํ กตฺวา ปุนปฺปุนํ สิกฺขาเปนฺติ, สงฺกิลิฏฺฐปาติยา อปรกาเล ปริสุทฺธปริโยทาตภาโว วิย ตสฺส ปุคฺคลสฺส อาจริยูปชฺฌายานํ อนุสิกฺขโต อนุกฺกเมน สมฺมาวตฺตปฏิปตฺติ, เอตฺถ ฐิตสฺส อนงฺคณกาลกิริยา. อถวา อนุกฺกเมน ปริสุทฺเธ สีเล ปติฏฺฐาย อตฺตโน อนุรูปํ พุทฺธวจนํ อุคฺคณฺหิตฺวา ธุตงฺคานิ สมาทาย อตฺตโน อนุกูลกมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา คามนฺตเสนาสนวาสํ มุญฺจิตฺวา ปนฺตเสนาสนวาโส, เอตฺถ ฐิตสฺส อนงฺคณกาลกิริยา. อถวา อนุกฺกเมน กสิณปริกมฺมํ กตฺวา อฏฺฐสมาปตฺตินิพฺพตฺตเนน กิเลสวิกฺขมฺภนํ, วิปสฺสนาปาทกชฺฌานา วุฏฺฐาย วิปสฺสนาย กิเลสานํ ตทงฺคนิวารณํ, โสตาปตฺติผลาธิคโม ฯเปฯ อรหตฺตสจฺฉิกิริยาติ เอตฺถ ฐิตสฺส อจฺจนฺตานงฺคณกาลกิริยา เอว. ตติยวาเร สุภนิมิตฺตนฺติ ราคฏฺฐานิยํ อิฏฺฐารมฺมณํ. มนสิกริสฺสตีติ ตสฺมึ ปน สติ ตํ นิมิตฺตํ อาวชฺชิสฺสติ. ตสฺส สุภนิมิตฺตสฺส มนสิการาติ ตสฺส ปุคฺคลสฺส สุภนิมิตฺตมนสิการการณา. อนุทฺธํเสสฺสตีติ หึสิสฺสติ อภิภวิสฺสติ. ราโค หิ อุปฺปชฺชนฺโต กุสลจารํ ปจฺฉินฺทิตฺวา สยเมว อกุสลํ ชวนํ หุตฺวา ติฏฺฐนฺโต กุสลจิตฺตํ อนุทฺธํเสตีติ เวทิตพฺโพ. เสสํ วุตฺตนยานุสาเรเนว คเหตพฺพํ. โอปมฺมสํสนฺทนา ปเนตฺถ เอวํ เวทิตพฺพา:- ปริสุทฺธกํสปาติสทิโส ปกติยา อปฺปกิเลโส อนงฺคณปุคฺคโล. ปริสุทฺธกํสปาติยา น ปริภุญฺชนมาทึ กตฺวา รชาปถนิกฺเขโป วิย ตสฺส ปุคฺคลสฺส ปพฺพชฺชํ ลภมานสฺสาติ อิโต ปรํ สพฺพํ ปฐมวารสทิสเมว. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. อุปมาสํสนฺทนา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๕.

จตุตฺถวาเร สุภนิมิตฺตํ น มนสิกริสฺสตีติ ตสฺมึ สติวิรหาภาวโต ตนฺนิมิตฺตํ นาวชฺชิสฺสติ, เสสํ ทุติยวารานุสาเรน เวทิตพฺพํ. "อยํ โข อาวุโส"ติอาทิ "โก นุ โข อาวุโส"ติ ๑- อาทิมฺหิ วุตฺตนยเมว. [๖๐] อิทานิ ตํ องฺคณํ นานปฺปการโต ปากฏํ การาเปตุกาเมนายสฺมตา มหาโมคฺคลฺลาเนน "องฺคณํ องฺคณนฺ"ติอาทินา นเยน ปุฏฺโฐ ตํ พฺยากโรนฺโต ปาปกานํ โข เอตํ อาวุโสติอาทิมาห. ตตฺถ อิจฺฉาวจรานนฺติ อิจฺฉาย อวจรานํ, อิจฺฉาวเสน โอติณฺณานํ ปวตฺตานํ นานปฺปการานํ โกปอปฺปจฺจยานนฺติ อตฺโถ. ยํ อิเธกจฺจสฺสาติ เยน อิเธกจฺจสฺส เอวํ อิจฺฉา อุปฺปชฺเชยฺย, ตํฐานํ ตํ การณํ วิชฺชติ อตฺถิ, อุปลพฺภตีติ วุตฺตํ โหติ. อาปนฺโน อสฺสนฺติ อาปนฺโน ภเวยฺยํ. น จ มํ ภิกฺขู ชาเนยฺยุนฺติ ภิกฺขู จ มํ น ชาเนยฺยุํ. กึ ปเนตฺถ ฐานํ, ลาภตฺถิกตา. ลาภตฺถิโก หิ ภิกฺขุ ปกติยาปิ จ กตปุญฺโญ มนุสฺเสหิ สกฺกโต ครุกโต เอวํ จินฺเตติ "อาปตฺติอาปนฺนํ ภิกฺขุํ เถรา ญตฺวา มชฺฌิมานํ อาโรเจนฺติ, เต นวกานํ, นวกา วิหาเร วิฆาสาทาทีนํ, เต โอวาทํ อาคตานํ ภิกฺขุนีนํ, เอวํ กเมน จตสฺโส ปริสา ชานนฺติ, เอวมสฺส ลาภนฺตราโย โหติ, อโห วตาหํ อาปตฺตึ จ วต อาปนฺโน อสฺสํ, น จ มํ ภิกฺขู ชาเนยฺยุนฺ"ติ. ยนฺตํ ภิกฺขุํ ภิกฺขู ชาเนยฺยุนฺติ เยน การเณน ตํ ภิกฺขุํ อญฺเญ ภิกฺขู ชาเนยฺยุํ, ตํ การณํ วิชฺชติ โข ปน อตฺถิเยว, น นตฺถิ. เถรา หิ ญตฺวา มชฺฌิมานํ อาโรเจนฺติ. เอวํ โส ปุพฺเพ วุตฺตนเยน จตูสู ปริสาสุ ปากโฏ โหติ. เอวํ ปากโฏ จ อยสาภิภูโต คามสตํปิ ปวิสิตฺวา อุมฺมารสเตสุ ปาเท ปุญฺฉิตฺวา ๒- ยถาโธเตน ปตฺเตน นิกฺขมติ. ตโต ชานนฺติ มํ ภิกฺขู อาปตฺตึ อาปนฺโนติ เตหิ จมฺหิ เอวํ นาสิโตติ จินฺเตตฺวา, อิติ โส กุปิโต โหติ อปฺปตีโตติ ๓- โส อิมินา การเณน กุปิโต จ โหติ โกธาภิภูโต อปฺปตีโต จ โทมนสฺสาภิภูโต. โย เจว โข อาวุโส โกโป โย จ อปฺปจฺ จ โย อุภยเมตํ องฺคณนฺติ อาวุโส โย จายํ สงฺขารกฺขนฺธสงฺคหิโต โกโป, โย จ เวทนากฺขนฺธสงฺคหิโต อปฺปจฺโย, เอตํ อุภยํ องฺคณนฺติ เอวเมตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพ. อิทญฺจ ตาทิสานํ ปุคฺคลานํ วเสน วุตฺตํ. โลโภ ปน อิมสฺส องฺคณสฺส ปุพฺพภาควเสน, โมโห สมฺปโยควเสนาปิ คหิโตเยว โหติ. @เชิงอรรถ: ก. ยโต นุ โขติ ฉ.ม. ฐาเนสุ ปุณฺฉิตฺวา ฉ.ม., อิ. อิติสทฺโท น ทิสฺสติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๖.

