อรรถกถาเล่มที่ ๑๕ หน้าที่ ๙๔.

สโต สมฺปชาโนติ สติยา เจว สมฺปชญฺเญน จ สมนฺนาคโต. กถํ ปเนส นิทฺทายนฺโต สโต สมฺปชาโน นาม โหตีติ? ปุริมปฺปวตฺติวเสน. อยํ หิ จงฺกเม จงฺกมนฺโต นิทฺทาย โอกฺกมนภาวํ ญตฺวา ปวตฺตมานํ กมฺมฏฺฐานํ ฐเปตฺวา มญฺเจ วา ผลเก วา นิปนฺโน นิทฺทํ อุปคนฺตฺวา ปุน ปพุชฺฌมาโน กมฺมฏฺฐานํ ฐิตฏฺฐาเน คณฺหนฺโตเยว ปพุชฺฌติ. ตสฺมา นิทฺทายนฺโตปิ สโต สมฺปชาโน นาม โหติ. อยํ ตาว มูลกมฺมฏฺฐาเน นโย. ^๑- ปริคฺคหกมฺมฏฺฐานวเสนาปิ ปเนส สโต สมฺปชาโน นาม โหติ. กถํ? อยํ หิ จงฺกมนฺโต นิทฺทาย โอกฺกมนภาวํ ญตฺวา ปาสาณผลเก วา มญฺเจ วา ทกฺขิเณน ปสฺเสน นิปชฺชิตฺวา ปจฺจเวกฺขติ "อเจตโน กาโย อเจตเน มญฺเจ ปติฏฺฐิโต, อเจตโน มญฺโจ อเจตนาย ปฐวิยา, อเจตนา ปฐวี อเจตเน อุทเก, อเจตนํ อุทกํ อเจตเน วาเต, อเจตโน วาโต อเจตเน อากาเส ปติฏฺฐิโต. ตตฺถ อากาสํปิ `อหํ วาตํ อุกฺขิปิตฺวา ^๒- ฐิตนฺ'ติ น ชานาติ, วาโตปิ `อหํ อากาเส ปติฏฺฐิโต'ติ น ชานาติ. ตถา วาโต น ชานาติ `อหํ อุทกํ อุกฺขิปิตฺวา ฐิโต'ติ ฯเปฯ มญฺโจ น ชานาติ `อหํ กายํ อุกฺขิปิตฺวา ฐิโต'ติ, กาโย น ชานาติ `อหํ มญฺเจ ปติฏฺฐิโต'ติ. น หิ เตสํ อญฺญมญฺญํ อาโภโค วา สมนฺนาหาโร วา มนสิกาโร วา เจตนา วา ปฏฺฐนา วา อตฺถี"ติ ตสฺส เอวํ ปจฺจเวกฺขโต ตํ ปจฺจเวกฺขณจิตฺตํ ภวงฺคํ โอตรติ. เอวํ นิทฺทายนฺโตปิ สโต สมฺปชาโน นาม โหตีติ. อุฏฺฐานสญฺญํ มนสิกริตฺวาติ "เอตฺตกํ ฐานํ คเต จนฺเท วา ตารกาย วา อุฏฺฐหิสฺสามี"ติ อุฏฺฐานกาลปริจฺเฉทิกํ สญฺญํ มนสิกริตฺวา, จิตฺเต ฐเปตฺวาติ อตฺโถ. เอวํ กตฺวา สยิโต หิ ยถาปริจฺฉินฺเนเยว กาเล อุฏฺฐหติ. @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม.,อิ. นโยว ^๒ สี.,อิ. อุจฺจลิตฺวา. เอวมุปริปิ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๕ หน้าที่ ๙๔. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=15&page=94&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=15&A=2096&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=15&A=2096&modeTY=2&pagebreak=1#p94