อรรถกถาเล่มที่ ๑๕ หน้าที่ ๙๔.

สโต สมฺปชาโนติ สติยา เจว สมฺปชญฺเน จ สมนฺนาคโต. กถํ ปเนส นิทฺทายนฺโต สโต สมฺปชาโน นาม โหตีติ? ปุริมปฺปวตฺติวเสน. อยํ หิ จงฺกเม จงฺกมนฺโต นิทฺทาย โอกฺกมนภาวํ ตฺวา ปวตฺตมานํ กมฺมฏฺานํ เปตฺวา มญฺเจ วา ผลเก วา นิปนฺโน นิทฺทํ อุปคนฺตฺวา ปุน ปพุชฺฌมาโน กมฺมฏฺานํ ิตฏฺาเน คณฺหนฺโตเยว ปพุชฺฌติ. ตสฺมา นิทฺทายนฺโตปิ สโต สมฺปชาโน นาม โหติ. อยํ ตาว มูลกมฺมฏฺาเน นโย. ^๑- ปริคฺคหกมฺมฏฺานวเสนาปิ ปเนส สโต สมฺปชาโน นาม โหติ. กถํ? อยํ หิ จงฺกมนฺโต นิทฺทาย โอกฺกมนภาวํ ตฺวา ปาสาณผลเก วา มญฺเจ วา ทกฺขิเณน ปสฺเสน นิปชฺชิตฺวา ปจฺจเวกฺขติ "อเจตโน กาโย อเจตเน มญฺเจ ปติฏฺิโต, อเจตโน มญฺโจ อเจตนาย ปวิยา, อเจตนา ปวี อเจตเน อุทเก, อเจตนํ อุทกํ อเจตเน วาเต, อเจตโน วาโต อเจตเน อากาเส ปติฏฺิโต. ตตฺถ อากาสํปิ `อหํ วาตํ อุกฺขิปิตฺวา ^๒- ิตนฺ'ติ น ชานาติ, วาโตปิ `อหํ อากาเส ปติฏฺิโต'ติ น ชานาติ. ตถา วาโต น ชานาติ `อหํ อุทกํ อุกฺขิปิตฺวา ิโต'ติ ฯเปฯ มญฺโจ น ชานาติ `อหํ กายํ อุกฺขิปิตฺวา ิโต'ติ, กาโย น ชานาติ `อหํ มญฺเจ ปติฏฺิโต'ติ. น หิ เตสํ อญฺมญฺ อาโภโค วา สมนฺนาหาโร วา มนสิกาโร วา เจตนา วา ปฏฺนา วา อตฺถี"ติ ตสฺส เอวํ ปจฺจเวกฺขโต ตํ ปจฺจเวกฺขณจิตฺตํ ภวงฺคํ โอตรติ. เอวํ นิทฺทายนฺโตปิ สโต สมฺปชาโน นาม โหตีติ. อุฏฺานสญฺ มนสิกริตฺวาติ "เอตฺตกํ านํ คเต จนฺเท วา ตารกาย วา อุฏฺหิสฺสามี"ติ อุฏฺานกาลปริจฺเฉทิกํ สญฺ มนสิกริตฺวา, จิตฺเต เปตฺวาติ อตฺโถ. เอวํ กตฺวา สยิโต หิ ยถาปริจฺฉินฺเนเยว กาเล อุฏฺหติ. @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม.,อิ. นโยว ^๒ สี.,อิ. อุจฺจลิตฺวา. เอวมุปริปิ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๕ หน้าที่ ๙๔. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=15&page=94&pages=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=15&A=2096&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=15&A=2096&pagebreak=1#p94