อนุรโห มนฺติ ปุริมสทิโส ภิกฺขุ อตฺตานํ คเหตฺวา วิหารปจฺจนฺเต เสนาสนํ ปวิสิตฺวา ทฺวารํ ถเกตฺวา โจเทนฺเต อิจฺฉติ. ฐานํ โข ปเนตนฺติ เอตํ การณํ วิชฺชติ, ยนฺตํ ภิกฺขุํ จตุปริสมชฺฌํ อาเนตฺวา พฺยตฺตา วินีตา "ตยา อสุกมฺหิ นาม ฐาเน เวชฺชกมฺมํ กตนฺ"ติอาทินา นเยน โจเทยฺยุํ. โส จตูสุ ปริสาสุ ปากโฏ โหติ. เอวํ ปากโฏ จ อยสาภิภูโตติ สพฺพํ ปุพฺพสทิสเมว. สปฺปฏิปุคฺคโลติ สมาโน ปฏิปุคฺคโล. ๑- สมาโนติ สาปตฺติโก. ปฏิปุคฺคโลติ โจทโก. อยํ สาปตฺติเกเนว โจทนํ อิจฺฉติ, ตฺวํปิ อิมญฺจิมญฺจ อาปตฺตึ อาปนฺโน, ตํ ตาว ปฏิกโรหิ ปจฺฉา มํ โจเทสฺสสีติ วตฺตุํ สกฺกาติ มญฺญมาโน. อปิจ ชาติอาทีหิปิ สมาโน ปุคฺคโล สปฺปฏิปุคฺคโล. อยญฺหิ อตฺตโน ชาติยา กุเลน พาหุสจฺเจน พฺยตฺตตาย ธุตงฺเคนาติ เอวมาทีหิปิ สมาเนเนว โจทนํ อิจฺฉติ, ตาทิเสน วุตฺตํ นาติทุกฺขํ โหตีติ มญฺญมาโน. โน ๒- อปฺปฏิปุคฺคโลติ เอตฺถ อยุตฺโต ปฏิปุคฺคโล อปฺปฏิปุคฺคโล. อิเมหิ อาปตฺตาทีหิ อสทิสตฺตา ปฏิสตฺตุ ปฏิมลฺโล, ๓- โจทโก ภวิตุํ อยุตฺโตติ วุตฺตํ โหติ. อิติ โส กุปิโตติ อิติ โส อิมาย อปฺปฏิปุคฺคลโจทนาย เอวํ กุปิโต โหติ. จตุตฺถวาเร อโห วตาติ "อโห วต เร อมฺหากํ ปณฺฑิตกา, *- อโห วต เร อมฺหากํ จ พหุสฺสุตกา *- เตวิชฺชกา"ติ *- ๔- ครหายํปิ ทิสฺสติ. "อโห วต มํ ทหรํเยว สมานํ รชฺเช อภิสิญฺเจยฺยุนฺ"ติ ๕- ปตฺถนายํ. อิธ ปตฺถนายเมว. ปฏิปุจฺฉิตฺวา ปฏิปุจฺฉิตฺวาติ ปุนปฺปุนํ ปุจฺฉิตฺวา. อยํ ภิกฺขุ ลาภตฺถิโก ภควโต ๖- อตฺตานํ ปฏิปุจฺฉิตพฺพํ อิจฺฉติ, ตญฺจ โข อนุมติปุจฺฉาย, โน มคฺคํ วา ผลํ วา วิปสฺสนํ วา อนฺตรํ กตฺวา. อยญฺหิ ปสฺสติ ภควนฺตํ สาริปุตฺตาทโย มหาเถเร "ตํ กึ มญฺญสิ สาริปุตฺต, โมคฺคลฺลาน, กสฺสป, ราหุล จกฺขุํ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วา"ติ เอวํ ปริสมชฺเฌ ปฏิปุจฺฉิตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺเต, ๗- มนุสฺเส จ "เตสํ ปณฺฑิตา เถรา สตฺถุ จิตฺตํ อาราเธนฺตี"ติ วณฺณํ ภณนฺเต, ลาภสกฺการํ @เชิงอรรถ: ฉ.ม., อิ. ปุคฺคโล ฉ.ม. โนติ สทฺโท น ทิสฺสติ ฉ.ม. ปฏิสลฺโล @ ที.สี. ๙/๒๙๑/๑๐๕ อมฺพฏฺฐสุตฺต วินย. มหา. ๔/๕๗/๔๘ พิมฺพิสารสมาคมกถา @ อิ. ภควตา * ปาลิ. ปณฺฑิตก.....พหุสฺสุตก เตวิชฺชก @ ฉ.ม., อิ. ปฏิปุจฺฉิตฺวา ปฏิปุจฺฉิตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺตํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๗.

จ อุปหรนฺเต. ตสฺมา ตํ ลาภสกฺการํ อิจฺฉนฺโต เอวํ จินฺเตตฺวา ๑- นิกฺขนิตฺวา ฐปิตขนฺโธ วิย ๑- ภควโต ปุรโต อโหสิ. ๒- อิติ โส กุปิโตติ อถ ภควา ตํ อมนสิกริตฺวาว อญฺญํ เถรํ ปฏิปุจฺฉิตฺวา ธมฺมํ เทเสติ, เตน โส กุปิโต โหติ ภควโต จ เถรสฺส จ. กถํ ภควโต กุปฺปติ? "อหํ ปพฺพชิตกาลโต ปภูติ คนฺธกุฏิปริเวณโต พหินิกฺขมนํ น ชานามิ, สพฺพกาลํ ฉายาว น วิชหามิ มํ นาม ปุจฺฉิตฺวา ธมฺมเทสนามตฺตํปิ นตฺถิ, ตมฺมุหุตฺตํ ทิฏฺฐมตฺตกตฺเถรํ ปุจฺฉิตฺวา ธมฺมํ เทเสตี"ติ เอวํ ภควโต กุปฺปติ. กถํ เถรสฺส กุปฺปติ? "อยํ มหลฺลกตฺเถโร ภควโต ปุรโต ขาณุ วิย นิสีทติ, กทา นุ โข อิมํ ธมฺมกมฺมิกา อภพฺพฏฺฐานํ ปาเปตฺวา นีหริสฺสนฺติ, อยญฺหิ ยทิ อิมสฺมึ วิหาเร น ภเวยฺย, อวสฺสํ ภควา มยา สทฺธึ สลฺลเปยฺยา"ติ เอวํ เถรสฺส กุปฺปติ. ปุรกฺขตฺวา ปุรกฺขตฺวาติ ปุรโต กตฺวา, สมฺปริวาเรตฺวาติ วุตฺตํ โหติ. อยํปิ ลาภตฺถิโกเยว, อยญฺหิ ปสฺสติ พหุสฺสุเต ภิกฺขู ปริวาเรน คามํ ปวิสนฺเต, เจติยํ วนฺทนฺเต, เตสํ จ ตํ สมฺปตฺตึ ทิสฺวา อุปาสเก ปสนฺเน ปสนฺนาการํ กโรนฺเต. ตสฺมา เอวํ อิจฺฉติ. กุปิโตติ อยํปิ ทฺวีสุ ฐาเนสุ กุปฺปติ ภิกฺขูนํ เถรสฺส จ. กถํ ภิกฺขูนํ? "อิเม ยเทว มยฺหํ อุปฺปชฺชติ จีวรํ วา ปิณฺฑปาโต วา, ตํ คเหตฺวา ปริภุญฺชนฺติ, มยฺหํ ปน ปตฺตจีวรํ คเหตฺวา ปิฏฺฐิโต อาคจฺฉนฺโตปิ นตฺถี"ติ เอวํ ภิกฺขูนํ กุปฺปติ. กถํ เถรสฺส? "เอโส มหลฺลกตฺเถโร เตสุ เตสุ ฐาเนสุ สยเมว ปญฺญายติ, กทาสฺสุ นาม นํ ธมฺมกมฺมิกา นิกฺกฑฺฒิสฺสนฺติ, อิมสฺมึ อสติ อวสฺสํ มํเยว ปวาเรสฺสนฺตี"ติ. ภตฺตคฺเคติ โภชนฏฺฐาเน. อคฺคาสนนฺติ สํฆเถราสนํ,. อคฺโคทกนฺติ ทกฺขิโณทกํ. อคฺคปิณฺฑนฺติ สํฆตฺเถรปิณฺฑํ. สพฺพตฺถ วา อคฺคนฺติ ปณีตาธิวจนเมตํ. ตตฺถ อหเมว ลเภยฺยนฺติ อิจฺฉา นาติมหาสาวชฺชา. น อญฺโญ ภิกฺขุ ลเภยฺยาติ ปน อติมหาสาวชฺชา. อยํปิ ลาภตฺถิโก ปาสาทิโก โหติ จีวรธารณาทีหิ, @เชิงอรรถ: ๑-๑ ฉ.ม. จินฺเตตฺวา นิขณิตฺวา ฐปิตขาณุ วิย ฉ.ม. ปุรโตว โหติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๘.

กทาจิ ปพฺพชติ, กทาจิ วิพฺภมติ, เตน โส ปุพฺเพ ลทฺธปุพฺพํ อาสนาทึ ปจฺฉา อลภนฺโต เอวํ จินฺเตสิ. น โส ภิกฺขุ ลเภยฺยาติ น โส ภิกฺขุ เถรานํ อคฺคาสนาทีสุ ปตฺเตสุ ๑- ตทนุสาเรน มชฺฌิมานํ อญฺเญสญฺจ นวานํ กทาจิ ยํ วา ตํ วา สพฺพนิหีนํ อาสนาทึ ลภติ. เนว วา ลภติ. ๒- กุปิโตติ อยํปิ ทฺวีสุ ฐาเนสุ กุปฺปติ มนุสฺสานญฺจ เถรานญฺจ. กถํ มนุสฺสานํ? "อิเม มงฺคลาทีสุ มํ นิสฺสาย ภิกฺขู ลภนฺติ, `ภนฺเต เอตฺตเก ภิกฺขู คเหตฺวา อมฺหากํ อนุกมฺปํ กโรถา'ติ วทนฺติ, อิทานิ ตมฺมุหุตฺตํ ทิฏฺฐมตฺตกํ มหลลฺกตฺเถรํ คเหตฺวา ๓- คตา, โหตุ อิทานิ, เนสํ กิจฺเจ อุปฺปนฺเน ชานิสฺสามี"ติ เอวํ มนุสฺสานํ กุปฺปติ. กถํ เถรานํ? "อิเม นาม ยทิ น ภเวยฺยุํ, มํเยว มนุสฺสา นิมนฺเตยฺยุนฺ"ติ เอวํ เถรานํ กุปฺปติ. อนุโมเทยฺยนฺติ อนุโมทนํ กเรยฺยํ. อยํปิ ลาภตฺถิโก ยํ วา ตํ วา ขณฺฑานุโมทนํ ชานาติ, "โส อนุโมทนฏฺฐาเน พหู มาตุคามา อาคจฺฉนฺติ, ตา มํ สญฺชานิตฺวา ตโต ปภูติ ถาลกภิกฺขํ ทสฺสนฺตี"ติ ปตฺเถนฺโต เอวํ จินฺเตสิ. ฐานนฺติ พหุสฺสุตานํ อนุโมทนาภาโว, เตน พหุสฺสุโต อนุโมเทยฺยาติ วุตฺตํ โหติ. กุปิโตติ อยํปิ ตีสุ ฐาเนสุ กุปฺปติ มนุสฺสานํ เถรสฺส ธมฺมกถิกสฺส จ. กถํ มนุสฺสานํ? "อิเม ปุพฺเพ มํเยว อุปสงฺกมิตฺวา ยาจนฺติ `อมฺหากํ นาคตฺเถโร อมฺหากํ สุมนตฺเถโร อนุโมทตู'ติ, อชฺช ปน นาโวจุนฺ"ติ เอวํ มนุสฺสานํ กุปฺปติ. กถํ เถรสฺส? "อยํ สํฆตฺเถโร `ตุมฺหากํ กุลูปกํ นาคตฺเถรํ สุมนตฺเถรํ อุปสงฺกมถ, อยํ อนุโมทิสฺสตี'ติ น ภณตี"ติ เอวํ เถรสฺส กุปฺปติ. กถํ ธมฺมกถิกสฺส? "เถเรน วุตฺตมตฺเตเยว ปหารํ ลทฺธกุกฺกุโฏ วิย ตุริตตุริตํ ปสฺสติ, อิมํ นาม นิกฺกฑฺฒนฺตา นตฺถิ, อิมสฺมิญฺหิ อสติ อหเมว อนุโมเทยฺยนฺ"ติ เอวํ ธมฺมกถิกสฺส กุปฺปติ. อารามคตานนฺติ วิหาเร สนฺนิปติตานํ. อยํปิ ลาภตฺถิโก ยํ วา ตํ วา ขณฺฑธมฺมกถํ ชานาติ, โส ปสฺสติ ตาทิเสสุ ฐาเนสุ ทฺวิโยชนติโยชนโต @เชิงอรรถ: ฉ.ม. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ ฉ.ม. เนว วา ลภตีติ ปาโฐ น ทิสฺสติ อิ. วตฺวา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๙.

สนฺนิปติตฺวา ภิกฺขู สพฺพรตฺติกนิจฺจธมฺมสฺสวนานิ ๑- สุณนฺเต, ตุฏฺฐจิตฺเตว ๒- ทหเร วา สามเณเร วา สาธุ สาธูติ มหาสทฺเทน สาธุการํ เทนฺเต, ตโต ทุติยทิวเสว อนฺโตคามคเต ภิกฺขู อุปาสกา ปุจฺฉนฺติ "เก ภนฺเต ธมฺมํ กเถสุนฺ"ติ เต ภณนฺติ "อสุโก จ อสุโก จา"ติ. ตํ สุตฺวา ปสนฺนา มนุสฺสา ธมฺมกถิกานํ มหาสกฺการํ กโรนฺติ. โส ตํ อิจฺฉมาโน เอวํ จินฺเตติ. ฐานนฺติ พหุสฺสุตานํ วินิจฺฉยกุสลานํ ธมฺมเทสนา ภาโร, เตน พหุสฺสุโต ธมฺมํ เทเสยฺยาติ วุตฺตํ โหติ. กุปิโตติ จตุปฺปทิกคาถามตฺตมฺปิ วตฺตุํ โอกาสํ อลภมาโน กุปิโต โหติ อตฺตโน มนฺทภาวสฺส "อหญฺหิ มนฺโท ทุปฺปญฺโญ กุโต ลภิสฺสามิ เทเสตุนฺ"ติ. ภิกฺขุนีนนฺติ โอวาทตฺถํ วา อุทฺเทสตฺถํ วา ปริปุจฺฉตฺถํ วา ปูชากรณตฺถํ วา อารามํ อาคนฺตฺวา สนฺนิปติตภิกฺขุนีนํ. อยมฺปิ ลาภตฺถิโก, ตสฺเสวํ โหติ อิมา มหากุลา ปพฺพชิตา ภิกฺขุนิโย, ตาสุ กุเลสุ ปวิสิตฺวา นิสินฺนาสุ มนุสฺสา ปุจฺฉิสฺสนฺติ "กสฺส สนฺติเก โอวาทํ วา อุทฺเทสํ วา ปริปุจฺฉํ วา คณฺหถา"ติ. ตโต วกฺขนฺติ "อสุโก นาม อยฺโย พหุสฺสุโต ตสฺส เทถ กโรถา"ติ, เตนสฺส เอวํ อิจฺฉา อุปฺปชฺชติ. ฐานนฺติ โอวาทาทโย นาม พหุสฺสุตานํ ภาโร, เตน พหุสฺสุโต เทเสยฺยาติ วุตฺตํ โหติ. กุปิโตติ อยํ ทฺวีสุ ฐาเนสุ กุปฺปติ ตาสญฺจ ภิกฺขุนีนํ "อิมา ปุพฺเพ มํ นิสฺสาย อุโปสถปวารณาทีนิ ลภนฺติ, ตา อิทานิ ตมฺมุหุตฺตํ ทิฏฺฐมตฺตกมหลฺลกตฺเถรสฺส สนฺติกํ คตา"ติ, ธมฺมกถิกสฺส จ "เอส อิมาสํ สหสา โอวาทํ อทาสิเยวา"ติ. อุปาสกานนฺติ อารามคตา ๓- อุปาสกา นาม นิสฺสฏฺฐกมฺมนฺตา มหาอุปาสกา โหนฺติ, ๓- เต ปุตฺตภาตุกานํ กมฺมนฺตํ นิยฺยาเทตฺวา ธมฺมํ สุณนฺตา วิจรนฺติ, อยํ เตสํ เทเสตุํ อิจฺฉติ. กึการณา? อิเม ปสีทิตฺวา อุปาสิกานํปิ อาโรเจสฺสนฺติ, ตโต สทฺธึ อุปาสิกาหิ มยฺหเมว ลาภสกฺการํ อุปหริสฺสนฺตีติ. ฐานํ พหุสฺสุเตเนว โยเชตพฺพํ. กุปิโตติ อยํปิ ทฺวีสุ ฐาเนสุ กุปฺปติ อุปาสกานญฺจ "อิเม อญฺญตฺถ @เชิงอรรถ: ฉ.ม. สพฺพรตฺติกานิ ธมฺมสฺสวนานิ ฉ.ม. ตุฏฺฐจิตฺเต จ @๓-๓ ฉ.ม. อารามคตานํ อุปาสกานํ. นิสฺสฏฺฐกมฺมนฺตา นาม มหาอุปาสกา โหนฺติ,

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖๐.

สุณนฺติ, อมฺหากํ กุลูปกสฺส สนฺติเก สุณามาติ, นาคจฺฉนฺติ โหตุ อิทานิ, เนสํ อุปฺปนฺเน กิจฺเจ ชานิสฺสามี"ติ ธมฺมกถิกสฺส จ "อยเมเตสํ เทเสตี"ติ. อุปาสิกานนฺติ อารามคตานํ. อุปาสิกา นาม อาสนปูชาทิกรณตฺถํ วา อุโปสถทิวเส วา ธมฺมสฺสวนตฺถํ สนฺนิปติตา. เสสํ อุปาสกวาเร วุตฺตนยเมว. สกฺกเรยฺยุนฺติ สกฺกจฺจํ จ กเรยฺยุํ, สุนฺทรญฺจ กเรยฺยุํ. อิมินา อตฺตนิ การํ กริยมานํ สกฺกจฺจํ กตญฺจ สุนฺทรญฺจ ปตฺเถติ. ครุกเรยฺยุนฺติ ภาริยํ กเรยฺยุํ, อิมินา ภิกฺขูหิ อตฺตานํ ครุฏฺฐาเน ฐปิยมานํ ปตฺเถติ. มาเนยฺยุนฺติ ปิยาเยยฺยุํ. ปูเชยฺยุนฺติ เอวํ สกฺกโรนฺตา ครุกโรนฺตา มาเนนฺตา ปจฺจเยหิ ปูเชยฺยุนฺติ ปจฺจยปูชํ ปตฺเถติ. ฐานนฺติ "ปิโย ครุภาวนีโย"ติ วุตฺตปฺปกาโร พหุสฺสุโต จ สีลวา จ เอตํ วิธึ อรหติ, เตน ภิกฺขู เอวรูปํ เอวํ กเรยฺยุนฺติ วุตฺตํ โหติ. กุปิโตติ อยํปิ ทฺวีสุ ฐาเนสุ กุปฺปติ ภิกฺขูนํ จ "อิเม เอตํ สกฺกโรนฺตี"ติ, เถรสฺส จ "อิมสฺมึ อสติ มํเยว สกฺกเรยฺยุนฺ"ติ. เอส นโย อิโต ปเรสุ ตีสุ วาเรสุ. ปณีตานํ จีวรานนฺติ ปฏทุกูลปฏุณฺณโกเสยฺยาทีนํ ๑- มหคฺฆสุขุมสุขสมฺผสฺสานํ จีวรานํ. อิธาปิ อหเมว ลาภี อสฺสนฺติ อิจฺฉา นาติมหาสาวชฺชา. น อญฺโญ ภิกฺขุ ลาภี อสฺสาติ ปน มหาสาวชฺชา. ปณีตานํ ปิณฺฑปาตานนฺติ สปฺปิเตลมํสรสาทิปูริตานํ ๒- เสฏฺฐปิณฺฑปาตานํ. ปณีตานํ เสนาสนานนฺติ อเนกสตสหสฺสคฺฆนกานํ มญฺจปีฐาทีนํ. ปณีตานํ คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานนฺติ, สปฺปิเตลมธุผาณิตาทีนํ อุตฺตมเภสชฺชานํ. สพฺพตฺถาปิ ฐานํ พหุสฺสุเตหิ ปุญฺญวนฺเตหิ จ โยเชตพฺพํ. กุปิโตติ สพฺพตฺถาปิ ทฺวีสุ ฐาเนสุ กุปฺปติ, มนุสฺสานญฺจ "อิเมสํ นาม ปริจิตภาโวปิ นตฺถิ, ทีฆรตฺตํ เอกโต วสนฺตสฺส ปํสุกูลตฺถาย วา ปิณฺฑปาตตฺถาย วา สปฺปิเตลาทิการณา วา ฆรปฏิปาฏิยา จรนฺตสฺสาปิ เม เอกทิวสํปิ กิญฺจิ ปณีตํ ปจฺจยํ น เทนฺติ. อาคนฺตุกมหลฺลกํ ปน ทิสฺวาว ยํ อิจฺฉติ, ตํ เทนฺตี"ติ, เถรสฺส จ "อยํปิ มหลฺลโก อิเมสํ อตฺตานํ ทสฺเสนฺโตเยว จรติ, กทาสฺสุ นาม นํ ธมฺมกมฺมิกา นิกฺกฑฺเฒยฺยุํ, เอวํ อิมสฺมึ อสติ อหเมว ลาภี อสฺสนฺ"ติ. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. ปฏฺฏทุกูลปฏฺฏุณฺณโกเสยฺยาทีนํ @ ม. สปฺปิเตลมํสสกฺกราทิปูริตานํ, ฉ.ม. สปฺปิเตลมธุสกฺกราทิปูริตานํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖๑.

อิเมสํ โข เอตํ อาวุโสติ อิเมสํ เหฏฺฐา เอกูนวีสติวาเรหิ วุตฺตานํ อิจฺฉาวจรานํ. [๖๑] ทิสฺสนฺติ เจว สุยฺยนฺติ จาติ น อิจฺฉาวจรา จกฺขุนา ทิสฺสนฺติ, น โสเตน สุยฺยนฺติ มโนวิญฺญาณวิสยตฺตา. อปฺปหีนอิจฺฉาวจรสฺส ปุคฺคลสฺส อิจฺฉาวจรวเสน ปวตฺตํ กายกมฺมํ ทิสฺวา ทิฏฺฐา วิย วจีกมฺมํ สุตฺวา สุตา วิย จ โหนฺติ, เตน วุตฺตํ "ทิสฺสนฺติ เจว สุยฺยนฺติ จา"ติ. ปจฺจกฺขกาลํ ๑- ทิสฺสนฺติ, "อสุโก กิร ภิกฺขุ อีทิโส"ติ ปโรกฺขกาเล ๒- สุยฺยนฺติ. กิญฺจาปีติ อนุคฺคหครหวจนํ. เตน อารญฺญิกตฺตํ อนุคฺคณฺหาติ, อิจฺฉาวจรานํ อปฺปหานํ ครหติ. ตตฺรายํ โยชนา, กิญฺจาปิ โส ภิกฺขุ คามนฺตเสนาสนํ ปฏิกฺขิปิตฺวา อารญฺญิโก โหติ, อนฺเต ปนฺตเสนาสเน วสติ, อิเม จสฺส เอตฺตกา อิจฺฉาวจรา อปฺปหีนา. กิญฺจาปิ โส อติเรกลาภํ ปฏิกฺขิปิตฺวา ปิณฺฑปาติโก โหติ. กิญฺจาปิ โส โลลุปฺปจารํ วชฺเชตฺวา สปทานจารี โหติ. กิญฺจาปิ โส คหปติจีวรํ ปฏิกฺขิปิตฺวา ปํสุกูลิโก โหติ. ลูขจีวรธโรติ เอตฺถ ปน ลูขนติ สตฺถลูขํ สุตฺตลูขํ รชนลูขนฺติ ตีหิ การเณหิ ลูขํ เวทิตพฺพํ. ตตฺถ สตฺเถน ขณฺฑาขณฺฑิกํ ฉินฺนํ สตฺถลูขํ นาม, ตํ อคฺเฆน ปริหายติ, ถูลทีฆสุตฺตเกน สิพฺพิตํ สุตฺตลูขํ นาม, ตํ ผสฺเสน ปริหายติ ขรสมฺผสฺสํ โหติ. รชเนน รตฺตํ รชนลูขํ นาม, ตํ วณฺเณน ปริหายติ ทุพฺพณฺณํ โหติ. กิญฺจาปิ โส ภิกฺขุ เอวํ สตฺถลูขสุตฺตลูขรชนลูขจีวรธโร โหติ, อิเม จสฺส เอตฺตกา อิจฺฉาวจรา อปฺปหีนา ทิสฺสนฺติ เจว สุยฺยนฺติ จ, อถโข นํ วิญฺญู สพฺรหฺมจารี เนว สกฺกโรนฺติ ฯเปฯ น ปูเชนฺตีติ. ตํ กิสฺส เหตูติ เอตฺถ ตนฺติ นิปาตมตฺตํ, กิสฺส เหตูติ กึการณา. เต หิ ตสฺส ฯเปฯ ทิสฺสนฺติ เจว สุยฺยนฺติ จ ยสฺมา ตสฺส เต ปาปกา ทิสฺสนฺติ เจว สุยฺยนฺติ จาติ วุตฺตํ โหติ. อิเมสํ อิจฺฉาวจรานํ อปฺปหีนตฺตาติ อยเมตฺถ อธิปฺปาโย. อิทานิ ตมตฺถํ อุปมาย ปากฏํ กโรนฺโต เสยฺยถาปีติอาทิมาห. ตตฺถ กุณปนฺติ มตกเฬวรํ. อหิสฺส กุณปํ อหิกุณปํ. เอวํ อิตรานิ. @เชิงอรรถ: ฉ.ม., อิ. ปจฺจกฺขกาเล ฉ.ม. ติโรกฺขกาล

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖๒.

อติปฏิกฺกูลชิคุจฺฉนิยภาวโต เจตฺถ อิมาเนว ตีณิ วุตฺตานีติ เวทิตพฺพานิ. อญฺเญสญฺหิ ปสุสุกราทีนํ ๑- กุณปํ มนุสฺสา กฏุกภณฺฑาทีหิ อภิสงฺขริตฺวา ปริภุญฺชนฺติปิ. อิเมสํ ปน กุปณํ อภินวํปิ ชิคุจฺฉนฺติเยว, โก ปน วาโท กาลาติกฺกเมน ปูติภูเตน. ๒- รจยิตฺวาติ วฑฺเฒตฺวา, ปริปูเรตฺวาติ อตฺโถ, กุปณํ คเหตฺวา กํสปาติยํ ปกฺขิปิตฺวาติ วุตฺตํ โหติ. อญฺญิสฺสาติ อปราย. ปฏิกุชฺชิตฺวาติ ปิทหิตฺวา. อนฺตราปณนฺติ อาปณานมนฺตเร มหาชนสงฺกิณฺณํ รจฺฉามุขํ. ปฏิปชฺเชยฺยุนฺติ คจฺเฉยฺยุํ. ชญฺญชญฺญํ วิยาติ โมกฺขโมกฺขํ ๓- วิย มนาปมนาปํ วิย. อปิจ วธุกา ปณฺณาการํ วิยาติ วุตฺตํ โหติ. วธุกา หิ ชนนีติ ๔- วุจฺจติ, ตสฺสา นียมานปณฺณาการํ ชญฺญํ, อุภยตฺถาปิ อาทรวเสน วา ปสํสาวเสน วา ปุน วุตฺตํ. ๕- "ชญฺญํ ชญฺญํ วิยาติปิ ๖- ปาโฐ. อปาปุริตฺวาติ วิวริตฺวา. ตสฺส สห ทสฺสเนน อมนาปตา จ สณฺฐเหยฺยาติ ตสฺส กุณปสฺส ทสฺสเนน สเหว ตสฺส ชนสฺส อมนาปตา ติฏฺเฐยฺย. อมนาปตาติ จ "อมนาปํ อิทนฺ"ติ อุปฺปนฺนจิตฺตเจตสิกานเมวิทํ อธิวจนํ. เอส นโย ปาฏิกุลฺยเชคุจฺฉตาสุ. ชิฆจฺฉิตานมฺปีติ ฉาตานมฺปิ. น โภตฺตุกมฺยตา อสฺสาติ ภุญฺชิตุกามตา น ภเวยฺย. ปเคว สุหิตานนฺติ ฉาตานํ ๗- ปน ปฐมตรเมว ภุญฺชิตุกามตา น ภเวยฺยาติ วุตฺตํ โหติ. ตตฺรายํ อุปมาสํสนฺทนา:- ปริสุทฺธกํสปาตีสทิสํ อิมสฺส ปพฺพชฺชาลิงฺคํ, กุณปรจิตํ ๘- วิย อิจฺฉาวจนํ อปฺปหานํ, อปรกํสปาติยา ปฏิกุชฺชนํ วิย อารญฺญิกงฺคาทีหิ อิจฺฉาวจรปฏิจฺฉาทนํ, กํสปาตึ วิวริตฺวา กุณปทสฺสเนน ชนสฺส อมนาปตา วิย อารญฺญิกงฺคาทีนิ อนาทิยิตฺวา อิจฺฉาวจรทสฺสเนน สพฺรหฺมจารีนํ น สกฺการกรณาทิตาติ. [๖๒] สุกฺกปกฺเข ปน กิญฺจาปีติ อนุคฺคหปสํสาวจนํ, เตน อารญฺญิกตฺตํ อนุคฺคณฺหาติ, อิจฺฉาวจรปฺปหานํ ปสํสติ. เนมนฺตนิโกติ นิมนฺตนปฏิคฺคาหโก. วิจิตกาฬกนฺติ วิจินิตฺวา อปนีตกาฬกํ. อเนกสูปํ อเนกพฺยญฺชนนฺติ เอตฺถ สูโป นาม หตฺถหาริโย วุจฺจติ. พฺยญฺชนนฺติ อุตฺตริภงฺคํ. เตน มจฺฉมํสมุคฺคสูปาทีหิ @เชิงอรรถ: ฉ.ม., อิ. สสสูกราทีนํ ฉ.ม., อิ. ปูติภูเต ฉ.ม. โจกฺขโจกฺขํ @ ฉ.ม. วธุกาติ ชเนตฺติ วุจฺจติ, ฉ.ม., อิ. ปุนรุตฺตํ ฉ.ม. ชญฺญชญฺญํ @พฺยาติปิ ม. อฉาตานํ, ฉ.ม., อิ. ธาตานํ ฉ.ม. กุณปรจนํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖๓.

อเนกสูปํ, นานปฺปการมํสาทิพฺยญฺชเนหิ อเนกพฺยญฺชนนฺติ วุตฺตํ โหติ. เสสํ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํ. อุปมาสํสนฺทเน จ สาลิวรภตฺตรจนํ วิย อิจฺฉาวจรปฺปหานํ, อปรกํสปาติยา ปฏิกุชฺชนํ วิย อปฺปิจฺฉตาสมุฏฺฐาเนหิ คามนฺตวิหาราทีหิ อิจฺฉาวจรปฺปหาน- ปฏิจฺฉาทนํ, กํสปาตึ วิวริตฺวา สาลิวรภตฺตทสฺสเนน ชนสฺส มนาปตา วิย คามนฺตวิหาราทีนิ อนาทิยิตฺวา อิจฺฉาวจรปฺปหานทสฺสเนน สพฺรหฺมจารีนํ สกฺการกรณาทีนิ ๑- เวทิตพฺพานิ. ๑- [๖๓] อุปมา มํ อาวุโส สาริปุตฺต ปฏิภาตีติ มยฺหํ อาวุโส สาริปุตฺต อุปมา อุปฏฺฐาติ, เอกํ อุปมํ วตฺตุกาโม อหนฺติ อธิปฺปาโย. ปฏิภาตุ ตนฺติ ตุยฺหํ ปฏิภาตุ อุปฏฺฐาตุ, วท ตฺวนฺติ อธิปฺปาโย. เอกมิทาหนฺติ เอตฺถ อิทาติ นิปาตมตฺตํ, เอกสฺมึ สมเย อหนฺติ วุตฺตํ โหติ, ภุมฺมตฺเถ อุปโยควจนํ. ราชคเห วิหรามิ คิริพฺพเชติ ราชคหนฺติ ตสฺส นครสฺส นามํ, สมนฺตโต ปน คิริปริกฺเขเปน วโช วิย สณฺฐิตตฺตา คิริพฺพชนฺติ วุจฺจติ. ตสฺมึ นคเร วิหรามิ, ตนฺนิสฺสาย วิหรามีติ วุตฺตํ โหติ. อถ ขฺวาหนฺติ อถ โข อหํ. เอตฺถ จ อถาติ อญฺญาธิการวจนารมฺเภ นิปาโต. โขติ ปทปูรณมตฺเต. ปุพฺพณฺหสมยนฺติ ทิวสสฺส ปุพฺพภาคสมยํ, ปุพฺพณฺหสมเยติ อตฺโถ, ปุพฺพณฺเห วา สมยํ ปุพฺพณฺหสมยํ, ปุพฺพณฺเห เอกํ ขณนฺติ วุตฺตํ โหติ. เอวํ อจฺจนฺตสํโยเค อุปโยควจนํ ลพฺภติ. นิวาเสตฺวาติ ปริทหิตฺวา, วิหารนิวาสนปริวตฺตนวเสเนว ตํ เวทิตพฺพํ. คามปฺปเวสนตฺถาย วา สณฺฐเปตฺวา นิวาสนวเสเนว, น หิ โส ตโต ปุพฺเพ อนิวตฺโถ อโหสิ. ปตฺตจีวรมาทายาติ ปตฺตํ หตฺเถหิ จีวรํ กาเยน อาทิยิตฺวา. ปิณฺฑายาติ ปิณฺฑปาตตฺถาย. สมีตีติ ตสฺส นามํ. ยานการปุตฺโตติ รถการปุตฺโต. ปณฺฑุปุตฺโตติ ปณฺฑุสฺส ปุตฺโต. อาชีวโกติ นคฺคสมณโก. ปุราณยานการปุตฺโตติ โปราณยานการกุลสฺส ปุตฺโต. ปจฺจุปฏฺฐิโตติ อุปคนฺตฺวา ฐิโต. วงฺกํ นาม เอกโต กุฏิลํ. ชิมฺหํ สปฺปคตมคฺคสทิสํ. โทสนฺติ เผคฺคุวิสมคณฺฐิกาทึ. ยถา ยถาติ กาลตฺเถ @เชิงอรรถ: ๑-๑ ฉ.ม. สกฺการกรณาทิตา เวทิตพฺพา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖๔.

นิปาโต, ยทา ยทา ยสฺมึ ยสฺมึ กาเลติ วุตฺตํ โหติ. ตถา ตถาติ อยํปิ กาลตฺโถเยว, ตสฺมึ ตสฺมึ กาเลติ วุตฺตํ โหติ. โส อตฺตโน สุตฺตานุโลเมน จินฺเตติ, อิตโร เตน จินฺติตกฺขเณ จินฺติตฏฺฐานเมว คจฺฉติ. อตฺตมโนติ สกมโน ตุฏฐมโน ปีติโสมนสฺเสหิ คหิตมโน. อตฺตมนวาจํ นิจฺฉาเรสีติ อตฺตมนตาย วาจํ อตฺตมนภาวสฺส วา ยุตฺตวาจํ นิจฺฉาเรสิ อุทีรยิ, ปพฺยาหรีติ วุตฺตํ โหติ. หทยา หทยํ มญฺเญ อญฺญายาติ จิตฺเตน จิตฺตํ ชานิตฺวา วิย. อสฺสทฺธาติ พุทฺธธมฺมสํเฆสุ สทฺธาวิรหิตา, ชีวิกตฺถาติ อิณภยาทิปีฬิตา พหิ ชีวิตุํ อสกฺโกนฺตา อิธ ชีวิกตฺถิกา หุตฺวา. น สทฺธาติ น สทฺธาย. สฐา มายาวิโนติ มายาสาเฐยฺเยหิ ยุตฺตา. เกฏุภิโนติ ๑- สิกฺขิตเกราฏิกา, นิปฺผนฺนถามคตสาเฐยฺยาติ วุตฺตํ โหติ. สาเฐยฺยญฺหิ อภูตคุณทสฺสนโต อภูตภณฺฑคุณทสฺสนสมํ ๒- กตฺวา "เกราฏิยนฺ"ติ วุจฺจติ. อุนฺนฬาติ อุคฺคตนฬา, อุฏฺฐิตตุจฺฉมานาติ วุตฺตํ โหติ. จปลาติ ปตฺตจีวรมณฺฑนาทินา จาปเลฺยน ยุตฺตา. มุขราติ มุขขรา, ขรวจนาติ วุตฺตํ โหติ. วิกิณฺณวาจาติ อสญฺญตวจนา, ทิวสํปิ นิรตฺถกวจนปฺปลาปิโน. อินฺทฺริเยสุ อคุตฺตทฺวาราติ ฉสุ อินฺทฺริเยสุ อสํวุตกมฺมทฺวารา. โภชเน อมตฺตญฺญุโนติ โภชเน ยาปนมตฺตา ๓- ชานิตพฺพา ๓- ปริเยสนปฏิคฺคหณปริโภเคสุ ยุตฺตตา, ตสฺสา อนชานกา. ชาคริยํ อนนุยุตฺตาติ ชาคเร อยุตฺตา. สามญฺเญ อนเปกฺขวนฺโตติ สมณธมฺเม นิรเปกฺขา, ธมฺมานุธมฺมปฏิปตฺติรหิตาติ อตฺโถ. สิกฺขาย น ติพฺพคารวาติ สิกฺขาปเทสุ พหุลคารวา น โหนฺติ, อาปตฺติวีติกฺกมนพหุลา. ๔- พาหุลฺลิกาติอาทิ ธมฺมทายาเท วุตฺตํ. กุสีตาติอาทิ ภยเภรเว. ธมฺมปริยาเยนาติ ธมฺมเทสนาย. สทฺธา อคารสฺมาติ ปกติยาปิ สทฺธาย, ปพฺพชิตาปิ สทฺธา อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิตา. ปิวนฺติ มญฺเญ ฆสนฺติ มญฺเญติ ปิวนฺติ วิย คิลนฺติ ๕- วิย. อตฺตมนวาจํ นิจฺฉาเรนฺตา วจสา ปิวนฺติ วิย, อพฺภนุโมทนฺตา มนสา ฆสนฺติ วิย. สาธุ วตาติ สุนฺทรํ วต. สพฺรหฺมจารีติ รสฺสํปิ วฏฺฏติ ทีฆํปิ. รสฺเส สติ สาริปุตฺตสฺส อุปริ โหติ, ทีเฆ สติ สพฺรหฺมจารีนํ. ยทา สาริปุตฺตสฺส @เชิงอรรถ: ฉ.ม. เกตพิโนติ อิ....ทสฺสนสมํปิ ๓-๓ ฉ.ม. ยา มตฺตา ชานิตพฺพา @ ฉ.ม....วีติกฺกมพหุลา วา. ฉ.ม. ฆสนฺติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖๕.

อุปริ โหติ, ตทา สพฺรหฺมจารี สาริปุตฺโต อเมฺห อกุสลา วุฏฺฐาเปตฺวาติ อตฺโถ. ยทา สพฺรหฺมจารีนํ, ตทา สพฺรหฺมจาริโน อกุสลา วุฏฺฐาเปตฺวาติ อตฺโถ. ทหโรติ ตรุโณ. ยุวาติ โยพฺพนภาเว ฐิโต. มณฺฑนกชาติโกติ อลงฺการกสภาโว, ตตฺถ โกจิ ตรุโณปิ ยุวา น โหติ ยถา อติตรุโณ, โกจิ ยุวาปิ มณฺฑนกชาติโก น โหติ ยถา อุปสนฺตสภาโว, อาลสิยพฺยสนาทีหิ วา อภิภูโต, อิธ ปน ทหโร เจว ยุวา จ มณฺฑนกชาติโก จ อธิปฺเปโต, ตสฺมา เอวมาห. อุนฺนฬาทีนิ ๑- โลกสมฺมตตฺตา วุตฺตานิ. อิติห เตติ เอวํ เต. อุโภ มหานาคาติ เทฺวปิ มหานาคา, เทฺวปิ หิ เอเต อคฺคสาวกา "มหานาคา"ติ วุจฺจนฺติ. ตตฺรายํ วจนตฺโถ, ฉนฺทาทีหิ น คจฺฉนฺตีติ นาคา, เตน เตน มคฺเคน ปหีนกิเลเส น อาคจฺฉนฺตีติ นาคา, นานปฺปการกํ อาคุํ น กโรนฺตีติ นาคา, อยเมตฺถ สงฺเขโป, วิตฺถาโร ปน มหานิทฺเทเส ๒- วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺโพ. อปิจ:- "อาคุํ น กโรติ กิญฺจิปิ โลเก สพฺพสํโยเค วิสชฺช พนฺธนานิ สพฺพตฺถ น สชฺชติ วิปฺปมุตฺโต ๓- นาโค ตาทิ ปวุจฺจเต ตถตฺตา"ติ. ๔- เอวเมตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพ. มหนฺตา นาคา มหานาคา, อญฺเญหิ ขีณาสวนาเคหิ ปุชฺชตรา จ ปาสํสตรา จาติ อตฺโถ. อญฺญมญฺญสฺสาติ อญฺโญ อญฺญสฺส. สมนุโมทึสูติ สมํ อนุโมทึสุ. ตตฺถ อิมาย อุปมาย มหาโมคฺคลฺลาโน อนุโมทิ, ปฏิภาตุ ตํ อาวุโสติ ธมฺมเสนาปติ. เตน วุตฺตํ "อญฺญมญฺญสฺส สุภาสิตํ สมนุโมทึสู"ติ. ปปญฺจสูทนียา มชฺฌิมนิกายฏฺฐกถาย อนงฺคณสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา. ------------- @เชิงอรรถ: ฉ.ม., อิ. อุปฺปลาทีนิ ขุ. มหา. ๒๙/๓๖๓/๒๔๒ มาคนฺทิยสุตฺตนิทฺเทส (สฺยา) @ ฉ.ม., อิ. วิมุตฺโต ขุ.สุ. ๒๕/๕๒๘/๔๓๗, ขุ. มหา. ๒๙/๓๖๓/๒๔๒

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๗ หน้า ๑๔๙-๑๖๕. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=7&A=3790&modeTY=2&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=7&A=3790&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=12&i=53              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=12&A=752              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=12&A=837              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=12&A=837              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๒ http://84000.org/tipitaka/read/?index_12

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]